Organizacja Narodów Zjednoczonych E/CN.17/1999/5/Add.3

Rada Ekonomiczna i Społeczna Materiał powielany

15 stycznia 1999

Oryginał: j. angielski

Komisja Zrównoważonego Rozwoju

Sesja siódma

19-30 kwietnia 1999

Turystyka i rozwój zrównoważony

Raport Sekretarza Generalnego

Aneks

Turystyka i ochrona środowiska

Spis treści

Ustępy Strona

I. Turystyka i ochrona środowiska 1-9 2

A. Wpływy turystyki na środowisko 2-6 2

B. Zagrożenia turystyki ze strony środowiska 7 4

C. Wkład turystyki w ochronę środowiska 8-9 5

II. Wyzwania polityki środowiskowej dla przemysłu turystycznego 10-11 5

III. Wyzwania polityki środowiskowej dla rządów narodowych 12-15 7

IV. Wyzwania polityki środowiskowej dla organizacji pozarządowych 16-17 9

V. Wyzwania polityki środowiskowej dla społeczności

międzynarodowej 18-23 9

1. Turystyka i ochrona środowiska

1. Związek pomiędzy turystyką a środowiskiem jest złożony. Ze względu na swoją skalę i zasięg globalny turystyka musi mieć istotny wpływ na środowisko. Wpływ ten wiąże się z konsumpcją zasobów oraz zanieczyszczeniami i spustoszeniami wytwarzanymi przez działalność turystyczną, w tym przez transport w celach turystycznych. Jednocześnie plaże, góry, rzeki, lasy i różnorodność biologiczna czynią ze środowiska podstawowe bogactwo, dzięki któremu turystyka kwitnie i ewaluuje, więc zagrożenia wobec środowiska są zagrożeniami również wobec turystyki. Niemniej jednak, w różnych okolicznościach, turystyka może mieć znaczny wkład w ochronę środowiska.

1. Wpływy turystyki na środowisko

2. Najbardziej niepożądane oddziaływanie turystyki na środowisko wiąże się z nadmiernym wykorzystaniem zasobów naturalnych, niszczeniem fauny i flory oraz ich siedlisk (a przez to z utratą biologicznej różnorodności), produkcją zanieczyszczeń i odpadów oraz presją społeczną i kulturową związaną z ochroną i zrównoważonym wykorzystaniem różnorodności biologicznej.

Zasoby naturalne

3. Głównymi zagrożonymi zasobami naturalnymi są woda, ziemie i krajobraz, zasoby morskie, atmosfera i bogactwa lokalne:

1. Woda. Mamy do czynienia z nadużyciem krytycznych zasobów wody przez przemysł turystyczny dla hoteli, na baseny i pola golfowe. Stanowi to problem szczególny w takich regionach jak Morze Śródziemne, gdzie o wodę jest coraz trudniej, a konsumpcja wynosi ponad 200 litrów dziennie na turystę;

2. Ziemie i krajobraz. Rozwój turystyki może prowadzić do powstawania piaskowni, erozji plaż, wydm i gleb oraz do urbanizacji. Budowa dróg i lotnisk może spowodować degradację lądów, niszczenie środowisk życia zwierząt i oszpecenie krajobrazów;

3. Zasoby morskie. Turystyka i rekreacja (nurkowanie, wędkarstwo sportowe) mogą niszczyć rafy koralowe i mieć ujemny wpływ na ochronę wybrzeży i łowisk;

4. Atmosfera. Zagrożenia atmosfery wiążą się z wysokim poziomem zużycia energii do infrastruktury i transportu turystycznego;

5. Bogactwa lokalne. Turystyka może powodować nadmierne zużywanie zasobów lokalnych, których jest bardzo mało, takich jak energia, żywność, woda i inne surowce.

Fauna, flora i środowiska życia

4. Największym problemem dla fauny, flory i ich siedlisk jest niszczenie poprzez działalność turystyczną bogactwa biologicznego lub działalność na delikatnych pod względem ekologicznym obszarach:

1. Bogactwo biologiczne. Turystyka może prowadzić do niszczenia środowisk życia roślin i zwierząt, wycinania roślinności pod infrastrukturę turystyczną, zmniejszania liczby przedstawicieli zagrożonych gatunków poprzez polowania i handel, wzrostu popytu na drewno na opał i pożarów lasów;

2. Delikatne pod względem ekologicznym obszary, takie jak lasy tropikalne, bagna, namorzyny, rafy koralowe i obszary trawy morskiej. Jeśli turystyka przyrodnicza nie jest odpowiednio zaplanowana i zarządzana, może zaszkodzić najbardziej delikatnym obszarom, w tym parkom narodowym i obszarom dziedzictwa naturalnego.

Zanieczyszczenia i odpady

5. Zanieczyszczenia i odpady produkowane przez przemysł turystyczny mogą prowadzić do następujących form skażenia:

1. Skażenie lądu przed odpady stałe i śmieci (jeden turysta produkuje średnio około kilograma odpadów dziennie);

2. Skażenie wody przez zanieczyszczenia ze ścieków;

3. Skażenie wód morskich i obszarów przybrzeżnych przez osady, zanieczyszczenia z hoteli i przystani oraz odpady i śmieci pochodzące z rejsów i sportów wodnych. Przykładowo w 1995 r. oszacowano, że statki wycieczkowe na samym Morzu Karaibskim produkowały ponad 70 000 ton odpadów rocznie;

4. Skażenie powietrza przez zanieczyszczenia z transportu turystycznego na poziomie lokalnym i globalnym, szczególnie przez emisję dwutlenku węgla (CO₂) ze środków transportu, klimatyzacji i urządzeń grzewczych, etc.;

5. Hałas ze środków transportu lądowego i powietrznego.

Ramka 1 Wpływ turystyki na środowisko w obszarach przybrzeżnych i małych krajach wyspiarskich rozwijających się (small island developing States) Na wyspach i wzdłuż linii brzegowych do głównych rodzajów zanieczyszczeń w wodach przybrzeżnych pochodzących z turystyki zaliczamy osady, ścieki, odpady stałe, części pokarmów, substancje syntetyczne, ropę i patogeny. Ich skutkiem jest eutrofizacja i pogorszenie jakości wód, co ma niekorzystny wpływ na ekosystemy przybrzeżne i bogactwo organizmów żywych, a tym samym osłabia ich walory turystyczne i inne. To dotyczy przede wszystkim raf koralowych, które na całym świecie są narażone na największe ryzyko. Rozwój turystyki może być intensywny na wybrzeżach i w dużym stopniu uszkadza ekosystemy przybrzeżne. Przykładowo, nie ma już ¾ wydm nad Morzem Śródziemnym między Hiszpanią a Sycylią, głównie w wyniku urbanizacji związanej z rozwojem turystyki. Budowa nowych przystani dla statków turystycznych może niszczyć wartościowe siedliska przybrzeżne. Na przykład ich masywne kotwice i łańcuchy wyżłobiły ogromne 3-9 metrowe szczeliny w części dna Morza Karaibskiego. Ze względu na specyfikę wysp i ograniczenie zasobów, ujemne wpływy turystyki na środowisko mogą być bardziej szkodliwe niż w innych rejonach. Fakt ten został zaznaczony na konferencji na temat: „Turystyka zrównoważona w małych krajach wyspiarskich rozwijających się i na innych wyspach”, która odbyła się w Lanzarote na Wyspach Kanaryjskich w 1998 r.

Ramka 2 Turystyka w regionach górskich Regiony górskie mają najczęściej bardzo delikatne środowisko naturalne oraz relacje społeczno-ekonomiczne, które są często istotnym czynnikiem w zarządzaniu środowiskiem. Do problemów związanych z turystyką w regionach górskich zalicza się zanieczyszczenie rzek ściekami, osady i odpady z terenów budowlanych, erozję i osuwiska powstające na skutek turystyki pieszej i sportów zimowych, ujmowanie wody ze strumieni w celu zaopatrzenia kurortów, uszkadzanie siedlisk fauny i flory podczas budowy i użytkowania kurortów i dróg, stymulowanie migracji zwierząt i nagromadzenie śmieci na szlakach. W przemyśle narciarskim w Ameryce Północnej rośnie świadomość jego wpływu na środowisko górskie i korzyści z zastosowania rozsądnych praktyk zarządzania środowiskiem. Zarządzanie środowiskiem na terenach narciarskich w Kanadzie i USA pomogło ustalić standardy. W wielu regionach górskich wzrastają obawy w związku z negatywnym wpływem turystyki na środowisko naturalne, gospodarkę wiosek i kulturę mieszkańców. W Nepalu powstał projekt ACAP (Annapurna Conservation Area Project) zajmujący się takimi problemami poprzez praktykowanie licznych metod zarządzania zasobami w połączeniu ze zrównoważonym rozwojem społeczności lokalnej. Wszystkie działania przeprowadzane są przy pełnym udziale lokalnych społeczności, czyniąc ich strażnikami własnych bogactw, i są tak zaprojektowane, aby tubylcy mogli czerpać korzyści z turystyki trekkingowej i ochrony przyrody.

Presja społeczna i kulturowa

6. Turystyka może wywoływać problemy społeczne i kulturowe związane z ochroną i zrównoważonym wykorzystaniem różnorodności biologicznej. Pod względem wpływów społecznych i kulturowych, turystyka może prowadzić do naruszenia trybu życia mieszkańców i struktur społecznych i może wpływać negatywnie na tradycyjne działania przyczyniające się do ochrony i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej. Może również wywierać ujemny wpływ na poziom życia, nie dzieląc się korzyściami z turystyki z tymi, którzy ponoszą koszty pod względem zasobów ludzkich i środowiskowych. Turystyka może doprowadzić do konfliktów odnośnie wykorzystania zasobów, takich jak rywalizacja pomiędzy turystyką a lokalną społecznością o ograniczone ilości wody, urządzenia sanitarne i energię; może także dojść do rywalizacji w zakresie tradycyjnego wykorzystania ziem, szczególnie na obszarach najbardziej obciążonych przez ruch turystyczny, takich jak strefy przybrzeżne.

2. Zagrożenia turystyki ze strony środowiska

7. Rentowność przemysłu turystycznego może być zagrożona przez degradację środowiska:

1. Globalne ocieplenie może zagrozić turystyce w strefach nadbrzeżnych i w małych krajach wyspiarskich rozwijających się w związku z podnoszeniem się poziomu morza. Warunki pogodowe w kurortach narciarskich są coraz bardziej niepewne. Poza tym jest wiele innych przykładów negatywnego wpływu na ważne dla turystyki i rekreacji bogactwa. Przykładowo, ostatnie szkody po przejściu huraganu Mitch w 1998 r. wpłynęły na turystykę w takim samym stopniu jak na inne sektory gospodarki; w 1989 r. straty samego dochodu w przemyśle turystycznym spowodowane przejściem huraganu Hugo zostały oszacowane na 8 mld dolarów;

2. Utrata biologicznej różnorodności w związku z działalnością człowieka i atrakcyjności krajobrazów mają wpływ na wiele regionów turystycznych. Przykładowo, w rejonie Morza Śródziemnego ponad 500 gatunków roślin jest zagrożonych wymarciem, a w niektórych nadmiernie zurbanizowanych miejscach ruch turystyczny się zmniejszył;

3. Zanieczyszczenie wody może zaszkodzić wielu regionom turystycznym. Brak wody pitnej będzie miał coraz większe znaczenie w rozwoju turystyki;

4. Lokalne zanieczyszczenie powietrza związane z urbanizacją może zniechęcać turystów do odwiedzania niektórych miejsc.

3. Wkład turystyki w ochronę środowiska

8. Turystyka może mieć znaczący wkład w ochronę środowiska, różnorodności biologicznej i zrównoważonego wykorzystania bogactw naturalnych. Jednocześnie może też dostarczać znacznie bardziej niezbędnych zasobów i uświadamiać wartość dóbr środowiskowych i kulturowych. Miejsca szczególne, takie jak parki, obszary chronione i zabytki kulturowe i przyrodnicze, są podstawowymi dla rozwoju turystyki dobrami, a turystyka może mieć wkład w ochronę poprzez finansowanie, zapewnienie infrastruktury przyjaznej środowisku i ulepszonego zarządzania środowiskiem. Finansowanie przez przemysł turystyczny dotyczy ograniczonej liczby inicjatyw i powinno się ten trend rozszerzać. Turystyka pomaga również podnosić świadomość lokalnej społeczności, dotyczącą finansowej wartości zabytków kulturowych i przyrodniczych, tak aby byli dumni z tego dziedzictwa i tym bardziej dbali o jego ochronę. Ogólnie, zaangażowanie lokalnej społeczności w rozwój i obsługę turystyki wydaje się być istotnym warunkiem w ochronie i zrównoważonym wykorzystaniu biologicznej różnorodności.

9. Potencjalny wkład turystyki w ochronę jest jednym z powodów wyjaśniających dzisiejsze zainteresowanie rozwojem turystyki przyrodniczej. Jednakże w przypadku turystyki zrównoważonej istnieje potrzeba lepszego zrozumienia nie tylko korzyści, ale także kosztów turystyki. Zachodzi również konieczność rozwoju zarówno bardziej systematycznej analizy bezpośrednich i pośrednich kosztów i przychodów z turystyki, jak i proekologicznego podejścia do księgowości. Dzisiejsza koncentracja na turystyce przyrodniczej nie powinna przesłonić głównego zadania, jakim jest uczynienie turystyki masowej zrównoważoną.

2. Wyzwania polityki środowiskowej dla przemysłu turystycznego

10. Przemysł turystyczny opracowuje wiele inicjatyw ochotniczych zajmujących się kwestiami ochrony środowiska:

1. Pro-środowiskowe zarządzanie infrastrukturą turystyczną, szczególnie hotelami, jest szeroko promowane i są coraz większe postępy, szczególnie jeśli chodzi o większe hotele, w magazynowaniu, zarządzaniu i wywozie odpadów oraz w kwestii zużycia energii i wody. Promocją zajmują się główne międzynarodowe związki przemysłowe, a także wiele związków przemysłowych szczebla regionalnego i państwowego. W działaniach tych bierze udział UNEP (Program Narodów Zjednoczonych do spraw Ochrony Środowiska - United Nations Environment Programme), a także kilku touroperatorów, którzy wdrażają programy środowiskowe i podnoszą świadomość proekologiczną u swoich klientów;

2. Sektor turystyczny opracował także liczne proekologiczne kodeksy postępowania¹ i plany działania (takie jak Karaibski Plan Działania Turystyki Zrównoważonej - Caribbean Action Plan for Sustainable Tourism);

3. Przemysł turystyczny coraz częściej stosuje oznaczenia „produkt ekologiczny” w promocji infrastruktury i regionów turystycznych.²

Jednakże wysiłki podejmowane do tej pory koncentrowały się na działaniach, które miały krótkotrwałe korzyści ekonomiczne i wciąż jest wiele zasadniczych problemów, które należy rozwiązać, aby skierować przemysł turystyczny w kierunku równowagi ekologicznej.

Ramka 3 Przykłady opłat użytkowników na wsparcie ochrony środowiska Park Bonaire Marine na Antylach Holenderskich był jednym z pierwszych samofinansujących się morskich obszarów chronionych na Karaibach dzięki wprowadzeniu opłat wstępu dla nurków. Chociaż przemysł nurkowy na Bonaire obawiał się nałożenia tych opłat, system ten okazał się pełnym sukcesem od czasu wprowadzenia go w styczniu 1992 r., a nurkowie natychmiast całkowicie go poparli. Opłaty przeznaczone są na zarządzanie rafami koralowymi parku, trawą morską i ekosystemami namorzyn, a także na edukację i sesje szkoleniowe dla nurków, którzy są największą grupą użytkowników w parku. Badania wykazały, że próby edukowania nurków i minimalizowania w ten sposób uszkodzenia raf są skuteczne. Seszele na Oceanie Indyjskim wprowadzają podatek w wysokości 90$ na podróżnych wjeżdżających na teren państwa. Dochody będą przeznaczone na ochronę środowiska i ulepszenie infrastruktury turystycznej. W zamian podróżni otrzymają kartę dającą dostęp do parków narodowych, ogrodów botanicznych i zabytków na wszystkich wyspach Seszeli.

11. Pozostałe kluczowe wyzwania stojące przed przemysłem turystycznym mają:

1. Promować szersze wdrażanie zarządzania środowiskiem, szczególnie w licznych małych i średnich przedsiębiorstwach będących filarem przemysłu turystycznego orz szerzyć inicjatywy na wszystkie sektory przemysłu turystycznego;

2. Wykorzystywać szerzej technologie ekologiczne, aby w szczególności ograniczać emisje CO₂ oraz innych gazów cieplarnianych i substancji niszczących warstwę ozonową określonych w umowach międzynarodowych;

3. Zająć się kluczowymi kwestiami lokalizacji i bardziej ekologicznym planowaniem infrastruktury turystycznej;

4. Podnosić świadomość klientów turystyki odnośnie środowiska i społecznych konsekwencji ich wypoczynku oraz możliwości rozważnego zachowania;

5. Ulepszać dialog z lokalnymi społecznościami w miejscach docelowych ruchu turystycznego i promować zaangażowanie lokalnych udziałowców w przedsięwzięcia turystyczne;

6. Pracować z rządami i innymi udziałowcami w celu ulepszenia ogólnej jakości regionów turystycznych pod względem ekologicznym;

7. Informować publicznie o działaniach środowiskowych.

Aby zobowiązania wobec rozwoju zrównoważonego były wiarygodne, przemysł turystyczny musi zająć się powyższymi kwestiami.

3. Wyzwania polityki środowiskowej dla rządów narodowych

12. Rządy we wszystkich częściach świata przedsięwzięły wiele środków, aby:

(a)rozwinąć krajowe strategie lub ogólne plany zrównoważonego rozwoju turystyki; (b) rozwinąć odpowiednie mechanizmy i narzędzia nadzorujące, takie jak ocena ochrony środowiska oraz stworzenie przepisów budowlanych i standardów ekologicznych dla turystyki; (c) stworzyć chronione obszary lądowe i wodne; (d) wspierać ochotnicze inicjatywy poprzez przemysł turystyczny. Jednakże w wielu krajach linia brzegowa jest coraz gęściej zabudowywana w związku z rozwojem turystyki. Niestety, powielane są te same błędy. Działania są zbyt często opóźnione do momentu utraty dochodów i następuje degradacja kulturalna i środowiskowa, która może być nieodwracalna. Aby osiągnąć zrównoważoną turystykę, należy zastosować podejście profilaktyczne. Dowody wskazują na konieczność podjęcia natychmiastowych działań, aby uniknąć nieodwracalnych zmian spowodowanych turystyką, szczególnie na obszarach nadbrzeżnych i górskich.

13. Rządy muszą bardziej rozwinąć i wdrożyć struktury legislacyjne i polityczne dla rozwoju zrównoważonego. W szczególności muszą:

1. ratyfikować, jeśli jeszcze tego nie zrobiono, i pracować nad skutecznym wprowadzeniem międzynarodowych i regionalnych konwencji dotyczących środowiska;

2. dokładniej wcielać rozwój turystyczny do ogólnych planów rozwoju zrównoważonego;

3. szerzej rozwijać planowanie wykorzystania ziem i chronić linię brzegową poprzez ograniczenia budownictwa (na przykład systemy prawne we Francji, Hiszpanii, Danii i Egipcie zabraniają stawiania budynków w określonych odległościach od wybrzeża);

4. ustalić i zastosować najwłaściwszą mieszankę przepisów i instrumentów ekonomicznych oraz w wielu przypadkach rozwijać instrumenty ekonomiczne zajmujące się kwestiami środowiskowymi;

5. wypracować skuteczne egzekwowanie przepisów i standardów.

Ramka 4 Przykłady turystyki zrównoważonej w rejonie Morza Śródziemnego Podczas spotkania w tureckiej miejscowości Antalya 17-19 września 1998 w ramach Śródziemnomorskiej Komisji dla Zrównoważonego Rozwoju (Mediterranean Commission on Sustainable Development) grupa ekspertów w dziedzinie turystyki zrównoważonej podkreśliła sposoby wprowadzenia w życie turystyki zrównoważonej w tym regionie. Na spotkaniu rozważano konwencje, umowy ramowe, procedury i protokoły; mechanizmy finansowe, takie jak podatki od środowiska, podatki turystyczne, konieczności ponownego zainwestowania zysków w regionach z obiektami turystycznymi, grzywny za niestosowanie się, dotacje na proekologiczną modernizację infrastruktury, rozwój agroturystyki oraz turystyki w trudnych regionach; doradztwo i pomoc techniczną; planowanie wykorzystania ziem i prawa ochronne. Na posiedzeniu zwrócono uwagę, iż wysiłki wkładane obecnie w takie mechanizmy w całym regionie nie zaspokajają jeszcze potrzeb rozległej efektywnej działalności oraz że lepsza integracja turystyki śródziemnomorskiej z rozwojem zrównoważonym wymaga większych starań włożonych w szkolenia, podnoszenie świadomości oraz wymianę doświadczeń i informacji praktycznych, a także organizację dużego udziału lokalnej społeczności. Należy również podjąć działania w zakresie: mechanizmów finansowych, aby umożliwić sektorowi turystycznemu wkład w jakość miejsc przeznaczenia; sieci projektów pilotażowych i utworzenia „śródziemnomorskiego znaku ekologicznego” („Mediterranean eco-label”) do oceny miejsc przeznaczenia i obiektów pod względem jakości ekologicznej; tworzenia możliwości rozwojowych dla stanów i regionów, aby doprowadzić do pomyślnej integracji turystyki z rozwojem zrównoważonym; działań wspierających turystykę na wyspach Morza Śródziemnego.

14. Rządy muszą podnosić świadomość, dawać możliwości i promować skuteczne działania w zakresie turystyki zrównoważonej. W związku z tym dążą do:

1. rozpatrywania zysków i obciążeń z turystyki pod względem środowiskowym, społecznym i ekonomicznym dla obszarów pod ich jurysdykcją;

2. wzmocnienia możliwości zarządzania i kontroli turystyki w ich sferze obowiązków oraz utworzenia i utrzymywania procedury współpracy i koordynacji z władzami sąsiadów;

3. wspierania poprzez projekty pilotażowe i programy rozwoju możliwości, w tym rozwoju możliwości na szczeblu rządu lokalnego;

4. zapewnienia udziału wszystkich udziałowców zaangażowanych w turystykę i jej rozwój, szczególnie społeczności autochtoniczne;

5. zapewnienia, iż turystyka będzie miała pozytywny wkład w rozwój ekonomiczny, oraz że zyski z turystyki będą sprawiedliwie rozdzielone;

6. pobudzania i wspomagania inicjatyw przemysłowych w zakresie turystyki zrównoważonej we wszystkich sektorach turystyki, w tym w hotelarstwie, transporcie lądowym, powietrznym i morskim, u organizatorów turystyki, agentów, sektorach rozrywkowych, itd.;

7. promowania zmian w zachowaniu konsumentów zarówno w krajach pochodzenia turystów jak i w krajach docelowych w kierunku zrównoważonych form turystyki.

15. Rządy będą też musiały rozbudować monitoring postępów w kierunku zrównoważonej turystyki. Ważne jest, aby rozwijać czynności monitorujące, kontrolujące i minimalizujące negatywne skutki działalności turystycznych.

4. Wyzwania polityki środowiskowej dla organizacji pozarządowych

16. Wiele organizacji pozarządowych poczyniło już znaczne kroki ku modyfikacji preferencji i zachowań konsumentów, upubliczniając delikatne kwestie i podkreślając obszary problematyczne, tym samym wpływając na decyzje. Organizacje te podniosły również ekologiczną świadomość i poziom edukacji z bardzo dobrymi efektami. Jednym z przykładów jest „Kampania Błękitnej Flagi” („Blue Flag” campaign) prowadzona przez Fundację na rzecz Edukacji Ekologicznej (Foundation for Environmental Education) w Europie, która przyczyniła się do podniesienia jakości europejskich plaż i przystani.

17. Kluczowe wyzwania polityki środowiskowej stojące przed organizacjami pozarządowymi mają:

1. wyrażać konkretniej poglądy w polityce i strategiach turystycznych;

2. przyczyniać się do rozwoju i wdrażania standardów ekologicznych dla turystyki;

3. rozwijać lub uczestniczyć w podnoszeniu świadomości i edukacji, aby uwrażliwić turystów i ulepszyć wzorce zachowań;

4. asystować w monitorowaniu działalności turystycznej i postępowaniu w kierunku zrównoważenia.

5. Wyzwania polityki środowiskowej dla społeczności międzynarodowej

18. Wiele organizacji międzynarodowych, równolegle ze swoimi misjami i specjalizacjami, opracowało programy i czynności wspomagające skierowanie turystyki w stronę zrównoważenia.

19. UNEP, poprzez Centrum Przemysłu i Środowiska (Industry and Environment Centre) i we współpracy z partnerami, takimi jak Światowa Organizacja Turystyki (WTO), Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) i związki zawodowe, publikuje raporty techniczne z najlepszych działań w przemyśle turystycznym i organizuje konferencje i warsztaty umożliwiające wymianę doświadczeń.³ UNEP ma także wkład na szczeblu regionalnym poprzez programy mórz regionalnych, w szczególności Morza Karaibskiego i Śródziemnego. Karaibski program ochrony środowiska (Caribbean Environmental Programme) i USAID (United States Agency for International Development) opracowały sieć CEN (Caribbean Environmental Network) w celu ulepszenia działań proekologicznych w przemyśle turystycznym regionu poprzez szkolenia, badania pilotażowe, itd. Śródziemnomorski Plan Działania (Mediterranean Action Plan) dostarcza informacji odnośnie turystyki zrównoważonej, a także utworzył grupę ekspertów w tej kwestii w ramach Śródziemnomorskiej Komisji dla Zrównoważonego Rozwoju.

20. WTO również jest aktywna, skupia się przede wszystkim na planowaniu na szczeblach krajowych i lokalnych oraz na wskaźnikach dla turystyki zrównoważonej i zajmuje się turystyką zrównoważoną na forum regionalnym.⁴ Wiele innych organizacji międzynarodowych opracowało działania rozwoju turystyki zrównoważonej; w szczególności UNESCO, które zajmuje się między innymi turystyką w obiektach światowego dziedzictwa i turystyki kulturalnej. Sekretariaty tych międzynarodowych konwencji, szczególnie Konwencja o Różnorodności Biologicznej (Convention on Biological Diversity), dostarczają informacji i wspomagają działania rozwoju turystyki zrównoważonej na swoim obszarze. Dodatkowo wiele organizacji regionalnych, szczególnie komisji regionalnych, również opracowało działania wspierające turystykę zrównoważoną na swoim obszarze.

21. Aby pomóc wspierać odpowiednie działania, UNEP zaproponował ostatnio „Zasady wdrażania turystyki zrównoważonej” („Principles for implementation of sustainable tourism”). Zasady utworzono w celu dostarczenia spójnych podstaw dla przygotowania konkretnych wytycznych przez różne konwencje (takie jak te dotyczące różnorodności biologicznej i zmian klimatu), planów działania mórz regionalnych i innych międzynarodowych porozumień, które zajmują się bądź będą się zajmować kwestiami turystycznymi. Zasady mają także pomagać rządom, międzyrządowemu prywatnemu sektorowi i innym organizacjom w stosowaniu w praktyce ogólnej koncepcji turystyki zrównoważonej.

22. Pozostałe kluczowe wyzwania stojące przed społecznością międzynarodową mają:

1. wspierać rządy w rozwoju narodowych strategii lub planów ogólnych zrównoważonego rozwoju turystyki oraz ekologicznego wykorzystania ziem i stworzenia regulacji i standardów dla turystyki;

2. podnosić świadomość i kreować możliwości wszystkich udziałowców poprzez dostarczanie informacji o najlepszych działaniach w turystyce zrównoważonej;

3. pobudzać sektor prywatny do rozwoju i stosowania kodeksów i wytycznych oraz systemów zarządzania środowiskiem, a także promować rozwój wykorzystania raportów środowiskowych przez firmy rozmaitych gałęzi sektora turystycznego;

4. uczestniczyć w ocenie istniejących inicjatyw ochotniczych rozmaitych gałęzi sektora turystycznego pod względem efektywności ekologicznej i przedstawiać odpowiednie zalecenia;

5. promować transfer technologii, praktyk i narzędzi zarządzania dostosowanych do sektora turystycznego i rozpowszechniać informacje o technologiach w rządach i przemyśle turystycznym;

6. pracować z innymi udziałowcami w celu ustalenia i rozpowszechniania informacji o projektach najlepszych działań turystyki zrównoważonej;

7. wspierać poprzez dostarczanie informacji i programy rozwoju możliwości, szczególnie o kosztach i zyskach z rozwoju turystyki, wykorzystaniu motywacji ekonomicznych do promowania turystyki zrównoważonej oraz o zarządzaniu w miejscach docelowych;

8. pomagać w opracowaniu monitoringu postępu w kierunku turystyki zrównoważonej.

23. Jest kilka nowych ważnych kwestii dotyczących turystyki i ochrony środowiska. Zaliczamy do nich:

1. Rozwijające się partnerstwo. Zaangażowanie i poświęcenie wszystkich udziałowców jest istotne dla turystyki zrównoważonej. Jednakże stosunki partnerskie sektora publicznego, prywatnego i akademickiego są słabe i dlatego trzeba je pobudzić;

2. Zaangażowanie sektora bankowego i ubezpieczeniowego. Banki i firmy ubezpieczeniowe mogłyby w dużym stopniu usprawnić rozwój turystyki zrównoważonej poprzez wdrożenie ekologicznych i społecznych kryteriów do procedur szacunkowych pożyczek, inwestycji i ubezpieczeń. Mogłyby pomóc finansować technologie pro-środowiskowe i premiować turystykę zrównoważoną. Takie podejście zdaje egzamin w innych sytuacjach. Powinno się dążyć do dużego zaangażowania sektora bankowego i ubezpieczeniowego;

3. Wykorzystanie instrumentów ekonomicznych. Przemysł turystyczny zużywa coraz więcej bogactw naturalnych. Kalkulacja kosztów w szczególności energii i wody mogłaby niezwykle usprawnić ekowydajność w przemyśle turystycznym i podnieść dochody dla ulepszonego zarządzania z tych zasobów. Rządy powinny rozważyć rozwój i szerokie wykorzystanie instrumentów ekonomicznych w turystyce zrównoważonej;

4. Zaangażowanie organizacji turystycznych. Często strategie marketingowe i komunikaty nie idą w parze z zasadami turystyki zrównoważonej. Należy lepiej angażować organizacje turystyczne w turystykę zrównoważoną;

5. Tworzenie możliwości rozwojowych rządów lokalnych. W wielu krajach rządy lokalne mają ważne obowiązki w zakresie rozwoju turystyki. Powinno się wdrażać programy tworzenia możliwości rozwojowych, aby pomóc rządom zrozumieć ich obowiązki, rozwinąć podejścia zintegrowane oraz zdefiniować i wdrożyć zasady turystyki zrównoważonej;

6. Większy nacisk na transport. Podróży dalekiego zasięgu jest coraz więcej. Należy rozwijać podejścia ekonomiczne, technologiczne i administracyjne, aby zmniejszać emisje, ilość odpadów i stopień zanieczyszczenia będące skutkiem transportu turystycznego. Trzeba też wziąć pod uwagę zmianę form konsumpcji;

7. Nowe rodzaje turystyki. Oferta turystyczna staje się coraz bardziej zróżnicowana. Nowe formy turystyki także powinny rozwijać się według kryteriów zrównoważonego rozwoju. Obecny wzrost liczby rejsów i moda na coraz większe statki wymagają, aby sektor produkujący statki pasażerskie rozwinął proekologiczne i społeczne podejście;

8. Ulepszenie monitoringu. Staranne kontrolowanie wpływów i rezultatów oraz przyjęcie działań naprawczych to warunki turystyki zrównoważonej. Kontrola powinna być zatem rozwinięta przez wszystkich udziałowców na wszystkich poziomach. Jak wspomniano wyżej, prywatny sektor powinien rozwinąć monitoring i system sprawozdań publicznych ze wszystkich swoich działań. Rządy lokalne i centralne powinny rozwinąć narzędzia kontrolne, takie jak wskaźniki, oraz włączać wyniki w proces decyzyjny. Tam gdzie to konieczne, trzeba użyć podejścia udziału bezpośredniego. Monitoring jest obecnie mało popularny, a powinien stać się priorytetem.

Notatki

¹ Patrz UNEP, „Codes of Conduct for Tourism” (Paryż, 1995); oraz UNEP, Międzynarodowe Zrzeszenie Hoteli (International Hotel Association - IHA) i Inicjatywa Pro-środowiskowa Hoteli Międzynarodowych (International Hotels Environment Initiative), „Environmental Action Pack for Hotels” (Paryż, 1995).

² Patrz UNEP, “Ecolabels for the Tourism Industry” (Paryż, 1998).

³ Patrz na przykład UNEP i IHA, „Environmental Good Practice in Hotels: Case Studies” (Paryż, 1997).

⁴ Patrz na przykład WTO, “A Practical Guide to the Development and Use of Indicators of Sustainable Tourism” (Madryt, 1995) oraz WTO, “Sustainable Tourism Development: Guide for Local Planners” (Madryt, 1993).

Prace tłumaczyli

Miłoś Lesław

Koj Kamil

Gr.A5

Niniejszy aneks został przygotowany przez Program Ochrony Środowiska ONZ (United Nations Environment Programme) zgodnie z ustaleniami zatwierdzonymi przez Międzyagencyjny Komitet ds. Rozwoju Zrównoważonego (Inter-Agency Committee on Sustainable Development); jest rezultatem konsultacji i wymiany informacji pomiędzy agencjami ONZ, organizacjami międzynarodowymi, zainteresowanymi agencjami rządowymi oraz wieloma innymi instytucjami i osobami prywatnymi.

12

---