Slajd 2

1. zmiany ilościowe w zakresie poziomu inteligencji

2. zmiany konfiguracyjne w relacjach między zdolnościami poznawczymi

3. zmiany jakościowe w zakresie procesów, strategii i operacji umysłowych.

Slajd 3

Inteligencja, rozumiana jako suma aktywności (konkretnych bądź umysłowych), za pomocą których, dana jednostka wchodzi we wzajemne oddziaływanie z otoczeniem, nie jest więc traktowana jako stała cecha jednostki, lecz jest zależna od etapu rozwoju, na jakim dana jednostka się znajduje

Slajd 4

Inteligencja:

1. płynna- zależy od efektywności funkcjonowania centralnego układu nerwowego i raczej jest dziedziczona niż nabywana w doświadczeniu indywidualnym. Obejmuje głownie zdolności przejawiające się w rozwiązywaniu zadań nie powiązanych z codziennym doświadczeniem: w abstrakcyjnym rozumowaniu, klasyfikowaniu, uzupełnianiu wzorów percepcyjnych, w zapamiętywaniu itp.

2. skrystalizowana- jest w przeważającej mierze nabywana, zależna od edukacji i doświadczenia jednostki; przejawia się głównie w rozwiązywaniu zadań wymagających rozumienia słów, formułowania sądów i rozstrzygania problemów przy wykorzystaniu nabytej wiedzy i wyuczonych strategii.

Slajd 5

Rozwój zdolności poznawczych ma krzywoliniowy charakter:

1. Badania poprzeczne wskazują wzrost do późnej adolescencji, poprzez pewien okres stabilizacji, do stopniowego spadku zdolności poznawczych w okresie średniej dorosłości.

2. Badania podłużne wskazują pewne odstępstwa od tej prawidłowości: wskazują, że okres stabilizacji przeciągał się do późnej dorosłości i nie obserwowano regresji w okresie starzenia się człowieka w takim zakresie jak to wynika z badań poprzecznych.

Slajd 6

W 1918 obronił doktorat z biologii, a w 1921 rozpoczął badania z zakresu psychologii dziecka w Instytucie Rousseau w Genewie. Wkrótce obejmuje katedrę historii myśli naukowej, a w 1929 katedrę psychologii eksperymentalnej. Profesor filozofii i socjologii w Neuchâtel, Lozannie i psychologii dziecka w Paryżu. Dyrektor Instytutu Nauk Pedagogicznych i Międzynarodowego Biura Wychowania. Od 1955 organizator i dyrektor interdyscyplinarnego Międzynarodowego Centrum Epistemologii Genetycznej. Profesor psychologii wychowawczej Uniwersytetu w Genewie.

Slajd 7

Stadia rozwoju poznawczego wg Piageta:

1. inteligencja sensomotoryczna

2. inteligencja przedoperacyjna

3. operacje konkretne

4. operacje formalne

Slajd 8

Inteligencja sensomotoryczna (0-2 r.ż.)

Charakterystyka stadium:

ćwiczenie odruchów i manipulacji podtrzymujących lub powtarzających interesujące dziecko doznania, uczenie się poprzez bezpośrednie doświadczenie, egocentryczne zachowanie.

Egocentryzm: niemożność wyobrażenia sobie świata z perspektywy innej niż własna oraz niezdolność do uświa­domienia sobie, że własna perspektywa jest tylko jedną z wielu możliwych, nosi nazwę egocentryzmu. Brak ten prowadzi do wielu nieporozumień w komunikowaniu się i w znacznym stopniu ogranicza zakres wiedzy, jaką może uzyskać dziecko.

Główne osiągnięcia: stałość przedmiotu, dostrzeżenie związku między działaniem i jego następstwami.

Slajd 9

Inteligencja przedoperacyjna:

Charakterystyka stadium:

celowe eksperymentowanie na przedmiotach, coraz bardziej świadome planowanie działań, oparte na reprezentacjach przedmiotów, stopniowe uwewnętrznianie działań zewnętrznych, czyli przejście do myślenia.

Główne osiągnięcia:

czynności symboliczne wraz z mową, zdolność do zachowania tożsamości jakościowej (stałości cech), takich jak barwa, kształt; rozumowanie transdukcyjne (prelogiczne).

Rozumowanie transdukcyjne: ten typ rozumowania polega na tym, że dziecko “rozumuje przez podobieńs­two” - porównując poszczególne przypadki, podobne pod pewnym względem, dochodzi do wniosku, że są one podobne pod wszelkimi względami. Myślenie transduk­cyjne przebiega od szczegółu do szczegółu, w odróżnieniu od myślenia dedukcyjnego, kiedy to z ogólnych twierdzeń wynikają w konieczny sposób szczegółowe wnioski, jak też myślenia indukcyjnego - gdy od obserwacji poszczegól­nych, pojedynczych przypadków przechodzi się do uogól­nień.

Slajd 10

Operacje konkretne

Charakterystyka stadium:

coraz bardziej odwracalne manipulacje na reprezentacjach konkretnych przedmiotów i zdarzeń, decentracja umożliwiająca uwzględnienie w rozważaniach wielu własności przedmiotu, a także wielu perspektyw społecznych.

Główne osiągnięcia:

Odwracalność w myśleniu ograniczona do rzeczywistych przedmiotów i zdarzeń, zdolność do zachowania tożsamości ilościowej, np. masy, objętości; rozumowanie sylogistyczne.

Sylogizmy to schematy rozumowania dedukcyjnego, składające się z dwóch przesłanek i wniosku, np.:

Przesłanka 1: Żadne czworonogi nie są ptakami

Przesłanka 2: Wszystkie koty są czworonogami.

Wniosek: Żadne koty nie są ptakami.

Slajd 11

Operacje formalne

Charakterystyka stadium:

w pełni odwracalne operacje umysłowe na przedmiotach i zdarzeniach, które nie muszą istnieć, mogą być wyobrażone lub wymyślone, działania na wytworach myślenia.

Główne osiągnięcia:

myślenie abstrakcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne, które można przerwać, uzupełnić, podjąć od nowa i odwrócić; rozumowanie logiczne; logika zdań.

Myślenie formalne (hipotetyczno-dedukcyjne) to dokonywanie procesu rozumowania wyłącznie w myśli.

Myślenie abstrakcyjne to zdolność do wykroczenia poza właściwości fizyczne obiektów. Może sobie wyobrazić, co mogłoby być.

Slajd 12

Eksperymenty Piageta:

1. Tunel: porządek i jego odwracanie

2. Przelewanie cieczy - zachowanie objętości

3. Bilard - związek przyczynowy

4. Wahadło; wykluczanie czynników nieistotnych

Slajd 13

1. Tunel: porządek i jego odwracanie

Przed dzieckiem ustawiony jest tunel. U wejścia do tunelu znajdują się trzy różne przedmioty, ustawione w określonej kolejności, na przykład: kulka zielona, czerwona i żółta. Są albo na nitce, albo na jakimś pasie, umożliwiającym wsuwanie i wysuwanie ich z tunelu bez zmiany kolejności.

Wciągamy kulki do wnętrza i pytamy, która z nich pokaże się pierwsza po drugiej stronie tunelu.

Dzieci, u których wykształcone są już struktury odpowiadające porządkowaniu wiedzą od razu, że ta, która była pierwsza przed tunelem, pojawi się też pierwsza po drugiej stronie. Dzieci, które jeszcze nie maja pojęcia porządku, odpowiadają byle jak.

Po tym pierwszym etapie doświadczenia przechodzimy do następnego. Wciągnąwszy kulki do wnętrza tunelu, zaczynamy ciągnąć z powrotem i pytamy, która kulka ukaże się pierwsza. Oczywiście będzie to ta, która przy wciąganiu do tunelu była ostatnia. Dziecko musi więc, w myśli odwrócić porządek. Okazuje się, że wymaga to wyższego poziomu rozwoju psychicznego. Początkowo dzieci odpowiadają poprawnie na pierwsze pytanie, a dopiero później rozwiązują oba zadania poprawnie. Doświadczenie komplikuje się w dalszym ciągu. Po wciągnięciu kulek obracamy cały tunel o 180° i zadajemy poprzednie pytania. Potem obracamy go dwa razy i znowu te same pytania. Wreszcie dokonujemy kilku i kilkunastu obrotów, raz liczbą parzystą, a raz nieparzystą. Dochodzimy do trudności, które rozwiązują dopiero nastolatki.

Slajd 14

2. Przelewanie cieczy - zachowanie objętości

Jest to chyba najbardziej znane z doświadczeń Piageta.

Są dwie jednakowe szklanki, do których nalano takie same ilości wody. Dziecko stwierdza, że w jednej szklance jest tyle samo wody co w  drugiej. Następnie na oczach dziecka przelewamy (albo nawet każemy dziecku samodzielnie przelać) ciecz z jednej szklanki do wyższego naczynia i pytamy, czy teraz w tym naczyniu i w drugiej szklance jest tyle samo wody. Forma pytania jest dostosowana do wieku dziecka np. „z którego naczynia lepiej lub więcej się napijesz”, itp.

Wynik eksperymentu pokazuje, że dziecko mniej więcej do 6-ciu lat jest przekonane, że cieczy jest tam więcej, gdzie jej poziom wyżej sięga. Podobnie jest przy przesypywaniu np. piasku. Piaget wnioskuje, że w myśleniu dziecka nie ukształtowało się pojęcie objętości; ukształtowanie się tego pojęcia związane jest z prawem zachowania objętości przy przelewaniu i przesypywaniu

Slajd 15

3. Bilard- związek przyczynowy

Proponuje się dzieciom zabawy w trafianie różnych przedmiotów kulką wystrzeloną ze sprężynowej wyrzutni W. Swoboda obrotów wyrzutni i ustawienie przedmiotów są takie, że trafić można tylko z odbicia. Chodzi o to, czy badany dojdzie podczas tej zabawy do prawa równości kątów padania i odbicia. Małe dzieci (poniżej 6 lat) bardzo prędko uczą się trafiać, ale zapytane, jak kulka biegła pokazują palcem, lub nawet rysują tory podobne do przedstawionych na poniższym rysunku. Nie zdają więc sobie zupełnie sprawy z kształtu drogi. Piaget ujmuje to tak: Dziecko obserwując ruch nie bierze pod uwagę pośrednich położeń ciała. Cała jego świadomość jest skoncentrowana na punkcie wyjścia i punkcie dojścia. Pojęcie przebytej drogi jeszcze się nie ukształtowało. Dzieci starsze - 8-10-letnie zauważają już drogę, punkt odbicia, zdają sobie sprawę z prostoliniowości odcinków, dostrzegają i rysują kąty. Dzieci te posiadają już wszystkie wiadomości potrzebne do sformułowania prawa równości kątów. Jednak odkryć i sformułować to prawo potrafią dopiero badani w wieku lat kilkunastu. W tym bowiem wieku powstaje dopiero w umyśle mechanizm umożliwiający rozpoznanie związków przyczynowych, związku wynikania (z tego, że kąt padania = a, wynika, że kąt odbicia = a).

Slajd 16

4. Wahadło; wykluczanie czynników nieistotnych

Badany otrzymuje do swojej dyspozycji kilka ciężarków o różnych masach i rozmiarach, kilka sznurków o różnych długościach, odpowiednie haczyki i statyw. Ma sobie z tego sporządzić wahadła i odpowiedzieć na pytanie, od czego zależy ich okres.

Nie jest przy tym potrzebna znajomość pojęcia okresu. Młodszemu dziecku można po prostu zadać pytanie: jak zrobić, żeby się to szybciej wahało. Nie chodzi również o żadną zależność ilościową. Trzeba stwierdzić, że chociaż można zmienić długość, masę i amplitudę drgań, to tylko jeden z tych czynników ma wpływ na okres.

Okazuje się, że odkrywają to dopiero badani w wieku ok. 14 lat.

.

Slajd 17

Podstawowe procesy poznawcze:

• Percepcja (odbiór informacji)

• Pamięć (przechowanie informacji)

• Myślenie (operowanie informacjami)

Slajd 18

Spostrzeganie i uwaga

Starsze dzieci efektywniej niż młodsze kodują informacje napływające z otoczenia oraz organizują je w sposób coraz bardziej złożony, w powiązaniu z dotychczasową wiedzą. Wraz z doskonaleniem się percepcji u dzieci i młodzieży obserwujemy wzrost pojemności uwagi, która leży u podstaw procesów przetwarzania informacji i może powodować wzrost efektywności postrzegania. Ludzie starzejący się podobnie jak dzieci, nie potrafią odbierać jednocześnie informacji z dwóch różnych źródeł jednocześnie, nie potrafią odróżnić informacji istotnej od nieistotnej jeśli są podane w podobnej formie. np oglądanie TV w pokoju, w którym inni rozmawiają. W okresie starzenia się zachodzi spadek pojemności uwagi, lecz jest wolniejszy u osób kształcących się. Umiejętności i doświadczenie zgromadzone dzięki treningowi edukacyjnemu mogą kompensować straty w uwadze związane ze starzeniem się człowieka.

Slajd 19

Pamięć

Rodzaje pamięci:

1. sensoryczna - polega na wstępnym sensoryczny, zarejestrowaniu odebranej informacji, niezależnie od procesu uwagi, i przechowywaniu jej w analizatorach (max 3sek.) zanim zostanie przekazana do pamięci krótkotrwałej.

2. krótkotrwała- pojemność tej pamięci jest ograniczona do 5-9elementów a czas przechowywania nie przekracza 30sek. Po tym okresie informacja zanika lub jest wypierana przez nowy materiał.

3. długotrwała- sensowne organizowanie zapamiętywanych treści.

W okresie adolescencji do późnej dorosłości liczba elementów prawidłowo rozpoznawanych nie zmienia się, ale wyraźnie spada liczba prawidłowych przypomnień. Wielu badaczy na podstawie tego rodzaju wyników badań skłania się ku twierdzeniu, że deficyty pamięciowe związane z wiekiem są głównie efektem upośledzenia semantycznego opracowania i organizowania przetwarzanej informacji. Wyraźny spadek w obu zakresach pojawia się w zasadzie dopiero po 60 r. ż. Zarówno procesy przypominania jak i zapamiętywania materiału stają się coraz mnie efektywne i przebiegają coraz wolniej.

Slajd 20

Starzeniu się człowieka towarzyszy wzrastające spowolnienie reakcji; spostrzeganie, kodowanie informacji oraz ich wydobywanie z pamięci zajmują ludziom starym o wiele więcej czasu niż młodym.

Spowolnienie procesów spostrzegania obserwujemy w zadaniach, w których mierzony jest czas reakcji, np. gdy badany ma nacisnąć przycisk natychmiast po zapaleniu się lampki o określonym kolorze. Średnie czasy reakcji maleją stopniowo do późnej adolescencji , w okresie wczesnej dorosłości pozostają niezmienne, ale pod koniec 20. lat życia zaczynają systematycznie rosnąć. W jednym z tego typu badań stwierdzono, że między 20. a 70. rokiem życia szybkość reagowania spada o ponad 40%.

---