Witaminy

- małocząsteczkowe związki organiczne, o różnorodnej budowie chemicznej, niezbędne do prawidłowych funkcji organizmu

• nie zawierają składników budulcowych i nie wnoszą energii

• dostarczane w pożywieniu, pełnią rolę wspomagającą dla procesów przemiany materii, poprawiają działanie enzymów i białek katalizujących itp.

Prowitaminy

• związki ulegające w organizmie przekształceniu we właściwą witaminę np. prowitaminą witaminy A jest β-karoten, czy prowitamina D2 (ergosterol) jest poprzez promieniowanie ultrafioletowe przetwarzana w skórze w witaminę D2 (ergokalcyferol)

Podział witamin:

1. Witaminy hydrofilne (rozpuszczalne w wodzie):

• B1 - tiamina (aneuryna)

• B2 - ryboflawina, laktoflawina

• PP - kwas nikotynowy, amid kwasu nikotynowego, niacyna, dawniej B3

• B5 - kwas pantotenowy

• B6 - pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina, adermina

• Kwas foliowy - kwas Pteroiloglutaminowy, folacyna, dawniej B9

• B12 - kolbalamina, cyjanokobalamina,

• H - biotyna

• C - kwas L- askorbinowy

Dobra, zbilansowana dieta, obfitująca w witaminy to podstawa dobrego

samopoczucia.

- witaminy z grupy B odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie układu

IMMUNOLOGICZNEGO czyli chronią organizm przed atakami np. wirusów.

Ich niedobór może prowadzić do chorób serca i udarów.

Doskonałym źródłem wit. B6 są pełnoziarniste produkty, warzywa strączkowe czy ryby.

Witamina B12 znajduje się w wołowinie, wieprzowinie, drobiu, jajkach.

- witamina C jest antyoksydantem więc skutecznie zwalcza wolne rodniki, istnieje teoria, że

Wspomaga system obronny organizmu i podnosi poziom dobrego cholesterolu

Żródła tej witaminy to: owoce cytusowe, soki, brukselka, brokuły, szpinak itp.

- kwas foliowy niezbędny u kobiet w ciąży, zapobiega występowaniu wad cewy nerwowej

Znajduje się w warzywach liściastych(np. sałata), kiełkach, warzywach strączkowych

Podział witamin:

2. Witaminy lipofilne (rozpuszczalne w tłuszczach):

• A (podstawowa forma to retinol, dawna nazwa akseroftol, istnieje również podział na :

• witaminę A1 czyli retinol

• witaminę A2 czyli 3-dehydroretinol;

• prowitaminy A to niektóre karotenoidy

• D - kalcyferole; formy:

• witamina D1 (kalcyferol),

• witamina D2 (ergokalcyferol)

• witamina D3 (cholekalcyferol)

• E - tokoferole i tokotrienole, w obu grupach wyróżnia się po 4 formy: α, β, γ i δ

• K - fitochinon; wyróżnia się 2 naturalne

-witamina K1 (fitomenadion, fitonation, filochinon i inne)

-witamina K2 (menachinon-6, farnochinon)

Otrzymuje się również szereg pochodnych syntetycznych np:

-witamina K3 (menadion)

Witaminy podaje się w następujących formach:

- produktów spożywczych, w których dana witamina występuje ( jest to najlepsza forma przyjmowania witamin do organizmu)

- tabletek rozpuszczalnych wodzie

- czopków

- tabletek doustnych

- kropelek

- kapsułek

- żeli

- cukierków dla dzieci lub lizaków np. z witaminą C

Witamina A - związek zwany retinolem i różne jego chemiczne formy (aldehydowe, estrowe, kwasowe) składa się on z pierścienia beta-jononu i długiego łańcucha polienowego.

Niektóre karotenoidy wykazują takie samo działanie biologiczne i dlatego nazywane są prowitaminą A

Co wpływa na polepszenie wchłaniania:

• kompleks witamin B, witamina C, witamina D, witamina E

• wapń, fosfor, cynk

• obecność tłuszczu

W bardzo wysokich temperaturach dochodzi do znacznych strat witaminy A. Retinol ulega też łatwo rozkładowi w czasie jełczenia tłuszczu. Witamina A jest dość wrażliwa na światło dzienne.

Zapotrzebowanie człowieka waha się około 1 mg (0,8 - 1,2 mg).

SKUTKI NIEDOBORU:

-niedowidzenie o zmroku (tzw. kurza ślepota); -zmiany nabłonka skóry, rogowacenie skóry; -łuszczenie skóry;

-KSEROFTALMIA-wysychanie spojówek i rogówek,

-kruche, wolno rosnące paznokcie;

-brak apetytu;

-mała aktywność plemników;

-zahamowanie wzrostu

Protagoniści

witaminy B, C, D, E,

Ca, P, Zn, , obecność tłuszczu

Witamina D jest wytwarzana przez nasz organizm pod wpływem światła słonecznego. Ponieważ jest rozpuszczalna w tłuszczach jest magazynowana w organizmie i jej niedobór występuje rzadko.

Co wpływa na polepszenie wchłaniania:

• witamina A, witamina C, witamina E

• wapń, fosfor, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe

• światło słoneczne.

Witamina D jest odporna na działanie podwyższonej temperatury i nie zmienia się w czasie długotrwałego przechowywania. Jest również stosunkowo trwała w środowisku zasadowym, natomiast jest wrażliwa na działanie kwasu.

Dziennie powinniśmy dostarczać organizmowi 0,01 mg witaminy D.

SKUTKI NIEDOBORU:

-krzywica u młodych organizmów; -niedostateczna mineralizacja kości; -osteomalacja (rozmiękczenie kości); -osteoporoza;

-stany zapalne skóry;

-osłabienie i wypadanie zębów;

-spadek masy ciała.

Protagoniści:

witaminy A, C, E

Ca, P, NNKT, światło słoneczne

Witamina E jest witaminą o działaniu przeciwutleniającym. Chociaż rozpuszcza się w tłuszczach, jest mniej magazynowana niż inne witaminy i bardzo łatwo ulega zniszczeniu.

Co wpływa na polepszenie wchłaniania

witamina A, kompleks witamin B, witamina C,

mangan, selen, fosfor, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.

W środowisku beztlenowym jest odporna na działanie podwyższonej temperatury, nawet do 200 oC oraz kwasów i zasad. Witaminy te są bardzo wrażliwe na działanie promieni UV oraz tlenu.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę nie jest w pełni określone. Zgodnie z aktualnymi poglądami zapotrzebowania dorosłego człowieka na tą witaminę waha się w granicach 10-30 mg α- tokoferolu na dzień

FUNKCJE WITAMINY E:

- Przeciwdziałanie procesom starzenia

- Zapobiega miażdżycy i chorobom nowotworowym

- Wpływa na rozrodczość

- Wpływa na przemianę materii i energii w organizmie

NIEDOBÓR:

-Osłabienie mięśni szkieletowych

-Zaburzenia neurologiczne, osłabienie -Zdolności koncentracji

-Wczesne starzenie się skóry

-Bezpłodność

Protagoniści:

witamina A, B, C

Mn, Se, P, NNKT

Witamina K:

- Bierze udział w procesie formowania tkanki kostnej

- Niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mięśni

- Poprawia krzepliwość krwi

- Zapobiega krwotokom

- Ma właściwości antybakteryjne

- Posiada właściwości przeciwgrzybicze

Co wpływa na polepszenie wchłaniania: witamina H. W temperaturze wyższej niż 100 oC ulega rozkładowi. Jest wrażliwa na światło, zwłaszcza na promienie UV, a także na działanie zasad i mocniejszych kwasów.

Zapotrzebowanie człowieka na filochinon to 0,1 mg dziennie

Skutki niedoboru:

- słaba krzepliwość krwi- krwawienia;

- trudności w mineralizacji kości;

- zapalenie jelita;

- biegunki.

Antywitamina: dikumarol

Protagoniści: witamina H

Zapotrzebowanie żywieniowe a zapotrzebowanie fizjologiczne na witaminy

Zapotrzebowanie człowieka na składniki mineralne jest zróżnicowane zależnie od wieku (z czym wiąże się masa ciała), od stanu fizjologicznego (ciąża, karmienie), a w wypadku magnezu, żelaza, cynku i selenu także od płci. Aktywność fizyczna nie wpływa na zapotrzebowanie na składniki mineralne

Zapotrzebowanie fizjologiczne to ilość poszczególnych składników odżywczych, które muszą być dostarczone organizmowi, aby ten mógł prawidłowo funkcjonować (biorąc pod uwagę standardową wagę i prawidłowo funkcjonujący organizm zwierzęcy, w tym człowieka).

Koprofagia

zjadadanie (-fagia) odchodów (kopro-)

Zachowanie to jest zjawiskiem fizjologicznym u pewnych gatunków zwierząt (np. u zajęczaków), u których część niezbędnych składników pokarmowych (szczególnie witaminy z grupy B) uzyskiwanych jest w wyniku syntezy przeprowadzanej przez bakterie bytujące w okrężnicy.

U takich zwierząt, w końcowej części przewodu pokarmowego nie dochodzi do wystarczającego wchłaniania tych składników i dlatego konieczne jest ponowne przejście treści jelitowej przez przewód pokarmowy. Zjadanie odchodów (własnych lub innych osobników) jest w tym wypadku konieczne, aby uniknąć niedoborów składników pokarmowych.

---