NOWOTWORY ŻEŃSKIEGO I MĘSKIEGO UKŁADU ROZRODCZEGO.

RAK JAJNIKA

• nowotwór złośliwy jajnika, jest jednym z najgroźniejszych nowotworów kobiecego układu rozrodczego

• obserwuje się wzrost zachorowalności, jak również wzrost umieralności z powodu tego raka

• chorują kobiety starsze, w wieku 55-65 lat

• rak jajnika przez długi okres rozwija się zupełnie bezobjawowo.

NOWOTWORY JAJNIKA WYWODZĄ SIĘ:

• z nabłonka pokrywającego jajnik

• ze sznurów płciowych

• ze zrębu jajnika

• z komórek rozrodczych.
  
  

RAK JAJNIKA - POSTACIE:

NOWOTWORY WYWODZĄCE SIĘ Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO JAJNIKA:

1. serous carcinoma (gruczolakotorbielak surowiczy) - rozrosty brodawkowe do światła, cechy atypii, nie ma naciekania zrębu)

2. rak brodawkowaty (cystadenocarcinoma serosum, ca papillare) - postać o pełnej złośliwości, guz składa się z torbieli i rozległych nacieków litych

• w torbielach widoczne obfite rozrosty brodawkowe

• torebka jest nacieczona i guz zrasta się z tkankami sąsiadującymi

• obserwuje się liczne figury podziału i znaczne cechy atypii komórek

• szerzy się szybko i daje przerzuty

• gruczolakotorbielak śluzowy (mucinous ca)

• może osiągać znaczne rozmiary

• jest wielokomorowy

• o torbielach z gładka powierzchnią

• torbiele pokryte jedną warstwą komórek (wysokich, śluzotwórczych)

• postać o granicznym stopniu złośliwości posiada rozrosty brodawkowe, obecne są komórki wielopostaciowe, nawarstwiające się, o cechach atypii, nie ma naciekania zrębu

• rak gruczołowy śluzowy (ca mucinosum)

• jest nowotworem wielotorbielowym

• z brodawkowatymi rozrostami do światła torbieli

• z ogniskami litymi

• nacieka torebkę i sąsiednie narządy

Postacie śluzowe występują rzadziej niż surowicze i mają łagodniejszy przebieg. Forma łagodna rzadziej złośliwieje. Rak śluzowy jest niepromienioczuły. Około 50% chorych przezywa dłużej niż 5 lat.

5. gruczolakotorbielak i rak gruczołowy endometrialny (ca endometrioides)

• rak ma wyściółkę podobną do nabłonka cew raków gruczołowych endometrium, może wywodzić się z ognisk endometriozy

• rak jest nowotworem torbielowatym, wypełnionym przez utkanie brodawkowate i płyn krwisty, bywa lity, wieloogniskowy

• rokuje lepiej, jest najbardziej promienioczuły

6. gruczolakotorbielak i rak jasnokomórkowy (ca clarocellulare)

• zbudowany z jasnych komórek (zawierają glikogen i glikozaminoglikany) lub z „komórek hufnalowych” o dużym jądrze wpuklającym się z rąbkiem cytoplazmy do światła torbieli

• pod względem złośliwości zajmuje drugie miejsce po raku surowiczym (stanowi 10%)

• 40% chorych żyje dłużej niż 5 lat.

RAK JAJNIKA - CZYNNIKI RYZYKA:

• zaburzenia miesiączkowania

• bezdzietność lub małodzietność

• poronienia

• stymulacja owulacji

• przebyte zakażenia wirusowe (np. świnka)

• dieta bogata w tłuszcze

• hiperestrogenizm

• hiperandrogenizm

• nakłucia powierzchni jajników przy pobieraniu oocytów

• endometrioza

• stan po radioterapii miednicy mniejszej z powodu innych nowotworów

• mutacje w genach BRCA1 i BRCA2

• wiek - u starszych kobiet

• otyłość

• palenie papierosów

CZYNNIKI OCHRONNE:

• liczne ciąże

• długotrwałe stosowanie hormonalnej antykoncepcji

• karmienie piersią

• podwiązanie jajowodów

• antykoncepcja hormonalna jest stosowana jako profilaktyka raka jajnika u osób z genetycznymi predyspozycjami do wystąpienia tego nowotworu.

RAK JAJNIKA - OBJAWY:

• powiększony brzuch (obecność płynu w jamie brzusznej - tzw. wodobrzusze)

• ogólne złe samopoczucie

• spadek masy ciała

• często dolegliwości układu pokarmowego - ucisk

• ucisk na drogi moczowe

• ból w podbrzuszu

• Krwawienia (niekiedy)

RAK JAJNIKA - PRZERZUTY:

• naczyniami chłonnymi

• przerzuty do drugiego jajnika

• do wątroby

• płuc

• kości

RAK JAJNIKA - DIAGNOSTYKA:

• badanie ginekologiczne (stwierdzenie guza, określenie jego wielkości oraz konsystencji, ustalenie w jamie brzusznej obecności płynu)

• chirurgiczne pobranie wycinka zmienionej tkanki (badanie histopatologiczne)

• badania obrazowe (USG, tomografia)

• oznaczenie markerów nowotworowych (CA125, AFP, CEA, CA19,3) - pomocne przy stawianiu diagnozy oraz w kontroli pooperacyjnej

LECZENIE:

W przypadku nowotworu jajnika usuwa się:

• całą macicę wraz z przydatkami

• węzły chłonne i całą sieć większa

• w niektórych przypadkach, jeśli rozwój choroby jest silnie zaawansowany, nie można usunąć w całości

• po wycięciu każdego nowotworu stosuje się chemioterapię, często skojarzoną z radioterapią

• po operacji do końca życia należy poddawać się kontroli, w celu wykrycia ewentualnych nawrotów

• zwykle chora po usunięciu nowotworu przeżywa nie więcej niż 5 lat (zwykle znaczne zaawansowanie raka powoduje, że wyleczenie nie jest możliwe).

MIĘSAK GŁADKOKOMÓRKOWY (LEIOMYOSARCOMA):

• występuje najczęściej (70% wszystkich mięsaków w trzonie macicy)

• przeważnie pierwotny (z mięśni gładkich)

• wtórny - z istniejącego mięśniaka

• najczęściej pojawia się miedzy 45-60 rokiem życia.

LEIOMYOSARCOMA - OBJAWY:

• nieregularne, obfite krwawienia miesiączkowe

• krwawienia po menopauzie

• szybko powiększająca się macica lub macica mięśniakowata

• każde powiększenie macicy po menopauzie

• ból w obrębie miednicy mniejszej.

LEIOMYOSARCOMA - CHARAKTERYSTYKA:

• makroskopowo jest guzem źle odgraniczonym, rozległym

• w guzie obecne liczne wylewy i ogniska martwicy

• jest bardziej miękki od mięśniaka

• jest nowotworem zbudowanym z komórek o dużej atypii

• rokowanie gorsze w przypadku guzów pierwotnych (tylko 30% żyje dłużej niż 5 lat).

LEIOMYOSARCOMA - DIAGNOSTYKA:

• badanie USG, które ujawni ewentualne zmiany w macicy

• przy utrzymujących się krwawieniach wykonuje się abrazję (wyłyżeczkowanie) macicy

• uzyskany materiał poddaje się ocenie histopatologicznej.

LEIOMYOSARCOMA - LECZENIE:

• usunięcie macicy i przydatków

• w przypadku niektórych mięsaków można stosować pooperacyjne napromienianie

• rzadziej chemioterapię.

KOSMÓWCZAK (CHORIOCARCINOMA, CHORIOEPITHELIOMA)

CHARAKTERYSTYKA:

• jest to nowotwór wywodzący się z komórek trofoblastu

• komórki wykazują dużą atypię

• zwykle w obrazie mikroskopowym widoczne komórki w otoczeniu martwych tkanek i skrzepów

• osiąga rozmiary do 20cm

• jeśli rozwija się w błonie śluzowej daje szybko krwotok

• przy wrastaniu do otrzewnej daje krwotoki do jamy brzusznej

• nie ma zrębu, ani własnych naczyń.

KOSMÓWCZAK - PRZERZUTY:

• do płuc (70%)

• mózgu

• wątroby

• pochwy

• wyjątkowo do węzłów.

Przerzuty są ciemnowiśniowe, towarzyszą im wylewy krwi.

KOSMÓWCZAK - EPIDEMIOLOGIA:

• najczęściej występuje w Azji Wschodniej

• w Afryce

• w strefie klimatu umiarkowanego znacznie rzadziej.

POWSTAWANIE.

ROZWIJA SIĘ PO:

• przebytym zaśniadzie

• poronieniu

• prawidłowej ciąży.

LECZENIE W STOSUNKU DO NOWOTWORU ZWIĄZANEGO Z CIĄŻĄ:

• rokowanie złe

• leczenie chirurgiczne skojarzone z chemioterapią.

NIEKIEDY WIDYWANE PRZERZUTY BEZ OBECNOŚCI OGNISKA PIERWOTNEGO, MOŻE TO WYNIKAĆ Z :

• samowyleczenia ogniska pierwotnego

• zezłośliwienia zatorów

• istnienia ogniska pierwotnego w wydalonym łożysku.

POTWORNIAKI (TERATOMA) - NOWOTWORY PIERWOTNYCH KOMÓREK PŁCIOWYCH:

• powstają w wyniku różnicowania się komórek rozrodczych w kierunku utkania zarodka

• nie mają związku z ciążą

• powstają guzy torbielowate, w których ścianie występują różne tkanki

• sąsiedztwo przypadkowe (tkanka nerwowa obok chrząstki, mięśni itp.).

POTWORNIAKI - PODZIAŁ:

• potworniaki łagodne (teratoma maturum)

• potworniaki złośliwe (teratoma immaturum).

POTWORNIAKI - POSTACIE SZCZEGÓLNE:

• torbiel skórzasta - torbiel posiadająca ścianę o budowie skóry, wypełniona łojem i włosami, może złośliwieć

• wole jajnika - składa się albo tylko z utkania tarczycy, albo ma charakter gruczolaka tarczycy lub raka tarczycy, w 10% objawia się nadczynnością tarczycy

• potworniak niedojrzały - pojawia się w pierwszych dwóch dekadach życia (duży - średnio ponad 8cm, lity, składa się ze struktur pochodzących z trzech listków zarodkowych o różnym stopniu dojrzewania).

INNE NOWOTWORY Z PIERWOTNYCH KOMÓREK PŁCIOWYCH:

1. rozrodczak (dysgerminoma)

• rozrodczak jajnika ma takie samo utkanie jak nasieniak w jądrze

• składa się z dużych komórek płciowych (pierwotnych) o jasnej cytoplazmie - zawierają glikogen

• komórki tworzą gniazda poprzedzielane włóknami tkanki łącznej, otoczone naciekiem z limfocytów (kilkanaście centymetrów, utkanie lite lub gąbczaste)

2. rak zarodkowy (ca embryonale)

• zbudowany z niezróżnicowanych komórek nabłonkowych, układających się w lite pola, gniazda, twory brodawkowate lub cewki

• komórki są wielopostaciowe, obecne liczne figury podziału, często stanowi przejaw różnicowania się rozrodczaka.

RAK JĄDRA:

• nowotwory jąder zwykle pojawiają się u młodych mężczyzn w wieku 25-35 lat

• często trudne do rozpoznania, ponieważ guzy są niebolesne i nie są wyraźnie wyczuwalne, pierwszym sygnałem alarmowym jest powiększenie zawartości moszny

• powiększone jadro jest twarde, w dotyku gładkie lub nierówne

• nowotwory jader praktycznie zawsze są złośliwe

• tworzą przerzuty przez węzły chłonne do innych narządów i tkanek (najczęściej do wątroby i płuc)

• wczesne wykrycie nowotworu i podjęcie leczenia dają prawie stuprocentową szansę wyleczenia.

NOWOTWORY JĄDRA DZIELĄ SIĘ NA:

• nowotwory zarodkowe

• nowotwory niezarodkowe.

Przeważającą większość guzów jądra (95-99%) stanowią nowotwory zarodkowe. Ze względu na cechy kliniczne można je podzielić na:

• nasieniaki

• nienasieniaki.

Wszystkie nowotwory zarodkowe (z wyjątkiem dojrzałego potworniaka - nowotwór łagodny) cechują się dużą złośliwością.

RAK JĄDRA - LECZENIE:

• chirurgiczne wycięcie jądra ze zmianą nowotworową

• badanie histopatologiczne (określić rodzaj nowotworu)

• usuwanie odpowiednich węzłów chłonnych

• dalsza terapia: chemioterapia i radioterapia.

RAK PROSTATY:

CHARAKTERYSTYKA:

• jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn

• rozwija się u mężczyzn starszych, po 50. roku życia i wiąże się z wpływem męskich hormonów płciowych (androgenów)

• pod względem zachorowalności zajmuje trzecie miejsce, po raku płuc i żołądka.

OBJAWY:

POCZĄTKOWO:

• ból przy oddawaniu moczu

• parcie na pęcherz

• częste oddawanie moczu

PÓŹNIEJ:

• ból w kroczu

• krwiomocz

• czasami zdarza się, że pierwszymi objawami są bóle kości (przerzuty nowotworu)

• charakterystyczne dla raka prostaty są przerzuty do kości miednicy, kości udowych, żeber, trzonów kręgów

• przebieg choroby jest długi.

DIAGNOSTYKA:

• badanie per rectum

• BAC

• USG

• oznaczanie aktywności kwaśnej fosfatazy

• oznaczanie specyficznego antygenu sterczowego

• RTG, USG, CT - do oceny obecności i stopnia rozwoju przerzutów.

LECZENIE:

• chirurgiczne usunięcie zmienionej tkanki (wycięcie całej prostaty i okolicznych tkanek)

• chemio- i radioterapia uzupełniane przez terapie hormonalną

• w przypadku silnego zaawansowania nowotworu:

• leczenie chirurgiczne niemożliwe

• stosuje się zabiegi paliatywne, łagodzące istniejące objawy, np. przeprowadza się przezcewkową resekcję prostaty (TUR) lub usuniecie jąder (wydzielają androgeny, które stymulują wzrost nowotworu).

CHARATERYSTYKA:

• Przerost prostaty:

• łagodny przerost prostaty (gruczolak) - częste schorzenie u mężczyzn po 50. roku życia

• jego wystąpienie wiąże się z aktywnością hormonów płciowych (szczególne znaczenie ma pochodna testosteronu - DHT)

OBJAWY:

• trudności z oddawaniem moczu

• parcie na pęcherz

• częste oddawanie moczu

• w zaawansowanym stadium dochodzi do całkowitego zatrzymania moczu

DIAGNOSTYKA:

• badanie prostaty przez odbytnicę - gruczoł w dotyku jest:

• powiększony

• elastyczny

• gładki

• niebolesny

• w badaniu per rectum objawy przerostu prostaty i raka tego gruczołu są bardzo podobne

LECZENIE:

• leczenie polega na podawaniu leków zmniejszających wydzielanie androgenów, pobudzających tkankę gruczołu do rozrostu

• stosuje się także leki blokujące receptory α-adrenergiczne

• w bardzo zaawansowanych stadiach wykonuje się zabieg chirurgiczny.

---