Podstawowe problemy terapii w psychiatrii
Prof. Dr hab. Andrzej Zięba
Klinika Psychiatrii Dorosłych CMUJ
Psychoterapia - definicja
Istnieją bardzo różne definicje psychoterapii.
W ujęciu medycznym jest to:
Metoda leczenia wpływająca na stan i funkcjonowanie organizmu w sferze czynności psychicznych i somatycznych
Jest to świadome , planowe i systematyczne oddziaływanie na pacjenta przez psychoterapeutę.
Celem jest uruchomienie procesu zmian, poprawa stanu psychofizycznego pacjenta i jego funkcjonowania społecznego.
Odbywa się to w ramach określonej relacji terapeutycznej, środkami oddziaływania są wzajemne zachowania oraz słowne i niewerbalne komunikaty.
Psychoterapia - c.d.
Psychoterapia może być metodą:
Podstawową w : nerwicach, zaburzeniach zachowania u dzieci i młodzieży, zaburzeniach osobowości
Pomocniczą w: psychozach, zaburzeniach afektywnych, uzależnieniach, zaburzeniach psychosomatycznych, zaburzeniach obsesyjni-kompulsywnych, zaburzeniach soamtycznych z zaburzeniami emocjonalnymi ( np. nowotwory)
Psychoterapia - podział
krótkoterminowa
Psychoterapia
Długoterminowa
indywidualna
Psychoterapia grupowa
Rodzinna
małżeńska
Psychoterapia - podział
behawioralna
poznawczo-behawioralna
psychotetapia psychoanalityczna
psychodynamiczna
systemowa
Psychoterapia - inne formy
Psychodrama
Relaksacja
Arteterapia
Muzykoterapia
Psychorysunek
MODEL KOMPLEKSOWEGO LECZENIA
Interwencje kryzysowe
Rodzaj krótkotrwałej psychoterapii u osób znajdujących się w reakcji kryzysowej tj. przeżywającej zaburzenia psychiczne w wyniku zadziałania ciężkiego stresu psychicznego lub fizycznego
Ośrodki interwencji kryzysowej:
Zwykle kilka spotkań
Terapeuta pomaga w analizie zdarzeń, uporządkowaniu faktów, uzyskaniu dystansu wobec zdarzeń
Szukanie systemu oparcia, mocnych stron pacjenta, możliwych rozwiązań na przyszłość
Systemowa terapia rodzin
Pacjent jest wyrazicielem patologii rodziny jako systemu. Jego objawy pomagają utrzymać równowagę w chorym systemie:
Zaburzenia emocjonalne dzieci i młodzieży
Jadłowstręt psychiczny
Uzależnienie od leków lub alkoholu
Nerwice
schizofrenia
Terapia kognitywna (poznawcza)
Jest to aktywne , dyrektywne, ograniczone w czasie, ustrukturalizowane podejście oparte na teoretycznym założeniu, że afekt i zachowanie jednostki są w znacznej mierze zdeterminowane przez sposób w jaki poznawczo porządkuje ona świat
Teoria poznawcza (kognitywna)
Zachowanie człowieka i jego skuteczne funkcjonowanie w świecie jest warunkowane przez to jak poznawczo opracowuje on rzeczywistość.
Owej poznawczej obróbce służą SCHEMATY POZNAWCZE stanowiące podstawę funkcjonowania poznawczego jednostki.
Schematy poznawcze
Schematy to
struktury poznawcze organizujące i kierujące przetwarzaniem informacji oraz rozumieniem doświadczenia życiowego
związki twierdzeń zorganizowane według jednego tematu, na przykład, samego siebie
stwierdzenia elementarne, czasem bardzo trudne do zidentyfikowania.
Są utrwalone i posiadają określoną sztywność oraz stabilność.
Schematy depresyjne są krańcowo sztywne i najbardziej oporne na zmianę.
Schematy powstają w toku doświadczenia życiowego. Jeżeli doświadczenia te są w przewadze negatywne np. utrata osoby bliskiej, ciągła krytyka ze strony najbliższych, wysokie wymagania ze strony rodziców, tworzą się schematy poznawcze zwane dysfunkcjonalnymi czy depresyjnymi np. „tylko osoba, która jest we wszystkim najlepsza może być lubiana”; „zawsze będę sam”; „muszę podporządkowywać się innym” (często pojawiają się tu słowa „wszyscy”; „zawsze”; „muszę”.
Z istniejących u danej osoby schematów wynikają jej PRZEKONANIA na temat siebie i świata. Przekonania są to pewne ukryte założenia zwykle przyjmujące formę stwierdzeń: „jeżeli... to...”np. „Jeżeli nie uda mi się wystąpienie publiczne jestem skończony”, „Na mężczyzn nie można liczyć”. Także do przekonań nie dociera się od razu.
Na najpłytszym poziomie poznawczym występują tzw. MYŚLI AUTOMATYCZNE mające formę pojęć, przeświadczeń i obrazów np. stwierdzeniu „Mój mąż się spóźnia. Nie obchodzą go moje uczucia” towarzyszy obraz męża żartującego z kolegami w pracy.
Dysfunkcjonalne schematy poznawcze mogą występować u wielu osób i same w sobie nie wywołują depresji. Aby zostały uruchomione i niejako „zawładnęły” myśleniem człowieka muszą pojawić się sprzyjające okoliczności.
Dysfunkcjonalne przekonania
Wyuczone, nabyte doświadczenie
Często podtrzymywane kulturowo (np. perfekcjonizm, wzorce męskości)
Idiosynkratyczne - każda osoba ma zestaw swoich osobistych zasad , przekonań
Zwykle nieuświadomione
Uczynniają się w sytuacjach dotykających ich treści
Sztywne
Wywołują silne emocje (depresja a nie smutek, lęk a nie obaw, wściekłość a nie zdenerwowanie)
Nie odzwierciedlają rzeczywistości ludzkiego doświadczenia (np. „zawsze muszę być silny”)
Przesadne, skrajne, zgeneralizowane
Dysfunkcjonalne
Błędy myślenia
Arbitralny wniosek - wnioskowanie na podstawie niewystarczających lub sprzecznych przesłanek („na pewno myślą że jestem głupi”, „To się nigdy nie powiedzie”)
Nadgeneralizacja- ustanowienie reguł na podstawie przypadku („Nigdy mi nic nie wychodzi”)
Selektywna abstrakcja - koncentrowanie się na fragmencie sytuacji i wyjaśnianie całości na jego podstawie
Powiększenie i pomniejszenie - błędna ocena wartości, znaczenia, wielkości zdarzeń
Personalizacja - bezpodstawne odnoszenie wydarzeń zewnętrznych do siebie („To moja wina, że nie udało mi się przyjęcie”, „Jestem złą matką ponieważ dziecko dostało słabą notę w szkole”)
Myślenie dychotomiczne, absolutystyczne, krańcowe - myślenie w kategoriach wszystko albo nic („skoro nie jestem doskonały do niczego się nie nadaję”)
Główne strategie terapii poznawczo - behawioralnej
Strategie poznawcze
Techniki rozpraszania uwagi
Liczne myśli
Strategie behawioralne
Rejestrowanie aktywności, przyjemności i sprawności
Rozkład zajęć
Stopniowanie zadań
Główne strategie terapii poznawczo - behawioralnej c.d.
Strategie poznawczo - behawioralne
Identyfikowanie automatycznych myśli negatywnych
Kwestionowanie negatywnych myśli automatycznych
Eksperymenty behawioralne
Strategie prewencyjne
Identyfikowanie założeń dysfunkcjonalnych
Kwestionowanie założeń dysfunkcjonalnych
Przygotowanie do przyszłości
Terapia kognitywna - charakterystyka
Krótkoterminowa
Dyrektywna
Oparta na współpracy
Oparta na modelu poznawczym
Ukierunkowana na bieżące problemy
Naukowa (stawianie hipotez, kwestionowanie, eksperyment)
Edukacyjna
Struktura sesji terapeutycznych
Ustalenie planu sesji
Sprawy z ubiegłego tygodnia (wydarzenia, informacje zwrotne, zadania domowe)
Główny temat sesji
Zadania domowe
Informacja zwrotna
Czynniki fizyczne
(np. choroby somatyczne)
Kontekst społeczny kulturowy
przeszłość
Terapia dynamiczna
Leczenie biologiczne
Terapia rodzin
rodzina
Kontakt interpersonalny
Terapia interpersonalna
Terapia behawioralna
Wydarzenia życiowe
Terapia kognitywna
Fizjologia
Emocje
Zachowanie
Myśli
Leczenie biologiczne