FARMAKOLOGIA - nauka o lekach i ich działaniu na organizm

LEK - substancja chemiczna o nadanej określonej postaci, która tak zmienia czynność organizmu, że zmiany te mogą być wykorzystywane do zapobiegania chorobom i ich leczenia

ŚRODEK LECZNICZY (FARMAKOLO-GICZNY) - substancja czynna, która działa na organizm

LEK - środek farmakologiczny, któremu nadano określoną postać (formę) farmaceutyczną

FARMAKOLOGIA OGÓLNA - nauka o ogólnych prawach rządzących działaniem leków i zasadach ich stosowania

FARMAKOLOGIA SZCZEGÓŁOWA - nauka o właściwościach, działaniu i zastosowaniu poszczególnych leków

FARMAKODYNAMIKA - nauka o działaniu biologicznym leków i mechaniźmie tego działania

FARMAKOTERAPIA - nauka o wskazaniach, przeciwskazaniach i dawkowaniu leków w poszczególnych stanach chorobowych

FARMAKOKINETYKA - ilościowa analiza procesów wchłaniania, dystrybucji, wiązania z białkami, biotransformacji i wydalania leków z organizmu

FARMAKOLOGIA KLINICZNA - nauka o metodach badania i działaniu leków na człowieka zdrowego i chorego i ich praktycznym zastosowaniu

FARMAKOLOGIA ROZWOJOWA - wpływ działania leków na organizm w zależności od wieku

RECEPTURA - nauka o postaciach leków, ich zapisywaniu i sposobach sporządzania.

EFEKT FARMAKOLOGICZNY LEKU - zmiana czynności komórki,narządu czy organizmu pod wpływem leku - zależy od dawki

AKTYWNOŚĆ LEKU - właściwość wyzwalania określonego efektu przez konkretną dawkę

POSTACIE LEKÓW:

- stała (proszki, drażetki, pigułki, tabletki, czopki)

- płynna, półpłynna (roztwory, wyciągi, napary, nalewki, mieszanki, syropy)

- aerozole

- pary i gazy

POCHODZENIE LEKÓW:

mineralne, roślinne, zwierzęce, syntetyczne, półsyntetyczne.

RODZAJE DZIAŁANIA LEKÓW:

*działanie przyczynowe i objawowe

- przyczynowe (etioterapeutyczne) - lek usuwa przyczynę choroby.

- objawowe (symptomatyczne) - lek zmniejsza nasilenie objawów chorobowych np. leki przeciwgorączkowe, leki przeciwkaszlowe.

*działanie ośrodkowe i obwodowe

- ośrodkowe - bezpośrednio na komórki nerwowe w ośrodkowym układzie nerwowym.

- obwodowe - na obwodowy układ nerwowy (receptory i zakończenia nerwowe) lub inne tkanki poza układem nerwowym.

*działanie miejscowe i ogólne

- miejscowe - na tkanki w miejscu ich wprowadzenia.

- ogólne (systemowe) - działanie leku po wchłonięciu do krwioobiegu.

*działanie wybiórcze - tylko na czynność określonych narządów np. oksytocyna

*działanie odwracalne i nieodwracalne

-odwracalne - przemijające n. kofeina

-nieodwracalne - nie przemijające

*działanie antagonistyczne - przeciwne działanie leków prowadzące do osłabienia lub całkowitego zahamowania ich działania.

*działanie synergiczne - zgodne jednokierunkowe działanie leków na organizm wynik ich działania sumuje się.

MECHANIZM DZIAŁANIA LEKÓW:

- sposób jego oddziaływania ze składnikami żywego organizmu: fizykochemiczny i biochemiczny.

LECZENIE ALLOPATYCZNE:

- leki wywołują zmiany czynności organizmu przeciwne do objawów choroby.

LECZENIE HOMEOPATYCZNE:

- leczenie bardzo małymi dawkami leków, które w większych ilościach wywołują objawy podobne do objawów danej choroby.

PUNKTY UCHWYTU DZIAŁANIA LEKÓW:

*enzymy - najczęściej leki hamują aktywność enzymów.

*substraty - leki mogą eliminować składniki z procesów biologicznych.

Powinowactwo leku do receptora określa stopień `przylegania' do receptora.

AKTYWNOŚC WEWNETRZNA LEKU:

- zdolność leku do pobudzania receptorów i wyzwalania efektu farmakologicznego.

AGONISTA:

- lek mający powinowactwo do receptora i aktywność wewnętrzną skutkiem czego dochodzi do wyzwolenia efektu farmakologicznego.

ANTAGONISTA:

- lek mający powinowactwo do receptora, lecz nie mający aktywności wewnętrznej skutkiem czego blokuje receptor i uniemożliwia wyzwolenie efektu farmakologicznego właściwym antagonistom.

LOSY LEKÓW W ORGANIŹMIE:

*Uwalnianie leku:

- rozpad postaci leku,

- rozpuszczenie substancji leczniczej,

- dyfuzja do miejsca działania,

*Wchłanianie leku:

- przez skórę - szybkość zależy od stanu skóry i stężenia leku,

- przez płuca - gazy, pary, aerozole i zawiesiny,

- z jamy ustnej,

- z żołądka,

- z jelit,

- doodbytniczo,

- przez inne błony śluzowe (nosa, cewki moczowej, spojówki),

- z tkanki podskórnej i mięśniowej,

INNE DROGI PODAWANIA LEKÓW: donaczyniowo, śródoponowo, do jam ciała, dotchawiczo.

BIOTRANSFORMACJA LEKOW:

- przemiany jakim ulega lek w żywym organizmie.

WYDALANIE LEKÓW:

przez nerki z moczem, z żółcią, ze śliną, przez jelita, przez płuca - związki lotne, z potem, z mlekiem matki.

CZYNNIKI WPŁYWAJACE NA BIOTRANSFORMACJE LEKOW:

*Właściwości gatunkowe,

*Płeć - szybszy metabolizm u mężczyzn,

*Wiek - mniejsza efektywność biotransformacji leków u niemowląt i ludzi starszych, większa toksyczność leków,

*Stany chorobowe:

- głodzenie, choroby wątroby - upośledzają biotransformację leków, wzmożenie ich działania i toksyczności,

- gorączka - wzmożenie biotransformacji leków - osłabienie ich działania,

- inne leki.

INTERAKCJE LEKÓW:

jednocześnie podawane leki mogą ze sobą interferować zmieniając swoje działanie.

INTERAKCJA LEKÓW:

- wpływ jednego leku na skład, losy w organizmie i działanie drugiego leku.

*Interakcja farmaceutyczna:

- niezgodności chemiczne - wzajemne reagowanie chemiczne leków,

- niezgodność fizyczna - zmiany stanu fizycznego jednego leku pod wpływem drugiego,

*Interakcja farmakodynamiczna - wzajemne modyfikowanie działania farmakologicznego przez równocześnie zastosowane leki, synergizm i antagonizm,

*Interakcja farmakokinetyczna w zakresie wchłaniania jelitowego, wchłaniania z tkanek, wiązania z białkami, transportu błonowego, biotransformacji, wydalania przez nerki.

DZIAŁANIE NIEPOŻĄDANE LEKÓW:

- są to wszystkie niekorzystne efekty działania leków występujące po dawkach leczniczych,

Podział ze względu na działanie farmakologiczne leku:

bezpośrednie, wtórne - odległe konsekwencje działania leku.

Podział ze względu na mechanizm powstawania:

wynikające z działania farmakologicznego - zależne od dawki, na tle uczuleniowym - niezależne od dawki.

DZIAŁANIE ALERGIZUJĄCE:

Rodzaje reakcji alergicznych:

- skórne,

- uszkodzenie elementów morfotycznych krwi i szpiku,

- dychawica oskrzelowa,

- wstrząs,

Np. związki metali ciężkich, penicyliny, salicylany, chinina, środki znieczulające miejscowo.

DZIAŁANIE TERATOGENNE I EMBRIOTOKSYCZNE:

- wpływ leków na płód.

DZIAŁANIE TERATOGENNE

- powstawanie wad rozwojowych u płodu,

DZIAŁANIE EMBRIOTOKSYCZNE

- dawki toksyczne

- poronienia, obumarcie płodu, uszkodzenia płodu,

Jeśli nie ma bezwzględnych wskazań kobiety w ciąży nie powinny przyjmować żadnych leków zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży.

DZIAŁANIE RAKOTWÓRCZE I TOKSYCZNE LEKÓW:

Związki potencjalnie rakotwórcze np. związki metali, węglowodory, tiomocznik i chinony, barwniki azowe, nitroza miny, pochodne steroli.

W efekcie długotrwałego podawania leku może dochodzić do:

- do wzmożenia jego działania farmakologicznego:

- w następstwie kumulacji,

- w wyniku nadwrażliwości receptorów,

- do osłabienia działania:

- tolerancja,

- zmniejszenie wrażliwości receptorów,

WPŁYW LEKÓW NA WYNIKI BADAŃ LABORATORYJNYCH:

niektóre leki zmieniają wyniki badań laboratoryjnych krwi i moczu, przed wykonaniem badań laboratoryjnych należy, jeśli to możliwe odstawić wszystkie leki.

DAWKA MINIMALNA:

- najmniejsza dawka leku wywołująca efekt farmakologiczny,

DAWKA MAKSYMALNA (DM):

- największa dawka, która może być stosowana leczniczo, jest określana w odniesieniu do osób dojrzałych płci męskiej o masie ciała 70kg,

MAKSYMALNA DAWKA TOLEROWANA (MTD):

- największa dawka nie wywołująca uchwytnych objawów toksycznych,

DAWKOWANIE LEKÓW:

- dzieci - obliczanie dawki z dawki dla osoby dorosłej z uwzględnieniem wieku, powierzchni i masy ciała dziecka,

- osoby powyżej 60 roku życia - zwykle ½ - ¾ dawki maksymalnej,

PODAWANIE LEKÓW:

- przy podawaniu dożylnym - 1/10 dawki doustnej,

- przy podawaniu doodbytniczym - ¾ dawki doustnej,

- przy podawaniu podskórnym i domięśniowym - ¼ - ½ dawki doustnej,

DAWKA EFEKTYWNA:

- dawka wywołująca określony efekt terapeutyczny.

DAWKA EFEKTYWNA 50% (DE50):

tzn. że dawka wywołująca efekt stanowi 50% efektu maksymalnego.

PATOFARMAKOLOGIA:

- nauka o wpływie stanów chorobowych na działanie leków.

Leki w stanach chorobowych wykazują odmienne działanie niż na zdrowy organizm.

Przyczyny: zmiany podstawowych procesów decydujących o efekcie farmakologicznym:

- wchłaniania leków,

- wiązania z białkami krwi i tkanek

- transportu przez błony biologiczne,

- dystrybucji i biotransformacji,

- wiązania z receptorem,

- wydalania,

Przykłady:

- leki przeciwgorączkowe zmniejszają temperaturę tylko u gorączkujących, nie mają wpływu na temp. u ludzi zdrowych,

- w gorączce epinefryna działa hipotensyjnie,

- kokaina i prokaina nie działają miejscowo znieczulająco w tkankach zmienionych zapalnie,

- salicylany w większym stopniu gromadzą się w tkankach zmienionych goścowo i wywierają silniejsze działanie,

FARMAKOGENETYKA:

- dział farmakologii zajmujący się badaniem wpływu dziedzicznych defektów enzymatycznych (enzym opatii) na działanie leków

Enzymopatie mogą powodować występowanie idiosynkrazji - nadmiernej reakcji na dany lek niezależnej od procesów uczulenia.

CHOLINESTERAZA:

- dziedziczna enzymopatia - występowanie nietypowej cholinoesterazy - bardzo wolno rozkłada acetylocholinę.

Stosowane przeciętne dawki inhibitorów acetylocholinesterazy mogą spowodować wtedy długotrwały bezdech.

ACETYLOTRANSFERAZA:

- w zależności od genotypu wyróżniamy:

- wolną acetylację (WA),

- szybką acetylację (SA),

Następstwa to - zmiany stężenia leków metabolizowanych przez acetylację.

Acetylotransferaza - u ludzi WA przeciętne dawki powodują kumulację leku i zatrucie.

U ludzi SA przeciętne dawki nie wywołują efektu terapeutycznego.

DEHYDROGENAZA GLUKOWO-6-FOSFORANOWA:

- enzym warunkujący stabilizację błony komórkowej erytrocytów.

Genetycznie uwarunkowany niedobór sprawia, że po podaniu niektórych leków (sulfonamidy, pochodne aniliny) dochodzi do masowej hemolizy i niedokrwistości hemolitycznej.

HEMOGLOBINOPATIE:

- po podaniu niektórych leków (sulfonamidy) u osób z pewnymi patologicznymi hemoglobinami może wystąpić masowa hemoliza erytrocytów.

WIEK ORGANIZMU:

- działanie leku może się znacznie zmieniać w czasie rozwoju osobniczego, dotyczy to zwłaszcza dzieci i osób starszych.

FARMAKOLOGIA PEDIATRYCZNA:

- dział farmakologii badający reakcje młodych i rozwijających się organizmów na leki i przyczyny występujących różnic.

Zasadniczo dzieci reagują na leki silniej, a leki wykazują większą toksyczność.

WŁAŚCIWOSCI MLODEGO ORGANIZMU:

- większa przepuszczalność i wrażliwość błony śluzowej przewodu pokarmowego - szybsze wchłanianie leków, możliwość uszkodzeń błony śluzowej.

- szybsze wchłanianie leków po podaniu dotkankowym.

- łatwiejsze przenikanie leków do przedziałów tkankowych.

- większa zawartość wody w organizmie - mniejsze stężenie leku.

- niedojrzałość systemów enzymatycznych - silniejsze i dłuższe działanie oraz większa toksyczność wielu leków (np. salicylany, sulfonamidy, steroidy).

- duża wrażliwość na zaburzenia wodnoelektrolitowe.

- niepełna sprawność mechanizmów wydalniczych - wolniejsze wydalanie niektórych leków np. penicyliny, paracetamolu, sulfonamidów.

- niepełna sprawność układów regulacyjnych - duża wrażliwość na leki hormonalne.

FARMAKOLOGIA GERIATRYCZNA:

- dział farmakologii badający działanie leków w organizmie ludzi starszych i przyczyny występujących różnic.

CECHY FARMAKOKINETYKI U OSÓB STARSZYCH:

- wchłanianie większości leków z przewodu pokarmowego bez zmian.

- upośledzenie wchłaniania niektórych leków np. amobarbitalu, digoksyna.

- większa dostępność leków wrażliwych na działanie kwasu solnego (niedokwaśność) np. penicylin, tetracyklin.

- zmniejszenie objętości wody całkowitej, a po 80r.ż. tkanki tłuszczowej- zwiększenie stężenia leków we krwi.

- zmniejszenie stopnia wiązania leków z białkami krwi (częsta hipoalbuminemia).

- upośledzenie biotransformacji leków- zwiększenie ich stężenia we krwi i przedłużenie okresu półtrwania.

- upośledzenie wydalania leków przez nerki - przedłużanie czasu ich działania (np. digoksyny, sulfonamidów).

CECHY FARMAKODYNAMIKI U OSÓB STARSZYCH:

- silniejsze działanie (większe stężenie we krwi) - głównie leków działających depresyjnie na OUN.

- większa toksyczność leków

- reakcje paradoksalne, np. fenobarbital - zaburzenia świadomości, nadmierna pobudliwość i podniecenie, kofeina- zespół splątania.

CIĄŻA:

- stężenie leków we krwi ciężarnych po podaniu nie zmienionych dawek jest zazwyczaj zmniejszone.

- w okresie ciąży dochodzi do wzrostu objętości dystrybucji.

- wiązanie leków z białkami osocza jest na ogół zmniejszone- może to zwiększać efekt biologiczny leku.

- zwiększona eliminacja leków (zwiększone wydalanie z moczem) i wzmożona biotransformacja -> zmniejszenie stężenia większości leków (zmniejszenie siły i czasu działania leków przeciwpadaczkowych, przeciwdepresyjnych, glikozydów nasercowych).

- upośledzenie sprzęgania niektórych leków z kwasem glukuronowym lub siarkowym - zwiększenie stężenia i wydłużenie okresu półtrwania.

- zwiększona toksyczność niektórych leków hepatotoksycznych np. tetracyklin (zwiększone obciążenie wątroby w ciąży).

WPŁYW CZYNNIKÓW ŚRODOWSKA NA DZIAŁANIE LEKÓW:

- temperatura,

- ma wpływ na procesy biotransformacji, wchłanianie, transport, rozmieszczenie i wydalanie leków.

Przykłady:

- leki pobudzające są bardziej toksyczne dla zwierząt przebywających w wysokiej temperaturze,

- zanieczyszczenie środowiska - insektycydy i węglowodory aromatyczne działając jako induktory enzymatyczne - zmniejszenie siły działania leków,

- czynniki meterologiczne - wywierają istotny wpływ na stan czynnościowy organizmu - zmiany działania leków,

- czynnik psychoterapeutyczny,

WPŁYW RYTMU DOBOWEGO NA DZIAŁANIE LEKÓW:

- chronofarmakologia - nauka o zmianach działania leków w przebiegu rytmu dobowego.

PRZYCZYNY ZMIAN:

- zmieniający się stan czynnościowy organizmu w czasie doby,

- rytmicznie zmieniające się w ciągu doby wydzielanie glikokortykosteroidów,

- różna wrażliwość receptorów na leki (chronestezja),

- dobowy rytm nasilenia procesów wchłaniania leków, biotransformacji i wydalania (chronokinetyka),

Przykłady:

- chronestezji; lidokaina działa 3razy silniej i dłużej po południu niż z rano,

- chronokinetyki; działanie nasenne heksobarbitalu jest znacznie dłuższe?

SPOSOBY OGRANICZANIA WYSTEPOWANIA DZIAŁAŃ NIEPOŻADANYCH LEKÓW:

- optymalizacja dawkowania (monitorowanie stężenia leków),

- przeciwdziałanie objawom niepożądanym,

- wybiórcze gromadzenie leku w chorej tkance,

MONITOROWANIE STEŻENIA LEKÓW:

- ma na celu dostosowanie dawkowania leku do pożądanego stężenia we krwi

Jest stosowane:

- w przypadku leków o małej różnicy między dawką toksyczną, a leczniczą (niski współczynnik terapeutyczny) np. fenytoina, wankomycyna,

- u chorych z upośledzoną funkcją nerek i wątroby oraz z niewydolnością krążenia pochodzenia sercowego,

- w leczeniu skojarzonym,

- przy stosowaniu dawek większych niż przeciętne,

- w przypadku leków, których stężenie we krwi zwiększa się nieproporcjonalnie do dawki np. teofilina,

DZIAŁANIE TERATOGENNE:

- szkodliwe działanie leków stosowanych w małych dawkach na płód w okresie organogenezy i embriogenezy (pierwszy trymestr) powodujące powstawanie wad rozwojowych.

DZIAŁANIE EMBRIOTOKSYCZNE:

- szkodliwe działanie leków na płód w dawkach toksycznych (efekt zależny od dawki) - może powodować obumarcie płodu, poronienia, uszkodzenie płodu.

SZKODLIWE DZIAŁANIE NA PŁÓD ZALEZY:

Właściwości czynnika - właściwości embriotoksyczne wykazują m.in.:

- środki i czynniki cytostatyczne,

- niektóre antybiotyki (tetracykliny, chloramfenikol, amino glikozydy),

- nitrofurantoina, glikokortykosterydy,

- estrogeny, leki przeciwtarczycowe,

- opioidowe leki p/bólowe,

- azotyny, diuretyki tiazydowe,

Dawki leku - im większa dawka, tym silniejsze działanie embriotoksyczne.

Okresu rozwoju zarodka- efekt działania leku zależy od okresu ciąży, w którym był zastosowany.

Genetycznych właściwości zarodka - ten sam czynnik może wywoływać różne wady rozwojowe u różnych gatunków zwierząt.

Kobiety ciężarne nie powinny przyjmować żadnych leków, jeśli nie ma bezwzględnych wskazań w I trymestrze ciąży.

ANTYBIOTYKI:

- są to związki biogenne mające zdolność hamowania w małych stężeniach rozwoju drobnoustrojów.

Antybiotyki mogą działać bakteriobójczo lub bakteriostatycznie.

DZIAŁANIE BAKTERIOSTATYCZNE:

- hamowanie zdolności podziału komórki bakteryjnej bez upośledzenia innych jej czynności.

SPEKTRUM ANTYBIOTYCZNE:

- zakres działania przeciwko określonym drobnoustrojom w stężeniu stosunkowo nieszkodliwym dla organizmu gospodarza.

MECHANIZM DZIAŁANIA ANTYBIOTYKÓW:

- uszkadzanie struktury i funkcji ściany komórkowej bakterii (penicyliny, cefalosporyny, linkozamidy),

- upośledzenie przepuszczalności błony komórkowej bakterii (polimiksyny, aminoglikozydy - częściowo, nowobiocyna),

- zaburzenie procesów metabolicznych bakterii (chloramfenikol, aminoglikozydy, makrolity, tetracykliny, rymfapicyna).

ANTYBIOTYKOOPORNOSC:

- uodpornienie się drobnoustrojów na bakteriostatyczne lub bakteriobójcze działanie leków.

Określenie wrażliwości drobnoustrojów na antybiotyk jest niezbędne przed przystąpieniem do antybiotykoterapii.

PODZIAŁ CHEMICZNY ANTYBIOTYKÓW:

beta-laktamy, aminoglikozydy, tetracykliny, makrolidy, peptydy, linkozamidy, gliko- i likopeptydy, chloramfenikol.

ANTYBIOTYKI O WĄSKIM ZAKRESIE DZIAŁANIA:

- działające głównie na drobnoustroje Gram-dodatnie: penicyliny, makrolidy, nowobiocyna, linkozamidy, rymfapicyna, wankomycyna,

- działające na drobnoustroje Gram-ujemne: aminoglikozydy, polimiksyny, monobaktamy,

- działające głównie na prątki gruźlicy: cykloseryna, wiomycyna, streptomycyna,

- działające głównie na grzyby: gryzeofulwina, nystatyna, amfoteryczna,B, hachimycyna,

- działające pierwotniakobójczo: fumagilina, trychomycyna,

ANTYBIOTYKI O SZEROKIM SPEKTRUM DZIAŁANIA:

ampicylina, mezlocylina, azlocylina, cefalosporyny II i III generacji, tetracykliny, chloramfenikol, karbapenemy,

STĘŻENIE ANTYBIOTYKU WE KRWI ZALEŻY OD:

- dawki,

- stopnia wchłaniania,

- wiązania z białkami krwi,

- dystrybucji w organizmie,

- metabolizmu,

- wydalania,

BIOLOGICZNY OKRES POLTRWANIA:

- czas, w którym stężenie antybiotyku zmniejsza się do połowy wartości wyjściowej (warunkuje częstość dawek).

Okres półtrwania antybiotyku może przedłużać się przy chorobach nerek.

Należy to uwzględnić przy dawkowaniu - mniejsze dawki i dłuższe odstępy czasu pomiędzy dawkami.

OBJAWY NIEPOŻADANE DZIAŁANIA ANTYBIOTYKOW:

- bezpośrednie działanie toksyczne,

- reakcje alergiczne,

- dysbakteriozy i ich następstwa,

DZIALANIE TOKSYCZNE ANTYBIOTYKOW:

- uszkodzenia wątroby,

- uszkodzenia nerek,

- uszkodzenia ucha wewnętrznego,

- zaburzenia równowagi,

- uszkodzenie szpiku,

-zaburzenia czynności przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka),

REAKCJE ALERGICZNE:

- wysypki, obrzęki,

- gorączka,

- leukopenia,

- wstrząs uczuleniowy,

DYSBAKTERIOZY I ICH NASTEPSTWA:

- zapalenie języka, gardła, żołądka, jelit,

- nadkażenie - zakażenie drobnoustrojami niewrażliwymi na stosowany antybiotyk,

- grzybice,

ANTYBIOTYKI BETA-LAKTAMOWE:

- penicyliny naturalne i półsyntetyczne,

- cefalosporyny,

- cefamycyny,

- karbapenemy,

- monobaktamy,

MECHANIZM DZIAŁANIA BETA-LAKTAMÓW:

- hamują biosyntezę ściany komórkowej bakteryjnej,

- działają bakteriobójczo,

WŁAŚCIWOSCI PENICYLIN:

- mała toksyczność,

- większość penicylin musi być podawana pozajelitowo,

- podane pozajelitowo szybko osiągają duże stężenie, ale są szybko wydalane z moczem,

ZAKRES DZIAŁANIA PENICYLIN:

- silne działanie bakteriobójcze głównie na drobnoustroje Gram-dodatnie (paciorkowce, maczugowce błonicy), i niektóre Gram-ujemne (gonokoki, meningokoki),

DZIAŁANIE NIEPOŻADANE:

silne właściwości uczulające,

PRZECIWWSKAZANIA:

nadwrażliwość i uczulenie na penicyliny,

ZASTOSOWANIE PENICYLIN:

-zakażenia gronkowce, paciorkowce,

-zapalenie płuc pneumokoki,

-zapalenie opon mózgowych meningokoki,

-rzeżączka, kiła, błonica, tężec,

- zakażenia dróg moczowych,

PRÓBY UCZULENIOWE NA PENICYLINE:

u osób z alergią lub przebytą reakcją uczuleniową w wywiadzie wykonuj się próbę z tesarpenem.

LECZENIE WSTRZĄSU PO PENICYLINIE:

adrenalina, hydrokortyzon, glukonian wapnia, pobudzenie oddychania, obrzęku głośni - wstrzyknięcie dożylne hydrokortyzonu, intubacja.

PENICYLINA: OSPEN, METHICILIN

AMINOPENICYLINY: (Ampicylina, Amoksycylina):

- penicyliny półsyntetyczne o szerokim zakresie działania,

- niewrażliwe na kwas solny,

- głównie zakażenia dróg moczowych i oddechowych,

Np. Ampcillin, Pivampicillin, Amoxicilline (Duomox, Ospamox, Amoxycyllin, Amoxil)

INHIBITORY BETA-LAKTAMAZ:

- Kwas klawulanowy - słabe działanie przeciwbakteryjne, silnie hamuje większość beta-laktamaz,

- Sulbaktam - szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego, nieodwracalny inhibitor beta-laktamaz,

- Tazobaktam - podobne właściwości jak sulbaktam,

Np. Augmentin (Amoksiklav) - Amoksycyklina - Kwas Klawulanowy),

CEFALOSPORYNY (DZIAŁANIE):

- szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego,

- działanie bakteriobójcze na drobnoustroje Gram- dodatnie i Gram- ujemne, tlenowce i niektóre beztlenowce,

- w większości krótki okres półtrwania,

ZASTOSOWANIE:

- zapobieganie zakażeniom pooperacyjnym,

- zakażenia układu oddechowego,

- zakażenia dróg moczowych (II i III generacja),

- zakażenia chirurgiczne,

- posocznice,

DZIAŁANIE NIEPOŻADANE:

- w większości mało toksyczne,

- odczyny alergiczne,

- cefalosporyna i cefalotyna - neurotoksycznie,

- po podawaniu doustnym: objawy dyspeptyczne, nudności, wymioty,

- po podaniu pozajelitowym: podrażnienie miejscowe i bolesność,

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZAKRES DZIAŁANIA PRZECIWBAKTERYJNEGO:

1. Cefalosporyny I Generacji: cefalotyna, cefazolina, cefacetryl,

- silne działanie na drobnoustroje Gram-dodatnie,

- oporność na niektóre beta-laktamy,

2. Cefalosporyny II Generacji: cefamandol, cefoksytyna, cefotetan,

- słabsze działanie na drobnoustroje Gram-dodatnie, a silniejsze na Gram-ujemne,

- oporność na większość beta-laktamaz,

3. Cefalosporyny III Generacji: ceftazydym, latamoksef, cefoperazon,

- Szeroki zakres działania przeciwbakteryjnego na drobnoustroje Gram-dodatnie, Gram-ujemne łącznie z Proteus, Pseudomonas i beztlenowcami,

- oporność na beta-laktamy,

- przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego,

4. Cefalosporyny IV Generacji: cefepim, cefpirom,

- bardzo duża oporność na beta-laktamy,

- działanie na drobnoustroje Gram-dodatnie i Gram-ujemne,

- podawane dożylnie,

I Generacja: Sefril, Keflin,

II Generacja: Ceclor, Biofuroksym,

III Generacja: Epocelin, Biotraxon,

IV Generacja: Cefprom, Axepim,

MONOBAKTAMY:

Aztreonam (działanie):

- silnie bakteriobójczo na Gram-ujemne tlenowce,

- nie działa na beztlenowce i Gram-dodatnie tlenowce,

- nie zaburza normalnej flory jelitowej,

- duża oporność na działanie beta-laktamaz,

Zastosowanie:

- głównie zakażenia dróg moczowych i oddechowych i posocznice wywołane drobnoustrojami Gram-ujemnymi, (Azactam),

KARBAPENEMY:

Imipenem (działanie):

- bardzo szeroki zakres działania bakteriobójczo (bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne tlenowce i beztlenowce),

- oporność na działanie beta-laktamaz,

Zastosowanie:

- ciężkie, oporne na inne antybiotyki zakażenia układu oddechowego, pokarmowego, moczowego, dróg rodnych, skóry tkanek miękkich, stawów i kości,

Działanie niepożądane:

- może działać nieznacznie hepato- i neurotoksycznie (Tienam - Conet),

AMINOGLIKOZYDY:

I Generacji: streptomycyna, kanamycyna, neomycyna,

II Generacji: gentamycyna, tobramycyna, amikacyna, metylmycyna, sysomycyna,

Działanie:

- bakteriobójczo głównie na drobnoustroje Gram-ujemne i częściowo na Gram-dodatnie,

- słabo wiążą się z białkami krwi,

- słabo przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego,

- łatwo przenikają do płodu i mleka,

- dobrze wchłaniają się po podaniu domięśniowym,

- nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego,

Działanie niepożądane:

- są toksyczne,

- uszkodzenie ucha wewnętrznego, nerek, wątroby,

Czynniki zwiększające ryzyko działania oto toksycznego amino glikozydów:

- czynniki endogenne: wiek - noworodki, dzieci <3 lat, dorośli> 65 lat, zaburzona czynność nerek, wcześniejsze uszkodzenie słuchu, - czynniki egzogenne: wcześniejsza terapia amino glikozydami, wcześniejsza terapia innymi lekami działającymi oto toksycznie (furosemid), przedawkowanie leku,

Długotrwała terapia amino glikozydami może powodować:

- głuchotę (przemijająca lub trwałą), szum w uszach, depresję psychiczną, skórne odczyny alergiczne, bóle stawów,

Po długotrwałym leczeniu amino glikozydami wykonać badanie audiometryczne i próby czynnościowe nerek,

Zastosowanie:

- ciężkie zakażenia,

- gruźlica,

- zapalenie opon mózgowych i płuc,

- zapalenie wsierdzia,

- zakażenia dróg moczowych, przewodu pokarmowego,

- zakażenia Pseudomonas,

Preparaty: Streptomycyna, Gentamycyna, Tobramycyna, Kanamycyna,

Neomycyna, Amikacyna, Metylmycyna,

TETRACYKLINY (DZIAŁANIE):

- bakteriostatyczne,

- szeroki zakres działania na bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, riketsje, neoriketsje, promieniowce, pierwotniaki,

- dość łatwo wchłaniają się z przewodu pokarmowego,

Działanie niepożądane:

- znaczna toksyczność,

- podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, bóle brzucha),

- uszkodzenie wątroby, rzadziej nerek,

- dysbakteriozy z hipowitaminozami,

- wtórne zakażenia bakteryjne i grzybicze,

Przeciwwskazania:

- ciąża

- dzieci poniżej 12 lat (trwałe przebarwienie zębów),

Zastosowanie:

- riketsjozy,

- choroby wywoływane przez pałeczki (krztusiec, czerwonka), laseczki (błonica, wąglik, dżuma, bruceloza), ziarniaki (rzeżączka, posocznica paciorkowcowa, pneumokokowe zapalenie płuc)

- promienica,

- toksoplazmoza,

Preparaty: Oxyteracyna, Oxycort, Tetracyclinum, Doxycylinum, Atecortin,

MAKROLIDY: erytromycyna, klarytromycyna, roksytromycyna,

Działanie:

- bakteriostatyczne głównie na drobnoustroje Gram-dodatnie i niektóre Gram-ujemne,

- łatwo wchłaniają się z przewodu pokarmowego,

Działanie niepożądane:

- względnie mało toksyczne,

- zaburzenia żołądkowo - jelitowe,

Zastosowanie:

- głównie zakażenia gronkowcami, paciorkowcami, pneumokokami,

- zwłaszcza przy penicylino oporności i nadwrażliwości na penicylinę,

Preparaty: Sumamed, Klacid, Davercin,

CHLORAMFENIKOL (DZIAŁANIE):

- szeroki zakres działania,

- bakteriostatyczne na drobnoustroje Gram-dodatnie, Gram-ujemne, riketsje,

- silnie działa na pałeczki duru i para durów,

Działanie niepożądane:

- bardzo toksyczny,

- uszkodzenie układu krwiotwórczego (niedokrwistość plastyczna, agranulocytoza, trombocytopenia),

- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka),

Przeciwwskazania:

- choroby wątroby, ciąża,

- uszkodzenie układu krwiotwórczego,

- dzieci do 3 miesiąca życia,

Zastosowanie:

- dur brzuszny, plamisty, paradury,

- zakażenia Klebsiella pneumoniae i Haemophilus influenzae,

Preparat: Detreomycyna

Efekt pobudzenia układu adrenergicznego (sympatykotonia) zależy od rodzaju pobudzanych receptorów alfa lub beta, a układu przywspółczulnego (parasympatykotonia) od receptorów N i M.

Przekaźnikiem chemicznych w zakończeniach układu cholinergicznego jest acetylocholina, a zakończeniach układu adrenergicznego noradrenalina.

Farmakologiczny wpływ na czynność układu polega na hamowaniu lub pobudzaniu biosyntezy, rozpadu, uwalniania lub wychwytywania przekaźników chemicznych oraz na stosowaniu ich agonistów lub antagonistów.

Największe znaczenie mają leki działające na zakończenia nerwów autonomicznych.

- leki pobudzające zakończenia współczulne (sympatykotoniczne, sympatykomimetyczne),

- leki porażajże zakończenia współczulne (sympatykolityczne, czyli adrenolityczne i sympatolityczne),

- leki pobudzające zakończenia przywspółczulne (parasympatykotoniczne, parasympatykomimetyczne, cholinergiczne),

- leki porażające zakończenia przywspółczulne ( parasympatykolityczne, cholino lityczne, atropinowe),

Pobudzenie zakończeń adrenergicznych lub porażenie zakończeń cholinergicznych daje obraz sympatykotonii.

Pobudzenie zakończeń cholinergicznych lub porażenie zakończeń adrenergicznych daje obraz parasympatykotonii.

Leki pobudzające zakończenia nerwów przywspółczulnych (parasympatykomimetyki):

Działanie:

- rzadkoskurcz (bradykardia),

- hipotensja,

- rozszerzenie naczyń krwionośnych,

- skurcz oskrzeli,

- wzmożenie perystaltyki i czynności wydzielniczej przewodu pokarmowego,

- zwężenie źrenic,

1.Leki działające bezpośrednio na receptor cholinergiczny M: acetylocholina i jej pochodne, pilokarpina, muskaryna,

2.Leki działające pośrednio (inhibitory acetycholinesterazy): fizostygmina, neostygmina, pirydostygmina, ambenonium, edrofonium, galantamina, organiczne estry kwasów fosforowych,

ACETYLOCHOLINA:

- zwalnia czynność serca,

- wywołuje skurcz oskrzeli,

- pobudza perystaltykę jelit,

- rozszerza obwodowe naczynia krwionośne i obniża ciśnienie krwi,

- działa silnie i gwałtownie, ale krótko,

- jest szybko rozkładana przez acetylocholinesterazy,

Zastosowanie:

- bardzo rzadko stosowana,

- atonia pooperacyjna jelit i pęcherza moczowego,

- jaskra,

Działanie niepożądane:

- biegunka, nudności, bóle brzucha,

Inne leki o podobnej budowie i działaniu:

- meta cholina,

- karbachol,

- betanechol,

MUSKARYNA:

- alkaloid występujący w muchomorze sromotnikowym,

- nie jest stosowana w lecznictwie, ma znaczenie w toksykologii,

- jej antagonistą jest atropina,

Zatrucie muchomorem sromotnikowym:

Może przebiegać pod postacią objawów:

- atropinowych (najłagodniejsze),

- atropinowo-muskarynowych,

- muskarynowych (najgroźniejsze): objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego (biegunka, wymioty), ślinotok, drgawki, zwężenie źrenic, zwolnienie akcji serca, duszność,

W połowie przypadków ciężkie uszkodzenie wątroby, śpiączka wątrobowa, śmierć,

NEOSTYGMINA:

Działanie:

- przejściowo unieczynniają cholinesterazę,

- silnie zwiększa napięcie mięśni gładkich jelit i pęcherza moczowego,

- wzmaga perystaltykę,

- zwiększa napięcie mięśni prążkowanych,

- obniża cieśnienie śródgałkowe,

Podobne działanie i zastosowanie ma: pirostygmina, edrofonium, ambenonium, distygmina, fizostygmina,

Zastosowanie:

- osłabienie mięśni prążkowanych (miastenia),

- jaskra, zatrucie kurarynami,

- niedowłady (atonia) jelit i pęcherza moczowego,

Preparaty: Polstigminum, Mestinon, Ubretid,

ESTRY KWASÓW FLUOROFOSFOROWYCH:

unieczynniają acetylocholinesterazy, długotrwała parasympatykotonia i silne pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego, bardzo toksyczne, wiele z nich to bojowe środki trujące, inne stosowane są w rolnictwie jako środki owadobójcze i mogą powodować groźne zatrucia przypadkowe, w zatruciach stosuje się duże dawki atropiny z reaktywatorami acetycholinesterazy, w lecznictwie stosuje się: pyrofos, flupstygminę i ekotiopan,

Zastosowanie:

- zatrucie nieodwracalnymi inhibitorami acetylocholinesterazy,

Leki porażające zakończenia układu przywspółczulnego

- porażają układ przywspółczulny poprzez blokowanie receptorów cholinergicznych: M1 i M2,

- receptory m1 - w gruczołach wydzielania zewnętrznego w OUN,

- receptory M2 - w mięśniach gładkich, w sercu,

- w leczeniu wykorzystuje się działanie ośrodkowe i obwodowe tych leków,

Działanie:

Głównie na przewód pokarmowy:

- zmniejszenie napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg moczowych, żółciowych,

- zahamowanie wydzielania łez, śliny, soku żołądkowego i jelitowego,

- rozszerzenie źrenic,

- wzrost ciśnienia śródgałkowego,

Zastosowanie:

- szerokie zastosowanie w lecznictwie,

- przeciw kolkom,

- w celu rozszerzenia źrenic i porażenia akomodacji,

- przeciwwymiotnie,

- w celu zahamowania wydzielania gruczołów,

Podział leków parasympatykolitycznych:

Alkaloidy tropanowe i ich pochodne: atropina homatropina, hioscyna, metylohioscyna,

Syntetyczne związki o działaniu atropino podobnym: oksyfenonium, oksyfencyklimina, oksybutynina,

ALAKLOIDY TROPANOWE:

Atropina działanie obwodowe - parasympatykolityczne:

- rozszerza źrenice i poraża akomodację,

- zmniejsza wydzielanie łez, potu, śliny, śluzu, soków trawiennych,

- przyśpiesza czynność serca,

- w dawkach toksycznych: rozszerza naczynia krwionośne skóry (zaczerwienienie),

- zmniejsza napięcie mięśni oskrzeli, pęcherzyka żółciowego, pęcherza moczowego,

Działanie ośrodkowe- pobudzające:

- pobudza oun (przyśpieszenie oddechów)

- w dawkach toksycznych: niepokój, pobudzenie ruchowe, podniecenie psychiczne z euforią,

Zastosowanie:

- w biegunce, wymiotach, kolkach,

- w dychawicy oskrzelowej,

- w okulistyce,

- w parkinsonizmie,

- w premedykacji,

- w zatruciu związkami fosforoorganicznymi,

Działanie niepożądane:

- światłowstręt, porażenie akomodacji,

- wysuszenie błon śluzowych,

- zaparcie,

- przyspieszenie czynności serca,

Preparaty: Atropinum sulfuricum, Tolargin, Bellapan, Tinctura belladonnae,

Zatrucie ostre atropiną:

- podwyższenie temperatury ciała,

- zaczerwienienie skóry,

- przyśpieszenie czynności serca,

- pobudzenie psychoruchowe,

- rozszerzenie źrenic,

- wysuszenie skóry i błon śluzowych,

- halucynacje, a w końcu śpiączka,

Postępowanie: płukanie żołądka zawiesiną węgla aktywowanego w wodzie, diazepam, haloperydol,

HIOSCYNA:

Działanie:

- słabsze działanie parasympatykolityczne niż atropina,

- silniejsze hamowanie wydzielania gruczołów ślinowych,

- działanie narkotyczne na ośrodkowy układ nerwowy,

Zastosowanie:

- w premedykacji,

- w podnieceniu szałowym u psychicznie chorych,

Inne leki parasympatykolityczne:

W okulistyce: somatotropina, eukatropina,

Leki spazmolityczne i zmniejszające wydzielanie soku żołądkowego: oksyfenopnium, oksyfecyklimina,

LEKI SYMPATYKOTONICZNE (ADRENERGICZNE):

- są to leki, które wyzwalają efekty podobne do objawów pobudzenia układu współczulnego, rodzaje receptorów adrenergicznych alfa i beta (alfa1 i 2, beta 1 i 2)

Efekt działania leków wpływających na układ adrenergiczny zależy od typu receptora na który działa i siły jego pobudzenia.

Zastosowanie:

głównie jako leki hypertensyjne, zwężające naczynia (alfa-adrenergiczne), i przeciwdychawicze (beta - adrenergiczne).

Podział leków adrenergicznych ze względu na mechanizm działania:

1.Działające bezpośrednio

- łączą się z receptorem alfa, beta lub alfa i beta:

- adrenalina, noradrenalina, izoprenalina.

2.Działające pośrednio:

- hamujące rozkład noradrenaliny,

- wzmagające wydzielanie noradrenaliny - efedryna,

- hamujące pobieranie zwrotne noradrenaliny - efedryna, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne,

Podział leków adrenergicznych ze względu na punkt uchwytu:

1.Leki alfa-adrenergiczne: noradrenalina, nafazolina, ksylometazolina

2.Leki beta-adrenergiczne: izopranalina, orcyprenalina, salbutamol, fenoterol, bametan,

3.Leki alfa i beta adrenergiczne: adrenalina, efedryna, pochodne amfetaminy,

ADRENALINA (EPINEFRYNA):

Działanie:

- pobudza receptory alfa i beta adrenergiczne,

- najsilniejszy wpływ wywiera na układ krążenia

- działa silnie i krótkotrwale,

- zwiększa kurczliwość mięśnia sercowego i przyspiesza jego czynność

- podwyższa ciśnienie tętnicze krwi,

- zwęża naczynia krwionośne skóry, błon śluzowych i nerek,

Zastosowanie:

- stany zagrożenia życia: wstrząs anafilaktyczny, zapaść pochodzenia sercowego,

- miejscowo: łącznie z lekami znieczulającymi, w okulistyce(jaskra),

Przeciwwskazania:

- nadciśnienie, miażdżyca,

- nadczynność tarczycy, ciąża

- choroba wieńcowa, cukrzyca,

Preparaty: Injectio adrenalini, Epifrin,

NORADRENALINA (NOREPINEFRYNA):

Działanie:

- pobudza głównie receptory alfa

- zwęża naczynia krwionośne,

- podnosi ciśnienie tętnicze krwi,

- nie przyspiesza czynności serca,

Zastosowanie:

- zapaści naczyniowe,

- wstrząs pochodzenia sercowego i uczuleniowy,

Preparat: Levonor

Inne leki alfa-adrenergiczne:

Zastosowanie:

- w celu podwyższenia ciśnienia tętniczego,

- zapalenia i obrzęki błon śluzowych,

- dodatek do środków znieczulających miejscowo,

- w okulistyce,

- alergiczne choroby nosa i oczu,

Leki beta2 adrenergiczne:

Zastosowanie:

- dychawica oskrzelowa,

- poronienie zagrażające

- poród przedwczesny zagrażający

Przedstawiciele: salbutamol, fenoterol, terbutalina,

Stosowane zamiast adrenaliny m.in. efedryna, synefryna, korbadryna, etylefryna, metaraminol, foledryna.

EFEDRYNA:

Działanie:

- zwęża naczynia krwionośne, podnosi cieśnienie krwi, przyspiesza czynność serca,

- działa na oun - wywołuje pobudzenie psychoruchowe i bezsenność,

Zastosowanie:

- zapaść

- dychawica oskrzelowa - wyłącznie stany przewlekłe,

- nieżyt błon śluzowych,

Preparat: Ephedrinum hydrochloricum

Leki sympatykolityczne - podział ze względu na mechanizm działania:

1.Leki adrenolityczne:

- alfa adrenolityczne - blokują receptory, - alfa adrenergiczne: alkaloidy sporyszu , tolazolina, fentolamina,

- beta adrenolityczne - blokują receptory, - beta adrenergiczne: propanolol, oksprenolol, praktolol,

2.Leki sympatolityczne - hamują biosyntezę, magazynowanie i wydzielanie neuroprzekaźników układu współczulnego : guanetydyna, metylodopa,

LEKI ADRENOLITYCZNE:

Alkaloidy sporyszu

Alkaloidy wielkocząsteczkowe:

- ergotamina,

- dihydroergotamina,

- dihydroergotoksyna,

Alkaloidy drobnocząsteczkowe:
-ergometryna - działa miotonicznie na mięsień macicy,

ERGOTAMINA:

Działanie:

- hamujące na korę mózgu i ośrodek naczynioruchowy,

- powoduje skurcz mięsni gładkich naczyń krwionośnych

- wywołuje silny skurcz macicy,

Zastosowanie:

- migrena „czerwona” - napadowy ból głowy spowodowany rozszerzeniem naczyń,

- atonia macicy po porodzie

Preparat: Coffecorn mite (forte), Ergotaminum tartaricum,

ZATRUCIE SPORYSZEM:

- przy większej zawartości w kłosach żyta

Postać skurczowa:

- zaburzenia czucia,

- drżenia mięśniowe,

- drgawki,

Postać zgorzelinowa:

- zaburzenia czucia,

- zaburzenia ukrwienia obwodowych części ciała, miejscowe niedokrwienie - zgorzel,

DIHYDROPOCHODNE ALKALOIDOW SOORYSZU:

Działanie:

- nie kurczą Mięśni gładkich naczyń i macicy,

- depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy,

- obniżają ciśnienie tętnicze krwi

Preparaty: Anavenol, Hydacorn

TOLAZOLINA: (FENTOLAMINA - PODOBNE ZASTOSOWANIE)

Działanie:

- blokuje receptory alfa 1 i 2

- rozszerza obwodowe naczynia krwionośne

- pobudza czynność serca

- pobudza motorykę przewodu pokarmowego,

- pobudza wydzielanie soku żołądkowego,

Zastosowanie:

- stany skurczowe obwodowych naczyń krwionośnych

- w okulistyce

Preparat: Pridazol

Wybiórcze leki alfa1adrenolityczne:

Zastosowanie

: jako leki przeciwnadciśnieniowe (indoramina, urapidyl, trimazosyna, terazosyna, prazosyna)

LEKI BETA-ADRENOLITYCZNE:

Działanie:

- przeciwnadciśnieniowe,

- przeciwarytmiczne,

- przeciwdusznicowe,

Zastosowanie:

- choroba wieńcowa,

- nadciśnienie tętnicze,

- zaburzenia rytmu serca,

- jaskra,

Działanie niepożądane:

- zaburzenia przewodzenia w układzie bodźcoprzewodzącym serca,

- zwolnienie czynności serca,

- zmniejszenie kurczliwości serca,

Leki hamujące wybiórczo receptory beta1 adrenergiczne (leki kardioselektywne) : działają wybiórczo na serce : metoprolol, atenolol, praktolol,

Preparaty: betaadrenolityki nieselektywne: Coretal, biosotal, Corgard, Propranolol,

Betaadrenolityki selektywne: Sectral, Normocard, Metoprolol- prolomgatum,

LEKI ALFA I BETA ADRENOLITYCZNE:

LABETALOL

Działanie:

- blokuje receptory alfa1 i beta

- powoduje rozkurcz mięśniówki naczyń

- zmniejsza pojemność minutową i objętość wyrzutową serca,

Zastosowanie:

nadciśnienie tętnicze

Działanie niepożądane:

- zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy,

- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,

- bradykardia,

Preparat: Pressocard,

LEKI STOSOWANE W ASTMIE OSKRZELOWEJ (DYCHAWICA OSKRZELOWA):

- choroba alergiczna z nawracającymi napadami duszności spowodowanymi skurczem oskrzeli, obrzękiem ich błony śluzowej i nadmiernym wytwarzaniem gęstego śluzu w drzewie oskrzelowym

Występuje w niej zwiększona reaktywność oskrzeli - skłonność do skurczów pod wpływem różnych czynników jak:

- alergeny wdychane lub pokarmowe,

- czynniki fizyczne (zimno, infekcje wirusowe)

- czynniki psychiczne,

ASTMA OSKRZELOWA:

może mieć charakter przewlekły, napadowy lub przybierać postać stanu astmatycznego.

DYCHAWICA ATOPOWA:

gdy napad jest wywołany na drodze immunologicznej przez wnikający do organizmu alergen.

DYCHAWICA NIEATOPOWA:

lub spastyczny nieżyt oskrzeli, gdy napad duszności powstaje na drodze nieimmunologicznej.

Leczenie dychawicy oskrzelowej ma na celu:

- usunięcie objawów duszności,

- niedopuszczenie do powikłań przebiegu duszności,

- niedopuszczenie do trwałego uszkodzenia tkanki płucnej,

W dychawicy atopowej stosuję się odczulanie - pozajelitowe podawanie rozpoznawanych alergenów we wzrastających dawkach.

U większości chorych leczenie dychawicy jest tylko objawowe.

PODZIAŁ LEKÓW PRZECIWASTMATYCZNYCH ZE WZGLĘDU NA MECHANIZM DZIAŁANIA:

1. Leki rozszerzające oskrzela:

- beta adrenomimetyczne,

- metyloksantyny,

- parasympatykolityki,

2. Leki hamujące reakcje alergiczne w oskrzelach:

- glikokortykosteroidy

- leki hamujące uwalnianie mediatorów zapalenia

3. Leki pomocnicze.

4. Immunoterapia swoista.

LEKI BETAADRENOMIMETYCZNE: ORCYPRENALINA, ADRENALINA

BETA 2 ADRENOMIMETYCZNE: Salbutamol, Fenoterol

Działanie niepożądane:

- leki nieselektywne - zaburzenia rytmu serca,

- leki selektywne- drżenia mięśniowe,

Drogi podawania:

doustna, parenteralna, wziewna,

Preparaty: Berotec, Salbutamol, Serevent,

METYLOKSANTYNY: Teofilina Teobromina Aminofilina

Działanie:

- rozkurczowe na mięsnie gładkie zwłaszcza oskrzeli i naczyń krwionośnych.

Działanie niepożądane:

- niepokój, pobudzenie

- bóle głowy, tachykardia

Preparaty: Theobrominum, Aminophyllinum,

PARASYMPATYKOLITYKI:

Działanie:

rozszerzają oskrzela

Ipratropium Preparaty: Atrovent, Berodual,

GLIKOKORTYKOSTEROIDY:

Działanie:

- silne przeciwzapalne,

- przeciwalergiczne,

- przeciwastmatyczne,

Drogi podawania:

doustna, pozajelitowa, wziewna,

Zastosowanie:

- wszystkie przypadki astmy oprócz astmy lekkiej.

Preparaty: Encorton, Hydrocortisonum

LEKI ZAPOBIEGAJĄCE UWALNIANIU MEDIATORÓW REAKCJI ZAPALNEJ

Działanie:

- stabilizują błonę komórkową komórek wyzwalających mediatory zapalenia (mastocyty, neutrofile, bazofile)

- hamują uwalnianie mediatorów zapalenia z tych komórek

Zastosowanie:

- profilaktyka astmy oskrzelowej

Preparat: Kromoglikan Disodowy

Przeciwwskazania:

- uczulenie na lek,

- ostre napady astmy oskrzelowej,

Preparat: Nedokromil Sodowy, Ketotifen

Leki pomocnicze w leczeniu astmy oskrzelowej:

- leki wykrztuśne (mukolityki)

- chemioterapeutyki,

- leki uspokajające,

- leki przeciwhistaminowe,

LECZENIE STANU ASTMATYCZNEGO (STAN ASTMATYCZNY):

- ciężki napad astmy trwający ponad 24h, zagrażający życiu chorego z powodu niewydolności oddechowej lub wyczerpania chorego.

POSTĘPOWANIE:

- beta2- adrenergiki - wziewnie i dożylnie,

- metyloksantyny - dożylnie,

- glikokortykosteroidy - dożylnie,

- nawadnianie,
- leki uspokajające,

- przy braku poprawy - sztuczna wentylacja,

Najczęstsze stany chorobowe dróg oddechowych to:

- stany zapalne błon śluzowych oskrzeli. Tchawicy, gardła (zaburzenia wydzielania błony śluzowej)

- stany skurczowe oskrzeli,

Podział:

1. Leki wykrztuśne

2. Leki przeciwkaszlowe

3. Leki przeciwastmatyczne

4. Inne

LEKI WYKRZTUŚNE:

są to leki zwiększające i upłynniające wydzielinę oskrzeli i wzmagające odruch kaszlowy

Zastosowanie:

- stany zapalne dróg oddechowych z suchym kaszlem

- kaszel z lepką i gęstą wydzieliną, ale ze zbyt słabym odruchem kaszlowym

PODZIAŁA ZE WZGLĘDU NA PUNKTY UCHWYTU DZIAŁANIA:

Leki działające ośrodkowo (kofeina, doksapram, lobelina)

- pobudzają ośrodek oddechowy i kaszlu - pogłębienie oddechów - łatwiejsze wyzwolenie odruchu kaszlowego.

Leki działające obwodowo

- zwiększają wydzielanie śluzu w oskrzelach

- powodują rozpuszczenie i upłynnienie śluzu

- wydzielina powoduje nasilenie odruchu kaszlu

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MECHANIZM DZIAŁANIA:

Leki sekreto lityczne

- zwiększają wydzielanie śluzu w oskrzelach i powodują jego upłynnienie - wtórne pobudzenie lub nasilenie odruchu kaszlowego

Leki mukolityczne

- upłynniają śluz oskrzelowy i zmniejszają jego lepkość

LEKI SEKRETOLITYCZNE:

Zastosowanie:

- stany zapalne dróg oddechowych, z suchym kaszlem z niewielką ilością plwociny, z silnym kaszlem z gęstą plwociną

SOLNE SRODKI WYKRZTUSNE (sekreto lityczne):

-wydalane przez gruczoły śluzowe błony śluzowej drzewa oskrzelowego,

- wzmagają ich wydzielanie i upłynniają wydzielinę śluzową

- jodek potasowy, wodorowęglan sodowy, chlorek amonowy,

GWAJAKOL I OLEJKI ETERYCZNE:

- wydalane przez płuca,

- drażnią błonę śluzową oskrzeli od strony ich światła

EMETYNA, SAPONINY, KWAS BENZOESOWY

- drażnią błonę śluzową żołądka,

- wzmagają na drodze odruchowej wydzielanie wodnistego śluzu w oskrzelach,

JODEK POTASOWY (bardzo skuteczny lek wykrztuśny - SOLNY SRODEK):

Działanie niepożądane:

- bolesny obrzęk ślinianek

- wyciek z nosa

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe

- objawy uczuleniowe

Przeciwwskazania:

- nadwrażliwość na jod

- nadczynność tarczycy

- gruźlica

- nie należy mieszać go z innymi lekami

Preparat: Kalium Iodatum

CHLOREK AMONOWY (SALMIAK):

Działanie:

- powoduje zakwaszenie organizmu

- wydzielanie się przez gruczoły śluzowe oskrzeli, zwiększa ich wydzielanie i upłynnia wydzielinę

- zakwaszenie pobudza ośrodek oddechowy

- stosuje się go z innymi lekami wykrztuśnymi

Działanie niepożądane:

- drażni błonę śluzową żołądka

- w większych dawkach działa moczopędnie

Preparat: Ammonium chloratum

WODOROWĘGLAN SODOWY:

Działanie:

- alkalizuje wydzielinę oskrzeli przez co ja upłynnia

- silnie alkalizuje sok żołądkowy i mocz

- działanie wykrztuśne wykazują również wody mineralne zawierające wodorowęglan sodu

Działanie niepożądane:

- przy dłuższym stosowaniu większych dawek sprzyja tworzeniu się kamieni nerkowych i zakażeniu dróg moczowych

LEKI WYDALANE PRZEZ PŁUCA.

ZWIĄZKI KREOZOTU

- kreozot - produkt destylacji smoły z drewna bukowego,

- zawiera gwajakol, krezol i inne pochodne fenolu

Działanie:

- kreozot podany doustnie wydala się przez drogi oddechowe, drażni błonę śluzową oskrzeli i zwiększa wydzielanie śluzu

- drażni nieznacznie błonę śluzowa żołądka

- słabe odkażające

Działanie niepożądane:

- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

Preparat: Guajazyl

OLEJKI ETERYCZNE:

- lotne aromatyczne ciecze

- obecne w wielu roślinach

Działanie:

- wykrztuśne

- nieznacznie odkażające

Preparat: Syrop sosnowy, Syrop tymiankowy

SRODKI DRAZNIACE BLONE SLUZOWA ZOLADKA:

KORZEŃ WYMIOTYNICY

Działanie:

- emetyna (alkaloid) zawarta w korzeniu wymiotnicy silnie drażni błonę śluzową żołądka po podaniu doustnym

- w małych dawkach wykrztuśnie

- w większych dawkach wymiotnie

SAPONINY

Działanie podobne jak emetyna

Występowanie:

W wielu roślinach np. korzeń Seneki, omanu, lukrecji, mydlnicy, pierwiosnka

BENZOESAN SODOWY:

Działanie:

- podany doustnie drażni błonę śluzowa żołądka - odruchowe wzmożenie wydzielania śluzu przez gruczoły oskrzelowe

- żółciopędne

- słabe antyseptyczne na drogi żółciowe i oddechowe

LEKI MUKOLITYCZNE (MUKOLITYKI) :

zmniejszają lepkość śluzu w oskrzelach i ułatwiają jego usunięcie przez odkrztuszanie.

Zastosowanie:

- w pulmonologii (zapalenie oskrzeli, mukowiscydoza)

- w laryngologii (zapalenie krtani, ucha środkowego i zewnętrznego)

- w chirurgii

LEKI MUKOLITYCZNE:

Związki sulfhydrylowe: acetylocysteina, karbocysteina, mesna

Działanie:

- silne i szybkie działanie mukolityczne

- zmniejsza lepkość śluzu

- pobudza produkcje śluzu

- antidotum w zatruciu paracetamolem

ACETYLOCYSTEINA:

Działanie niepożądane:

- skurcz oskrzeli

- uczulenie

- nudności wymioty

Przeciwwskazania:

- choroba wrzodowa

- ciąża

- dychawica oskrzelowa

Preparat: Acetylocysteina (Mucosolvin)

KARBOCYSTEINA:

działanie podobne do Acetylocysteiny

Preparat: Mukolina

MESNA:

Działanie:

- podobne do acetylocysteiny

- jest bardziej skuteczna niż pochodne cysteiny

Zastosowanie:

- w postaci aerozolu lub we wlewach

- przewlekłe choroby oskrzeli, którym towarzyszą trudności w odkrztuszaniu

- rozpuszcza i ułatwia usunięcie z drzewa oskrzelowego skrzepów krwi

Interakcje: Osłabia działanie amino glikozydów

Preparat: Mucofluid

TENZYDY(DETERGENTY) tyloksapol, etosulfad sodowy

TYLOKSAPOL

Działanie:

- podawany w postaci aerozolu

- zmniejsza napięcie powierzchniowe

- ułatwia wykrztuszenie wydzieliny

- przywraca ruch rzęsek nabłonka oskrzeli

Zastosowanie:

- w torakochirurgii

- w zapaleniu płuc

Preparat: Alevaire

BROMHEKSYNA I AMBROKSOL

Działanie:

- rozrzedza gęstą wydzielinę

- powoduje wzrost wydzielania mniej lepkiego sluzu

- ulatwia transport rzeskowy w oskrzelach

- zwieksza wydzielanie surfaktantu

Zastosowanie:

- podawana doustnie i dozylnie

- rozne choroby drog oddechowych w celu wykrztuszenia

Działanie niepożądane:

- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

Preparat: Flegamina, Ambroksol

DOMAZA ALFA (deoksyrybonukleaza):

Działanie:

- zmniejsza lepkość wydzieliny w drogach oddechowych, uplynnia ja

- uplynnia wydzielny ropne

Działanie niepożądane:

- podrażnienie blon sluzpwych

- odczyny alergiczne , wstzras anafilaktyczny

Preparat: Pylmozyne

LEKI PRZECIWKASZLOWE:

Kaszel - odruch obronny, który ma na celu usunięcie zalegającej wydzieliny lub ciała obcego z dróg oddechowych

Są to leki, które hamują odruch kaszlu, ale nie likwidują jego przyczyny

Nie wolno hamować odruchu kaszlu, jeżeli w drogach oddechowych obecna jest zapalna wydzielina. Stosuje się wtedy leki wykrztuśne

Oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny zapalnej i ich nawilżenie znosi kaszel

Podział leków kaszlowych: działające obwodowo, ośrodkowo

Zastosowanie leków przeciwkaszlowych:

Leki o działaniu ośrodkowym: kaszel pozaoskrzelowy wywołany np. złamanym żebrem, zapaleniem opłucnej lub bezpośrednim pobudzeniem ośrodka kaszlu

Leki o działaniu obwodowym i ośrodkowym:

- suchy kaszel wywołany podrażnieniem górnych dróg oddechowych

- w celu łagodzenia nadmiernie nasilonego odruchu kaszlowego

OBWODOWO:

Leki znieczulające zakończenia czuciowe w drzewie oskrzelowym - benzonatat

Leki działające przeciwzapalnie na błonę śluzową dróg oddechowych - śluzy roślinne

BENZONATAT:

Działanie:

miejscowe porażające na zakończenia czuciowe w oskrzelach

Działanie niepożądane:

senność, zaparcia, świąd, zmiany skórne

ŚLUZY ROŚLINNE:

Działanie:

- przeciwkaszlowe polega na działaniu osłaniającym błonę śluzową

- doustnie łagodzą podrażnienia błony śluzowe gardła i działają osłaniająco na błonę śluzową żołądka co hamuje odruch kaszlu

- mają słabe działanie, ale są bezpieczne i mogą być stosowane u dzieci i osób starszych

Preparaty: liście i kwiaty ślazu, siemię lniane

OŚRODKOWO:

Opioidowe leki przeciwkaszlowe:

- działanie euforyzująco i wywołujące szybko uzależnienie (oksykodon)

- nie działające euforyzująco o słabych właściwościach uzależniających (kodeina, dihydrokodeina)

- nie wywołujące uzależnienia (folkodyna, dekstrometorfan)

Nienarkotyczne leki przeciwkaszlowe (okseladyna, pentoksyweryna, eprazinon, butami rat)

KODEINA (OPIOIDOWE LEKI PRZECIWKASZLOWE):

Działanie:

przeciwbólowe, depresyjne na ośrodek oddechowy

Działanie niepożądane:

- zaparcia, nudności, wymioty

- senność, zawroty głowy

Preparat: Codeinum phosphoricum

FOLKODYNA:

Działanie:

- pochodna kodeiny

- silnie przeciwkaszlowo,

- nie wywołuje przyzwyczajenia

DEKSTROMETORFAN:

Działanie:

- bardzo silne przeciwkaszlowe

- nie powoduje uzależnienia

Działanie niepożądane:

sennosc, biegunka, bóle głowy

Preparat: Acodin

Przeciwwskazania:

astma oskrzelowa, zapalenie oskrzeli

NIENARKOTYCZNE LEKI PRZECIWKASZLOWE

OKSELADYNA

Działanie:

- przeciwkaszlowe i słabe mukolityczne

- nie wpływa depresyjnie na ośrodek oddechowy,

- nie działa euforyzująco

Działanie niepożądane:

- skórne reakcje alergiczne,

- senność, zmęczenie

- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

Preparat: Oxeladin

BUTAMIRAT:

Działanie:

- hamuje ośrodek kaszlowy silniej niż kodeina

- rozszerza nieznacznie oskrzela

- upłynnia wydzielinę oskrzelową

- nie wywołuje lekozależności

Zastosowanie:

- suchy, ostry kaszel różnego pochodzenia

- hamowanie odruchu kaszlu przed i po zabiegach operacyjnych

Działanie niepożądane:

- wymioty, biegunka

- senność, spadek ciśnienia

Preparat: Sinecod

PREPARATY WYKRZTUŚNO-PRZECIWKASZLOWE:

Zastosowanie:

w niektórych przypadkach nasiolonego suchego kaszlu

Działanie:

- zwiększenie wydzielania płynnego śluzu w oskrzelach

- złagodzenie odruchu kaszlowego

Preparaty: Thicodin, Azarina,

LEKI STOSOWANE W ZABURZENIACH RYTMU SERCA:

Przewodzenie impulsów w mięśniu sercowym:

- węzeł zatokowy

- węzeł przedsionkowo-komorowy

- pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa)

- komórki mięśniowe przewodzące (Purkinjego)

- komórki robocze

Niemiarowości (arytmie) mięśnia sercowego - zaburzenia szybkości, regularności i miejsca powstawania impulsów elektrycznych w mięśniu sercowym lub zaburzenia przewodzenia w układzie automatycznym serca, powodujące zmiany w kolejności powstawania pobudzeń w przedsionkach i komorach serca

ZABURZENIA RYTMU SERCA MOGĄ SIĘ ROZWIJAC NA TLE:

- pozapalnym

- nerwowo-wegetatywnym

- toksycznym (zatrucie jonami potasu, glikozydami naparstnicy,chininą)

- w nadczynności gruczołu tarczowego

- w miażdżycy naczyń wieńcowych

ZABURZENIA RYTMU SERCA:

1. Zaburzenia powstawania bodźców - spowodowane zaburzeniami automatyzmu, objawiają się dodatkowymi skurczami nadkomorowymi lub komorowymi

2. Zaburzenia przewodzenia w układzie bodźcoprzewodzącym - upośledzenie przewodzenia na odcinku węzeł zatokowy-węzeł przedsionkowo-komorowy, na odcinku pęczka Hisa, powtórne wejście fali pobudzenia

PRZYKŁADOWE ZABURZENIA SERCA:

- fizjologiczna niemiarowość zatokowa w wieku młodzieńczym

- niemiarowość zupełna na tle migotania przedsionków

- bloki serca, calkowity lub częściowy

- skurcze dodatkowe (ekstrasystole)

- zaburzenia mieszane - nadpobudliwość i przewodnictwo

Główny mechanizm działania leków przeciwarytmicznych - zahamowanie lub aktywacja pompy sodowej

1. Zahamowanie pompy sodowej ⇒ stabilizacja błony komórkowej ⇒ wydłużenie okresu refrakcji poza okres repolaryzacji ⇒ zahamowanie pobudliwości mięśnia sercowego

2. Aktywacja pompy sodowej ⇒ wzmożenie lub normalizacja przewodnictwa

PODZIAŁ LEKÓW PRZECIWARYTMICZNYCH WG KRYTERIÓW ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH (WILIAMSA):

GRUPA I:

- hamują pompę sodow

- stabilizują błonę komórkową

- znieczulają miejscowo

- zmniejszają szybkość powstawania potencjału czynnościowego

I A - przedłużają czas trwania potencjału czynnościowego

I B - zmniejszają czas trwania potencjału czynnościowego

I C - nie wpływają na czas trwania potencjału czynnościowego

GRUPA II:

- leki β-adrenolityczne:

acebutolol, alprenolol, atenolol, metoprolol, nadolol, oksprenolol, pindolol, praktolol, propranolol, sotalol, tymolol

- blokowanie układu adrenergicznego

- skuteczność we wszystkich niemiarowo- ściach

- zapobiegają częstoskurczowi komorowemu

- przedłużają czas trwania potencjału czynnościowego

GRUPA III:

- amiodaron, bretylium

- przedłużają czas trwania potencjału czynnościowego

GRUPA IV:

- leki blokujące kanały wapniowe: werapamil, diltiazem, nifedypina

- hamują przepływ jonów wapniowych do komórek mięśnia sercowego

Podział farmakologiczno - kliniczny leków przeciwarytmicznych

1. Leki zmniejszające automatyzm serca z równoczesnym zahamowaniem przewodnictwa:

chinidyna, prokainamid, ajmalina, leki β1-adrenolityczne (propranolol, oksprenolol, pindolol, nadolol), leki kardioselektywne (metoprolol, atnolol, acebutolol)

2. Leki ułatwiające przewodnictwo z równoczesnym zwiększeniem pobudliwości ośrodków heterotopowych:

leki β-adrenomimetyczne (izoprenalina, orcyprenalina), atropina, metyloksantyny, mleczan sodowy i wapniowy

3. Leki hamujące automatyzm ośrodków heterotropowych bez zahamowania przewodnictwa:

lidokaina inne środki znieczulające miejscowo, pochodne hydantoiny

Podstawowe leki antyarytmiczne

GRUPA I A:

CHINIDYNA

Działanie:

- zmniejsza pobudliwość mięśnia sercowego, hamuje powstawanie potencjału czynnościowego

- zmniejsza siłę skurczu mięśnia sercowego

- rozszerza mięśnie gładkie naczyń krwionośnych

Zastosowanie:

- profilaktyka napadowego migotania i trzepotania przedsionków

- niemiarowości pochodzenia komorowego

Działanie niepożądane:

- wymioty, biegunka

- szum w uszach i zawroty głowy

- spadki ciśnienia tętniczego

- zaburzenia wzroku i słuchu

- utrata przytomności

-wysypka skórna

Przeciwwskazania:

- nie wyrównana niewydolność krążenia

- bloki przedsionkowo-komorowe

- bradykardia, niewydolność nerek

- nadczynność tarczycy, ciąża

Interakcje:

- potęguje działanie leków porażających mięśnie prążkowane

- rezerpina i saluretyki mogą zwiększać jej toksyczność

- sole glinu i magnezu zmniejszają jej działanie farmakologiczne

- zwiększa stężenie równocześnie podawanej digoksyny

Preparaty:

- Chinidinum sulphuricum (Chinidinum prolongatum, Kinidin Durules, Kinilentin, Kinitard)

PROKAINAMID

Działanie:

- podobne do chinidyny

- zmniejsza pobudliwość mięśnia sercowego

- przedłuża czas przewodzenia impulsów

Zastosowanie:

- migotanie przedsionków

- częstoskurcz, niemiarowości komorowe

- profilaktycznie przed zabiegiem operacyjnym jako zabezpieczenie przed migotaniem komór

Działanie niepożądane:

- utrata łaknienia, nudności, biegunka

- mniej toksyczny niż chinidyna

Przeciwwskazania:

- blok przedsionkowo-komorowy

- w EKG poszerzony zespół QRS

- ciężka niewydolność nerek

Preparaty:

- Procainamidum (Procainamid)

DIZOPIRAMID

Działanie:

- podobne do chinidyny i prokainamidu

Zastosowanie:

- zaburzenia rytmu pochodzenia komorowego

- przedwczesne skurcze komorowe

- częstoskurcz komorowy

- profilaktyka niemiarowości w przebiegu zawału serca i nawrotów migotania przedsionków

Działanie niepożądane:

- zaburzenia akomodacji

- zaburzenia w oddawaniu moczu

- bóle i zawroty głowy, hipoglikemia

Przeciwwskazania:

- blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia

- wstrząs kardiogenny

- obrzęk płuc

- niewydolność krążenia ,jaskra

Preparaty:

- Disocor (Palpitin, Rythmodan, Rytmilen)

AJMALINA

Działanie:

- podobne do chinidyny, ale mniej toksyczna

Zastosowanie:

- niemiarowości pochodzenia przedsionkowego, komorowego i wywołanych zatruciami glikozydami naparstnicy

- migotanie przedsionków z szybką czynnością komór

Działanie niepożądane:

- uczucie osłabienia, agranulocytoza

- żółtaczka cholestatyczna

- zaburzenia przewodzenia

Przeciwwskazania:

- ciąża, bradykardia

- częściowy lub całkowity blok serca

Preparaty:

- Gilurytmal (ajmalina)

- Neo-Gilurytmal (prajmalina)

GRUPA I B

LIDOKAINA

Działanie:

- zmniejsza automatyzm komórek mięśniowych przewodzących serca

- znieczulające miejscowo

Zastosowanie:

- ostre, ciężkie niemiarowości komorowe zagrażające życiu

- zapobieganie i leczenie częstoskurczu komorowego, trzepotania i migotania komór (w zawale mięśnia sercowego , po resuscytacji)

Działanie niepożądane:

- drgawki, blok serca, podciśnienie

- porażenie ośrodka oddechowego

- parestezje, nudności , drżenia

Przeciwskazania względne :

- blok II i III stopnia

- skłonność do drgawek, miastenia

- ciężkie uszkodzenie wątroby

Preparaty:

- Lignocainum hydrochloricum 1%,-2% (Lidocain 2%, Xylocaine, Lidocain Braun 2%)

MEKSYLETYNA

Działanie:

- podobne do lidokainy

Zastosowanie:

- zapobieganie i leczenie komorowych zaburzeń rytmu serca ( w zawale mięśnia sercowego)

Działanie niepożądane:

- spadki ciśnienia tętniczego

- zwolnienie akcji serca

- nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy

Przeciwskazania:

- wstrząs kardiogenny, ciąża

- blok przedsionkowo-komorowy II i II stopnia

Preparaty:

- Mexicord (Katen, Mexitil, -depot)

FENYTOINA

Działanie:

- przeciwpadaczkowo, przeciwarytmicznie

- zmniejsza pobudliwość mięśnia sercowego

- pobudza układ bodźco-przewodzący serca

Zastosowanie:

- niemiarowości po stosowaniu glikozydów naparstnicy

- zaburzenia rytmu serca w przebiegu zawału

- częstoskurcz napadowy

Działanie niepożądane:

- znaczny spadek ciśnienia krwi

- zatrzymanie oddechu, czynności serca

- blok serca, migotanie komór

- zaburzenia ze strony układu pokarmowego

- zaburzenia hematologiczne

Przeciwskazania:

- ostra niewydolność wątroby i nerek

- ciąża, ciężka cukrzyca, wstrząs

- nie wyrównana niewydolność krążenia

- blok serca, bradykardia

Preparaty:

Phenytoinum (Epanutin)

GRUPA I C

PROPAFENON

Działanie:

- stabilizujące na błonę komórkową

- miejscowo znieczulające

Zastosowanie:

- przedwczesne skurcze komorowe i nadkomorowe

- skurcze przedwczesne

- zespół WPW

Działanie niepożądane:

- działanie arytmogenne

- bóle i zawroty głowy

- nudności, wymioty

Przeciwskazania:

- bradykardia, wstrząs kardiogenny

- blok zatokowo-przedsionkowy

- bloki przedsionkowo-komorowe II i III stopnia

Preparaty:

- Polfenon (Rytmonorm, Prolekofen)

GRUPA II

LEKI β-ADRENOLITYCZNE

Działanie:

- blokują receptory β-adrenergiczne w mięśniu sercowym

- chininopodobne - stabilizujące błony komórkowe

- hamują przewodzenie bodźców w węźle zatokowym i przedsionkowo-komorowym

Zastosowanie:

- stosuje się głównie kardioselektywne leki

β-adrenergiczne

- niemiarowości po stosowaniu glikozydów naparstnicy

- niemiarowości pozawałowe

- różne postaci niemiarowości z częstoskurczem

- nadczynność gruczołu tarczowego

Działanie niepożądane:

- nadmierne zwolnienie czynności serca

- spadek ciśnienia tętniczego

- zmniejszenie przepływu wieńcowego

Preparaty:

- Propranolol

- Coretal (Oxprenolol)

- Visken (Pindolol)

- Atenolol

- Betaloc, Metocard (Metoprolol)

GRUPA III

AMIODARON

Działanie:

- rozszerza naczynia wieńcowe

- zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen

- działanie antyarytmiczne utrzymuje się do 150 dni po odstawieniu

Zastosowanie:

- leczenie i profilaktyka komorowych i nadkomorowych zaburzeń rytmu

Działanie niepożądane:

- zaburzenia czynności tarczycy, oun

- zaburzenia gastryczne, pamięci, widzenia

- bezsenność

Przeciwskazania:

- bradykardia zatokowa

- bloki przedsionkowo-komorowe

- hipokaliemia, ciąża

- zaburzenia czynności tarczycy

Preparaty:

- Opacorden (Cordarone)

BRETYLIUM

Działanie:

- przedłuża czas trwania potencjału czynnościowego w komorach serca

Zastosowanie:

- niemiarowości pochodzenia komorowego

oporne na inne leki

- zaburzenia rytmu wywołane hipotermią lub zatruciem glikozydami naparstnicy

Działanie niepożądane:

- gwałtowna hipotensja po podaniu pozajelitowym

- nudności, wymioty, zawroty głowy

Preparaty:

- Bretylate (Bretylol)

GRUPA IV

LEKI BLOKUJĄCE KANAŁ WAPNIOWY:

- werapamil

- diltiazem

WERAPAMIL

Działanie:

- wydłużają czas przewodzenia i okres refrakcji w węźle zatokowo-przedsionkowym i przedsionkowo-komorowym

- werapamil jest 5 razy silniejszy niż diltiazem

Zastosowanie:

- nadkomorowe zaburzenia rytmu serca

Preparaty:

- Staveran (Isoptin)

- Poltiazem (Dilzem, Aldilzem, Blocalcin, Diltiazem)

Leki stosowane w zaburzeniach przewodzenia mięśnia sercowego

Zastosowanie:

- zaburzenia rytmu będące następstwem upośledzenia przewodnictwa w układzie bodźcotwórczym

- patologiczny rzadkoskurcz

Preparaty:

- Astmopent (Orcyprenaline)

- Epinefryna

- Atropina

Cukrzyca charakteryzuje się:

- Hiperglikemią

- Glukozurią

- Polifagią

- Polidypsją

- Wytwarzaniem ciał ketonowych

- Wzmożonym metabolizmem tłuszczów

W miarę trwania choroby rozwija się retinopatia, zmiany w naczyniach włosowatych kłębków nerkowych oraz zmiany miażdżycowe w dużych naczyniach tętniczych

Typu I - młodzieńcza:

- Bezwzględny brak insuliny - zmniejszenie syntezy przez komórki B wysyp Langerhansa trzustki

- Rozwija się przez 20 r.ż.

- Objawy rozwijają się gwałtownie

- Skłonność do kwasicy

Typu II - wieku dojrzałego:

- Względny niedobór insuliny

- Zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę lub przewaga antagonistów insuliny

- Początek choroby jest łagodny

- Objawy narastają wolniej

- Rzadziej występuje skłonność do kwasicy ketonowej

Insulina - hormon wytwarzany przez komórki B wysp Langerhansa trzustki

Działanie: Obniża stężenie cukru we krwi - działa hipoglikemicznie:

- Hamuje rozpad glikogenu w wątrobie

- Ułatwia transport glukozy do komórek

- Zwiększa syntezę glikogenu

- Nasila zużycie glukozy prawie we wszystkich tkankach organizmu

- Hamuje glukoneogenezę

- Zwiększa przechodzenie aminokwasów do komórek i nasila syntezę białek

- Hamuje liolizę

- Antagonistycznie do insuliny działa glukagon

Zastosowanie:

- Chorzy z cukrzycą typu I

- Niektórzy chorzy z cukrzycą typu Ii

- Kwasica ketonowa

- Śpiączka hiperglikemiczna

Działanie niepożądane:

- Możliwość wystąpienia hipoglikemii aż do śpiączki hipoglikemicznej

- Przedawkowanie - wstrząs hipoglikemiczny

- Niekiedy reakcje alergiczne

Preparaty:

- Krótko działające (8-12h)

- Średniodługo działające (18-24h)

- Długo działające (24-36h i dłużej)

Insulina - preparaty

- Dostępne są preparaty insuliny wieprzowej i wołowej oraz insuliny ludzkiej otrzymywanej metodą inżynierii genetycznej

- Insulina wieprzowa wchłania się szybciej, działa słabiej antygenowo niż wołowa

- Najlepiej tolerowana jest insulina ludzka

Preparaty o konwencjonalnym stopniu oczyszczenia:

- Insulinum - insulina krystaliczna

- Insulinum semilente - insulina cynkowa bezpostaciowa

- Insulinum ultralente - insulina cynkowa krystaliczna

Preparaty wysoko oczyszczone:

- Insulinum isophanicum „W-OS” i „ChOS” - insulina izofanowa

- Insulinum lente „W-OS” i „ChOS” - insulina monokompetentna

Insuliny ludzkie:

- Insulinum Actrapid HM (Humulin R) - krótko działająca rekombinowana insulina ludzka

- Humulin L - rekombinowana insulina ludzka o długim czasie działania

- Humulin U - rekombinowana insulina ludzka o bardzo długim czasie działania

Wskazania do podawania preparatów insuliny ludzkiej:

- Dzieci

- Świeże zachorowania na cukrzycę typu I u młodzieży

- Insulinoterapia o charakterze przejściowym

- Co najmniej rok przed planowaną ciążą, w ciąży

- Nie wyrównana cukrzyca leczona insuliną zwierzęcą

Glukagon - hormon wytwarzany i wydzielany przez komórki A wysp trzustkowych

Działanie:

- Pobudza glikogenolizę i glukoneogenezę w wątrobie

- Działa lipolitycznie

- Pobudza wydzielanie insuliny i amin katecholowych

- Hamuje wydzielanie soku żołądkowego

- Zmniejsza perystaltykę przewodu pokarmowego

Zastosowanie:

- Leczenie hipoglikemii różnego pochodzenia (poinsulinowej, nadprodukcja insuliny)

- Insulonoma

- Wstrząs kardiogenny

- Ostra niewydolność krążenia

Preparat:

- Glukagon (GlucoGen)

DOUSTNE LEKI PRZECIWCUKRZYCOWE

POCHODNE SULFONYLOMOCZNIKA

Działanie:

- Pobudzają komórki B wysp trzustki do wzmożonej produkcji insuliny

Zastosowanie:

- Cukrzyca typu II

Przeciwwskazania:

- Ciąża

- Nadwrażliwość na sulfonamidy

- Niewydolność nerek i wątroby

Działanie niepożądane:

- Stosunkowo mało toksyczne

- Mogą uszkadzać szpik kostny

- Odczyny uczuleniowe

- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe

Podział:

I generacja - słane działanie hipoglikemiczne:

- Tolbutamid

- Chlorpropamid

II generacja - silne działanie hipoglikemiczne:

- Glibenklamid

- Glibornurid

- Gliklazyd

- Glikwidon

Preparaty:

- Diabetol - tolbutamid

- Chlorpropamid - Chlorpropamid

- Euclamin - Glibenklamid

POCHODNE BIGUANIDU

Działanie:

- Zmniejszają stężenie glukozy we krwi

- Ułatwiają transport glukozy do tkanek i jej spalanie

Zastosowanie:

- Cukrzyca typu II z pochodnymi sulfonylomocznika lub insuliną

Działanie niepożądane:

- Częstsze niż pochodnych sulfonylomocznika

- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe

- Bóle głowy

- Uszkodzenie wątroby i nerek

Przeciwskazania:

- Ciąża

- Niewydolność krążenia, nerek, wątroby

- Zawał mięśnia sercowego

Preparaty:

- Phenoformin - fenofeormina

- Metformin - metformina

INHIBITORY a-GLUKOZYDAZ - AKARBOZA

a-Glukozydazy - Enzymy obecne w błonie śluzowej jelita cienkiego rozkładające

AKARBOZA

Działanie:

- Hipoglikemizujące

- Zmniejszają stężenie triglicerydów w osoczu

Zastosowanie:

- Cukrzyca insulinozależna

- Wspomagające leczenie dietetyczne

- Z pochodnymi sulfonylomocznika

Przeciwwskazania:

- Poniżej 18r.ż

- Choroby jelit

- Ciąża

Preparat:

- Glucobay 50 t -100 - Akarboza

Środki znieczulające miejscowo porażają zakończenia bólowe i nerwy czuciowe. Metody znieczulenia miejscowego

1. Znieczulenie środkami fizycznymi.

- zamrożenie chlorkiem etylu

2. Znieczulenie środkami chemicznymi:

A) powierzchniowe - stosowanie okładów, aerozoli, czopków, maści na powierzchnię skóry lub błony śluzowej.

B) nasiękowe - wstrzykiwanie środka znieczulającego do tkanek (podskórnej, podśluzówkowej).

Metody znieczulenia miejscowego

C) przewodowe - wstrzykiwanie roztworu środka znieczulającego w okolicę nerwu w celu przerwania jego przewodnictwa

D) dordzeniowe - wstrzyknięcie roztworu środka znieczulającego do płynu mózgowo-rdzeniowego w dolnym odcinku rdzenia kręgowego

Metody znieczulenia miejscowego

E) blokada - wstrzykiwanie dużych ilości środka znieczulającego miejscowo w małym stężeniu w różne okolice ciała (izoluje ognisko chorobowe od OUN)

Podział środków znieczulających miejscowo ze względu na ich zastosowanie:

1. Środki znieczulające powierzchniowo - kokaina, lidokaina, etoform

Podział środków znieczulających miejscowo

2.Środki do znieczulań dotkankowych:

- nasiękowych: prokaina, lidokaina, heksylokaina

- przewodowych: prokaina, heksylokaina, lidokaina, butamina

- dordzeniowych: butamina, piperokaina,

Podział środków znieczulających miejscowo

3. Środki stosowane dożylnie (działanie ogólne) - prokaina, lidokaina

4. Środki stosowane doustnie (znieczulenie błony śluzowej żołądka) - etoform

Środki znieczulające powierzchniowo

KOKAINA

Działanie:

Ogólne - pobudzające na OUN

- wywołuje pobudzenie psychiczne i ruchowe

- po pewnym czasie pobudzenie przechodzi w zahamowanie - ospałość, zaburzenia myślenia, załamanie psychiczne

Środki znieczulające powierzchniowo

Miejscowe - poraża zakończenia czuciowe w miejscu wprowadzenia i powoduje miejscowe znieczulenie

Zastosowanie:

- wyłącznie do znieczulenia miejscowego (pędzlowanie błon śluzowych, zakraplanie oczu)

Środki znieczulające powierzchniowo

ETOFORM (ANESTEZYNA)

Zastosowanie:

- świąd skóry

- bolesne powierzchowne rany i oparzenia

- doustnie - znieczulenie błony śluzowej żołądka

Środki znieczulające powierzchniowo

TETRAKAINA

Zastosowanie:

- w laryngologii - roztwory wodne do pędzlowań

Środki znieczulające powierzchniowo

INNE:

CYKLOMETYKAINA

PIPEROKAINA

BUTAMINA

PRILOKAINA

Preparat:

- Emla - lignokaina+prilokaina

Środki do znieczulania dotkankowego

PROKAINA

Zastosowanie:

miejscowe

ogólne:

- przeciwbólowe (nerwobóle)

- miażdżyca naczyń mózgowych i obwodowych (rozszerza naczynia krwionośne)

Środki do znieczulania dotkankowego

LIDOKAINA (LIGNOKAINA)

Działanie:

- silniejsze i dłuższe niż prokaina, mniejsza toksyczność

Zastosowanie:

- miejscowe znieczulenie

- dożylnie - zaburzenia rytmu serca

Środki do znieczulania dotkankowego

Preparaty:

- Lignocainum hydrochloricum - ampułki, aerozol, żel

- Xylocaine - aerozol

Środki do znieczulania dotkankowego

BUPIWAKAINA

Działanie:

- miejscowe znieczulające 4x silniejsze niż lidokaina

- bardziej toksyczna niż lidokaina

- powoduje silną i długotrwałą blokadę czuciową (4-6 h)

Środki do znieczulania dotkankowego

MEPIWAKAINA

Działanie:

- podobne do lidokainy, ale dłuższe i szybsze

Środki do znieczulania dotkankowego

EDAN

Działanie:

- miejscowe znieczulające silniejsze i dłuższe od prokainy

- spazmolityczne

Zastosowanie:

w stomatologii, laryngologii, chirurgii ogólnej

Preparat:

Edan

Działania niepożądane środków znieczulających miejscowo

Działanie toksyczne:

- jest wynikiem przedawkowania

- zwiększa się wraz ze wzrostem stężenia

- zaburzenia smaku

- pobudzenie psychoruchowe

- drgawki

Działania niepożądane środków znieczulających miejscowo

Reakcje alergiczne:

- głównie - prokaina, tetrakaina

- należy wykonać próbę na środki do znieczulenia przewodowego

Rola fizjologiczna żółci
- udział w trawieniu i wchłanianiu lipidów oraz wzrost rozpuszczalności w lipidach
- usuwanie z organizmu produktów przemiany materii (cholesterol, barwniki, kwasy żółciowe)

Leki żółciotwórcze - wspomagają wytwarzanie żółci przez komórki wątroby
- kwasy żółciowe
- pochodne kwasy salicylowego
- pochodne difenylopropyloaminy (dizopremina)
- triotiony
- olejki eteryczne z roślin

Działające bezpośrednio
- leki cholinergiczne ( prostygmina)
- leki miotoniczne ( wazopresyna, histamina)

Działające pośrednio
- osmotyczne (przeczyszczające)
- olej rycynowy
- środki pokarmowe ( oliwa, żółtko, czekolada)

LEKI ŻÓŁCIOTWÓRCZE:
Zastosowanie
- Zakażenie bakteryjne dróg żółciowych,
- Kamica żółciowa,
- Hiperbilirubinemia

KWASY ŻÓŁCIOWE:
- żółć (.tu coś było ale nie zdążyłam zapisać.)
- kwas dehydrocholowy
- dehydrocholan sodu

Działanie
- udział w trawieniu tłuszczów- emulgacja
- umożliwiają wchłanianie tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,
- pobudzenie wytwarzania i wydzielania żółci przez wątrobę
- pobudzają perystaltykę jelit,
- aktywacja enzymów trawiennych
-działanie bakteriobójcze, moczopędne

Działania niepożądane
- znaczna toksyczność
- po podaniu dożylnym - zaburzenia krążenia, spadek ciśnienia
- bóle brzucha, biegunka

Przeciwwskazania
- niedrożność dróg żółciowych,
- stany zapalne i uszkodzenie wątroby,

Wskazania
- niedobór endogennych kwasów żółciowych z osłabionym wydzielaniem żółci,
- w uszkodzeniach wątroby i dróg żółciowych,

POCHODNE KWASU NIKOTYNOWEGO:
- hydroksymetyloamin kwasu nikotynowego

Działanie
odkażające drogi żółciowe,
spazmolityczne,
żółciotwórcze

Zastosowanie
stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych

Preparaty- Cholamid, Bilami

POCHODNE KWASU SALICYLOWEGO - Osalmid
Działanie:
- żółciotwórcze i żółciopędne,
- spazmolityczne
- przeciwbakteryjne

Przeciwwskazania
- Ostra niewydolność nerek,
- Choroba wrzodowa żołądka

LEKI ROŚLINNE - olejki eteryczne i terpeny
- ziele dziurawca,
- liść m. pieprzowej
- liść melisy,
- korzeń mniszka,
- liść rozmarynu,
- ziele krwawnika

Działanie
- żółciopędne i żółciotwórcze
- odkażające na drogi żółciowe, moczowe i oddechowe.

Preparaty- Artecholin, Raphacholin, Sylimarol

Zastosowanie
- Dyskinezy pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,
- w diagnostyce- celem pobrania próbek do badań

Działanie
- wywołanie skurczu mięśni gładkich i rozluźnienie zwieraczy pęcherzyka żółciowego
- nasilenie na drodze odruchowej wchłaniania żółci

LEKI MOCZOPĘDNE: leki zwiększające ilość wydalanego moczu

Mechanizmy działania leków moczopędnych:

- Podwyższenie ciśnienia krwi, rozszerzenie naczyń nerkowych, zwiększenie ilości przepływającej krwi

- Zwiększenie ilości wolnej wody.

- Zwiększenie filtracji moczu pierwotnego w nerkach.

- Zahamowanie wchłaniania zwrotnego w nerkach.

Zastosowanie leków moczopędnych:

- Obrzęki

- Stany zatrzymania elektrolitów i substancji azotowych

- Nadciśnienie

- Zatrucia

DIURETYKI - leki zwiększające głównie wydzielanie wody

SALURETYKI - leki zwiększające głównie wydzielanie soli mineralnych (sodu i chlorków)

Podział leków moczopędnych ze względu na punkt uchwytu działania:

1.Leki o głównie nerkowym punkcie uchwytu

- (zwiększają przesącz pierwotny i hamują wchłanianie zwrotne):

- Tiazydy (hydrochlorotiazyd)

- Pochodne chinazoliny i indoliny (chlortalidon, indapamid, kwas tienylowy)

- Diuretyki pętlowe (furosemid, kwas etakrynowy)

- Metyloksantyny (teofilina, teobromina)

- Związki rtęci (merkurofilina)

- Inhibitory anhydrazy węglanowej (acetazolamid)

- Pochodne tiazyny (chlorazanil)

- Surowce roślinne o działaniu moczopędnym

2.Leki o głównie pozanerkowym punkcie uchwytu

- (działające na koloidy krwi i tkanek, powodujące hydremię).

- Krystaloidy (glukoza, octan potasu, mannitol, mocznik, izosorbit)

- Leki zakwaszające (chlorek amonowy, chlorek wapniowy)

- Wymienniki jonowe

- Woda

Podział leków moczopędnych ze względu na siłę działania:

1.Silnie działające - diuretyki pętlowe ( > 15%):

- Pochodne kwasu fenoksyoctowego (kwas etakrynowy)

- Pochodne kwasu sulfamylobenzoesowego

(furosemid, bumetanid)

- Związki rtęci (diuretyki rtęciowe)

2. Średnio silnie działające - diuretyki korowego odcinka pętli nefronu (5-10%)

- Tiazydy (chlorotiazyd, hydrochlorotiazyd)

- Pochodne heterocykliczne chinazoliny i indoliny ( chlortalidon, chinetazon, metolazon, indapamid)

- Pochodne kwasu fenoksyoctowego (kwas tienylowy)

3. Słabo działające (< 5%)

- diuretyki oszczędzające potas (spironolakton, triamtaren, amilorid)

- inhibitory anhydrazy weglanowej (acetazolamid)

- metyloksantyny (aminofilina)

- diuretyki osmotyczne (mannitol, mocznik)

TIAZYDY

Działanie:

- Hamują wchłanianie zwrotne sodu, potasu, chlorków i węglanów, a wtórnie wody

- Działają po ok. 2 godz., przez 6-12 godz.

- Silnie moczopędne i hipotensyjne

Zastosowanie:

- obrzęki pochodzenia sercowego, wątrobowego i nerkowego

- nadciśnienie samoistne i nerkowe

Działanie niepożądane (najwięcej u osób w podeszłym wieku):

- reakcje alergiczne

- hipokalemia, hiperglikemia

- nudności , wymioty, bóle głowy, osłabienie siły mięśni

Przeciwskazania:

- ostra niewydolność nerek z bezmoczem

- zaburzenia elektrolitowe

- ciąża

- przed zabiegiem operacyjnym

Preparaty:

- Hydrochlorotiazidum (hydrochlorotiazyd)

- Diuril (chlorotiazyd)

- Tialorid (hydrochlorotiazyd)

- Clopamid - Brinaldix (klopamid) - działanie podobne do tiazydów, ale powyżej 24 h

Pochodne chinazoliny i indoliny - CHLORTALIDON

Działanie:

- saluretyk - hamuje wchłanianie zwrotne sodu i chlorków w kanalikach bliższych

Wskazania:

- obrzęki, nadciśnienie tętnicze

Działanie niepożądane:

- zburzenia żołądkowo-jelitowe

- zawroty i bóle głowy

- reakcje uczuleniowe

Przeciwskazania:

- ostra niewydolność nerek z bezmoczem

- śpiączka wątrobowa

- ciąża, laktacja

- uczulenie na sulfonamidy

Preparaty:

- Hygroton (Urandil)

INDAPAMID

Działanie:

- hamuje wchłanianie zwrotne sodu w kanalikach bliższych i w korowej części kanalików dalszych

- hamuje transport jonów wapniowych w komórce mięśniowej

Wskazania:

- nadciśnienie samoistne

Działanie niepożądane:

- hipokaliemia, osłabienie

- reakcje uczuleniowe

- hipotonia ortostatyczna

Przeciwskazania:

- ciąża

- ciężka niewydolność wątroby

Preparaty:

- Terentesif (Fludex, Indapamide)

KWAS TIENYLOWY

Działanie:

- hamuje wchłanianie zwrotne sodu

- zwiększa wydalanie moczanów

- działanie moczopędne po 1 h od podania i trwa 12-14 h

Wskazania:

- nadciśnienie głównie u chorych ze skłonnością do hiperurykemii

Działanie niepożądane:

- nieznaczna hipokaliemia

- urykozuria

- bóle w klatce piersiowej

Preparat:

- Diflurex

Diuretyki pętlowe - bardzo silne działanie moczopędne

FUROSEMID

Działanie:

- działa szybko

- najsilniejszy lek moczopędny

- hamuje głównie wchłanianie zwrotne chlorków i sodu

Wskazania:

- nagłe stany

- obrzęk mózgu, płuc

- obrzęki obwodowe różnego pochodzenia

- przełom nadciśnieniowy

- zatrucia lekami

Działanie niepożądane:

- odwracalne zaburzenia słuchu

- hipokaliemia, hipochloremia

- niekiedy hiperglikemia, hiperurykemia, hiponatremia

Interakcje:

- nasila działanie leków hipotensyjnych i środków zwiotczających mięśnie prążkowane

- osłabia działanie leków przeciwcukrzyco-wych

Przeciwskazania:

- bezmocz, ciąza

- niedrożnośc dróg moczowych

- hipokaliemia, śpiączka wątrobowa

Preparat:

- Furosemidum (Lasix)

KWAS ETAKRYNOWY

Działanie:

- działa szybko, znacznie krócej niż furosemid

- hamuje wchłanianie zwrotne sodu

Wskazania:

- obrzęki w niewydolności krążenia

- zespół nerczycowy

- marskość wątroby

Działanie niepożądane:

- zaburzenia żołądkowo - jelitowe

- reakcje alergiczne

- uszkodzenie słuchu

- zaburzenia elektrolitowe

Przeciwskazania:

- cukrzyca, ciąża

- marskość wątroby

Preparat:

- Uregyt (kwas etakrynowy)

Diuretyki oszczędzające potas wywołują retencję potasu stosuje się często z diuretykami wywołującymi hipokaliemię

SPIRONOLAKTON

Działanie:

- antagonista aldosteronu

- hamuje wchłanianie zwrotne sodu

- efekt działania po ok. 4-6 dniach

Wskazania:

- hiperaldosteronizm pierwotny i wtórny

- obrzęki

- marskość wątroby

Działanie niepożądane;

- hiperkaliemia

- zaburzenia rytmu serca

Przeciwskazania:

- niewydolność nerek

- hiponatremia

- ciąża, bezmocz

Preparaty:

- Spironol, Spiridon, Uractone, Verospiron (spioronolakton)

- Aldactone (kanrenoan)

TRIAMTAREN I AMILORYD

Działanie:

- antagonistyczne do aldosteronu (pseudo-antagoniści)

- słabe działanie moczopędne

- zmniejszają wydalanie potasu

Wskazania:

- zapobieganie niedoborom potasu

- obrzęki

- nadciśnienie tętnicze

Działanie niepożądane:

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe

- hiperkaliemia

Przeciwskazania:

- hiperkaliemia, ciąża

- niewydolność nerek

Preparaty:

- Triamtaren (triamtaren)

- Modamide (amiloryd)

- Tialorid (Moduretic)- amiloryd

METYLOKSANTYNY

Działanie:

- zwiększają przesączanie kłębkowe i wydzielanie chlorków i wody

Wskazania:

- obrzęki pochodzenia sercowego

- rzadko stosowane jako leki moczopędne

Przeciwskazania:

- zapalenie kłębuszków nerkowych

Preparaty:

- Theophyllinum (teofilina)

- Theobrominum (teobromina)

- Aminophyllinum, Euphyllinum (aminofilina)

Inhibitory anhydrazy węglanowej (acetazolamid)

Działanie:

- hamują wchłanianie zwrotne sodu

- zwiększają wydalanie wodorowęglanów i fosforanów პ kwasica

- rzadko stosowane jako leki moczopędne

Wskazania:

- obrzęki, jaskra, padaczka

Działanie niepożądane:

- zaburzenia wodno-elektrolitowe (kwasica, hipokaliemia)

zaburzenia neurologiczne (bóle głowy, pobudzenie)

- objawy uczuleniowe

Przeciwskazania:

- ostra niewydolność nerek, wątroby i nadnerczy

- niedoczynność tarczycy, kwasica

Preparat:

- Diuramid (acetazolamid)

Diuretyki osmotyczne - krystaloidy

Działanie:

- rozpuszczalne w wodzie nieelektrolity, swobodnie przesączane i nie wchłaniane zwrotnie w nerce

- wzrost ciśnienia osmotycznego w świetle cewki პ spadek wchłaniania zwrotnego wody პ zwiększenie diurezy

Krystaloidy

Działanie niepożądane

- Obrzęk płuc przy niewydolności mięśnia sercowego

MANNITOL

Wskazania:

- zatrucia

- obniżenie ciśnienia śródczaszkowego

- skąpomocz

Działanie niepożądane:

- obrzęk płuc przy niewydolności mięśnia sercowego

Preparaty:

- Mannitol (mannitol)

- Salutio Glucosi (glukoza)

- Urea (mocznik)

LEKI STOSOWANE W NADCIŚNIENIU TETNICZYM:

Nadciśnienie tętnicze - stan chorobowy, w którym stwierdza się podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi powyżej normy fizjologicznej:

- ciśnienie skurczowe > 140 mmHg

- ciśnienie rozkurczowe > 90 mmHg

Jest związane głównie z przewagą procesów kurczliwych i z osłabieniem oddziaływań rozkurczających naczynia tętnicze.

Dochodzi do przerostu ściany tętnic i zmniejszenia ich światła.

Najczęstsza postać nadciśnienia -nadciśnienie samoistne (nieznane przyczyny).

Wielkość ciśnienia tętniczego zależy od:

- oporu naczyniowego obwodowego

- pojemności minutowej serca

- objętości płynów krążących

Dobór leków hipotensyjnych zależy od fazy i ciężkości choroby , chorób towarzyszących i powikłań.

Podział ciśnienia tętniczego wg WHO:

Wskazania do leczenia farmakologicznego:

- Nadciśnienie ciężkie

- Nadciśnienie umiarkowane

- Nadciśnienie łagodne, ale obciążone czynnikami ryzyka

Podział nadciśnienia tętniczego:

- Nadciśnienie pierwotne (samoistne, choroba nadciśnieniowa) - przyczyny nieznane

- Nadciśnienie wtórne - znana przyczyna

Przyczyny nadciśnienia wtórnego:

- Jednostronne i obustronne choroby nerek

- Choroby gruczołów dokrewnych

- Choroby układu krążenia

- Choroby układu nerwowego

- Przyczyny jatrogenne

- Mutacje genów

Odległe skutki nadciśnienia tętniczego:

*W układzie krążenia:

- przerost lewej komory serca

- zaburzenia rytmu serca

- zmiany naczyń obwodowych

- niewydolność serca

*Zmiany na dnie oka

*W ośrodkowym układzie nerwowym:

- zagrożenie udarem mózgu

*Uszkodzenie nerek:

- albuminuria

Podział leków przeciwnadciśnieniowych:

1.Leki moczopędne (diuretyki)

- tiazydy

- furosemid - chlortalidon

- kwas etakrynowy

- klopamid

2. Leki hamujące aktywność układu współczulnego:

leki ၢ-adrenolityczne:

- propranolol

- oksprenolol

- metoprolol

- acebutolol

leki hamujące ośrodkowo aktywność układu współczulnego:

- klonidyna

- metylodopa

- rezerpina

- debryzochina

leki ၡ-adrenolityczne:

- prazosyna

- trimazosyna

- doksazosyna

- terazosyna

leki ၡ- i ၢ-adrenolityczne:

- labetalol

3. Inhibitory konwertazy angiotensyny:

- kaptopryl

- enalapryl

- lizynopryl

- peryndopryl

4. Blokery kanałów wapniowych:

- nifedypina,

- nitrendypina

- felodypina

- werapamil

- diltiazem

5.Leki o działaniu bezpośrednim na naczynia:

- hydrazynoftalazyny

- minoksydyl

- diazoksyd

- nitroprusydek sodu

Leki moczopędne to leki „pierwszego rzutu” w leczeniu nadciśnienia tętniczego, duża skuteczność i mała toksyczność, działanie hipotensyjne po 1-3 godz,. niebezpieczeństwo hipokaliemii

Leki hamujące ośrodkowo aktywność układu współczulnego

KLONIDYNA

Działanie:

- zmniejsza liczbę skurczów i objętość wyrzutową serca

- hamuje uwalnianie reniny

Wskazania:

- nadciśnienie umiarkowane i ciężkie, głównie w skojarzeniu z innymi lekami

- jaskra

Działanie niepożądane:

- ośrodkowe działanie depresyjne i zmniejszenie przepływu mózgowego:

- senność

- bóle głowy

- hipotermia

Przeciwskazania:

ciąża

stany depresyjne

- niewydolność nerek i wątroby

Preparaty:

Iporel (Catapresan, Haemitan)

- Isoglaucon

METYLODOPA

Działanie:

- hamuje syntezę noradrenaliny

- zmniejsza pojemność minutową serca

Wskazania:

- wszystkie postacie nadciśnienia tętniczego

- nadciśnienie tętnicze w ciąży

Działanie niepożądane:

- depresja

- zaparcia, biegunki

- obrzęki

Przeciwskazania:

- niewydolność nerek i wątroby

- stany depresyjne

- laktacja

Preparat:

- Methylodopa (Dopanol)

REZERPINA

Działanie:

- hamuje magazynowanie noradrenaliny w neuronach

depresyjne na oun

- rozszerza naczynia, zwalnia czynność serca

- rzadko stosowana z powodu licznych objawów niepożądanych

Działanie niepożądane:

- zaburzenia ze strony OUN głównie niebezpieczne stany depresyjne

- zaburzenia czynności przewodu pokarmowego

Preparaty:

- Normatens

- Raupasil

Leki ၡ-adrenolityczne

PRAZOSYNA

Działanie:

- blokuje wybiórczo receptory ၡ1- adrener-giczne

- rozszerza naczynia krwionośne i zmniejsza opór obwodowy

Wskazania:

- wszystkie postacie nadciśnienia tętniczego

Przeciwskazania:

- niewydolność mięśnia sercowego

- ostry zawał mięśnia sercowego

Działanie niepożądane:

- czasem senność, zmęczenie

- bóle głowy,

- hipotensja ortostatyczna

Preparaty:

- Polpresin (Minipress),

DOKSAZOSYNA:

Działanie:

- blokuje wybiórczo receptory ၡ1- adrener-giczne

- zmniejsza obwodowy opór naczyniowy

Działanie niepożądane:

- osłabienie, obrzęki

- zaburzenia równowagi

- niedociśnienie ortostatyczne

Przeciwskazania:

ciąża, laktacja

Preparaty:

- Cardura

URAPIDYL

Działanie:

- blokuje wybiórczo receptory ၡ1- adrenergiczne

Wskazania:

- wszystkie postacie nadciśnienia

Działanie niepożądane:

- bóle i zawroty głowy,

- nudności, niepokój

- niedociśnienie ortostatyczne

Preparat:

- Ebrantil

Leki ၡ- i ၢ-adrenolityczne - labetalol

Działanie:

- zmniejsza opór obwodowy

- zmniejsza objętość minutową i wyrzutową serca

- zmniejsza wydzielanie reniny

Wskazania:

- współistnienie nadciśnienia i choroby wieńcowej

- zwiększona aktywność reninowa osocza

Preparat:

- Presoccard

Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE)

Działanie:

- rozszerzenie naczyń

- zmniejszenie oporu naczyniowego

Wskazania:

- wszystkie postacie nadciśnienia

- niewydolność mięśnia sercowego

Przeciwskazania:

- choroby nerek i wątroby,

- ciąża, laktacja

KAPTOPRYL

Działanie niepożądane:

- zawroty głowy, bezsenność

- nadmierny spadek ciśnienia

Preparat:

- Captopril (Capoten)

ENALPRYL

Działanie:

działa silniej i dłużej niż kaptopryl

Działanie niepożądane:

- hipotonia ortostatyczna,

- bóle głowy

- bezsenność

Preparat:

- Enarenal (Mapryl)

PERYNDOPRYL

Działanie:

- działa przez 24 godz.

Preparat:

- Prestarium

Inne inhibitory ACE

Preparaty:

- Gopten ( trandolapryl)

- Lotensin ( benazepryl)

- Prinvil (lizynopryl)

Antagoniści receptora angiotensynowego (AT 1)

LOSARTAN

Działanie:

- bokuje wszystkie działania angiotensyny II

Wskazania:

- nadciśnienie tętnicze, również łącznie z innymi lekami

Przeciwskazania:

- ciąża

- hipowolemia

Preparat:

- Loristan

Blokery kanałów wapniowych

Działanie:

- rozkurczanie małych tętniczek

- zmniejszenie objętości wyrzutowej serca

- korzystny wpływ na serce w chorobie wieńcowej

Preparaty stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego:

- Nifedipine (nifedypina)

- Nitrendypina (nitrendypina)

- Plendil (felodypina)

- Lacipil (lacidipna)

Leki bezpośrednio rozszerzające naczynia krwionośne

DIAZOKSYD

Działanie:

- rozszerza tętniczki

- przyspiesza czynność serca

- hamuje wydzielanie insuliny

Wskazania:

- ciężkie postacie nadciśnienia

- hipoglikemia spowodowana nadmiernym wydzielaniem insuliny

Przeciwskazania:

- świeży zawał mięśnia sercowego

Działanie niepożądane:

- tachykardia

- hiperglikemia,

- hipotonia ortostatyczna

- bóle głowy

Preparat:

- Hyperstat

MINOKSYDYL

Działanie:

- przyspieszenie czynności serca

- osłabia presyjne działanie katecholamin

Wskazania:

- ciężkie postacie nadciśnienia oporne na inne leki

stany wymagające szybkiego obniżenia ciśnienia tętniczego

Działanie niepożądane:

- nasilenie dolegliwości wieńcowych

Przeciwskazania:

- pheochromocytoma

- po zawale mięśnia sercowego

- niestabilna dusznica bolesna

- ciąża

Preparaty:

- Loniten

- Loxon ( Piloxidil, Regaine)

NITROPURSYDEK SODOWY

Działanie:

- rozkurcza naczynia

- przyspiesza akcję serca

Wskazania:

- przełom nadciśnieniowy

- wstrząs kardiogenny

- zawał serca

Przeciwskazania:

- wyrównane nadciśnienie tętnicze

- hipotyreoza

- hipowolemia

Działanie niepożądane:

- może powodować methemoglobinemię

- wymioty, bóle i zawroty głowy

- drżenia mięśniowe

Preparat:

- Naniprus (Nipride)

Pochodne hydrazynoftalazyny

Działanie:

- powodują długotrwałe i powolne obniżenie ciśnienia krwi

- rozkurczają mięśnie gładkie większych tętniczek

- działaja adrenolitycznie, miolitycznie i moczopędnie

- działają depresyjnie na OUN

Wskazania:

- nadciśnienie umiarkowane i ciężkie

- rzucawka porodowa

- głównie z innymi lekami

Przeciwskazania:

- ostra choroba wieńcowa

- nadciśnienie płucne

Działanie niepożądane:

- hipotensja ortostatyczna

- nudności, bóle i zawroty głowy

Preparaty:

- Binazin ( todralazyna)

- Dihydralazinum (Nepresol) - dihydralazyna

Przełom nadciśnieniowy

Ciężki stan w chorobie nadciśnieniowej (ciśnienie rozkurczowe > 130 mmHg) wymagający natychmiastowej interwencji, zagrożenie wylewem do mózgu, ostrą niewydolnością serca i zawałem serca.

Stosowane leki:

- nifedypina, fentolamina, furosemid, nitroprusydek sodowy, diazoksyd, klonidyna, urapidyl.

Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca (wieńcowej)

Choroba niedokrwienna serca -

stan uszkodzenia mięśnia sercowego wywołany zachwianiem równowagi pomiędzy wielkością przepływu wieńcowego, a zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen i związki energetyczne.

Przyczyny choroby niedokrwiennej serca:

- miażdżyca naczyń wieńcowych

- skurcze naczyń wieńcowych

Miażdżyca

Definicja:

- przewlekła choroba dużych i średnich tętnic charakteryzująca się występowaniem złożonych zmian w błonie wewnętrznej tych naczyń

Patogeneza miażdżycy:

Zmiany miażdżycowe rozwijają się w następstwie przewlekłego procesu zapalno-immunologicznego w ścianie tętnicy.

Są wynikiem działania różnych czynników, jak:

- niedotlenienie

- wolne rodniki

- zmodyfikowane lipoproteiny o niskiej gęstości LDL

- uszkodzenia śródbłonka naczyniowego

Główna przyczyna rozpoczęcia procesu miażdżycowego to zaburzenia metabolizmu ściany tętnicy i hiperlipidemie.

Istotną rolę w zapoczątkowaniu i rozwoju miażdżycy odgrywają też:

- infekcje bakteryjne i wirusowe

- zachwianie równowagi między działaniem tromboksanu A2 i prostacykliny

Ognisko gromadzenia się lipidów, włókien kolagenowych, mukopolisacharydów i złogów wapnia w błonie wewnętrznej tętnicy

↓

Uszkodzenia śródbłonka, migracja miocytów z błony środkowej do błony wewnętrznej i ich proliferacja

↓

Synteza włókien kolagenowych przez miocyty, agregacja i adhezja płytek krwi

Czynniki uszkadzające śródbłonek:

- hemodynamiczne

- humoralne

- metaboliczne (hipercholesterolemia, hipoksja, rodniki nadtlenkowe)

- immunologiczne

- mechaniczne

Czynniki sprzyjające rozwojowi mażdżycy:

Czynniki wewnątrzpochodne:

- uwarunkowania genetyczne

- wiek > 40 lat

- płeć męska

Czynniki zewnątrzpochodne:

- dieta bogatotłuszczowa i bogatoenergetyczna

- palenie papierosów

- nadciśnienie tętnicze

- brak ruchu

- stres

- cukrzyca

- otyłość

- procesy zapalne

Podział choroby niedokrwiennej serca wg WHO

- Pierwotne zatrzymanie serca

- Dusznica bolesna

- wysiłkowa ( świeża, stabilna lub zaostrzona)

- spontaniczna

- niestabilna

- Zawał serca ostry lub przebyty

- Choroba niedokrwienna serca pod postacią niewydolności krążenia

- Choroba niedokrwienna serca pod postacią niemiarowości

Cel leczenia choroby wieńcowej:

Poprawa bilansu energetycznego mięśnia sercowego, czyli dostosowanie dostawy tlenu do aktualnych potrzeb mięśnia sercowego.

Leki stosowane w chorobie wieńcowej:

Leki stosowane w leczeniu napadów bólowych:

- Azotany i azotyny

Leki stosowane w profilaktyce napadów bólowych i w przewlekłej niewydolności wieńcowej:

- Leki ၢ-adrenolityczne (ၢ-blokery)

- Leki blokujące kanały wapniowe

- Azotany o przedłużonym działaniu

- Pochodne sydnoiminy

- Leki cytoprotekcyjne (trimetazydyna)

Azotany i azotyny

NITROGLICERYNA

Działanie:

- silnie rozszerza naczynia tętnicze i żylne

- zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen

Wskazania:

- napad i profilaktyka napadu bólu dusznicowego

ostry zawał mięśnia sercowego

- ostra niewydolność lewokomorowa

- przełom nadciśnieniowy

Działanie niepożądane:

- nagłe zaczerwienienie twarzy, uczucie gorąca, ból głowy, omdlenia

Przeciwskazania:

- hipotonia w przebiegu zawału mięśnia sercowego

- jaskra

- krwawienie śródczaszkowe

Preparaty stosowane do przerwania napadu bólu wieńcowego:

- Nitroglicerynum ( Polnitrin)

- Nirmin (Nitroven)

- Nitromint aerozol

Preparaty stosowane w zapobieganiu i leczeniu bólów wieńcowych:

- Sustonit mite, -forte i prolongatum

- Nitroglicerynum prolongatum

- Nitroderm TTS

IZOSORBIT

Działanie:

- bezpośrednio poraża mięśnie gładkie

- silne działanie hipotensyjne

Wskazania:

- napady i profilaktyka napadów bólów wieńcowych

- przewlekłe bóle wieńcowe

Przeciwskazania:

jaskra,choroby nerek

Preparaty:

- Sorbonit, Isodinit, Aerosonit, Mononit

Leki ၢ-adrenolityczne

Działanie:

- ekonomizacja pracy serca przez:

- hamowanie czynności serca

- działanie hipotensyjne

- zniesienie wpływu endogennych amin katecholowych na serce

- zmniejszają częstość i nasilenie bólu dławicowego u ludzi cierpiących na dusznicę bolesną wysiłkową

Nieselektywne leki ၢ-adrenolityczne:

Działają na receptory ၢ-adrenergiczne również poza sercem

Działanie niepożądane:

- hipoglikemia, depresja OUN, skurcz oskrzeli

Preparaty:

Propanolol ( propranolol)

Oxprenolol ( oksprenolol)

Corgard ( nadolol)

Leki ၢ-adrenolityczne selektywne

Blokują głównie receptory ၢ1-adrenergi-czne

Preparaty:

Lopressor ( metoprolol)

Tenormin (atenolol)

Sectral (acebutolol)

Leki blokujące kanały wapniowe:

Działanie:

- zmniejszają kurczliwość mięśnia sercowego

- zmniejszają zużycie tlenu przez mięsień sercowy

- hamują układ bodźcoprzewodzący serca

- rozszerzają naczynia wieńcowe

- niektóre działają antyagregacyjnie

Podział leków blokujących kanały wapniowe wg WHO

1. Pochodne difenyloalkiloaminy - werapamil i fendylina

2. Pochodne benzodiazepiny - diltiazem

3.Pochodne dihydropirydyny - nifedypina, felodypina, isradypina, amlodypina, nikadypina, lacidipina i nimodypina

4.Pochodne piperazyny - cynaryzyna, flumarazyna

5.Inne - prenylamina, perheksylina

Podział kliniczny antagonistów kanału wapniowego

Werapamil

Działanie:

rozszerza naczynia tętnicze, nie wpływa na naczynia żylne

- hamuje pracę serca i zmniejsza zużycie tlenu przez mięsień sercowy

Wskazania:

- choroba wieńcowa

- nadciśnienie tętnicze

- nadciśnienie płucne

Działanie niepożądane:

- hipotonia ortostatyczna

- bradykardia

- bóle i zawroty głowy

Przeciwskazania:

- niewydolność serca,

- zaburzenia przewodzenia

- niedociśnienie tętnicze

- leczenie ၢ-adrenolitykami

Preparaty:

- Staveran (Isoptin, Isoptin SR Lekoptin, Verapamil)

Nifedypina

Działanie:

- rozszerza tętnice obwodowe

- obniża ciśnienie tętnicze krwi

przyspiesza akcję serca

- zmniejsza zużycie tlenu przez mięsień sercowy

Wskazania:

- nadciśnienie tętnicze

- leczenie i zapobieganie chorobie wieńcowej

Działanie niepożądane:

- zaczerwienienie skóry

- bóle i zawroty głowy

- nudności, wymioty

Przeciwskazania:

- wstrząs

- niskie ciśnienie tętnicze krwi

- blok przedsionkowo - komorowy

Preparaty:

- Nifedipine (Cordafen, Adalat, Cordipin, Corinfar)

Diltiazem:

Działanie:

- zmniejsza opory naczyniowe

- zwalnia czynność serca

- obniża ciśnienie krwi

- zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen

Wskazania:

- leczenie i profilaktyka choroby wieńcowej oraz nadciśnienia tętniczego

Działanie niepożądane:

- podobne jak werapamil, lecz słabiej wyrażone

Preparaty:

- Poltiazem ( Dilzem, Aldizem, Blocalcin, Diltiazem)

Pochodne sydnoiminy

MOLSYDOMINA

Działanie:

- silnie rozszerza naczynia żylne

- zmniejsza zużycie tlenu przez mięsień sercowy

Wskazania:

- profilaktyka i hamowanie napadów dusznicy bolesnej

Działanie niepożądane:

- bóle głowy, zaczerwienienie twarzy

- hipotonia ortostatyczna

- obniżenie ciśnienia tętniczego

Przeciwskazania:

- ciąża, niedociśnienie, jaskra, urazy głowy

- świeży zawał mięśnia sercowego

- wstrząs kardiogenny, obrzęk płuc

Preparaty:

- Molsidomina ( Corvaton, Corvasal)

Trimetazydyna

Działanie:

- podtrzymuje procesy metaboliczne w komórkach w warunkach niedotlenienia

- zapobiega wyczerpywaniu się ATP

- reguluje aktywność pompy sodowo-potasowej w błonie komórkowej

Zastosowanie:

- ułatwia komórce przetrwanie w warunkach niedotlenienia, przez przestawienie metabolizmu mięśnia sercowego na mniej zależny od tlenu

- zapobiega napadom dusznicy bolesnej

- podana przed zawałem - zmniejsza obszar martwicy

- zapobiega retinopatii

Działanie niepożądane:

- czasami zaburzenia żołądkowo-jelitowe

Przeciwskazania:

- ciężka niewydolność nerek lub wątroby

- nadwrażliwość na lek

- ciąża

Preparat:

- Preductal

INNE LEKI :

- kwas kapobenowy

- kloridarol

Leki przeciwwstrząsowe

WSTRZĄS - zagrażająca życiu niewydolność krążenia przebiegająca z krytycznym zmniejszeniem ukrwienia narządów i następowym hipoksyjno- metabolicznym uszkodzeniem funkcji komórek.

Podział:

- wstrząs hipowolemiczny

- wstrząs kardiogenny

- wstrząs septyczny

- wstrząs anafilaktyczny

WSTRZĄS HIPOWOLEMICZNY

Etiologia:

- utrata krwi, osocza i płynów w wyniku oparzeń, wymiotów, biegunek, zapalenia otrzewnej, przetok

WSTRZĄS KARDIOGENNY

Etiologia:

- zawał serca, zapalenie mięśnia sercowego

- zaburzenia rytmu serca

- ostra niewydolność serca

- zator tętnicy płucnej

WSTRZĄS SEPTYCZNY

Etiologia:

- uwalniane przez bakterie toksyny

Czynniki ryzyka:

- ciężkie zabiegi operacyjne

- wyniszczenie, oparzenia

- nowotwory, cukrzyca, agranulocytoza

Bezpośrednie przyczyny:

- infekcje dróg moczowych lub żółciowych

- zapalenie otrzewnej, tracheostomia

- septyczne poronienia

WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY

Etiologia:

- reakcje alergiczne na leki:

antybiotyki (penicylina), sulfonamidy, radiologiczne środki cieniujące, anestetyki lokalne, kwas acetylosalicylowy, dekstran

- reakcje alergiczne na obce białka i polisacharydy:

jady owadów i węży, szczepionki

Stosowane leki:

- hemibursztynian hydrokortyzonu

- epinefryna

Leki kurczące naczynia

Zastosowanie:

- wstrząs kardiogenny

niektóre postacie wstrząsu septycznego i endotoksycznego

Preparaty:

- Epinephrine, Adrenalinum (epinefryna)

- Levarterenol, Levonor (norepinefryna)

- Ephedrinum (efedryna)

- Dopamin (dopamina)

- Dobutrex ( dobutamina)

Leki rozszerzające naczynia

Zastosowanie:

maksymalny skurcz naczyń w pewnych obszarach

Preparaty:

- leki ၡ-adrenolityczne ( dibenzylina, fentolamina i in.)

Hormony kory nadnerczy

Zastosowanie:

- wstrząs anafilaktyczny i uczuleniowy

Preparaty:

- Hydrocortisonum (Hydrocortisonum aeticum, Hydrocortisonum hemisuccinatum)

Narkotyczne leki przeciwbólowe

Zastosowanie:

- zwalczanie bólu towarzyszącemu wstrząsowi

Preparaty:

- Eucodal (oksykodon)

- Dolargan (petydyna)

- Thalamonal (fentanyl+droperydol)

Tlen

Zastosowanie:

- do momentu wyprowadzenia chorego ze wstrząsu

Carbogen

Leki stosowane w skazach krwotocznych.

Wrodzony lub nabyty zespół chorób hemostazy przebiegający z: Krwotokami, krwiakami lub wybroczynami podskórnymi wyst ępujacymi bez zewnętrznej przyczyny.

Większe krwotoki po urazach niż oczekiwane

Nasilenie fizjologicznie krwawień

Rodzaje skaz krwotocznych:

- Naczyniowe (wazopatie)- zab. Hemostazaw zakresie naczyń

- Płytkowe (trombocytopatie)- zaburzenia hemostazy

- Osoczowe (koagulopatie)- zaburzenia hemostazy w zakresie krzepnięcia i fibrynolizy

Są nastepstwem:

- niedoboru lub spadku aktywności czynników krzepnięcia

- działania inhibitorów krzepnięcia lub czynników uczyniających hemostazę

Skazy osoczowe:

- wrodzone (hemofilia A,B,C, choroba von Willebranda)

- nabyte

- w przebiegu przewlekłych chorób wątroby

- niedobór wit. K

- inne np. DIC, hiperfibrynoliza

Leki działające miejscowo:

- Epinefryna

- Woda utleniona

- Tanina

- Trombina, gastrombina

- Preparaty żelatynowe: spongostan, preparaty oksycelulozowe (ksycel, surgical)

Leki stosowane w skazach naczyniowych:

- glikokortykosteroidy

- kwas askrobowy

- etamsylat

- dobesylan wapnia

- rutozyd

- trokserutyna

Leki stosowane w skazach krwotocznych płytkowych:

- glikokortykosteroidy

- cyklofosfamid

- azatiopryna

- wiukrystyna, wiublastyna

- immunoglobuliny

- koncentraty płytek

Leki stosowane w skazach osoczowych:

- preparaty osoczowe czynniki krzepnięcia

- wazopresyna i jej analogi

- witamina K

Leki obniżające krzepliwość krwi:

- heparyny (tradycyjna HMWH) - inaktywują protrombiny, trombiny wzmagają fibrynolizy

- doustne leki przeciwzakrzepowe ( antagoniści witaminy K - Warfaryna synteza nieaktywnych czynników krzepnięcia, profilaktyka zakrzepowo - zatorowa)

- leki defibrynujące (Ankrod, Batroksobina - zawierają enzymy rozkładające fibrynogen - powstają nieprawidłowe monomery, łatwo trawione rzez plazminę)

- leki hamujące czynniki płytek krwi (hamowanie agregacji płytek przez hamowanie cyklooksygenazy. Kwas acetylosalicylowy - świeży zawał serca, choroba niedokrwienna serca, prewencja udaru mózgu)

Kwas acetylosalicylowy

Działanie:

- Hamowanie COX-1 co prowadzi di zmniejszonej syntezy tromboksanu TXA.

- Małe ilości ASA 30-70mg - nieodwracalna inhibicja COX trwająca do końca życia płytki

Leki hamujące czynność płytek:

- tiklopidyna, klopidogrel

- hamowanie agregacji płytek.

- Tiklopidyna u 5% pacjentów powoduje neutropenię

- klopidogrel działa silniej nie daje objawów neutropenii

- abciksimab - przeciwciała monoklonalne - hamują agregację płytek

Leki wpływające na fibrynolizę:

1.leki hamujące fibrynolizę

2.leki trombolityczne - rozpuszczają skrzep

I generacja

- streptokinaza

- urokinaza

II generacja

- tkankowy aktywator plazminogenu ( t-PA)

- prourokinaza

wskazania:

- zawał serca

- zatorowość płucna

- zakrzepica żylna-

- leczenie krótkotrwałe, kontynuacja heparyną, antykoagulantami p.o.

przeciwwsazania:

- skaza krwotoczna

- udar mózgu

- ciężkie nadcisnienie tętnicze

- operacja w ciągu 2 tygodni

- ciąża

- choroba wrzodowa

- powikłania - krwawienia (leki hamujące fibrynolizę)

Stany chorobowe przebiegające ze zwiększoną fibrynolizą:

- przedawkowanie leków fibrynolitycznych

- operacje na naczyniach, prostacie, wątrobie , p.p.

- DIC

- postępowanie - leki hamujące fibrynolizę

leki hamujące fibrynolizę:

kwas aminokarponowy:

- inhibitor aktywatorów plazminogenu

- hamuje patologiczną fibrynolizę i zwiększa stabilizację skrzepu

działanie niepożądane:

- osłabienie i bóle mięśni

- diureza osmotyczna

kwas traneksamowy:

- działa silniej i jest lepiej tolerowany

Aprotynina:

- hamuje fibrynolizę i układ krzepnięcia

wskazania

- DIC z wtórnym uczynnieniem fibrynolizy

Niedokrwistości - podział

1.niedobarwliwe - spowodowane niedoborem żelaza

*niedobór Fe:

- zwiększone zapotrzebowania

- zmniejszenie dowozu i wchłaniania

- zwiększona utrata

*w osoczu nośnikiem Fe jest transferyna

*żelazo magazynowane jest w formie rozpuszczalnej ferrytyy i nierozpuszczalnej hemosyderyny

Preparaty:

Ascofer (glukonian żelazawy)

hemofer (siarczan żelazawy)

Sorbifer Durules ( -II-)

2.megaloblastyczne - niedobór wit.b12 i/lub kwasu foliowego

*wit. B 12 i kwas foliowy są niezbędne di syntezy DNA i proliferacji komórki

*niedóbór b 12 daje dodatkowe powikłanie neurologiczne

*niedobór kwasu foliowego

- uboga dieta,

- u kobiet w ciąży, wcześniaków

- leczenie fenytonią

3.aplastyczne - uszkodzenie szpiku i jego niewydolność produkcyjna

4.hemolityczna - nadmierny rozpad erytrocytów

Hemopatyczne czynniki wzrostu

erytropoetyna - stymuluje rozwój linii ertyrocytarnej

wskazania do podania

- przewlekła niewydolność nerek

- AIDS

- przewlekłe choroby o podłożu zapalnym

- choroby nowotworowe

- wcześniaki

preparat

- Eprex

powikłania

- objawy grypopodobne

- nadciśnienie

- deficyt żelaza

PREPARATY KRWIOPOCHODNE

Podstawowe wskazania do stosowanie krwi i jej pochodnych:

- nagła utrata ponad 25% objętości krwi krążącej lub osocza

- znaczne pogorszenie zdolności przenoszenia tlenu przez krew ba skutek ciężkiej niedokrwistości

- niedobory osoczowych czynników krzepnięcia z towarzyszącymi objawami skazy krwotocznej lub u chorych operowanych

- ciężkie niedobory innych białek osocza prowadzące do powikłań zagrażających życiu chorego

- małopłytkowość z ciężkimi objawami skazy krwotocznej i agaranulocytoza z ciężkimi zakażeniami

- przetaczanie wymienne krwi w chorobie hemolitycznej noworodków i niektórych zatruciach

- krążenie pozaustrojowe

- przeszczepianie szpiku i innych tkanek krwiotwórczych w stanach aplazji szpiku, białaczkach i ciężkich niedoborach immunologicznych

NIENARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE

Działanie:

Przeciwbólowe (mechanizm ośrodkowy i obwodowy)

Przeciwzapalne

Przeciwgorączkowe

Antyagregacyjne.

Działania niepożądane:

Ze strony przewodu pokarmowego:

Wzdęcia

Nudności

Wymioty

Owrzodzenia żołądka i dwunastnicy u osób przewlekle przyjmujących NLPZ

Ryzyko krwawienia

Uszkodzenie wątroby

Niewydolność nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek

Ze strony układu oddechowego:

Obrzęk krtani

Napady dychawicy oskrzelowej

Ze strony OUN:

Bóle i zawroty głowy

Depresja

Odczyny skórne, reakcje alergiczne.

POCHODNE ANILINY

PARACETAMOL

Działanie:

Przeciwbólowe

Przeciwgorączkowe

Hamuje aktywność cyklooksygenazy prostaglandynowej w OUN, ale nie na obwodzie

Nie działa przeciwzapalnie i antyagregacyjnie.

Zastosowanie:

Bóle o różnorodnej etiologii:

Bóle głowy, zębów, stawowe, gardła, uszu, menstruacyjne, migrenowe

Bóle w przebiegu chorób nowotworowych

Gorączka.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na lek

Niewydolność wątroby i nerek

Niedokrwistość

Niedobór G-6-PD i reduktazy methemoglobiny

Dzieci do 3. m-ca życia.

Działania niepożądane:

Skórne reakcje uczuleniowe

Niedokrwistość hemolityczna, trombocytopenia, agranulocytoza, methemoglobinemia

Niewydolność wątroby i nerek

Preparaty:

APAP

Efferalgan

Panadol.

POCHODNE KWASU SALICYLOWEGO

KWAS ACETYLOSALICYLOWY

Działanie:

Przeciwbólowo

Przeciwgorączkowo

Przeciwzapalnie

Antyagregacyjnie

Nieskuteczny w bólu pochodzenia trzewnego.

Zastosowanie:

Bóle różnego pochodzenia (bóle głowy, mięśni, stawów, bóle w przebiegu chorób nowotworowych)

Gorączka

Przeziębienia

Choroba reumatyczna i gośćcowa

Prewencja wtórna zawału mięśnia sercowego

Zapobieganie zakrzepicy naczyń krwionośnych.

Przeciwwskazania:

Czynna choroba wrzodowa i/lub dwunastnicy

Stany zapalne przewodu pokarmowego

Nadwrażliwość na salicylany

Skazy krwotoczne i zaburzenia krzepnięcia krwi

Zaburzenia równowagi kawasowo-zasadowej

Ciążą i okres karmienia piersią

Dzieci <12 r.ż. (ryzyko zespołu Reye'a)

Ostrożnie stosować u chorych z niewyrównaną niewydolnością krążenia, w astmie, niewydolności nerek i wątroby.

Działania niepożądane:

Zaostrzenie (nawrót) choroby wrzodowej, krwawienie z przewodu pokarmowego

Zaburzenia krzepnięcia krwi

Przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek

Odczyny alergiczne skórne i uogólnione (astma)

Pocenie się

Szum w uszach, nudności, wymioty, zawroty głowy

Zmniejszenie płodności u mężczyzn.

Preparaty:

Acetylsalicylic acid

Acard

Polocard

Apsirin

Polopiryna.

POCHODNE PIRAZOLONU

METAMIZOL

Działanie:

W grupie NLPZ- najsilniejszy lek przeciwbólowy

Przeciwgorączkowo

Przeciwzapalnie

Słabo spazmolitycznie.

Zastosowanie:

Bóle głowy, zębów

Spastyczne bóle jelitowe, kolka nerkowa, żółciowa

Bóle po drobnych zabiegach chirurgicznych

Bóle w przebiegu chorób nowotworowych

Bóle w chorobach reumatoidalnych

Gorączka, która nie ustępuje po innych lekach.

Przeciwwskazania:

Nadwrażliwość na lek (alergia pirazolowa)

Dzieci do 4. m-ca życia

Ostra niewydolność nerek lub wątroby

Zmiany w obrazie morfologicznym krwi

Ostra porfiria wątrobowa

Wrodzony niedobór G-6-PD

Niewydolność serca

Ciśnienie tętnicze skurczowe <100 mmHG.

Działania niepożądane:

Uszkodzenie szpiku

Niedokrwistość aplastyczna

Agranulocytoza

Hemoliza u chorych z niedoborem G-6-PD w erytrocytach

Bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki

Uszkodzenia wątroby, nerek

Zmiany skórne

Retencja sodu i wody, obrzęki

Bóle głowy

Pobudzenie lub senność

Splątanie

Zapalenie nerwu wzrokowego, odwarstwienie rogówki

Reakcje alergiczne.

Preparaty:

Metamizole sodium

Pyralgin

Pyralginum.

LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU POKARMOWEGO

Leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy

Czynniki patogenetyczne choroby wrzodowej:

Stres

Nieprawidłowe odżywianie

Alkohol

Palenie papierosów

Niektóre leki

Nadmiar kwasu solnego

Helicobacter pylori

Upośledzenie naturalnych mechanizmów obronnych błony śluzowej

W leczeniu choroby wrzodowej stosuje się:

Leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego:

- leki cholinolityczne blokujące receptor M1

- leki blokujące receptory histaminowe H2

- inhibitory pompy protonowej

- leki zobojętniające kwas solny

Leki spazmolityczne:

- leki parasympatykolityczne

- leki miolityczne

Środki osłaniające i ściągające

Chemioterapeutyki (amoksycyklina, klaritromycyna, metronidazol)

LEKI HAMUJĄCE WYDZIELANIE SOKU ŻOŁĄDKOWEGO

Leki cholinolityczne:

nieselektywne:

- atropina

- syntetyczne (oksyfenonium, propantelina, izopropamid)

selektywne:

PIRENZEPINA

Działanie:

- wybiórczy antagonista receptorów muskarynowych M1

- hamuje głównie wydzielanie kwasu solnego i pepsyny

Zastosowanie:

- ostre stany choroby wrzodowej głównie dwunastnicy

- zespół Zollingera-Ellisona

Działanie niepożądane:

- suchość w jamie ustnej

- zaburzenia widzenia

- nadmierne łaknienie

- zaparcia, biegunki

Przeciwskazania:

- I trymestr ciąży

- jaskra

- przerost gruczołu krokowego

- ciężka niewydolność nerek

Preparaty:

- Pirengast (Gastrozepin, Pirenzepin-ratiopharm)

Antagoniści receptora H2:

CYMETYDYNA

Działanie:

- hamuje stymulowane przez histaminę wydzielanie kwasu solnego

Zastosowanie:

- choroba wrzodowa dwunastnicy

- choroba Zollingera-Ellisona

Działanie niepożądane:

- bóle i zawroty głowy

- zaparcia, biegunki

- zaburzenia świadomości, omamy

- wzmaga im przedłuża działanie wielu leków metabolizowanych w wątrobie

- zaburzenia wydzielania hormonów płciowych

Przeciwskazania:

- zaburzenia czynności nerek i wątroby

- ciąża, laktacja

Preparaty:

- Cimetidinum (Altramet,Cimetidine, Histodil,Tagamet)

RANITYDYNA

Działanie:

- silniejsze niż cymetydyna

- nie działa na oun i uklad wydzielania wewnętrznego

- skuteczniejsza i bezpieczniejsza od cymetydyny

Przeciwwskazania:

- ciąża, laktacja

Preparaty:

- Ranigast (Ranisan, Ranital, Zantac, Ranigasan, Raniberl)

FAMOTYDYNA

Działanie:

znacznie silniejsze niż cymetydyna

Preparaty:

Ulfamid (Famotidine, Quamatel, Famogast)

NIZATYDYNA

Preparaty:

- Axid

Inhibitory pompy protonowej

Działanie:

- hamowanie czynnego transportu jonów wodorowych z komórek okładzinowych do światła żołądka

- hamowanie wytwarzania kwasu solnego w żołądku

OMEPRAZOL

Zastosowanie:

- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

- zespół Zollingera-Ellisona

Działanie niepożądane:

- na ogół dobrze tolerowany

- nudności, wymioty

- osłabienie, bóle głowy

Inne inhibitory pompy protonowej:

- pantoprazol

- lansoprazol

Preparaty:

- Losec (Exter, Ortanol) - omeprazol

- Controloc - pantoprazol

- Lanzul - lansoprazol

LEKI NEUTRALIZUJĄCE KWAS SOLNY

Działanie:

- zmniejszenie kwaśności soku żołądkowego poprzez chemiczne wiązanie kwasu solnego

Zastosowanie:

- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

- stany zapalne błony śluzowej żołądka z nadkwaśnością

Działanie niepożądane:

- następstwem alkalizacji mogą być zakażenia przewodu pokarmowego i układu moczowego

- utrata łaknienia

- osłabienie

- hamowanie wchłaniania niektórych leków

ZWIĄZKI GLINU

Działanie:

- umiarkowane zobojętnienie treści żołądka do pH 4

- ściągające

Działanie niepożądane:

- zaparcia

Stosowane związki glinu:

- koloidalny wodorotlenek glinowy

- fosforan glinowy

- węglan glinowy

Preparaty:

- Alusal (Alusal S) - wodorotlenek glinu

- Aluphos (Gelatum Aluminii phosphorici - fosforan glinowy)

- Kompensan - zasadowy węglan glinu

- Alugastrin (Gastrinal)- węglan dwuhydroksoglinowo-sodowy

ZWIĄZKI MAGNEZU

Działanie:

- znacznie silniej neutralizujące niż związki glinu

- miejscowe

Działanie niepożądane:

- przeczyszczające

- w niewydolności nerek możliwa hipermagnezemia

Stosowane związki magnezu:

- wodorotlenek i tlenek magnezowy

- węglan magnezowy

- trójkrzemian magnezowy

Preparaty:

- Magnosil - trójkrzemian magnezowy

- Milk of Magnesia - wodorotlenek magnezowy

PREPARATY ZŁOŻONE:

- zawierają związki glinu i magnezu, niektóre w połączeniu z preparatami roślinnymi

- Alumag (Maalox) - wodorotlenek glinu i magnezu

- Gastrin

- Gealcid

- Proacid

- Wikalina

WĘGLAN WAPNIOWY

Preparat:

- Calcium carbonicum

WODOROWĘGLAN SODOWY

Preparat:

- Natrium bicarbonicum (soda oczyszczona)

LEKI OSŁANIAJĄCE

1.Nieselektywne

- działanie osłaniające na całą błonę śluzową żołądka

ZASADOWY WĘGLAN BIZMUTAWY

- stosowany bardzo rzadko

Preparat:

- Bismuthum subcarbonicum

- składnik preparatów złożonych: Gastrin, Wikalina, Benzotal

2.Selektywne:

- działanie osłaniające na uszkodzoną lub zmienioną zapalnie błonę śluzową

CYTRYNIAN POTASOWO-BIZMUTAWY

Preparaty:

- Ventrisol (Cytrybin, De-Nol)

SUKRALFAT

Preparaty:

- Ulgastran (Ancrusal, Venter, Cerafat)

PREPARATY ROŚLINNE:

- siemię lniane

- korzeń prawoślazu

- liść i kwiat ślazu

Inne leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka

MIZOPROSTOL

Działanie:

- syntetyczny analog prostaglandyny E

- hamuje wydzielanie kwasu solnego stymulowane przez różne bodźce

- nasila wydzielanie śluzu i wodorowę-glanów tworzących barierę ochronną żołądka

Zastosowanie:

- profilaktyka i leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy

Działanie niepożądane:

- nudności, wymioty, biegunka

- ból głowy

Przeciwskazania:

- ciąża, laktacja

Preparat:

- Cytotec

KARBENOKSOLON

Działanie:

- pobudza wydzielanie śluzu

- zwiększa odporność błony śluzowej żołądka

- przyspiesza gojenie nadżerki

- przeciwzapalne

Zastosowanie:

- ze względu na działania niepożądane nie jest powszechnie stosowany

Działanie niepożądane:

- retencja sodu i utrata potasu

- obrzęki, hipokaliemia, nadciśnienie

Preparaty:

- Biogastron

- Biogastron duodenale (Duogastron)

PROGLUMID

Działanie:

- hamuje wydzielanie kwasu solnego

- przyspiesza gojenie się nadżerek

Preparat:

- Milid

SRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE

Zaparcia:

1.Atoniczne - zmniejszenie napięcia ścian jelit i zahamowanie perystaltyki

Leczenie:

- leki wzmagające napięcie ścian jelit

i perystaltykę

- leki przeczyszczające

2. Spastyczne - nadmierne skurcze mięśni okrężnych jelit i utrudnienie przesuwania się treści pokarmowej

Leczenie:

- leki spazmolityczne

- parafina ciekła

Środki przeczyszczające - środki wzmagające czynność motoryczną jelit i wydalenie treści pokarmowej z jelit

Działanie niepożądane:

- zaburzenie wchłaniania pokarmów პ niedożywienie, hipowitaminozy

- przekrwienie narządów miednicy mniejszej

- zapalenie błony śluzowej jelit

- ogólne działanie toksyczne po wchłonięciu

- zwiększenie skurczów i krwawień z macicy

Podział środków przeczyszczających:

၉. Działające na drodze fizycznej:

1. Środki osmotyczne:

a) krystaloidy nieorganiczne:

- siarczan magnezowy

- siarczan sodowy

- kwaśny fosforan sodowy

b) krystaloidy organiczne:

- wyciągi z owoców

- miód

2. Środki pęczniejące:

- agar

- metyloceluloza

3. Środki rozluźniające:

- dioktyl

- poloksalol

4. Środki poślizgowe:

- parafina ciekła

၉၉. Działające na drodze chemicznej:

1. Środki drażniące jelito cienkie:

- olej rycynowy

2. Środki drażniące jelito grube:

- glikozydy oksyantrachinowe

- pochodne fenyloftaleiny

- izatyny

Zastosowanie środków przeczyszczających:

- zaparcia

- przed badaniem radiologicznym

- przygotowanie chorego do zabiegu chirurgicznego w jamie brzusznej

- w leczeniu zatruć

Osmotyczne środki przeczyszczające

Działanie:

- zwiększenie ciśnienia osmotycznego treści jelitowej

- przenikanie wody z naczyń do światła jelit i upłynnienie treści jelit

- rozciągnięcie ściany jelit i wzmożenie ruchów perystaltycznych

Działanie niepożądane przy niewłaściwym stosowaniu:

- nadmierne rozciągnięcie ściany jelita

- odwodnienie organizmu

- zatrucie przy nadmiernym wchłonięciu

Zastosowanie:

- nieżyty błony śluzowej

- zaparcia przewlekłe

- jako leki odchudzające

Preparaty:

- Magnesium sulfuricum (siarczan magnezowy)- sól gorzka

- Natrium sulfuricum (siarczan sodowy)- sól glauberska

- Phospho-Laxative

- Enema

- Fortrans (preparat złożony) - przygotowanie do zabiegów

- Lactulosum (Duphalac)

Środki rozluźniające

Działanie:

- emulgujące i zmniejszające napięcie powierzchniowe

Działanie niepożądane:

- nadmierna perystaltyka jelit

- bóle brzucha

Preparat:

- Laxopol (Laxol, Dipolaxan) - dokusat

Środki pęczniejące

Działanie:

- nie wchłaniają się z jelit

- chłoną wodę i pęcznieją

- rozciągnięcie ściany jelit

- wzmożenie perystaltyki

Preparat:

- Neonormacol

Środki poślizgowe

PARAFINA CIEKŁA

Działanie:

- nie wchłania się z jelit

- utrudnia wchłanianie pokarmu i wody

- ułatwia przesuwanie treści jelitowej

Preparaty:

- Paraffinum liquidum - parafina ciekła

- Docusate sodium (Colace)

Środki drażniące błonę śluzową jelita cienkiego

OLEJ RYCYNOWY

Działanie:

- zwiększenie wydzielania błony śluzowej

- wzmożenie perystaltyki jelit

Preparat:

- Oleum Ricini

Środki drażniące błonę śluzową jelita grubego

GLIKOZYDY OKSYANTRACHINOWE

Działanie:

- wzmożenie perystaltyki i przekrwienie jelita grubego

Działanie niepożądane:

- przekrwienie narządów miednicy mniejszej

- wzmożenie krwawień miesiączkowych

i skurczów macicy

Przeciwskazania:

- ciąża

Preparaty:

- Alax

- Altra

- Normanol

- Normogran

- Rhelax

- Normosan

KŁĄCZE RZEWIENIA

Działanie:

- w małych dawkach ściągająco i zapierająco

- w dużych przeczyszczająco

Preparaty:

- Pulvis Magnesiae cum Rheo

- Extractum Rhei siccum

- Tabulettae Rhei (Tabletki z rzewienia)

KORA KRUSZYNY

Preparaty:

- Altra

- Cortex frangulae

- Rhelax

SENES

Preparaty:

- Agiolax

- Xenna

- Depuran

- Regulax

POCHODNE OKSYFENYLOMETANU

Działanie:

- powolne i silne przeczyszczajace na jelito grube

Działanie niepożądane:

- silne skurcze jelit, bóle brzucha

- hipokaliemia

Preparat:

- Bisacodyl - bisakodyl

GLICEROL

Preparat:

- czopki glicerynowe

Środki zapierające (przeciwbiegunkowe)

Podział:

1. Leki przeciwzapalne

a) środki osłaniające

- środki adsorpcyjne

- węgiel, glinka kaolinowa

- śluzy roślinne i kleiki

b) środki ściągające

- tanalbina

- sole bizmutu i wapnia

2. Leki parasympatykolityczne

3. Leki miolityczne

Leki przeciwzapalne

ŚRODKI ADSORPCYJNE

Działanie:

- pokrywają błonę śluzową jelita warstwa izolującą

- adsorbują bakterie, toksyny bakteryjne i wiele innych związków

- przeciwzapalne

- hamują perystaltykę

Preparaty:

- Carbo medicinalis (Norit) - wegiel aktywowany

- Bolinan - poliwinylopirolidon

ŚLUZY ROŚLINNE

Działanie:

- pokrywają błonę śluzową przewodu pokarmowego i izolują od bodźców drażniących

- przeciwzapalne w początkowym odcinku przewodu pokarmowego

Preparaty:

- Semen Lini - siemię lniane

- Radix Althaeae - korzeń prawoślazu

SMEKTA

Działanie:

- powleka błonę śluzową i zwiększa jej odporność na działanie czynników drażniących

Zastosowanie:

- ostre i przewlekłe biegunki głównie u dzieci

Preparat:

- Smecta

Środki ściągające

Działanie:

- tworzą na powierzchni błony śluzowej

przewodu pokarmowego ochronną warstwę zdenaturowanych białek

- ochronne, przeciwbólowe

- zapierające

- przeciwzapalne

TANINA I INNE GARBNIKI

Preparaty:

- Tanninum albuminatum

- Salotannal

SOLE WAPNIOWE

Preparaty:

- Calcium phosphoricum

SOLE BIZMUTU

Preparaty:

- Bismuthum subcarbonicum

- Bismuthum oxybenzoicum

- Bismutannal

- Benzotal

Leki parasympatykolityczne

Działanie:

- hamowanie wzmożonych ruchów perystaltycznych jelit

- zapierające

- nie usuwają przyczyny biegunek

Preparat:

- Scopolan (atropina)

Leki miolityczne

Działanie:

- powodują rozkurcz mięśni gładkich jelit

- znoszą skurcze spastyczne jelit

Zastosowanie:

- rzadko w ostrych i uporczywych biegunkach różnego pochodzenia

LOPERAMID

Preparat:

- Loperamid (Imodium, Dissenten)

DIFENOKSYLAT

Preparat:

- Reasec (Lomotil, Retardin)

Doustne sole nawadniające

Preparaty:

- Gastrolit

- Saltoral

---