Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci - rozdz. 19

Problemy dziecka z chorobą przewlekłą i jego rodziny

- klasyczne definicje choroby przewlekłej biorą pod uwagę trzy cechy: czas trwania choroby, jej przebieg oraz skutki medyczne

- choroba somatyczne traktowana jest w ujęciu holistycznym jako obciążenie dla człowieka, jako sytuacja trudna, stresowa, stanowi złożony układ czynników stresujących

RODZINA

-sposób funkcjonowania rodziny wpływa na przystosowanie emocjonalne i społeczne każdego dziecka

- choroba przewlekła dziecka wpływa na funkcjonowanie całej rodziny i jest czynnikiem stresującym

- takie wymiary systemu rodzinnego jak: spójność, adaptacyjność, niezależność, kontrola mogą być traktowane jako wewnętrzne zasoby rodziny, ułatwiające radzenie sobie z wyzwaniem, jakim jest choroba dziecka

- jedna z modeli uwzględnia dwa podstawowe wymiary: spójność-, czyli bliskość emocjonalną miedzy członkami rodziny oraz adaptacyjność-, czyli zdolność do przeprowadzenia zmian w rodzinie

- radzenie sobie przez rodzinę z chorobą jest procesem, który obejmuje: postrzeganie sytuacji choroby, zachowania członków rodziny mające na celu poradzenie sobie z sytuacją oraz uruchomienie zasobów rodziny(wew. i zew.) Koniecznych do przystosowania się do nowej sytuacji

- do ważnych zew. Zasobów rodziny należy wsparcie społeczne

- radzenie sobie z chorobą może być:

1) funkcjonalne- dobre komunikowanie z personelem medycznym, utrzymanie integracji rodziny, dawanie sobie nawzajem wsparcia, podtrzymanie pozytywnej samooceny dziecka i członków rodziny

2) dysfunkcjonalne- odrzucenie dziecka, nadopiekuńczość, brak współpracy miedzy rodzicami

- skuteczne radzenie sobie charakteryzuje się plastycznością, czyli umiejętnością stosowania różnych strategii w zależności od potrzeb

- podkreśla się wpływ matki na funkcjonowanie dziecka, czynniki szczególnie niekorzystne to wysoki poziom lęku i depresja matki

- olbrzymia rolę odgrywa ojciec dający matce wsparcie psychiczne

- sytuacja choroby przewlekłej niekiedy ujawnia konflikt miedzy rodzicami, mogący prowadzić do rozpadu rodziny

- badania Kościelskiej wskazują że nawet w przypadku takiej choroby jak mukopolisacharydoza,, sposób radzenia czy nieradzenia sobie przez rodziców z sytuacją choroby miał zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania dzieci''.

- wyróżniamy takie wzory radzenia sobie jak: wzór wiążący się z autentycznym spostrzeganiem potrzeb dziecka, szukanie pomocy i gonitwa po specjalistach, poddanie się rozpaczy, nastawienie się na dzielność i usiłowanie normalizacji życia, pełne poświęcenie się dziecka

RODZEŃSTWO

- stanowi ono grupę ryzyka dla rozwoju trudności psychologicznych

- Howe stwierdził większe ryzyko wystąpienia problemów psychologicznych u rodzeństwa dzieci cierpiących na choroby układu nerwowego niż na inne choroby

-negatywny wpływ choroby przewlekłej na rodzeństwo przejawia się najczęściej pod postacią zaburzeń takich jak lęk i depresja, rzadziej występują problemy typu zaburzeń zachowania.

- przeżywanie frustracji przez rodzeństwo z powodu kierowania przez rodziców nadmiernej uwagi na chore dziecko

- często sam rodzic obciążony jest nadmiernym stresem, niedostateczne jest zaspokojenie potrzeb rodzeństwa

- niepokój rodzeństwa o siostrę lub brata, kłopoty w relacjach z rówieśnikami, wstyd przed ujawnieniem choroby przed rówieśnikami, odrzucenie przez nich

- poczucie winy za chorobę rodzeństwa

- u zdrowego rodzeństwa może pojawić się lęk przed zachorowaniem

PRZYSTOSOWANIE SPOŁECZNE I RELACJE RÓWIEŚNICZE

- choroba przewlekła stanowi czynnik ryzyka dla rozwoju społecznego, ważną rolę odgrywa nasilenie choroby, czas jej trwania oraz liczba hospitalizacji

- rodzice z obawy o zdrowie dziecka mogą przejawiać dyrektywny i nadopiekuńczy styl wychowania

- samo dziecko może stawać się zbyt zależne od osób leczących i opiekunów

- przebieg choroby może wpływać na ograniczenie kontaktów z rówieśnikami przez to u dziecka kształtuje się mniejsze poczucie skuteczności, sprawności

- problemy społ. Wnikające z choroby częściej spotyka się u osób, u których choroba wiąże się z ograniczeniem aktywności ruchowej lub zmianami w wyglądzie zewnętrznym

PRZYSTOSOWANIE EMOCJONALNE

- wyniki badan nie są jednoznaczne

- choroba somatyczna stanowi czynnik ryzyka wystąpienia różnego rodzaju nieprawidłowości rozwoju emocjonalnego dziecka

- nie wykazano bezpośredniej zależności pomiędzy rodzajem choroby a rozwojem zaburzeń emocjonalnych

- ryzyko zaburzeń emocjonalnych zależy od wieku zachorowania i od tego, w jakim momencie kształtowania się odporności psychicznej pojawią się objawy

- przejawem trudności emocjonalnych może być dominacja emocji negatywnych takich jak lęk, smutek, gniew, konflikty, poczucie niższej wartości

- dzieci z przewlekłą chorobą somatyczna uruchamiają własne mechanizmy, broniąc się w ten sposób przed obciążeniem psychicznym spowodowanym lękiem.

- Obuchowska wymienia następujące rodzaje stosowanych mechanizmów obronnych:

1) wypieranie lęku- umotywowane zapominanie- nieutrzymywanie w świadomości przykrego zdarzenia

2) przemieszczanie lęku- zjawisko wywołujące lęk nie jest prawdziwym jego źródłem, pełni funkcję zastępczą i prawdziwe źródło zostaje ukryte

3) odmiana mechanizmu projekcji- podawanie lęku, czyli straszenie innych

4) fantazjowanie- wytwarzanie przez dziecko postaci wyobrażeniowej- fikcyjnego towarzysza, który pomaga przetrwać trudne chwile

5) racjonalizacja- w wersji,,słodka cytryna'', czyli przypisywanie wartości sytuacji, której się nie pragnie, a która jest nieunikniona oraz w wersji,,kwaśne winogrona'', czyli obniżanie wartości sytuacji, której się pragnie, a która jest nieosiągalna

6) reakcje pozorowane- zachowania zaprzeczające wewnętrznemu stanowi uczuciowemu np. błaznowanie w celu uniknięcia napięcia

7) izolacja- psychiczne wyłączanie się, unikanie kontaktów

8) zaprzeczanie- negowanie choroby, nieprzyjmowanie jej do wiadomości

- czynniki ryzyka prowadzące do nieprawidłowego przystosowania emocjonalnego dziecka przewlekle chorego:

* uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego

* subiektywna ocena czynnika stresującego jako zagrażającego

* niska samoocena

* niska spójność rodziny i brak wsparcia społecznego

* stan emocjonalny matki ( poziom doświadczanego stresu)

ROZWÓJ POZNAWCZY

- ograniczenia dziecka w poruszaniu się, spowodowane chorobą lub leczeniem mogą wpływać na zmniejszenie aktywności własnej dziecka, a docierająca mniejsza liczba bodźców może wywierać niekorzystny wpływ na rozwój poznawczy

- problemy wiązane z nauką u dzieci z przewlekłą choroba somatyczną mogą mieć dwojaki charakter - mogą stanowić wtórny problem i wynikać z częstych nieobecności w szkole lub mogą być efektem specyficznych trudności w uczeniu się powstałych jako konsekwencja wpływu choroby na układ nerwowy

- istnieją różne poglądy na wpływ choroby przewlekłej na układ nerwowy dziecka

- prawdopodobieństwo niekorzystnego wpływu choroby przewlekłej na układ nerwowy dziecka jest większe, im choroba ma cięższy przebieg, wcześniejszy początek oraz dłuższy okres trwania

KONCEPCJA SIEBIE

- odgrywa ważną rolę w radzeniu sobie z chorobą somatyczną oraz jej skutkami

- stanowi zbiór przekonań dziecka na jego własny temat

- możemy wyróżnić treść, czyli określone kompetencje i strukturę koncepcji siebie, czyli to, jak owe treści są zorganizowane w pewną całość poglądów na temat siebie

- dynamiczny rozwój koncepcji siebie następuje w okresie wczesnej adolescencji głownie przez porównania z innymi w 3 sferach: wygląd zew, akceptacja społ. I osiągnięcia szkolne

- u młodzieży ważnym mechanizmem rozwoju koncepcji siebie są konflikty intrapsychiczne

- u dzieci przewlekle chorych zagrożenia dla prawidłowego rozwoju obrazu siebie i poczucia własnej wartości mogą pojawiać się od najwcześniejszych lat życia.

- do charakterystycznych cech koncepcji siebie dzieci przewlekle chorych należy poczucie odmienności fizycznej oraz stałe dążenie do utrzymania korzystnego poziomu samoakceptacji

---