PARLAMENT W RP SZLACHECKIEJ.

Początki parlamentaryzmu

1 Anglia 1264(3) parlament

2 Francja 1302 stany generalne

3 Niemcy (Prusy) Reichstag (Hoftag) XVw

4 Rosja Sobór ziemski 40 lata XVIw

5 Polska sejm walny (sejm szlachecki)

dualizm władzy

król stany

podatki

prawo sadowe

Typy zgromadzeń stanowych

Francuski (kontynentalny angielski (izba wyższa i niższa

Stany generalne Francja) król był częścią zgromadzenia)

3 grupy stanowe

Polski parlament podobny do angielskiego

- ewolucyjna teoria powstawania polskiego sejmu , Polski sejm walny powstał w wyniku ewolucji tworzonej od czasów istnienia wieców poprzez zgromadzenia stanowe do sejmu walnego wreszcie do sejmu szlacheckiego.

Wiec (wiec protofeudalny) - zgromadzenie wolnych chłopów, wojowników. Władca na wiecu podejmował decyzje co do wojny , pokoju oraz wyborze księcia sądzenie!

Od XII w były przywileje indywidualne nadane przez władcę zwane immunitetami.

Nowe funkcje wiecu

-bicie monety

-decyzja o lokalizacji miast

-o nadawaniu przywilejów

-o nadawaniu ziemi

WIEC PRZEKSZTAŁCAŁ SIĘ W RADE MONARSZĄ- (monarcha, wojewodowie, kasztelanowie (konesi) i wyżsi urzędnicy.

1318- wielki wiec w sulejowie (rycerstwo i możnowładztwo poparło starania Łokietka o koronę)

1347- zgromadzenie w Wiślicy. ( początek polskiego sejmowania)

1382 - sejm walny

-rada królewska

-niżsi urzędnicy ziemscy

-przedstawiciele duchowieństwa (kapituł)

-przedstawiciele miast

-ogół rycerstwa

Obradowała rada królewska. Pozostali się przysłuchiwali i akceptowali bądź nie wyniki rozmów rady.

1374- L. Węgierski - przywilej w koszycach - wolność podatkowa dla rycerstwa (2 grosze z łana ) od tego czasu władca nie mógł sam podnosić podatków.

1454- K. Jagielończyk - przywilej Nieszawski - władca decyzję o nowych podatkach oraz o pospolitym ruszeniu będzie podejmował za zgodą 2 sejmików prowincjonalnych. ( Środa - wielkopolska, Korczyn—Małopolska) (1454—1492) zamiast sejmików zwoływał sejm

XV w Jagiellończyk żądał wysłania posłów (6) z ziemi (zasada reprezentacji w łonie stanu szlacheckiego)

1493- Piotrków -powstała izba poselska (przyczyną powstania było nieakceptowanie reguł obrad) spadła rola miast i kapituł.

1505—konstytucja Nihil Novi—na sejmie w Radomiu - określiła zakres kompetencji i skład polskiego sejmu

prawo stanowione przez:

-króla

-izbę poselską

-senat

Kompetencje w sprawach wolności publicznej czyli przywilejów i obowiązków i ius commune ( prawo pospolite) (normy prawne dotyczące prawa sądowego)

SEJM SZLACHECKI

-Król miał prawo zerwać sejm (musiał zwoływać sejm przynajmniej raz na dwa lata)

-ustalał tematykę obrad sejmu

-musiał być obecny na całym sejmie

-wyrażał zgodę na ewentualne rozszerzenie obrad sejmu

-wyrażał zgodę na prawo

-ogłaszał prawo Drukiem

1690—komisja ogłaszająca druk prawa

król stanowił prawa o sprawie mieszczan, żydów i chłopów, samodzielnie:

był najwyższym sędzią do 1578r

był dowódcą wojska

obsadzał stanowiska kościelne

SENAT

-ministrowie(5) z korony i (5) z Litwy (kanclerzy wielki, podkanclerzy, marszałek wielki, marszałek, podskarbi wielki)

-arcybiskupi i biskupi (18)

-wojewodowie i kasztelanowie

UPRAWNIENIA SEJMOWE I WŁASNE

-uczestniczył w stanowieniu prawa ( nie głosowali tylko wypowiadali zdanie o prawie (wotowanie)

Król wyciągał konkluzje - ustalenie stanowiska senatu

SENAT

-wyrażał zgodę na małżeństwo królewskie

-decydował o wojnie i pokoju

-o biciu monety

-istnienie senatorów, rezydentów od czasów art. Henrykowskich

-mieli być stałymi doradcami króla

Rola senatu wzrasta po połowie XVII w gdy sejmy nie dochodziły do skutku. (senatus consilium) musiały wkraczać w kompetencje sejmu. Senatos Consulta

Sejmiki Ziemskie

• powstał z dawnego wiecu w poszczególnych księstwach, przekształcił się na radę panów ziemi i na sądowne

• z sądów wiecowych rozwinęło się sądownictwo szlacheckie

SEJMIKI

-prowincjonalne (wielkopolski, małopolski, Prus królewskich)

-ziemskie

PODZIAŁ SEMIKÓW ZIEMSKICH Z POWODU KOMPETĘCJI

-posłowe

-relacyjne

-elekcyjne

-gospodarcze

- kapturowe

-od 1578r -deputacki- wybierał deputata do trybunału koronnego w izbie poselskiej

Pracowano w niej nad nowym prawem

PYTANIA:

NIHIL NOVI DLA PARLAMENTARYZMU ??

ZNACZENIE POSZCZEGULNYCH ORGANÓW W PARLAMENCIE

---