I. Rząd Jana Kucharzewskiego - Rada Ministrów, kierowana przez Jana Kucharzewskiego, powołana przez Radę Regencyjną w dniu 26 listopada 1917 roku. 21 listopada 1917 r. państwa centralne wyraziły zgodę na powołanie Jana Kucharzewskiego na stanowisko Prezydenta Ministrów. W dniu 7 grudnia Rada Regencyjna zatwierdziła przedstawiony przez Kucharzewskiego skład rządu. Na podstawie dekretu Rady Regencyjnej o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskiem z 3 stycznia 1918 r. z dniem 2 lutego 1918 r. zostały utworzone urzędy ministrów, zaś rząd przejął kompetencje Komisji Przejściowej oraz Wydziału Wykonawczego Tymczasowej Rady Stanu.

Rząd Kucharzewskiego nie został dopuszczony do udziału, w prowadzonych na przełomie 1917 i 1918 r. w Brześciu, rokowaniach pokojowych państw centralnych z Rosją iUkrainą. 12 lutego 1918, w związku z niekorzystnymi dla Polski postanowieniami traktatu pokojowego państw centralnych z Ukrainą z dnia 9 lutego 1918 r., rząd Kucharzewskiego zgłosił dymisję. 27 lutego przyjęła ją Rada Regencyjna, w miejsce rządu Jana Kucharzewskiego powołując prowizorium rządowe Antoniego Ponikowskiego.

W dniu dymisji:

• Jan Kucharzewski - Prezydent Ministrów

• Józef Mikułowski-Pomorski - Minister Rolnictwa i Dóbr Koronnych, Wiceprezydent Ministrów

• Stanisław Bukowiecki - Minister Sprawiedliwości

• Stefan Przanowski - Minister Aprowizacji

• Stanisław Staniszewski - Minister Opieki Społecznej i Ochrony Pracy

• Jan Stecki - Minister Spraw Wewnętrznych

• Jan Kanty Steczkowski - Minister Skarbu

• Jan Zagleniczny - Minister Handlu i Przemysłu

• Antoni Ponikowski - Minister Wyznań i Oświecenia Publicznego

Wojciech Rostworowski, Dyrektor Departamentu Stanu oraz Ludwik Górski, Dyrektor Komisji Wojskowej, nie będąc członkami Rady Ministrów, zostali jednak zdymisjonowani wraz z wchodzącymi w jej skład ministrami.

II. Rząd Józefa Świeżyńskiego - Rada Ministrów pod przewodnictwem Józefa Świeżyńskiego, powołana przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego w dniu 23 października1918 roku. Zastąpił rząd Jana Kantego Steczkowskiego. 4 listopada 1918 Rada Regencyjna odwołała gabinet w związku z próbą zamachu stanu. Józef Świeżyński uznał tę decyzję kontrasygnując reskrypt dymisyjny. Gabinet Świeżyńskiego został zastąpiony prowizorium rządowym Władysława Wróblewskiego.

• Józef Świeżyński - Prezydent Ministrów, mianowany 23 i 26 października

• Stanisław Głąbiński - Minister Spraw Zagranicznych, mianowany 26 października

• Zygmunt Chrzanowski - Minister Spraw Wewnętrznych, mianowany 23 października

• Antoni Ponikowski - Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, mianowany 23 października

• Józef Higersberger - Minister Sprawiedliwości, mianowany 23 października

• Władysław Grabski - Minister Rolnictwa i Dóbr Koronnych, mianowany 23 października

• Andrzej Wierzbicki - Minister Przemysłu, mianowany 23 października

• Józef Wolczyński - Minister Zdrowia, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy, mianowany 26 października

• Wacław Paszkowski - Minister Komunikacji, mianowany 26 października

• Antoni Mińkiewicz - Minister Aprowizacji, mianowany 26 października

• Józef Englich - Minister Skarbu

W piśmie skierowanym do Kanclerza Rzeszy, opublikowanym w Monitorze Polskim Nr 184 z 24 października 1918 r., Prezydent Ministrów Józef Świeżyński podał, że brygadierJózef Piłsudski został powołany na stanowisko Ministra Spraw Wojskowych. W zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych rozporządzenie z dnia 30 października 1918 r. w sprawie okręgów wojskowych podpisali Prezydent Ministrów Józef Świeżyński oraz Minister Spraw Wewnętrznych Zygmunt Chrzanowski.

• III. Rząd Jana Kantego Steczkowskiego - Rada Ministrów pod przewodnictwem Jana Kantego Steczkowskiego, powołana przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego w dniu 4 kwietnia 1918 r. Zastąpiła one prowizorium rządowe Antoniego Ponikowskiego. 5 września 1918 r. Rada Regencyjna przyjęła dymisję Steczkowskiego oraz pozostałych członków jego gabinetu, polecając im dalsze prowadzenie czynności urzędowych. 22 września 1918 r. misję utworzenia rządu przyjął Jan Kucharzewski, otrzymując oficjalną nominację 2 października, jednak nie przystąpił on do formowania własnego gabinetu i 9 października podał się do dymisji. 23 października 1918 Rada Regencyjna powołała na stanowisko Prezydenta Ministrów Józefa Świeżyńskiego.

• Jan Kanty Steczkowski - Prezydent Ministrów (do 2 października 1918 r.), Minister Skarbu

• Antoni Ponikowski - Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego

• Jan Zagleniczny - Minister Przemysłu - do 17 IV 1918 r.

• Bohdan Broniewski - Minister Przemysłu - od 17 IV 1918 r.

• Stanisław Dzierzbicki - Minister Rolnictwa i Dóbr Koronnych

• Jan Stecki - Minister Spraw Wewnętrznych

• Józef Higersberger - Minister Sprawiedliwości

• Witold Chodźko - Minister Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy

• vacat - Minister Aprowizacji

Funkcję Wiceprezydenta Ministrów pełnili Stanisław Dzierzbicki, w okresie od 27 lipca do 30 września 1918 r., oraz Bohdan Broniewski, w okresie od 30 września do 23 października 1918 r. W okresie od 10 do 23 października 1918 r. w zastępstwie Prezydenta Ministrów działał Wiceprezydent Ministrów Bohdan Broniewski.

Wraz z członkami Rady Ministrów Rada Regencyjna powołała 4 kwietnia 1918 r. Janusza Radziwiłła na stanowisko Dyrektora Departamentu Spraw Politycznych, zaś 17 kwietnia 1918 r. - Franciszka Radziwiłła na stanowisko Dyrektora Komisji Wojskowej. Wraz z Radą Ministrów zostali oni odwołani 23 października 1918 r.

IV. Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (formalna nazwa - Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) - gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada 1918 przez Józefa Piłsudskiego. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez Radę Regencyjną prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego. Politycznie był częściowo kontynuacją rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego, który podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne prawo wyborcze (obejmujące również kobiety), ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy, zagwarantował legalność związków zawodowych i prawo do strajku, wprowadził inspekcję pracy oraz ubezpieczenia chorobowe. Rząd ustąpił 16 stycznia 1919 po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej Polsce. Endecja uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków). Także za granicą niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników Niemiec.

Funkcja	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezydent Ministrów	Jędrzej Moraczewski	Polska Partia Socjalno-Demokratyczna	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Aprowizacji	Antoni Mińkiewicz	bezpartyjny	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Komunikacji	Jędrzej Moraczewski	Polska Partia Socjalno-Demokratyczna	od 6 listopada 1918r. do 29 grudnia 1918r.
	Stanisław Stączek	Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica	od 29 grudnia 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Kultury i Sztuk Pięknych	Medard Downarowicz	Stronnictwo Niezawisłości Narodowej	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Poczt i Telegrafów	Tomasz Arciszewski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej	Bronisław Ziemięcki	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Przemysłu i Handlu	Jerzy Iwanowski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Robót Publicznych	Andrzej Kędzior	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 17 listopada 1918r. do 29 grudnia 1918r.
	Józef Pruchnik	Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica	od 29 grudnia 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych	Franciszek Wojda	Zjednoczenie Ludowe	od 17 listopada 1918r. do 29 grudnia 1918r.
	Błażej Stolarski	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 29 grudnia 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Skarbu Państwa	p.o. Władysław Byrka	bezpartyjny	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Spraw Wewnętrznych	Stanisław Thugutt	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Spraw Wojskowych	p.o. Edward Rydz-Śmigły (w zastępstwie Józefa Piłsudskiego)	bezpartyjny	od 17 listopada 1918r. do 22 listopada 1918r.
	Jan Wroczyński	bezpartyjny	od 22 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Spraw Zewnętrznych	Leon Wasilewski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Sprawiedliwości	Leon Supiński	Zjednoczenie Demokratyczne	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego	Ksawery Prauss	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Min. Zdrowia Publicznego	p.o. Witold Chodźko	bezpartyjny	od 13 grudnia 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Minister bez teki	Tomasz Nocznicki	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Minister bez teki	Wincenty Witos	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 17 listopada 1918r. do 29 grudnia 1918r.
Minister bez teki	Marian Malinowski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918r. do 16 stycznia 1919r.
Minister bez teki	Franciszek Wójcik	Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica	od 29 grudnia 1918r. do 16 stycznia 1919r.

V. Rząd Ignacego Jana Paderewskiego - gabinet pod kierownictwem premiera Ignacego Jana Paderewskiego, utworzony 16 stycznia1919 roku przez Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Jędrzeja Moraczewskiego. Rząd ustąpił 9 grudnia 1919.

Funkcja	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezydent Ministrów	Ignacy Jan Paderewski	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Aprowizacji	Antoni Mińkiewicz	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 30 IX 1919 r.
	Teodor Sobański	bezpartyjny	od 30 IX 1919 r. do 5 XI 1919 r.
	Stanisław Śliwiński	Związek Ludowo-Narodowy	od 5 XI 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Komunikacji (od 8 II 1919 r. Min. Kolei Żelaznych)	p.o.Julian Eberhardt	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Kultury i Sztuki	Zenon Przesmycki	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Poczt i Telegrafów	Hubert Linde	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej	Jerzy Iwanowski	Polska Partia Socjalistyczna	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Przemysłu i Handlu	Kazimierz Hącia	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 12 VIII 1919 r.
	Ignacy Szczeniowski	bezpartyjny	od 12 VIII 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Robót Publicznych	Józef Pruchnik	Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica	od 16 stycznia 1919 r. do 31 sierpnia 1919 r.
	Tadeusz Jasionowski	bezpartyjny	od 31 sierpnia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych	Stanisław Janicki	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Skarbu Państwa	Józef Englich	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 4 kwietnia 1919 r.
	Stanisław Karpiński	bezpartyjny	od 4 kwietnia 1919 r. do 31 sierpnia 1919 r.
	Leon Biliński	Stronnictwo Prawicy Konserwatywnej	od 31 sierpnia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Spraw Wewnętrznych	Stanisław Wojciechowski	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Ministerstwo Spraw Wojskowych	p.o. Jan Wroczyński	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 27 lutego 1919 r.
	Józef Leśniewski	bezpartyjny	od 27 lutego 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Spraw Zewnętrznych	Ignacy Jan Paderewski	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Sprawiedliwości	Leon Supiński	Zjednoczenie Demokratyczne	od 16 stycznia 1919 r. do 2 września 1919 r.
	Bronisław Sobolewski	bezpartyjny	od 2 września 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego	Jan Łukasiewicz	Związek Ludowo-Narodowy	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Min. Zdrowia Publicznego	Tomasz Janiszewski	bezpartyjny	od 16 stycznia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.
Minister ds byłej dzielnicy pruskiej	Władysław Seyda	Związek Ludowo-Narodowy	od 16 sierpnia 1919 r. do 9 grudnia 1919 r.

VI. Rząd Leopolda Skulskiego - gabinet pod kierownictwem premiera Leopolda Skulskiego, utworzony 13 grudnia 1919 roku przezJózefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Ignacego Jana Paderewskiego. Rząd ustąpił 9 czerwca 1920.

Funkcja	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezydent Ministrów	Leopold Skulski	Narodowe Zjednoczenie Ludowe	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Aprowizacji	Stanisław Śliwiński	bezpartyjny	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Kolei Żelaznych	Kazimierz Bartel	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Kultury i Sztuki	p.o. Zenon Przesmycki	bezpartyjny	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Poczt i Telegrafów	Ludwik Tołłoczko	bezpartyjny	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej	Edward Pepłowski	Narodowa Partia Robotnicza	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Przemysłu i Handlu	Antoni Olszewski	bezpartyjny	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Robót Publicznych	Andrzej Kędzior	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych	Franciszek Bardel	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Skarbu Państwa	Władysław Grabski	Związek Ludowo-Narodowy	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Spraw Wewnętrznych	Stanisław Wojciechowski	bezpartyjny	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Spraw Wojskowych	Józef Leśniewski	bezpartyjny	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Spraw Zewnętrznych	Władysław Wróblewski	Związek Ludowo-Narodowy	od 13 grudnia 1919r. do 16 grudnia 1919r.
	Stanisław Patek	bezpartyjny	od 16 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Sprawiedliwości	Jan Hebdzyński	Stronnictwo Pracy Konstytucyjnej	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego	Tadeusz Łopuszański	Związek Ludowo-Narodowy	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Min. Zdrowia Publicznego	p.o. Witold Chodźko	bezpartyjny	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.
Minister ds byłej dzielnicy pruskiej	Władysław Seyda	Związek Ludowo-Narodowy	od 13 grudnia 1919r. do 9 czerwca 1920r.

VII. Pierwszy rząd Władysława Grabskiego - gabinet pod kierownictwem premiera Władysława Grabskiego, powołany 23 czerwca 1920roku przez Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Leopolda Skulskiego. Rząd ustąpił 24 lipca 1920.

Funkcja	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezydent Ministrów	Władysław Grabski	Związek Ludowo-Narodowy	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Aprowizacji	Stanisław Śliwiński	Związek Ludowo-Narodowy	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Kolei Żelaznych	Kazimierz Bartel	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Kultury i Sztuki	p.o. Jan Fryderyk Heurich (nieformalny kierownik)	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Poczt i Telegrafów	Ludwik Tołłoczko	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej
Min. Przemysłu i Handlu	Wiesław Chrzanowski	Związek Ludowo-Narodowy	od 26 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Robót Publicznych	Gabriel Narutowicz	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych	Franciszek Bujak	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Skarbu Państwa	Władysław Grabski	Związek Ludowo-Narodowy	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Spraw Wewnętrznych	p.o. Józef Kuczyński	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Spraw Wojskowych	Józef Leśniewski	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Spraw Zagranicznych	Eustachy Sapieha	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Sprawiedliwości	p.o. Jan Morawski	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego	Tadeusz Łopuszański	Związek Ludowo-Narodowy	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Min. Zdrowia Publicznego	Witold Chodźko	bezpartyjny	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.
Minister ds byłej dzielnicy pruskiej	p.o. Władysław Kucharski	Związek Ludowo-Narodowy	od 23 czerwca 1920r. do 24 lipca 1920r.

VII. Rząd Obrony Narodowej (RON, pierwszy rząd Wincentego Witosa) - gabinet koalicyjny, sformowany w okresie inwazji bolszewickiejpod kierownictwem premiera Wincentego Witosa. Utworzony 24 lipca 1920 roku przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Władysława Grabskiego. Rząd podał się do dymisji 13 września 1921 roku.

Geneza

Warunki w jakich przezwyciężono kryzys gabinetowy w czerwcu 1920 r., powołując do życia rząd Władysława Grabskiego wskazywał, że nowe przesilenie rządowe było kwestią czasu. Oczekiwano sformowania rządu o skrystalizowanym obliczu politycznym, posiadającym wyrazisty program polityczny. Pozaparlamentarny gabinet Grabskiego takiego nie posiadał. Świadomość tego posiadali zarówno premier i jego ministrowie, jak i ugrupowania wchodzące w skład Sejmu Ustawodawczego. Już podczas spotkania nowego premiera z marszałkiem Trąmpczyńskim 28 czerwca 1920 r. pojawiła się koncepcja koalicyjnego rządu obrony państwa o szerokiej bazie politycznej, ale ugrupowania centroprawicowe tworzące nowy rząd odrzuciły ten projekt. Próbę stworzenia nowego rządu podjęły ugrupowania lewicowe już 1 lipca, ale powodzenie projektu uzależnione było od poparcia Klubu Pracy Konstytucyjnej. Posiedzenie klubu odbyło się jeszcze tego samego dnia. Po spotkaniu z marszałkiem Sejmu przedstawiciele tego klubu rozpoczęli konsultacje z politykami prawicy, w tym z premierem Grabskim. Rozmowy prowadzono także z naczelnikiem państwa Piłsudskim, który uznał powołanie rządu koalicyjnego, mającego poparcie wszystkich partii od lewej do prawej strony Sejmu, za żywotne dla interesów państwa. Sprawa utworzenia rządu koalicyjnego była omawiana także na posiedzeniu Rady Obrony Państwa 5 lipca. Jednakże wobec braku chęci do kompromisu między partiami lewicowymi i prawicowymi oraz wobec wzrastającego zagrożenia inwazją bolszewicką rozmowy o konstruowaniu nowego rządu odłożono. Powołania szerokiego rządu koalicyjnego w Polsce oczekiwali także alianci zachodni. Do kwestii tej powrócono ponownie na posiedzeniu ROP 19 lipca. Wniosek w tej sprawie zgłosił posełAleksander de Rosset. Został poparty przez Piłsudskiego, który podjął się mediacji ze wszystkimi partiami politycznymi. Zakładano, że nowy rząd będzie prowadził pertraktacje rozejmowe i pokojowe z rządem bolszewickim Rosji i wobec tego najważniejsze teki powinny znaleźć się w ręku polityków centrowych i lewicowych. Jednakże w związku z nieobecnością w Warszawie Wincentego Witosa, któremu zamierzano powierzyć stanowisko premiera, rozmowy zawieszono do 23 lipca. Po jego przyjeździe ustalono skład nowego rządu. Zaprzysiężenie nastąpiło 24 lipca w Belwederze.

Program polityczny

Program Rządu Obrony Narodowej został zawarty, w wygłoszonej na forum Sejmu Ustawodawczego, 24 lipca 1920 r. deklaracji rządowej. Odrzucono hasła partykularyzmów partyjnych. Program obejmował trzy podstawowe zasady: obronę państwa, zakończenie wojny oraz zawarcie sprawiedliwego i trwałego pokoju. Ponadto rząd deklarował wcielenie w życie reform uchwalonych przez Sejm, ukrócenie nadużyć administracji oraz wymuszenie posłuchu dla prawa. Jednocześnie rząd wzywał społeczeństwo do koniecznych ofiar. Żądał karności, spokoju i posłuchu, jako gwarancji bezpieczeństwa i zwycięstwa. Mimo poparcia udzielonego w Sejmie nowy rząd był atakowany zarówno przez endecję, jak i przez ugrupowania skrajnie lewicowe, głownie Komunistyczną Partię Robotniczą Polski.

Działalność

Najważniejszym zadaniem Rządu Obrony Narodowej było doprowadzenie do zawarcia rozejmu z Rosją sowiecką i rozpoczęcia rozmów pokojowych. Już w dwa dni po powołaniu 26 lipca rząd zapoznał się z notami rządu rosyjskiego w sprawie podjęcia rozmów rozejmowych. Ustalono wówczas, że zostaną podjęte w terminie zaproponowanym przez stronę rosyjską, tj. 30 lipca w Baranowiczach. Instrukcja rozejmowa była omawiana na posiedzeniu rządu 28 lipca. Tego samego dnia została zaakceptowana przez ROP. Z wynikami rozmów w Baranowiczach rząd zapoznał się 4 sierpnia. Strona rosyjska domagała się rozpoczęcia rozmów pokojowych w Mińsku. Odpowiedź rządu polskiego dotarła do Moskwy dopiero 7 sierpnia. Trzy dni później Rada Ministrów przyjęła instrukcję na rozmowy do Mińska. Jeszcze tego samego dnia została zaakceptowana przez ROP. Zmiana sytuacji wojennej spowodowała, że rozmowy rozejmowe i preliminaryjne zostały przeniesione do neutralnej Rygi. Rozejm podpisano 12 października 1920 r., który wszedł w życie sześć dni później. Traktat pokojowy podpisano 18 marca 1921 r. Oddalenie zagrożenia ze strony Rosji bolszewickiej spowodowało, że politycy powrócili do dawnych sporów w sprawach wewnętrznych. Komplikowały one działalność rządu, który miał do rozstrzygnięcia szereg zasadniczych kwestii granicznych i ustrojowych. Liczne dymisje z rządu, które rozpoczęły się nazajutrz po odrzuceniu oddziałów Armii Czerwonej spod Warszawy spowodowały, że w początkach 1921 r. rząd stracił charakter koalicyjnego, a stał się centrowym. Ostatecznie 13 września 1921 r. Witos podał rząd do dymisji.

Funkcja	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezydent Ministrów	Wincenty Witos	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 24 lipca 1920r. do 13 września 1921r.
Wiceprezydent Ministrów	Ignacy Daszyński	Polska Partia Socjalistyczna	od 24 lipca 1920r. do 4 stycznia 1921r.
Min. Aprowizacji	Stanisław Śliwiński	Związek Ludowo-Narodowy	od 24 lipca 1920r. do 12 stycznia 1921r.
	Bolesław Grodziecki	bezpartyjny	od 12 stycznia 1921r. do 7 maja 1921r.
	Jan Michalski	Stronnictwo Prawicy Narodowej	od 7 maja 1921r. do 23 czerwca 1921r.
	p.o. Jan Stefan Stoiński	bezpartyjny	od 23 czerwca 1921r. do 11 sierpnia 1921r.
	Władysław Leon Grzędzielski	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 11 sierpnia 1921r. do 13 września 1921r.
Min. Kolei Żelaznych	Kazimierz Bartel	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 24 lipca 1920r. do 13 grudnia 1920r.
	Zygmunt Jasiński	bezpartyjny	od 13 grudnia 1920r. do 13 września 1921r.
Min. Kultury i Sztuki	p.o. Jan Fryderyk Heurich	bezpartyjny	od 24 lipca 1920r. do 11 sierpnia 1921r.
	p.o. Maciej Rataj	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 11 sierpnia 1921r. do 13 września 1921r.
Min. Poczt i Telegrafów	Władysław Stesłowicz	Stronnictwo Prawicy Narodowej	od 24 lipca 1920r. do 13 września 1921r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej	Edward Pepłowski	Narodowa Partia Robotnicza	od 24 lipca 1920r. do 10 marca 1921r.
	Jan Stanisław Jankowski	Narodowa Partia Robotnicza	od 10 marca 1921r. do 11 maja 1921r.
	Ludwik Darowski	bezpartyjny	od 1 czerwca 1921r. do 13 września 1921r.
Min. Przemysłu i Handlu	Wiesław Chrzanowski	Związek Ludowo-Narodowy	od 24 lipca 1920r. do 26 listopada 1920r.
	Stefan Przanowski	Zjednoczenie Mieszczańskie	od 26 listopada 1920r. do 13 września 1921r.
Min. Robót Publicznych	Gabriel Narutowicz	bezpartyjny	od 24 lipca 1920r. do 13 września 1921r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych	Juliusz Poniatowski	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 24 lipca 1920r. do 17 lutego 1921r.
	Józef Raczyński	bezpartyjny	od 28 lutego 1921r. do 13 września 1921r.
Min. Skarbu Państwa	Władysław Grabski	Związek Ludowo-Narodowy	od 24 lipca 1920r. do 25 listopada 1920r.
	p.o. Ignacy Weinfeld	bezpartyjny	od 25 listopada 1920r. do 26 listopada 1920r.
	Jan Kanty Steczkowski	Stronnictwo Prawicy Narodowej	od 26 listopada 1920r. do 13 września 1921r.
Min. Spraw Wewnętrznych	Leopold Skulski	Narodowe Zjednoczenie Ludowe	od 24 lipca 1920r. do 28 czerwca 1921r.
	Władysław Raczkiewicz	bezpartyjny	od 28 czerwca 1921r. do 13 września 1921r.
Min. Spraw Wojskowych	Józef Leśniewski	bezpartyjny	od 24 lipca 1920r. do 9 sierpnia 1920r.
	Kazimierz Sosnkowski	bezpartyjny	od 9 sierpnia 1920r. do 13 września 1921r.
Min. Spraw Zagranicznych	Eustachy Sapieha	bezpartyjny	od 24 lipca 1920r. do 24 maja 1921r.
	p.o. Jan Dąbski	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 24 maja 1921r. do 11 czerwca 1921r.
	Konstanty Skirmunt	bezpartyjny	od 11 czerwca 1921r. do 13 września 1921r.
Min. Sprawiedliwości	Stanisław Nowodworski	Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji	od 24 lipca 1920r. do 19 czerwca 1921r.
	Bronisław Sobolewski	bezpartyjny	od 19 czerwca 1921r. do 13 września 1921r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego	Maciej Rataj	Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast"	od 24 lipca 1920r. do 13 września 1921r.
Min. Zdrowia Publicznego	Witold Chodźko	bezpartyjny	od 24 lipca 1920r. do 13 września 1921r.
Minister ds byłej dzielnicy pruskiej	Władysław Kucharski	Związek Ludowo-Narodowy	od 24 lipca 1920r. do 23 sierpnia 1921r. (od 17 sierpnia p.o.)
	Juliusz Trzciński	bezpartyjny	od 23 sierpnia 1921r. do 13 września 1921r.

VIII. Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego - gabinet pod kierownictwem premiera Antoniego Ponikowskiego, utworzony 19 września1921 roku przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Wincentego Witosa. Rząd ustąpił 6 czerwca 1922 roku.

Utworzenie rządu

Dnia 13 września 1921 r. zebrał się Konwent Seniorów. Marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński chciał zaproponować Naczelnikowi Państwa Józefowi Piłsudskiemu kandydaturę Stanisława Głąbińskiego na stanowisko premiera. Próba ta nie udała się z powodu sprzeciwu PPS, PSL „Wyzwolenia” i "Piasta" i Konwent rozszedł się bez skutku. W tej sytuacji należało powołać rząd oparty na podobnych siłach politycznych, jak zdymisjonowany rząd Witosa.

16 września 1921 r. misję utworzenia rządu powierzono rektorowi Politechniki Warszawskiej prof. Antoniemu Ponikowskiemu. W wywiadzie prasowym oświadczył on, że ma zamiar powołać rząd bezpartyjny i fachowy. Desygnowany premier odbył konsultacje ze wszystkimi klubami sejmowymi, przy czym na plan pierwszy w tych rozmowach wysunęły się problemy gospodarcze, zwłaszcza sprawy ściągania podatków.

Dnia 20 września 1921 r. ogłoszono skład nowego rządu. Ministrem skarbu mianowano po kilku dniach Jerzego Michalskiego.

Nowy gabinet nie miał większości w sejmie i w działalności swej musiał liczyć, prócz poparcia centrum, na tolerancję przede wszystkim stronnictw lewicowych, obawiających się rządów endecji i na poparcie Naczelnika Państwa, który również nie chciał dopuścić endecji do władzy.

Funkcja	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezes Rady Ministrów	Antoni Ponikowski	Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Aprowizacji	Hieronim Wyczółkowski	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 22 października 1921r.
	Jan Stefan Stoiński	bezpartyjny	od 22 października 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Kolei Żelaznych	Bolesław Sikorski	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 7 lutego 1922r.
	Julian Eberhardt	bezpartyjny	od 7 lutego 1922r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Kultury i Sztuki	p.o. Antoni Ponikowski	Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Poczt i Telegrafów	Władysław Stesłowicz	Stronnictwo Prawicy Narodowej	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej	Ludwik Darowski	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Przemysłu i Handlu	p.o. Henryk Strasburger	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Robót Publicznych	Gabriel Narutowicz	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych	Józef Raczyński	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Skarbu Państwa	p.o. Bolesław Markowski	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 26 września 1921r.
	Jerzy Michalski	bezpartyjny	od 26 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Spraw Wewnętrznych	Stanisław Downarowicz	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Spraw Wojskowych	Kazimierz Sosnkowski	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Spraw Zagranicznych	Konstanty Skirmunt	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Sprawiedliwości	Bronisław Sobolewski	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego	p.o. Antoni Ponikowski	Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Min. Zdrowia Publicznego	Witold Chodźko	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 6 czerwca 1922r.
Minister ds byłej dzielnicy pruskiej	Juliusz Trzciński	bezpartyjny	od 19 września 1921r. do 22 października 1921r.
	Józef Wybicki	bezpartyjny	od 22 października 1921r. do 6 czerwca 1922r.

Dymisja rządu

Spór o statut oraz sposób przyłączenia Litwy Środkowej wzbudzał kontrowersje wśród ugrupowań sejmowych. Rząd przyjął 21 lutego 1922 r. projekt statutu ziemi wileńskiej z ograniczonym samorządem, z sejmem wileńskim, z prezesem ziemi wileńskiej jako władzą wykonawczą. Podkreślenie odrębności ziemi wileńskiej przejawiało się w tytulaturze, natomiast rząd Polski miał zagwarantowany wpływ na wszystkie istotne sprawy. W marcu 1922 r. przybyła do Warszawy 20 - osobowa delegacja wybrana przez sejm wileński do rokowań w sprawie połączenia z Polską. Początkowo 13 członków delegacji zgodziło się podpisać Akt Złączenia w brzmieniu rządowym. Rada Ministrów w pełnym składzie pertraktowała 2 i 3 marca 1922 r. z delegacją. Premier Ponikowski zapewnił przedstawicieli Zespołu Stronnictw Narodowych z Wilna (endecja), że projektowany statut ziemi wileńskiej nie będzie zawierał słowa "autonomia". Przedstawiciele prawicy żądali, by uzupełnić tekst Aktu Złączenia stwierdzeniem, że Wileńszczyzna urządzona zostanie "zgodnie z Konstytucją Rzplitej", co miało wykluczyć autonomię. W ostatniej chwili 3 posłów z 13 zdecydowanych na podpisanie Aktu wycofało się. Tylko lewica delegacji (10 osób z 20) podpisała Akt Złączenia. Wobec tego rząd podał się do dymisji. Do Warszawy przybył prawie komplet posłów sejmu wileńskiego. Piłsudski przyjął dymisję.

IX. Drugi rząd Antoniego Ponikowskiego - gabinet pod kierownictwem premiera Antoniego Ponikowskiego, utworzony 10 marca 1922 roku przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Rząd ustąpił 6 czerwca 1922 roku. Zlikwidowano Ministerstwo Kultury i Sztuki.

Utworzenie rządu

Dymisja I rządu Antoniego Ponikowskiego spowodowana niemożnością przeforsowania własnej koncepcji włączenia Ziemi wileńskiej do Polski spowodowała przesilenie rządowe. Wincenty Witos (PSL "Piast") i Stanisław Głąbiński (ZLN) odmówili kolejno podjęcia się misji formowania nowego gabinetu. PSL "Piast" nie chciało wejść do większości rządowej bez udziału NPR. W Konwencie Seniorów doszło wobec tego do głosowania na kandydatów pozaparlamentarnych. Za Ponikowskim wypowiedziały się PSL "Piast", PPS, PSL "Wyzwolenie", NPR, Klub Pracy Konstytucyjnej, Narodowe Zjednoczenie Ludowe (NZL) i Klub Mieszczański (247 głosów), przeciwko - Związek Ludowo - Narodowy (ZLN - endecja), Narodowo - Chrześcijański Klub Robotniczy (chadecja) i Stronnictwo Katolicko - Ludowe (135 głosów). Wobec tego Antoni Ponikowski przystąpił do tworzenia rządu. Równocześnie (1 marca) przedstawiciele dyplomatyczni akredytowani w Polsce ostrzegli władze przed "fatalnym wrażeniem", które wywołałaby prosta inkorporacja Wilna.

W skład rządu weszli:

• Antoni Ponikowski - prezes Rady Ministrów, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego

• Antoni Kamieński - minister spraw wewnętrznych

• Konstanty Skirmunt - minister spraw zagranicznych

• generał porucznik Kazimierz Sosnkowski - kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych

• Bronisław Sobolewski - minister sprawiedliwości

• Jerzy Michalski - minister skarbu

• Stefan Ossowski - minister przemysłu i handlu

• Józef Raczyński - minister rolnictwa i dóbr państwowych

• Ludwik Zagórny-Marynowski - minister kolei żelaznych

• Władysław Stesłowicz - minister poczt i telegrafów

• Gabriel Narutowicz - minister robót publicznych

• Ludwik Darowski - minister pracy i opieki społecznej

• Witold Chodźko - minister zdrowia publicznego

• Józef Wybicki - minister ds. byłej dzielnicy pruskiej

Zmiany w rządzie

• 29 kwietnia 1922 - likwidacja ministerstwa ds. byłej dzielnicy pruskiej i dymisja Józefa Wybickiego

• 13 maja 1922 - generał porucznik Kaimierz Sosnkowski mianowany ministrem spraw wojskowych^[1]

X. Rząd Artura Śliwińskiego - gabinet pod kierownictwem premiera Artura Śliwińskiego, utworzony 28 czerwca 1922 roku przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Rząd ustąpił już 7 lipca 1922 roku, odwołany przez sejm zaledwie po dziesięciu dniach urzędowania.

Skład rządu

• Artur Śliwiński - prezes Rady Ministrów

• Antoni Kamieński - minister spraw wewnętrznych

• Gabriel Narutowicz - minister spraw zagranicznych

• Kazimierz Sosnkowski - minister spraw wojskowych

• Wacław Makowski - minister sprawiedliwości

• Kazimierz Zaczek - tymczasowy kierownik Ministerstwa Skarbu

• Stefan Ossowski - minister przemysłu i handlu

• Józef Raczyński - minister rolnictwa i dóbr państwowych

• Ludwik Zagórny-Marynowski - minister kolei żelaznych

• vacat - ministerstwo poczt i telegrafów

• Władysław Ziemiński - minister robót publicznych

• Ludwik Darowski - minister pracy i opieki społecznej

• vacat - ministerstwo wyznań religijnych i oświecenia publicznego

• Witold Chodźko - minister zdrowia publicznego

Zmiany w rządzie

• 3 lipca 1922 - odwołanie Kazimierza Zaczka ze stanowiska tymczasowego kierownika MS, na Ministra Skarbu powołano Zygmunta Jastrzębskiego

XI. Rząd Juliana Nowaka - gabinet pod kierownictwem premiera Juliana Nowaka, utworzony 31 lipca 1922 roku przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, po odwołaniu rządu Artura Śliwińskiego. Rząd ustąpił 14 grudnia 1922 roku, jego dymisję przyjął nowo wybrany prezydent Gabriel Narutowicz.

Skład rządu

• Julian Nowak - prezes Rady Ministrów oraz minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego

• Antoni Kamieński - minister spraw wewnętrznych

• Gabriel Narutowicz - minister spraw zagranicznych

• Kazimierz Sosnkowski - minister spraw wojskowych

• Wacław Makowski - minister sprawiedliwości

• Zygmunt Jastrzębski - minister skarbu

• Henryk Strasburger - kierownik Ministerstwa Przemysłu i Handlu

• Józef Raczyński - kierownik Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych

• Ludwik Zagórny-Marynowski - minister komunikacji

• Jan Moszczyński - kierownik Ministerstwa Poczt i Telegrafów

• Mieczysław Rybczyński - kierownik Ministerstwa Robót Publicznych

• Ludwik Darowski - minister pracy i opieki społecznej

• Witold Chodźko - minister zdrowia publicznego

Zmiany w rządzie

• 21 sierpnia 1922 - Julian Nowak przekazuje tekę ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego Kazimierzowi Władysławowi Kumanieckiemu.

• 30 września 1922 - dymisja kierownika Ministerstwa Robót Publicznych Mieczysława Rybczyńskiego, nowym ministrem zostaje Jan Łopuszański.

• 9 grudnia 1922 - po wybraniu na prezydenta Gabriel Narutowicz rezygnuje z kierowania swoim resortem.

• 11 grudnia 1922 - zostaje zdymisjonowany Antoni Kamieński, na jego miejsce, jako tymczasowy kierownik MSW, zostaje powołany Ludwik Darowski.

---