Publiczne prawo bankowe

1. Pojęcie banku

Bank - osoba prawna wykonująca działalność gospodarczą, polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów, wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego oraz innych czynności, określonych przepisami ustawy Prawo bankowe i wymienionych w statucie banku.

2. Rodzaje banków, formy organizacyjno prawne, zasady tworzenia

Podstawowe rodzaje banków w systemie bankowym to:

• bank centralny,

• banki operacyjne (komercyjne, Å›wiadczÄ…ce usÅ‚ugi tzw. klientowi masowemu):

• banki uniwersalne;

• banki wyspecjalizowane (np. hipoteczne, inwestycyjne, wspierajÄ…ce budownictwo mieszkaniowe etc.).

Istnieje także podział banków ze względu na prawną formę działalności:

• banki paÅ„stwowe (przedsiÄ™biorstwa paÅ„stwowe);

• banki spółdzielcze (spółdzielnie);

• banki w formie spółek akcyjnych.

Bankami nie są spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK), choć często bywają z nimi (a zwłaszcza z bankami spółdzielczymi) mylone.

Banki państwowe:

Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisje Nadzoru Bankowego.

Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd.

Statut bankowi państwowemu nadaje, w drodze rozporządzenia, Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego.

Banki spółdzielcze:

Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni, określonej ustawa - Prawo spółdzielcze. Bankiem spółdzielczym jest bank będący spółdzielnią.

Banki w formie spółek akcyjnych:

Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tym że założycieli nie może być mniej niż 3.

Do utworzenia i działalności banku w formie spółki akcyjnej stosuje sie przepisy Kodeksu spółek handlowych, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej.

Funkcje organu nadzoru pełni w banku rada nadzorcza składającą sie co najmniej z pięciu osób fizycznych. Członków powołuje i odwołuje walne zgromadzenie.

Zarząd baku składa się co najmniej z trzech osób fizycznych powoływanych i odwoływanych przez radę nadzorczą.

Zasady tworzenia:

Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli:

1. zostało zapewnione wyposażenie banku w:

a) fundusze własne,

b) pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie

zabezpieczające przechowywane w banku wartości,

2. założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu, w tym prezesa, dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem, przy czym co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem oraz udowodnioną znajomość języka polskiego,

3.przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzyletni

wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku.

Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości.

Kapitał założycielski banku nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu, lub źródeł nieudokumentowanych.

Wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski, nie może być niższy od równowartości w złotych 5.000.000 euro. W przypadku banków spółdzielczych kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 1.000.000 euro

Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.

Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie przez bank działalności występuje zarząd banku.

Zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności wydaje się po stwierdzeniu, że bank:

  1)   jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności,

  2)   zgromadził w całości kapitał założycielski,

  3)   dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej,

  4)   spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

3. Czynności bankowe i ich rodzaje:

Usługi świadczone przez banki są na gruncie Prawa bankowego określane mianem czynności bankowych. Zgodnie z art. 5 Prawa bankowego czynności bankowe dzielą się na:

• czynnoÅ›ci zastrzeżone wyÅ‚Ä…cznie dla banków (tzw. czynnoÅ›ci bankowe sensu stricto):

• przyjmowanie wkÅ‚adów pieniężnych pÅ‚atnych na żądanie lub w okreÅ›lonym dniu oraz prowadzenie rachunków tych wkÅ‚adów

• tworzenie i prowadzenie rachunków bankowych;

• udzielanie kredytów;

• udzielanie gwarancji i potwierdzanie akredytyw;

• emisja bankowych papierów wartoÅ›ciowych;

• organizowanie rozliczeÅ„ pieniężnych;

• emitowanie instrumentów pieniÄ…dza elektronicznego;

• inne czynnoÅ›ci, które mocÄ… przepisów prawa zostaÅ‚y zastrzeżone wyÅ‚Ä…cznie dla banków;

• czynnoÅ›ci dozwolone także niektórym podmiotom niebankowym (tzw. czynnoÅ›ci bankowe sensu largo):

• udzielanie pożyczek pieniężnych;

• udzielanie porÄ™czeÅ„;

• operacje wekslowe i czekowe, których przedmiotem sÄ… warranty;

• terminowe operacje finansowe;

• nabywanie i zbywanie wierzytelnoÅ›ci (wierzytelnoÅ›ci wymagalne mogÄ… być sprzedawane w drodze przetargu lub na podstawie oferty publicznej);

• czynnoÅ›ci zlecone w zwiÄ…zku z emisjÄ… papierów wartoÅ›ciowych;

• przechowywanie przedmiotów, papierów wartoÅ›ciowych, usÅ‚ugi polegajÄ…ce na udostÄ™pnianiu skrytek sejfowych;

• inne wymienione w ustawie;

Oprócz tego ustawa dozwala bankom na wykonywanie innych czynności, nie związanych z istotą ich działalności (np. usługi w zakresie doradztwa finansowego, usługi certyfikacyjne związane z podpisem elektronicznym, nabywanie akcji i udziałów, obrót papierami wartościowymi etc.)

4. Prowadzenie rachunków bankowych

 Banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:

  1)   rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze,

  2)   rachunki lokat terminowych,

  3)   rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych,

  4)   rachunki powiernicze.

 Rachunki rozliczeniowe oraz rachunki lokat terminowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:

  1)   osób prawnych,

  2)   jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną,

  3)   osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek, w tym dla osób będących przedsiębiorcami.

Rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:

  1)   osób fizycznych,

  2)   szkolnych kas oszczędnościowych,

  3)   pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.

Posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. W umowie z bankiem mogą być zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami.

Rachunek bankowy może być prowadzony dla kilku osób fizycznych albo kilku jednostek samorządu terytorialnego (rachunek wspólny).

W przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla osób fizycznych, o ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej:

  1)   każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku,

  2)   każdy ze współposiadaczy rachunku może w każdym czasie wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadaczy.

Umowa rachunku bankowego jest zawierana na piśmie.

Bank może wydać posiadaczowi rachunku oszczędnościowego oraz posiadaczowi rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej imienną książeczkę oszczędnościową lub inny imienny dokument potwierdzający zawarcie umowy.

Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

 Małoletni posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może po ukończeniu trzynastu lat swobodnie dysponować środkami pieniężnymi zgromadzonymi na tych rachunkach, o ile nie sprzeciwi się temu na piśmie jego przedstawiciel ustawowy.

Na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku - na podstawie odrębnej umowy - przez osobę trzecią.

Jeżeli umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, ulega ona rozwiązaniu, gdy w ciągu dwóch lat nie dokonano na rachunku żadnych obrotów, poza dopisywaniem odsetek, a stan środków pieniężnych na tym rachunku nie przekracza kwoty minimalnej określonej w tej umowie.

5. Bankowe rozliczenia pieniężne

Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub informatycznych nośników danych.

2. Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela.

3. Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się w szczególności:

  1)   poleceniem przelewu,

  2)   poleceniem zapłaty,

  3)   czekiem rozrachunkowym,

  4)   kartą płatniczą.

Banki zobowiązane są do niezwłocznej realizacji poleceń przelewu na rachunki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz innych składek i wpłat, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub osobie wskazanej na czeku.

Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi, z zastrzeżeniem dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego.

 Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.

Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku.

6. Kredyt i pożyczka

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

 Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

 W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu. Termin wypowiedzenia, o którym mowa, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni.

Zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu

O ile umowa kredytu nie stanowi inaczej, termin spłaty kredytu jest terminem zastrzeżonym na rzecz obu stron.

Bank jest obowiązany niezwłocznie powiadomić, w sposób określony w umowie, osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu, jeżeli kredytobiorca opóźnia się z jego spłatą.

Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego niewykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja.

Do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez bank stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu.

7. Udzielenie gwarancji i poręczeń. Akredytywa.

Banki mogą na zlecenie udzielać i potwierdzać gwarancje bankowe, poręczenia, a także otwierać i potwierdzać akredytywy.

Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.

Udzielenie i potwierdzenie gwarancji bankowej następuje na piśmie pod rygorem nieważności.

Bank może potwierdzić zobowiązanie innego banku wynikające z gwarancji bankowej; w przypadku tym roszczenia z gwarancji można kierować do banku, który jej udzielił, lub do banku, który ją potwierdził, albo do obu tych banków łącznie, aż do zupełnego zaspokojenia roszczeń wierzyciela.

Do gwarancji bankowych i poręczeń udzielanych przez bank stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z tym że zobowiązanie banku jest zawsze zobowiązaniem pieniężnym.

 Bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający akredytywę), może zobowiązać się pisemnie wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że dokona zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie (akredytywa dokumentowa).

 Bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający), może zobowiązać się pisemnie wobec innego banku, że dokona zwrotu kwot wypłaconych beneficjentowi lub skupi weksle trasowane ciągnione przez beneficjenta na wskazany bank (akredytywa pieniężna).

 Roszczenia z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń udzielanych przez banki oraz akredytyw, które stały się wymagalne, przedawniają się z upływem 6 lat.

8. Szczególna moc dokumentów bankowych

Ustawodawca w ustawie Prawo Bankowe nadał szczególną moc prawną określonym rodzajom dokumentów wystawionych przez banki, które mają moc dokumentów urzędowych. Oznacza to, że banki zostały wyposażone w swojego rodzaju przymioty zwykle charakteryzujące atrybuty władzy publicznej.

Księgi rachunkowe banków, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzone pieczęcią banku oraz wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności oraz stwierdzające udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, ich wysokość, zasady oprocentowania, warunki spłaty, przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką lub zastawem rejestrowym, mają moc prawną dokumentów urzędowych oraz stanowią podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych i rejestrach publicznych.

Dokumenty, o których mowa, są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność dłużnika banku lub innej osoby ustanawiającej hipotekę na rzecz banku w celu zabezpieczenia wierzytelności dłużnika banku. Jeżeli nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie może być dokonane przez złożenie tych dokumentów do zbioru dokumentów.

W odniesieniu do kategorii dokumentów zawierających oświadczenia banku można dokonać podziału na dokumenty:

• O charakterze konstytutywnym

• O charakterze deklaratoryjnym

9. Status Narodowego Banku Polskiego

NBP uregulowany jest w ustawie o NBP z dnia 29 sierpnia 1997r. oraz w Konstytucji z 2 kwietnia 1997. w rozdziale X „Finanse Publiczne”

Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

Działalnością NBP kieruje Zarząd. W skład Zarządu NBP wchodzą: Prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków Zarządu, w tym 2 wiceprezesów NBP. Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prezesa NBP.

• NBP posiada osobowość prawnÄ… i prawo używania pieczÄ™ci z godÅ‚em paÅ„stwowym.

• NBP nie podlega wpisowi do rejestru przedsiÄ™biorstw paÅ„stwowych

• DziaÅ‚alność NBP jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej

• SiedzibÄ… NBP jest Warszawa

10. Funkcje NBP

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa zasadniczą rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje:

• banku emisyjnego,

• banku banków,

• centralnego banku paÅ„stwa.

Bank emisyjny

NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

Bank banków

NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego, pełni funkcję banku banków, ponadto, nadzoruje systemy płatności w Polsce.

Centralny bank państwa

NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

11. Emisja pieniądza i znaków pieniężnych

Emisja pieniądza to wprowadzanie (lub wycofywanie) do obiegu pieniądza gotówkowego lub bezgotówkowego dokonywane głównie przez banki centralne i komercyjne.

NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety opiewające na złote i grosze. Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze

Rzeczypospolitej Polskiej.

Wzory i wartość nominalną banknotów oraz wzory, wartość nominalną, stop, próbę i masę

monet oraz wielkość emisji znaków pieniężnych, jak również terminy wprowadzenia ich do obiegu ustala Prezes NBP w drodze zarządzenia.

Fałszywe znaki pieniężne podlegają zatrzymaniu, bez prawa do zwrotu ich równowartości.

Znaki pieniężne, nieodpowiadające wskutek zużycia lub uszkodzenia warunkom

ustalonym przez Prezesa NBP, przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze

Rzeczypospolitej Polskiej i podlegajÄ… wymianie.

NBP może prowadzić w kraju i za granicą sprzedaż monet, banknotów i numizmatów

przeznaczonych na cele kolekcjonerskie oraz na inne cele, na warunkach i według zasad ustalonych

przez Zarząd NBP w drodze uchwały.

NBP organizuje gospodarkę znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej.

12. Kredyty udzielane przez NBP

NBP może udzielić następujących kredytów:

Kredyt refinansowy - NBP może udzielać bankom kredytu refinansowego w złotych w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych. NBP przy udzielaniu kredytu refinansowego kieruje się zdolnością banku do spłaty tego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty. NBP może udzielić kredytu refinansowego także bankowi dla realizacji programu postępowania

naprawczego banku.

Kredyt redyskontowy, określany czasem redyskontem, polega na udzielaniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytów zabezpieczonych zdyskontowanymi przez te banki wekslami. Bank komercyjny chcąc zwiększyć swoją płynność finansową, między innymi po to, aby poszerzyć skalę kredytowania może posłużyć się zdyskontowanym wekslem, który przedstawienia do redyskonta w banku centralnym. Od kwoty udzielonego kredytu bank centralny nalicza sobie odsetki (redyskonto), których wysokość jest uzależniona od kwoty wpisanej na wekslu, terminu pozostającego do jego wykupu oraz od stopy redyskontowej według której bank centralny skupuje weksle handlowe. Udzielany w ten sposób bankom komercyjnym kredyt redyskontowy jest kredytem krótkoterminowym, zwykle z terminem do dziewięćdziesięciu dni, i w terminie wykupu weksli powinien zostać spłacony.

Kredyt lombardowy - W przypadku wystÄ…pienia trudnoÅ›ci w utrzymywaniu pÅ‚ynnoÅ›ci bank komercyjny może otrzymać z NBP kredyt lombardowy pod zastaw papierów wartoÅ›ciowych. Wa­runki takiego kredytu sÄ… nastÄ™pujÄ…ce:

1) maksymalna wysokość kredytu nic może przekraczać 80% wartoÅ›ci przedkÅ‚ada­nych papierów wartoÅ›ciowych,

2) kredyt jest krótkoterminowy o terminie pÅ‚atnoÅ›ci od kilku dni do trzech miesiÄ™­cy.

Oprocentowanie kredytu lombardowego jest wyższe od stopy procentowej stosowa­nej przy kredycie redyskontowym

13. Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku - jedno z narzędzi banku centralnego służących kontrolowaniu podaży pieniądza. Polega na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych, przeważnie państwowych, na otwartym rynku. Jest to najczęściej stosowane, elastyczne oraz skuteczne narzędzie polityki pieniężnej.

Operacje otwartego rynku prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku centralnego. Polegają one na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. Ich sprzedawanie i kupowanie umożliwia bankowi centralnemu wpływać na:

• pÅ‚ynność i zdolnoÅ›ci emisyjne banków komercyjnych;

• wysokość stóp procentowych;

• efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego.

Operacje otwartego rynku są skutecznym instrumentem wykorzystywanym do regulowania podaży pieniądza. Charakteryzują się one elastycznością oraz łagodnym i płynnym oddziaływaniem na gospodarkę. Nie można ich jednak wykorzystywać do realizowania dwóch podstawowych celów polityki pieniężnej jednocześnie: do utrzymywania rynkowych stóp procentowych na ustabilizowanym poziomie i do dostosowania podaży pieniądza do potrzeb gospodarczych kraju. Realizacja jednego z nich odbywa się kosztem niemożności zrealizowania drugiego.

• Ze wzglÄ™du na cel podejmowania przez bank centralny dziaÅ‚aÅ„ ingerujÄ…cych w stan pÅ‚ynnoÅ›ci sektora bankowego wyróżnia siÄ™ 3 typy operacji otwartego rynku:

• podstawowe

• dostrajajÄ…ce

• strukturalne.

Podstawowe operacje otwartego rynku obejmują transakcje realizowane w celu osiągnięcia założeń polityki pieniężnej. Odbywają się one regularnie, a przy ich przeprowadzaniu wykorzystuje się krótkoterminowe papiery wartościowe, których rentowność wyznacza stopa referencyjna.

Operacje dostrajające podejmowane są przez bank centralny w przypadku pojawienia się nieoczekiwanych zakłóceń w płynności sektora bankowego i niepożądanych z punktu widzenia polityki pieniężnej zmian wysokości rynkowych stóp procentowych.

Operacje strukturalne służą wywoływaniu długoterminowych zmian w stanie płynności sektora bankowego.

Ze względu na charakter transakcji dokonywanych w ramach operacji otwartego rynku, można podzielić je na:

• bezwarunkowe, charakteryzujÄ…ce siÄ™ wiÄ™kszÄ… prostotÄ… i wykorzystywane do regulowania pÅ‚ynnoÅ›ci w okresach dÅ‚uższych;

• warunkowe, za pomocÄ… których bank centralny może wpÅ‚ywać na stan pÅ‚ynnoÅ›ci systemu bankowego w przedziaÅ‚ach czasowych wyznaczonych przez okres, na jaki zostaÅ‚a zawarta transakcja.

14. Funkcje nadzorcze NBP (sprawdzić czy o to chodzi)

Funkcje nadzorcze NBP realizowane są przez Komisje Nadzoru Finansowego- centralny organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym, na mocy ustawy o NBP sprawuje nadzór bankowy. Komisja Nadzoru Finansowego jest organem kolegialnym, w którego skład wchodzą Przewodniczący, dwóch Zastępców Przewodniczącego i czterech członków:

-minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel

-Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel

-Prezes NBP albo delegowany przez niego Wiceprezes NBP

-przedstawiciel Prezydenta

Przepisy o nadzorze bankowym zostały uchylone.!!!

Prawo celne

1. Wartość celna towaru

Wartością celną towarów jest wartość transakcyjna, to znaczy cena faktycznie zapłacona lub należna za towar sprzedany w celu przywozu na polski obszar celny. Jest podstawą obliczenia cła.

6 metod ustalania wartości celnej:
1. metoda wartości transakcyjnej,
2. metoda wartości transakcyjnej towarów identycznych,
3. metoda wartości transakcyjnej towarów podobnych,
4. metoda ceny jednostkowej (metoda dedukcyjna),
5. metoda wartości kalkulowanej,
6. metoda ostatniej szansy.
Metoda wartości transakcyjnej jest podstawową metodą ustalania wartości celnej. Pozostałe to metody zastępcze. Wszystkie metody powinny być stosowane w kolejności, tzn. następną w kolejności metodę można zastosować dopiero w przypadku braku możliwości zastosowania metody poprzedniej.

2. DÅ‚ug celny

Dług celny - powstałe z mocy prawa zobowiązanie do uiszczenia należności celnych przywozowych (dług celny w przywozie) lub należności celnych wywozowych (dług celny w wywozie) odnoszące się do towarów . Dłużnikiem jest osoba zobowiązana do zapłaty długu celnego.

Zobowiązanie to może być zabezpieczone, wyróżnia się następujące formy zabezpieczenia:

- depozyt w gotówce złożony w walucie kraju członkowskiego, w którym żąda się złożenia zabezpieczenia

-poręczenie

- inne formy, np., hipoteka, zastaw.

Zabezpieczenie nie będzie wymagane jeżeli dłużnikiem jest organ administracji publicznej.

DÅ‚ug celny wygasa w przypadku:

-Uiszczenia kwoty należności

-umorzenia kwoty należności

-jeżeli zgłoszenie celne zostało unieważnione

3. Gospodarcze procedury celne

Do gospodarczych procedur celnych można zaliczyć procedury:

-składu celnego

- uszlachetnienia czynnego,

-przetwarzania pod kontrola celnÄ…

-odprawy czasowej

-uszlachetnienia biernego

Istotą każdej z gospodarczych procedur celnych jest to, że korzystanie z nich uzależnione jest od uzyskania pozwolenia właściwego organu celnego, a każda z procedur związana jest przede wszystkim z prowadzeniem działalności gospodarczej w sferze obrotów towarowych z zagranica. Pozwolenie może zostać wydane jedynie osobom, które udzielają wszelkich gwarancji niezbędnych do prawidłowego przebiegu procedury, i wtedy organy celne mogą zapewnić skuteczny dozór i kontrolę procedury bez konieczności ponoszenia przez administrację nakładów nieproporcjonalnych w stosunku do istniejącej potrzeby gospodarczej. Pozwolenia wydawane na podstawie przepisów prawa celnego z 2004r. nie podlegają opłacie skarbowej oraz innym opłatom o charakterze publicznoprawnym.

Procedura przetwarzania pod kontrolÄ… celnÄ…- umożliwia użycie towarów niewspólnotowych na obszarze celnym UE w procesach zmieniajÄ…cych ich stan, bez zastosowania wobec nich cÅ‚a i Å›rodków polityki handlowej, a nastÄ™pnie pozwala na dopuszczenie produktów powstaÅ‚ych w takich procesach (produkty przetworzone do obrotu), z zastosowaniem wÅ‚aÅ›ciwych należnoÅ›ci przewozowych. Ocleniu podlega gotowy produkt, wytworzony na obszarze celnym UE, podczas gdy użycie do jego produkcji surowce zostajÄ… „odprawione” bez naliczania cÅ‚a.

Procedura uszlachetniania czynnego- pozwala na poddanie w granicach obszaru celnego UE procesom uszlachetnienia:

1. Towarów niewspólnotowych przeznaczonych do powrotnego wywozu poza obszar celny UE w postaci Tzw. Produktów kompensacyjnych (powstałych w wyniku procesów uszlachetniania) bez obciążania tych towarów cłem lub stosowania wobec nich środków polityki handlowej (tzw. Systemu zawieszeń)

2. Towarów dopuszczonych do wolnego obrotu, ze zwrotem lub umorzeniem cła należnego do zapłacenia za te towary, jeżeli zostaną one wywiezione poza obszar celny UE w postaci produktów kompensacyjnych (tzw. System ceł zwrotnych)

Procesy uszlachetniania czynnego oznaczają m.in. obróbkę towarów, przetwarzanie towarów.

Procedura uszlachetniania biernego - polega na czasowym wywozie poza obszar celny UE towarów wspólnotowych, poddaniu ich poza obszarem celnym UE procesom uszlachetniania oraz dopuszczeniu do obrotu produktów powstałych w wyniku tych procesów z częściowym lub całkowitym zwolnieniem od cła. Wywóz tych towarów następuje w celu poddania ich procesom uszlachetniania. W ramach tej procedury możliwe jest zastosowanie tzw. Systemu wymiany lub uprzedniego przewozu.

Procedura składu celnego pozwala na składowanie w składzie celnym:

• towarów niewspólnotowych, które w czasie tego skÅ‚adowania nie podlegajÄ… należnoÅ›ciom celnym przywozowym ani Å›rodkom polityki handlowej;

• towarów wspólnotowych, którym odrÄ™bne przepisy wspólnotowe dajÄ… możliwość korzystania, w zwiÄ…zku z ich umieszczeniem w skÅ‚adzie celnym, ze Å›rodków zwykle stosowanych przy wywozie tego rodzaju towarów.

Odprawa czasowa- Jedną z dopuszczonych prawem procedur celnych jest odprawa celna czasowa, stosowana w odniesieniu do towarów przywożonych do kraju lub wywożonych za granicę na czas oznaczony.

Odprawa celna czasowa w przywozie - oznacza przywóz na polski obszar celny towarów w

określonym celu i z przeznaczeniem do powrotnego wywozu w oznaczonym terminie.

Odprawa celna czasowa w wywozie - oznacza wywóz zagranicę towarów w określonym celu z zastrzeżeniem możliwości powrotnego przywozu w oznaczonym czasie.

Podatek dochodowy od osób prawych - rodzaj podatku bezpośredniego obciążającego dochody uzyskiwane przez osoby prawne.

Podatnikami tego podatku są wszelkie osoby prawne, niezależnie od faktu w jaki sposób osobowość tę nabyły oraz spółki kapitałowe w organizacji. Podmiotami tego podatku mogą też być jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej

Specjalną kategorią podatników tego podatku są tzw. podatkowe grupy kapitałowe - związki co najmniej 2 spółek prawa handlowego posiadających osobowość prawną, które są połączone ze sobą interesami kapitałowymi.

Podmiotami zwolnionymi z tego podatku sÄ…:

• Skarb PaÅ„stwa

• Narodowy Bank Polski,

• jednostki budżetowe, fundusze celowe utworzone na podstawie odrÄ™bnych ustaw,

• przedsiÄ™biorstwa miÄ™dzynarodowe i inne jednostki gospodarcze utworzone przez organ administracji paÅ„stwowej wspólnie z innymi paÅ„stwami,

• gminy w zakresie dochodów wÅ‚asnych,

• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencja Rynku Rolnego,

• ZakÅ‚ad UbezpieczeÅ„ SpoÅ‚ecznych, fundusze emerytalne i inwestycyjne.

Przy ustalaniu istnienia obowiązku podatkowego i jego zakresu duże znaczenie ma stwierdzenie czy podatnik lub zarząd mają swoją siedzibę na terytorium RP (tzw. rezydent). Podatnicy mający siedzibę lub zarząd na terytorium RP podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania (jest to tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy). Jeżeli podatnik nie ma siedziby lub zarządu na terytorium RP wówczas będzie on podlegał obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiągniętych w RP (tzw. ograniczony obowiązek podatkowy).

Gdy osoba prawna ze swej działalności poniesie stratę, ma możliwość pokrycia jej z dochodu uzyskanego w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych przewidziano także zwolnienia przedmiotowe z opodatkowania, tak więc nie podlega opodatkowaniu:

• dziaÅ‚alność organizacji pracodawców i partii politycznych - w części przeznaczonej na cele statutowe, z wyÅ‚Ä…czeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej;

• dochód z tytuÅ‚u prowadzenia szkół - w części przeznaczonej na cele szkoÅ‚y;

• dochody narodowych funduszy inwestycyjnych;

• dochody sportowych spółek akcyjnych w części przeznaczonej na ich dziaÅ‚alność sportowÄ…;

• dochody osób prawnych, których celem statutowym jest dziaÅ‚alność w sferze pożytku publicznego;

• dochody koÅ›cielnych osób prawnych;

• dochody ze sprzedaży nieruchomoÅ›ci wchodzÄ…cych w skÅ‚ad gospodarstw rolnych.

Stawka podatku od osób prawnych wynosi obecnie 19%. Ustawa przewiduje też 50% stawkę sankcyjną w przypadku zaniżenia przez podmioty powiązane wysokości zobowiązania podatkowego. Rozliczenie podatku następuje po zakończeniu roku podatkowego. Podatnicy składają wtedy wstępne zeznanie podatkowe o wysokości osiągniętego dochodu (straty) do końca trzeciego miesiąca roku następnego i w tym terminie wpłacić podatek należny albo różnicę pomiędzy podatkiem należnym a sumą wpłaconych zaliczek. Zeznania o ostatecznej wysokości dochodu podatnicy są obowiązani złożyć w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania, nie później jednak niż przed upływem dziewięciu miesięcy od zakończenia roku podatkowego. Podatnicy z reguły obowiązani są również do dołączenia do zeznania rocznego bilansu i rachunku wyników wraz z opinią i raportem audytora oraz odpis uchwały walnego zgromadzenia.

Podatek od nieruchomości

Podatek od nieruchomości - podatek lokalny pobierany przez samorząd gminny, w którym przedmiotem opodatkowania jest posiadanie nieruchomości. Podatek od nieruchomości regulują przepisy Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych z 12 stycznia 1991 r.^[1]

podatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:

• grunty,

• budynki lub ich części,

• budowle lub ich części zwiÄ…zane z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej.

Wyłączone z opodatkowania są:

• grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjÄ…tkiem zajÄ™tych na prowadzenie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej.

• pod warunkiem wzajemnoÅ›ci - nieruchomoÅ›ci bÄ™dÄ…ce wÅ‚asnoÅ›ciÄ… paÅ„stw obcych lub organizacji miÄ™dzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste, przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzÄ™dów konsularnych i innych misji korzystajÄ…cych z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów miÄ™dzynarodowych,

• grunty pod wodami pÅ‚ynÄ…cymi i kanaÅ‚ami żeglownymi, z wyjÄ…tkiem jezior oraz gruntów zajÄ™tych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych,

• nieruchomoÅ›ci lub ich części zajÄ™te na potrzeby organów jednostek samorzÄ…du terytorialnego, w tym urzÄ™dów gmin, starostw powiatowych i urzÄ™dów marszaÅ‚kowskich,

• grunty zajÄ™te pod pasy drogowe dróg publicznych w rozumieniu przepisów o drogach publicznych oraz zlokalizowane w nich budowle - z wyjÄ…tkiem zwiÄ…zanych z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej innej niż eksploatacja autostrad pÅ‚atnych.

Podatnikami podatku od nieruchomości są:

• osoby fizyczne,

• osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nie posiadajÄ…ce osobowoÅ›ci prawnej, bÄ™dÄ…ce:

• wÅ‚aÅ›cicielami nieruchomoÅ›ci lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem, że jeżeli podmiot opodatkowania znajduje siÄ™ w posiadaniu samoistnym, obowiÄ…zek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomoÅ›ci ciąży na posiadaczu samoistnym.

• posiadaczami samoistnymi nieruchomoÅ›ci lub obiektów budowlanych,

• użytkownikami wieczystymi gruntów,

• posiadaczami nieruchomoÅ›ci lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiÄ…cych wÅ‚asność Skarbu PaÅ„stwa lub jednostki samorzÄ…du terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z wÅ‚aÅ›cicielem, AgencjÄ… WÅ‚asnoÅ›ci Rolnej Skarbu PaÅ„stwa lub z innego tytuÅ‚u prawnego, z wyjÄ…tkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych nie stanowiÄ…cych odrÄ™bnych nieruchomoÅ›ci,

PodstawÄ™ opodatkowania stanowi:

• dla gruntów - powierzchnia gruntu,

• dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa budynku,

• dla budowli lub ich części zwiÄ…zanych z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej - wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzieÅ„ 1 stycznia roku podatkowego, stanowiÄ…ca podstawÄ™ obliczania amortyzacji w tym roku, nie pomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli caÅ‚kowicie zamortyzowanych - ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.

Rada gminy, w drodze uchwały, określa wysokość stawek podatku od nieruchomości, z tym że stawki nie mogą przekroczyć rocznie stawek określonych w ustawie.

Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku.

Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub ich części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli albo budynku lub ich części przed ich ostatecznym wykończeniem.

Jeżeli w trakcie roku podatkowego zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu wykorzystywania przedmiotu opodatkowania lub jego części, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło to zdarzenie.

Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Osoby fizyczne, są obowiązane złożyć właściwemu organowi podatkowemu informację o nieruchomościach i obiektach budowlanych, sporządzoną na formularzu według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego w zakresie podatku od nieruchomości. Podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych ustala w drodze decyzji organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania. Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach: do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

Osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki nie mające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a także jednostki organizacyjne Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe są obowiązane:

• skÅ‚adać, w terminie do dnia 15 stycznia, organowi podatkowemu wÅ‚aÅ›ciwemu ze wzglÄ™du na miejsce poÅ‚ożenia przedmiotów opodatkowania, deklaracje na podatek od nieruchomoÅ›ci na dany rok podatkowy, sporzÄ…dzone na formularzu wedÅ‚ug ustalonego wzoru, a jeżeli obowiÄ…zek podatkowy powstaÅ‚ po tym dniu - w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okolicznoÅ›ci uzasadniajÄ…cych powstanie tego obowiÄ…zku,

• wpÅ‚acać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomoÅ›ci - bez wezwania - na rachunek budżetu wÅ‚aÅ›ciwej gminy, w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiÄ…zku podatkowego, w terminie do dnia 15 każdego miesiÄ…ca.

8

---