PRAWO WYKROCZEŃ - zagadnienia do testów

1. Co to jest prawo wykroczeń?

Prawo wykroczeń jest uzupełnieniem prawa karnego, opiera się na kodyfikacji z 20 maja 1971 r. Kodyfikacja ta normuje odpowiedzialność za wykroczenia czyli czyny karalne o mniejszej społecznej szkodliwości, których nie zalicza się do przestępstw. Podstawową funkcją prawa wykroczeń jest ochrona stosunków społecznych przed naruszeniem porządku prawnego, które nie zawierają tego nasilenia społecznej szkodliwości, co przestępstwa, ale które przez swoją częstotliwość stanowią istotne zagrożenie ładu i porządku prawnego. Na całokształt prawa wykroczeń składa się materialne prawo wykroczeń i procesowe prawo wykroczeń.

2. Jak się kształtowało?

W okresie międzywojennym prawo nasze ukształtowało się pod wpływem klasycznych systemów orzecznictwa w sprawach o wykroczenia . Przyjęto koncepcję przekazującą orzekanie kar za wykroczenia organom administracji, jednakże pod kontrolą sądów.

Po II wojnie światowej nastąpiła gruntowna zmiana regulacji prawnej, oparta na koncepcji kolegialnego rozstrzygania spraw o wykroczenia, wynikającej z ówczesnych założeń ustrojowych.

Wreszcie w ostatnich latach po 1989 r. nastąpiły kolejne przemiany, których podstawową cechą jest dążenie do wzmocnienia gwarancji prawnych, a przede wszystkim realizacja zasady sądowego wymiaru sprawiedliwości we wszystkich sprawach także dotyczących wykroczeń. Obowiązujący kodeks wykroczeń z 20 maja 1971 r.

3. Kodeks wykroczeń - co to jest, budowa

Kodeks wykroczeń dzieli się na część: Ogólną i Szczególną

Część ogólna zawiera definicje podstawowych pojęć i instytucji. Definicje także zawiera rozdział VI KW zatytułowany „Objaśnienie wyrażeń ustawowych”. W części ogólnej występują przepisy określające sytuacje z którymi wiążą się odpowiednie konsekwencje prawne.

Przepisy części szczególnej mają budowę dwuczłonową. Przepisy te składają się zawsze z dyspozycji czyli określenia zespołu znamion danego typu czynu zabronionego ( wykroczenia ) oraz sankcji - czyli wskazania na karę lub kary grożące w wypadku gdy czyn wyczerpuje znamiona dyspozycji.

4. Funkcje prawa wykroczeń.

1. Funkcja ochronna -

Podstawowa funkcja prawa wykroczeń jaką jest ochrona stosunków społecznych przed naruszeniami porządku prawnego, które przez swoją częstotliwość stanowią istotne zagrożenie dla ładu i porządku prawnego.

2. Funkcja prewencyjno - wychowawcza

Wyraża się w oddziaływaniu na tych obywateli, którzy wprawdzie nie przejawiają postaw antyspołecznych jednakże wykazują brak poszanowania dla zasad porządku prawnego i niezbędnej społecznej dyscypliny.

Karanie sprawców jest zarazem działaniem prewencyjnym, zapobiegającym przestępczości.

3. Funkcja gwarancyjna -

Jest warunkiem praworzędności w stosowaniu represji za wykroczenia, zapewniając zarazem ochronę przed bezzasadnym ukaraniem.

5. Pojęcie wykroczenia.

Wykroczeniem - jest czyn wypełniający znamiona zachowania zabronionego przez obowiązującą ustawę pod groźbą przynajmniej jednej z kar wymienionych w art. 1 § 1 KW, przy czym czyn ten wykazuje społeczną szkodliwość, a jego sprawcy można przypisać winę.

6. Społeczna szkodliwość przy wykroczeniu

Materialną cechą wykroczenia jest jego społeczna szkodliwość. Jest ona ujemna społecznie treść czynu bez uwzględnienia której mielibyśmy do czynienia z formalnym tylko pojmowaniem wykroczenia niezgodnym z naszym ustawodawstwem.

Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości bierze się pod uwagę:

• rodzaj i charakter naruszanego dobra,

• rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody,

• sposób i okoliczności popełnienia czynu,

• wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków,

• postać zamiaru,

• motywację sprawcy,

• rodzaj naruszonych reguł ostrożności,

• stopień ich naruszenia.

• Pojecie ustawowych znamion wykroczenia.

Przez ustawowe znamiona wykroczenia rozumiemy zespół jego cech zawartych w dyspozycji przepisu, określające zabronione zachowanie ( tj. części szczególnej KW lub w innej ustawie, jak również w przepisach części ogólnej KW „dopełniających” tę dyspozycję przez określenie podmiotu wykroczenia, strony podmiotowej i innych ogólnych warunków odpowiedzialności. Znamiona wykroczenia stanowią zarys typu wykroczenia tzn. podają typowe, powtarzalne jego cechy.

Ustawowe znamiona wykroczeń podlegają udowodnieniu w toku postępowania w sprawach o wykroczenia - w tym sensie, że czyn może być uznany za wykroczenie i stanowić podstawę odpowiedzialności tylko wtedy, gdy zawiera wszystkie cechy określone w ustawowym typie wykroczeń.

Brak jednej z tych cech nie pozwala na uznanie czynu za wykroczenie i powoduje umorzenie postępowania, a na etapie orzekania przez sąd na rozprawie - wyroku uniewinniającego.

Podział ustawowych znamion wykroczeń:

1. opisowe: zawierają opis zabronionego zachowania się,

2. wartościujące: charakter znamion wartościujących mają dyspozycje używające zwrotów np. „nieobyczajny wybryk”, „złośliwość”, „zgorszenie” czy też posługujące się stopniowaniem jak np. „nieznaczna ilość”.

II.

1. ostre: posiadają określoną klasę desygnatów, toteż nie nastręczają one trudności w praktyce np. pojazd samochodowy, sprzęt przeciwpożarowy itp.

2. nieostre: nie posiadają ściśle określonej klasy desygnatów. Są nimi z reguły zwroty i pojęcia wartościujące, które otwierają pole do rozmaitych interpretacji

8. Przedmiot wykroczenia

Przedmiot wykroczenia z przedmiotem ochrony prawa wykroczeń = przedmioty zamachu.

Rodzajowy - przedmiot ochrony ( zamachu ) Jest syntezą zespołu norm, które chronią analogicznie dobra pod względem rodzajowym ( jednorodzajowe dobra ).

Indywidualny - przedmiot ochrony ( zamachu ) Stanowi dobro, które jest przedmiotem ochrony danego przepisu lub na które skierowany jest konkretny zamach.

Przedmiotem ochrony jednego przepisu może być kilka dóbr. Mówimy wówczas o bliższym i dalszym przedmiocie ochrony. Np. bliższym przedmiotem ochrony przy wykroczeniu polegającym natarczywym, narzucającym się proponowaniu innej osobie w miejscu publicznym dokonania z nią czynu nierządnego, jest obyczajność publiczna a dalszym przedmiotem ochrony - porządek publiczny.

9. Podmiot wykroczenia.

Zgodnie z zasadą winy, podmiotem wykroczenia może być tylko człowiek zdolny do ponoszenia winy za swój czyn, który osiągnął wiek odpowiedzialności - wynoszący 17 lat i był poczytalny w czasie popełnienia czynu zabronionego. Ustawodawca polski ustawą z 28.10.2002 r. wprowadził odpowiedzialność podmiotów zbiorowych - szczególna odpowiedzialność typu karnego, której przesłanką jest odniesienie bezprawnej korzyści w wyniku przestępstwa popełnionego przez osobę fizyczną reprezentującą ten podmiot lub działającą na jego rzecz.

Z uwagi na podmiot wykroczenia dzielimy na :

1. powszechne - może go popełnić każdy człowiek zdolny do ponoszenia winy np. `Kto nie opuści zbiegowiska ...”

2. indywidualne - jedynie podmiot posiadający szczególne właściwości lub cechy określone przez ustawę np. „właściciel”, „posiadacz”, „kto będąc właścicielem...”

10. Przedmiotowa strona wykroczenia.

Przedmiotowa strona wykroczenia określa znamiona zewnętrznego zachowania sprawcy , jego skutek i okoliczności. Mówiąc o „zewnętrznym” zachowaniu sprawcy należy podkreślić, że prawo wykroczeń nie ingeruje w sferę myśli dopóty, dopóki nie zostaną one uzewnętrznione w zachowaniu ( działaniu lub zaniechaniu) naruszającym określone dobra chronione prawem. Oprócz formy czynu ( działanie lub zaniechanie ) do znamion strony przedmiotowej wykroczenia należą jego okoliczności, które mogą dotyczyć czasu, miejsca lub sposobu popełnienia wykroczenia.

11. Podmiotowa strona wykroczenia.

Wiąże się z problematyką winy.

O ile strona przedmiotowa dotyczyła zewnętrznego zachowania się sprawcy o tyle w ramach strony podmiotowej rozpatrujemy strefę wewnętrzną, w której istotny jest proces psychiczny warunkujący zachowanie się sprawcy. Stąd podstawowy podział na wykroczenia umyślne i nieumyślne. Treścią winy umyślnej tj. zarzucalnej umyślności jest zamiar popełnienia czynu zabronionego. Wina nieumyślna tj. zarzucalna nieumyślność, polega na świadomym naruszeniu przez sprawcę czynu zabronionego ostrożności / lekkomyślności /.

Lekkomyślność może być:

1. świadoma - ( np. gdy kierowca świadomy zakazu wyprzedzania pod górę przy braku widoczności wykonuje ten manewr powodując kolizję lub bezpośrednie zagrożenie taką kolizją.

2. niedbalstwo - sprawca narusza obowiązek ostrożności wymaganej w danej sytuacji ale sobie tego nie uświadamia choć gdyby wymaganej ostrożności przestrzegał to możliwość popełnienia czynu zabronionego mógłby przewidzieć.

12. Wina przy wykroczeniach.

Winą jest tylko zarzucany stosunek sprawcy do realizacji znamion czynu zabronionego, w sytuacji gdy sprawca mógł i powinien tej normy przestrzegać. Wyróżnić można winę umyślną i nieumyślną.

13. Okoliczności wyłączające winę (niepoczytalność, błąd)

NIEPOCZYTALNOŚĆ - stan w którym zniesiona jest możność rozumienia znaczenia popełnionego czynu i pokierowania swoim postępowaniem ( upośledzenie umysłowe, choroba psychiczna), zasadniczo różni się od nieletniości czyli normalnego etapu rozwoju umysłowego i moralnego nieletniego.

BŁĄD - oznacza niezgodność między rzeczywistością a jej odbiciem ( wyobrażeniem o niej) w świadomości sprawcy. Wyróżnić można błąd istotny i nieistotny

14. Okoliczności wyłączające bezprawność (obrona, konieczna, stan wyższej konieczności, mogą wystąpić tzw. kontratypy jak zgoda dysponenta dobrem i działania w ramach uprawnień i obowiązków)

OBRONA KONIECZNA - odpieranie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione. Przekroczenie granic obrony koniecznej (eksces intensywny) powoduje odpowiedzialność ekscedenta za szkody wyrządzone napastnikowi.

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI - działanie w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru społecznemu lub jakiemukolwiek dobru jednostki.. Istotą tego stanu jest kolizja dóbr - kiedy dla ratowania dobra poświęca się inne dobro, a warunkiem stanu wyższej konieczności jest proporcja dóbr.

Inne kontratypy - dopuszczalne ryzyko, przerwanie ciąży zgodnie z ustawą, uzasadniona krytyka, legalna samoobrona, działanie w ramach uprawnień i obowiązków; zgoda dysponenta dobrem

15. Stadia popełnienia wykroczenia (usiłowanie, dokonanie)

USIŁOWANIE - zachowanie podjęte w zamiarze popełnienia czynu zabronionego, bezpośrednio zmierzające do jego dokonania, które jednak nie następuje.

DOKONANIE - działanie lub zaniechanie, popełnienie wykroczenia

16. Postacie zjawiska czynu zabronionego (podżeganie, pomocnictwo)

PODŻEGANIE - polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia czynu zabronionego;

POMOCNICTWO - polega na ułatwieniu popełnienia czynu zabronionego przez dostarczenie sprawcy narzędzi, środka transportu, udzielenia rady czy informacji;

17. Zbieg wykroczenia i przestępstwa art.10 KW

Jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa, orzeka się za przestępstwo i za wykroczenie, z tym że jeżeli orzeczono za przestępstwo i za wykroczenie karę lub środek karny tego samego rodzaju, wykonuje się surowszą karę lub środek karny. W razie uprzedniego wykonania łagodniejszej kary lub środka karnego zalicza się je na poczet surowszych.

18. Dwie kwestie: - zbieg przepisów ustawy ( wyczerpane znamiona wykroczenia, gdy obwiniony popełnia dwa lub więcej wykroczeń)

Zbieg przepisów zachodzi jeżeli jeden czyn sprawcy wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach prawa wykroczeń rozróżniamy zbieg pozorny i zbieg rzeczywisty.

Przy redukcji wielości ocen stosuje się następujące zasady -

1/ zasada specjalności

2/ zasada pochłaniania

Gdy obwiniony popełni dwa lub więcej wykroczeń i pociągnięty jest do odpowiedzialności w różnym czasie - każdy rozpatrywany jest odrębnie, KW nie przewiduje możliwości orzeczenia kary łącznej. Natomiast wykroczenia zbiegające się rozpatrywane są w jednym postępowaniu i orzekana jest jedna karana zasadnicza, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę.

19. Rodzaje kar za wykroczenia.

• Kara aresztu trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni; wymierza się ją w dniach.

• Kara ograniczenia wolności trwa 1 miesiąc. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności ukarany:

1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,

2) jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd,

3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

• Kara grzywny - grzywnę wymierza się kwotowo - w wysokości od 20 do 5.000 złotych

• Kara nagany - Najłagodniejsza z kar, typowy środek o charakterze wychowawczym, ma głównie charakter postąpienia moralnego, powinna być łączona ze środkami karnymi. Naganę można orzec wtedy, gdy ze względu na charakter i okoliczności czynu lub właściwości i warunki osobiste sprawcy należy przypuszczać, że zastosowanie tej kary jest wystarczające do wdrożenia go do poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. Nie można orzec nagany za wykroczenie o charakterze chuligańskim.

20. Środki karne, ( jakie i na czym polegają)

1. zakaz prowadzenia pojazdów - orzekany w miesiącach i latach od 6 miesięcy do 3 lat, orzekając zakaz określa się rodzaj pojazdów którego zakaz dotyczy,

2. przepadek przedmiotów - obejmuje narzędzia lub inne przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia wykroczenia

3. nawiązka - dolegliwość wymierzana w zw. z popełnieniem przestępstwa lub wykroczenia, możliwość orzeczenia zapłaty określonej kwoty na cel społeczny),

4. obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, wykroczeniem - zobowiązanie sprawcy do zapłaty równowartości szkody albo przywrócenie do stanu poprzedniego,

5. podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób - w szczególny sposób orzeka się wtedy, gdy może to mieć znaczenie wychowawcze;

6. inne środki karne określone przez ustawę.

21. Wymiar kary za wykroczenia (dyrektywy, wskazówki dla sądu, art. 33)

Organ orzekający wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego. Wymierzając karę, organ orzekający bierze pod uwagę w szczególności rodzaj i rozmiar szkody wyrządzonej wykroczeniem, stopień winy, pobudki, sposób działania, stosunek do pokrzywdzonego, jak również właściwości, warunki osobiste i majątkowe sprawcy, jego stosunki rodzinne, sposób życia przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu wykroczenia. Organ orzekający uwzględnia okoliczności łagodzące i obciążające.

22. Nadzwyczajne złagodzenie kary przy wykroczeniach

Nadzwyczajne złagodzenie polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju.

23. Recydywa przy wykroczeniach.

Recydywa - powrót do przestępstwa przez osobę która już poprzednio była karana za wykroczenie lub przestępstwo. KW przewiduje zaostrzenie odpowiedzialności za popełnione wykroczenie w warunkach recydywy, operuje swoistą konstrukcją recydywy szczególnej w postaci uprzedniego ukarania za podobne wykroczenie.

Odrębne unormowanie dot. recydywy wielokrotnej wykroczeń - w określony wypadkach daje możliwość wymierzenia kary aresztu chociażby nie była przewidziana za dane wykroczenie.

24. Środki oddziaływania wychowawczego

Środki oddziaływania wychowawczego polegają na pouczeniu, zwróceniu uwagi - których udziela organ postępowania mandatowego czy uprawniony do składania wniosków o ukaranie,. Inne środki oddziaływania wychowawczego to środki służbowe, dyscyplinarne - stosuje się je kiedy wykroczenie jest zarazem wykroczeniem służbowym, dyscyplinarnym, czy naruszeniem zasad w danej instytucji.

25. Warunkowe zawieszenie kary aresztu

Warunkowe zawieszenie kary aresztu polega na tym że sąd wymierza karę aresztu w granicach przewidzianych za dane wykroczenie a następnie zawiesza warunkowo jej wykonanie na okres prób wynoszący 6 miesięcy do jego roku. Jeżeli w okresie próby sprawca popełni podobne wykroczenie, zarządzenie wykonania zawieszonej kary aresztu jest obligatoryjne.. Jeżeli w okresie próby i następnych 2 miesięcy nie zarządzono wykonania kary ukaranie uważa się za niebyłe - następuje zatarcie skazania.

26. Przedawnienie i zatarcie skazania przy wykroczeniach

PRZEDAWNIENIE - upływ czas - przedawnienie karalności następuje po roku od momentu popełnienia wykroczenia, natomiast przedawnienie wykonania kary - nie można wykonać kary jeżeli od prawomocności orzeczenia upłynęły 3 lata, jego biegu nie przerywają żadne okoliczności.

ZATARCIE SKAZANIA - ustawowa rehabilitacja sprawcy polegająca na uznaniu na niebyłe ukarania za wykroczenie. Następuje z upływem 2 lat od wykonania kary, darowania lub przedawnienia wykonania kary.

Jeżeli ukarana przed upływem wym. 2 lat popełnił nowe wykroczenie za które wymierzono mu karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny - zatarcie skazania następuje z upływem 2 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary za nowe wykroczenie. Biegu zatarcia skazania nie przerywa ukaranie karną nagany, odstąpienie od wym. kary , zastos. in. środków, za kolejne wykroczenie.

POSTĘPOWANIE

1. Rodzaje postępowania w sprawie o wykroczenia

Postępowanie w sprawach o wykroczenia to oparta na prawie procesowym działalność sądu jako organu orzekającego, a także organów prowadzących czynności wyjaśniające, stron procesowych oraz in. uczestników postępowania. Przedmiotem postępowania jest określona kwestia prawna - kwestia odpowiedzialności obwinionego za zarzucane mu wykroczenie.

Etapy postępowania w sprawach o wykroczenia -

1/ postępowanie wstępne, 2/ główne, 3/ kontrolne, 4/ wykonawcze

Rodzaje postępowań -

1/ zwyczajne - następuje gdy brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu przyspieszonym lub nakazowym, co wynika z dążenia do uproszczenia i przyspieszenia rozstrzygania w sprawach o wykroczenia.

2/ przyspieszone, 3/ nakazowe, 4/ mandatowe - są to postępowania zaliczane do szczególnych.

Zasadą jest że w sprawach o wykroczenia sądy zarówno w I instancji jak i odwoławcze orzekają jednoosobowo.

2. Środki przymusu.

W celu zabezpieczenia realizacji zadań procesu ustawa przewiduje możliwość zastosowania środków przymusu.

Wyróżnić można:

a/ możliwość zatrzymania przez Policję

- w postępowaniu przyspieszonym do 48 godzin

- w postępowaniu zwyczajnym do 24 godzin

b/ przymusowe doprowadzenie obwinionego do sądu - w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wezwanie gdy sąd uznał stawiennictwo za konieczne;

c/ przymusowe doprowadzenie świadka.

3. Postępowanie przyśpieszone

Jest szczególnym rodzajem postępowania przed sądem. Charakteryzują się dążeniem do przyspieszenia postępowania i wykonania wydanych orzeczeń. Tryb ten stosuje się wyłącznie wobec osób ujętych na gorącym uczynku i niezwłocznie doprowadzonych do sądu, może być stosowany wobec sprawców którzy nie mają stałego miejsca zamieszkania, jedynie czasowo przebywają na terenie RP. Nie stosuje się natomiast wobec osób podlegających orzecznictwu wojskowemu. Postępowanie przyspieszone można stosować- wobec sprawców wykroczeń p-ko mieniu, urządzeniom użytku publicznego, p-ko porządkowi i spokojowi publicznemu popełnianych w zw. z imprezami masowymi.

4. Postępowanie nakazowe

W znowelizowanej procedurze sąd w postępowaniu nakazowym orzeka na posiedzeniu bez udziału stron. Wyrokiem nakazowym może orzec wszystkie kary i środki karne z wyjątkiem aresztu. Wyrok podlega doręczeniu stronom, które mają prawo wniesienia sprzeciwu w terminie 7 dni.

5. Postępowanie mandatowe

Postępowanie mandatowe jest najbardziej uproszczonym trybem postępowania w sprawach o wykroczenia. Jego uzasadnienie tkwi w tym, że w sprawach o drobne naruszenia prawa stwierdzone przez policję lub inny upoważniony organ, w których nie zachodzi potrzeba orzekania innych kar niż stosunkowo niewysokiej grzywny. Postępowanie mandatowe pozwala na załatwienie sprawy „od ręki”, dzięki czemu odciąża się właściwe organy orzecznictwa.

6. Środki odwoławcze.

Środki zaskarżenia są to przewidziane w ustawie środki prawne za pomocą których strony albo inny wskazany w ustawie uczestnik postępowania - niezadowolone z zapadłego rozstrzygnięcia mogą się domagać jego zmiany lub uchylenia przez organ wyższej instancji.

Środek odwoławczy przysługuje od rozstrzygnięć nieprawomocnych, wydanych przez organ orzekający w I instancji. Środek odwoławczy wnosi się w terminie 7 dni od daty dostarczenia odpisu rozstrzygnięcia uzasadnieniem, a jeżeli nie podlega ono doręczeniu - od daty ogłoszenia, lub daty dokonania zaskarżonej czynności. W wypadku orzeczeń wydanych w postępowaniu przyspieszonym termin ten wynosi 3 dni.

Ustawowy termin wniesienia środka odwoławczego jest zawity tj. nieprzekraczalny.

Środki odwoławcze -

apelacja - śr. odwoł. od wyroku I instancji- w sprawach o wykroczenia przysługuje ona od wyroków sądów rejonowych (grodzkich) do sądu okręgowego - który jest sądem, odwoławczym. Prawo wniesienia apelacji służy jedynie stronom - oskarżycielowi publicznemu, posiłkowemu i obwinionemu, mogą go składać reprezentanci stron - pełnomocnicy, obrońcy.

zażalenie - środek odwoławczy od postanowienia i zarządzenia zamykającego drogę do wydania wyroku (odmowa wszczęcia, umorzenie postępowania), a także od postanowień, zarządzeń i czynności jeżeli przewiduje to ustawa.

Zagadnienia opisowe:

1. Kształtowanie się przepisów dotyczących wykroczeń.

Rozwój nowocześnie pojmowanego prawa wkroczeń w Polsce rozpozna się po odzyskaniu niepodległości 1918 roku, gdy przystąpiono do prac kodyfikacji kluczowych gałęzi prawa.

Postanowienia Konstytucji Marcowej z 1921 roku mówiły iż orzecznictwo w sprawach o wkroczenia miało należeć do sądów, z tym, że ustawy mogły powierzać je organom administracji „w zastępstwie sądów”. W zasadzie orzecznictwo mieli sprawować starostowie, w praktyce z reguły orzekali powołani do tej funkcji referenci karno-administracyjni. W wąskim zakresie orzecznictwo sprawowały organy administracji niezespolonej. Odwołanie od orzeczenia organu administracji kierowano do Sądu, który wydawał wyrok, od którego nie przysługiwała apelacja.

Materialne prawo wykroczeń zostało skodyfikowane równolegle z kodeksem karnym w formie rozporządzenia Prezydenta RP z 11.7.1932 roku. Była to kodyfikacja niepełna i nie normowała zasad odpowiedzialności za wykroczenia, odsyłając w tej mierze do przepisów kodeksu karnego. W części ogólnej prawa o wykroczenia zawarto jedynie przepisy dot. firm winy, nieletnich, postaci zjawiskowych (nieodpowiedzialność za usiłowanie i pomocnictwo), rodzajów i wysokości kar oraz zasad ich wymierzania, przedawnienia. Jedynymi karami przewidzianymi za wykroczenia był areszt (do 3 miesięcy) i grzywna (do 3.000 zł), co wówczas stanowiło surowa sankcję.

Typy wykroczeń określone w części szczegółowej były nieliczne i nie odpowiadały potrzebom społecznym. Dlatego tę cześć stale uzupełniano w drodze ustaw szczególnych normujących odpowiedzialność za wykroczenia w różnych dziedzinach życia.

Po II wojnie światowej zreformowano postępowanie w sprawach o wykroczenia. Reformy tej dokonano ustawą z 15.12.1951 roku o orzecznictwie karno-administracyjnym. Przyjęto, że orzecznictwo karno-administracyjne stanowić ma system środków wychowawczych, którymi posługuje się administracja przy realizacji swoich zadań. Zniesiono karę aresztu, uchylono przepisy o żądaniu skierowania sprawy na drogę sądową, wprowadzono instytucje odwołania od orzeczeń kolegium do kolegium I instancji. W miejsce kary aresztu wprowadzono karę pracy poprawczej, polegającej na wykonywaniu na pracy w uspołecznionym zakładzie z potrąceniem 20% zarobku i innych ograniczeniach. Kara pracy poprawczej nie zdała egzaminu, i związku z tym konieczna stała się reforma systemu orzecznictwa.

Nowela z 2.12.1958 roku przywróciła karę aresztu i instytucję żądania skierowania sprawy na drogę sądową, dokonała doraźnych i najpilniejszych zmian w prawie karno-administracyjnym.

Kodyfikacja z 20.5.1971 roku - zrezygnowano z dotychczasowej nomenklatury „praw karno-administracyjne”, wprowadzając Kodeks wykroczeń, kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i ustawę o ustroju kolegiów ds. wykroczeń. Różnicę między przestępstwem, a wykroczenie upatrywano w mniejszym stopniu społecznej szkodliwości czyny. Przyjęto, że Kodeks samodzielnie będzie normować zasady odpowiedzialności za wykroczenia, bez odsyłania do kodeksu karnego. Cechą tej kodyfikacji jest przesunięcie niektórych drobnych przestępstw d kategorii wykroczeń, co w praktyce przyniosło negatywne konsekwencje.

Od 1951, w sprawach o wykroczenia orzekały w pierwszej instancji pozasądowe organy- kolegia do spraw wykroczeń..

Kolegia ds. wykroczeń zostały usytuowane przy organach administracji, jednak ich członkowie w zakresie orzekania byli niezawiśli i podlegali tylko ustawom.

W 2001 roku ich funkcję przejęły sądy.

Kodeks wykroczeń samodzielnie normował zasady odpowiedzialności za wykroczenia - bez odesłania do kodeksu karnego.

Reforma prawa wykroczeń

W 1989 roku zniesiono natychmiastowa wykonalność orzeczeń wydanych w postępowaniu przyspieszonym

Ustawa z 8.6.1990 roku - zniesiono nadzór zwierzchni Ministra Spraw Wewnętrznych Nd orzecznictwem kolegiów ds. wykroczeń, odłączono je od struktury administracyjnej i włączono w strukturę sądownictwa. Zlikwidowano kolegia II instancji (odwoławcze). Od orzeczeń kolegium można było odwołać się poprzez żądanie skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Ustawa z 28.8.1998 roku - ograniczenie surowości najcięższych kar - areszt (od 5 do 30 dni) i ograniczenia wolności (1 miesiąc), powierzenie jedynie sądom orzekania aresztu, przepadku przedmiotów i zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres przekraczający 1 rok. Wprowadzono instytucję odwołania od orzeczeń (w miejsce żądania skierowania sprawy na drogę sądową). Organem wykonawczym ustawa uczyniła Sąd.

Ustawa z 27.7.2000 roku - sprawy dot. wykroczeń przekazano do właściwości - Sądów Rejonowych - Wydziałów Grodzkich.

24.8.2001 roku - uchwalono kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, który uchylił ustawę o ustroju kolegiów ds. wykroczeń.

2. Ogólna charakterystyka aktualnego polskiego prawa wykroczeń.

Na całokształt prawa wykroczeń składa się materialne prawo wykroczeń (zawarte w Kodeksie wykroczeń z 20.5.1971 roku- z późn. zmianami oraz w licznych ustawach dodatkowych) i procesowe prawo wykroczeń (Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (z 24.8.2001 roku), które normują postępowanie w sprawach o wkroczenia.

Przez materialne prawo wykroczeń rozumiemy ogół norm prawnych, które określają czyny będące naruszeniem porządku prawnego, zwane wkroczeniami, normują zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary, środki karne i inne środki oddziaływania (środki wychowawcze) stosowane wobec sprawców.

Prawo procesowe to ogół norm prawnych regulujących postępowanie organów państwa (sądów, Policji i innych upoważnionych organów) w sprawach o wykroczenia, jego zasady i przesłanki dopuszczalności, obowiązki i uprawnienia stron oraz innych uczestników tego postępowania, tryb wydawania rozstrzygnięć i środki ich kontroli.

Kodeks wykroczeń dzieli się na części:

• ogólną - określa pojęcie i zasady odpowiedzialności za wykroczenia, formy popełnienia wykroczeń, system kar i środków karnych oraz zasady ich stosowania, przedawnienie karalności, zatarcie ukarania

• szczególną- normuje poszczególne wykroczenia poprzez podanie zespołu ich znamion ustawowych (dyspozycje) i kar grożących za ich popełnienie (sankcje)

Prawo wykroczeń ustala sankcje za naruszenie określonych zakazów albo niedopełnienie obowiązków wynikających z różnorodnych regulacji prawnych, ale dotyczy czynów o mniejszej społecznej szkodliwości. Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten, kto dopuścił się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Nie stanowi źródła prawa wykroczeń zwyczaj, orzecznictwo sądowe i nauka prawa, a jedynie ustawa.

Od 1951, w sprawach o wykroczenia orzekały w pierwszej instancji pozasądowe organy- kolegia do spraw wykroczeń. W 2001, ich funkcję przejęły sądy.

Funkcje prawa wykroczeń:

- ochronna - ochrona stosunków społecznych przed naruszeniem porządku prawnego

- prewencyjno-wychowawcza - oddziaływanie na tych obywateli, którzy wykazują brak poszanowania dla zasad porządku prawnego i niezbędnej społecznej dyscypliny.

-funkcja gwarancyjna - jest warunkiem praworządności w stosowaniu represji za wykroczenia, zapewniając zarazem ochronę przed bezzasadnym ukaraniem

3. Charakterystyka kodeksu wykroczeń.

Kodeks wykroczeń dzieli się na część: Ogólną i Szczególną

Część ogólna zawiera definicje podstawowych pojęć i instytucji. Definicje także zawiera rozdział VI KW zatytułowany „Objaśnienie wyrażeń ustawowych”. W części ogólnej występują przepisy określające sytuacje z którymi wiążą się odpowiednie konsekwencje prawne.

Przepisy części szczególnej mają budowę dwuczłonową. Przepisy te składają się zawsze z dyspozycji czyli określenia zespołu znamion danego typu czynu zabronionego ( wykroczenia ) oraz sankcji - czyli wskazania na karę lub kary grożące w wypadku gdy czyn wyczerpuje znamiona dyspozycji.

4. Pojecie wykroczenia, ze wskazaniem tych elementów, które ewentualnie mogą być brane pod uwagę.

Wykroczenie - jest to takie zachowanie się człowieka, które jest:

• Czynem

• Społecznie szkodliwym

• Bezprawnym

• Zawinionym

• o znamionach ustawowych

• Zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

Sprawca odpowiada za wykroczenie gdy popełni on czyn:

1. czyn społecznie szkodliwy

2. zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jej popełnienia pod groźbą kary

- aresztu

- ograniczenia wolności

- nagany do 5.000,00zł

- nagany

Czyn

Czynem - w rozumieniu prawa wykroczeń jest uzewnętrznione zachowanie człowieka, sterowane wolą, społecznie doniosłe, spójne pod względem czasowym i sytuacyjnym.

Zachowanie może przybierać formę działania lub zaniechania.

Działanie- to forma czynności przedsięwziętych w określonym kierunku, sytuacja gdy sprawca wykonuje całą gamę dostrzegalnych przez obserwatora.

Zaniechanie- polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był zobowiązany lub spowodowaniu określonego skutku przez niepodjęcie takiego działania.

Społeczna szkodliwość- jest elementem materialnym wykroczenia, oznacza ujemną społecznie treść czynu. Przy ocenie stopnia szkodliwości czynu bierze się pod uwagę:

• - rodzaj charakter naruszonego dobra

• - rozmiary wyrządzonej szkody

• - sposób i okoliczności popełnienia czynu

• - wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków

• - postać - zamiaru sprawcy

• - motywację sprawcy

• - rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia

Bezprawność czynu - oznacza, że czyn ten musi być niezgodny z obowiązującymi przepisami prawa. Czyn zabroniony uzyskuje cech bezprawności jeśli nie zachodzi okoliczność uchylająca tą bezprawność.

Ocena winy (przypisanie winy)

Wina w prawie wykroczeń personalną (zaadresowaną do konkretnej osoby) zarzucalnością popełnionego czynu. Granice tej zarzucalności określa ustawa, ustanawiając przesłanki winy i wskazując okoliczności wyłączające winę.

Podział wykroczeń

Wykroczenie z działania - to takie wykroczenia, które zgodnie z ustawą mogą być popełnione wyłącznie w formie działania.

Wykroczenie z zaniechania- to takie wykroczenia, które mogą być popełnione tylko i wyłącznie w formie zaniechania.

Wykroczenie z działania lub zaniechania - to wykroczenia co, do których ustawa zakłada możliwość ich popełnienia zarówno w formie działania jak i zaniechania

5. Różnice w ujęciu usiłowania w KW w relacji do KK

USIŁOWANIE - zachowanie podjęte w zamiarze popełnienia czynu zabronionego, bezpośrednio zmierzające do jego dokonania, które jednak nie następuje.

KW przewiduje odpowiedzialność nie tylko za dokonanie wykroczenia lecz także w pewnych wypadkach za jego USIŁOWANIE

• nie jest karalne przygotowanie do wykroczenia, ponieważ usiłowanie nie jest formą stadialną na drodze do realizacji wykroczenia - natomiast wg KK przygotowanie do przestępstwa jest karalne wtedy gdy ustawa tak stanowi;

• KW przewiduje karalność usiłowania tylko najpoważniejszych wykroczeń i nie zachodzi potrzeba karalności ich usiłowania w każdym przypadku jak to przewiduje KK;

• KK od usiłowania zwykłego odróżnia tzw. usiłowanie nieudolne, podział ten w KW nie ma znaczenia ze względu na to że usiłowanie stosunkowo drobnych czynów nie może powodować odpowiedzialności;

• KW przewiduje uchylenie odpowiedzialności w razie odstąpienia od usiłowania lub zapobieżenia jego skutkowi, wobec sprawcy który starał się zapobiec skutkowi swego czynu stosuje się nadzwyczajne złagodzenie kary.

6. Różnice w ujęciu podżegania i pomocnictwa w KW w relacji do KK

PODŻEGANIE - polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia czynu zabronionego;

POMOCNICTWO - polega na ułatwieniu popełnienia czynu zabronionego przez dostarczenie sprawcy narzędzi, środka transportu, udzielenia rady czy informacji;

• KW przyjmuje zasadę polskiego prawa karnego w myśl której podżegacz i pomocnik ponoszą odpowiedzialność w granicach własnej winy.

• w odróżnieniu od KK - KW uzależnia odpowiedzialność podżegacza i pomocnika od dokonania przez sprawcę czynu zabronionego.

• podżeganie i pomocnictwo do wykroczenia nie stanowią „pełnych” form zjawiskowych jak w KK (art. 19 kk)- decyduje o tym unormowanie art. 14 par. 1 kw w myśl, którego podżeganie i pomocnictwo jest karalne tylko wtedy gdy szczególny przepis ustawy tak stanowi i w granicach sankcji przewidzianej dla wykroczenia, a dotyczy to jedynie najpoważniejszych wykroczeń.

• przy skutecznym czynnym żalu ( dobrowolne zapobieżenie dokonania przestępstwa) w KK uchylenie karalności jest obligatoryjne, następuje z mocy ustawy -
  KW przewiduje jedynie możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienie od jej wymierzenia ( ponieważ jednak w przypadku wykroczenia podżegacz lub pomocnik w takiej sytuacji nie może być gorzej traktowany niż w przypadku przestępstwa - posiłkowo stosuje się zasadę art. 23 par. 1 kk);

• KW niekiedy przewiduje podżeganie jako samodzielne wykroczenie w części szczególnej (np. nakłanianie do żebrania małoletniego, natarczywe nakłanianie do dokonania czynu nierządnego) - tego rodzaju podżeganie należy traktować jako formę dokonania wykroczenia.

7. Charakterystyka okoliczności łagodzących i obciążających w KW.

8. Odmienność postępowania w sprawach o wykroczenie od postępowania w sprawie o przestępstwo.

9. Istota postępowania mandatowego

Postępowanie mandatowe jest najbardziej uproszczonym trybem postępowania w sprawach o wykroczenia. Jego uzasadnienie tkwi w tym że w sprawach o drobne naruszenia prawa stwierdzone przez policję lub inny upoważniony organ, w których nie zachodzi potrzeba orzekania innych kar niż stosunkowo niewysokiej grzywny. Postępowanie mandatowe pozwala na załatwienie sprawy „od ręki”, dzięki czemu odciąża się właściwe organy orzecznictwa.

Dzięki natychmiastowej rekcji na wykroczenie, postępowanie mandatowe spełnia funkcję prewencyjno-wychowawczą, dominującą rolę odgrywają zasady szybkości i ekonomiki postępowania. Występują też istotne odrębności w stosunku do zasad postępowania zwyczajnego- nie ma tu zasady skargowości, kontradyktoryjności i rozdziału funkcji procesowych, a całe postępowanie skupia się w rękach jednego organu.

Postępowanie mandatowe ma charakter zastępczy, jest to postępowanie warunkowe, może się ono utrzymać tylko pod warunkiem zgody obwinionego na ten tryb. Funkcjonariusz ma obowiązek pouczenia sprawcy o prawie odmowy przyjęcia mandatu i skutkach prawnych takiej odmowy. Przepisy przewidują 3 rodzaje mandatów karnych:

- gotówkowy - wystawiany bezpośrednio ukaranemu który kwituje uiszczenie grzywny,

- kredytowy - wystawiany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru;

- gotówkowy zaoczny - wystawiany w razie stwierdzenia wykroczenia pod nieobecność sprawcy.

10. Postępowanie odwoławcze w sprawach o wykroczenia.

Środki zaskarżenia są to przewidziane w ustawie środki prawne za pomocą których strony albo inny wskazany w ustawie uczestnik postępowania - niezadowolone z zapadłego rozstrzygnięcia mogą się domagać jego zmiany lub uchylenia przez organ wyższej instancji.

System środków zaskarżenia realizuje zasadę kontroli rozstrzygnięć, jest instrumentem sprzyjającym realizacji zasad prawdy i trafnego karania sprawców wykroczeń. Środek odwoławczy przysługuje od rozstrzygnięć nieprawomocnych, wydanych przez organ orzekający w I instancji. Środek odwoławczy wnosi się w terminie 7 dni od daty dostarczenia odpisu rozstrzygnięcia uzasadnieniem, a jeżeli nie podlega ono doręczeniu - od daty ogłoszenia, lub daty dokonania zaskarżonej czynności.. W wypadku orzeczeń wydanych w postępowaniu przyspieszonym termin ten wynosi 3 dni.

Ustawowy termin wniesienia środka odwoławczego jest zawity tj. nieprzekraczalny.

Środek odwoławczy może być cofnięty przez podmiot który go złożył, z tym że środka złożonego na korzyść obwinionego nie można skutecznie cofnąć bez jego zgody.

Kierunek środka odwoławczego określa czy jest on wniesiony na korzyść czy niekorzyść obwinionego, niezależnie od tego możliwe jest rozstrzygnięcie na korzyść obwinionego

Zakres środka odwoławczego wyznacza to czy orzeczenie zaskarżone jest w całości czy w części. Zarzuty które strona może podnosić w to uchybienia względne (ocenne) i bezwzględne).

Środki odwoławcze -

apelacja - śr. odwoł. od wyroku I instancji= w sprawach o wykroczenia przysługuje ona od wyroków sądów rejonowych (grodzkich) do sądu okręgowego - który jest sądem, odwoławczym. Prawo wniesienia apelacji służy jedynie stronom - oskarżycielowi publicznemu, posiłkowemu i obwinionemu, mogą go składać reprezentanci stron - pełnomocnicy, obrońcy.

Cechy apelacji :

- dewolutywność - przeniesienie rozpoznania sprawy do sądu wyższej instancji

- suspensywność - wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku.

Cechy te mają charakter bezwzględny, jednak w sprawach o wykroczenia zasadę suspensywności podważa klauzula natychmiastowej wykonalności wyroku, którą sąd może nadać wyrokowi..

Po rozpoznaniu apelacji sąd odwoławczy ( w składzie jednoosobowym ) orzeka wyrokiem o: - utrzymaniu orzeczenia w mocy,

- uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania

- zmianie zaskarżonego wyroku w całości lub części.

Jest zasadą że wyrok sądu odwoławczego uzasadnia się z urzędu, w sprawach o wykroczenie istnieje wyjątek tzw. w przypadku utrzymania w mocy wyroku I instancji uzasadnienie sporządza się tylko na wniosek strony ( termin 7 dni).

zażalenie - środek odwoławczy od postanowienia i zarządzenia zamykającego drogę do wydania wyroku (odmowa wszczęcia, umorzenie postępowania), a także od postanowień, zarządzeń i czynności jeżeli przewiduje to ustawa.. Sądem właściwym do rozpoznania tych zażaleń jest sąd okręgowy. Zażalenia na pozostałe postanowienia rozpoznaje sąd równorzędny w innym składzie.

dewolutywność i suspensywność - mają charakter względny;

12

---