Wprowadzenie

Podstawowe neuroprzekaźniki i ich funkcje w oun

Aminokwasy

Aminokwasy pobudzające: glutaminian, asparaginian, glicyna, NMDA (kwas N-metylo D-…) AMPA(kwas…)

Receptory- MNDA (wiele podtypów), AMDA, kainowe

Funkcja- patogeneza padaczki, plastyczność synaptyczna, ekscytotoksyczność, pamięć

Aminokwasy hamujące GABA (kwas gamma aminomasłowy)

Receptory- GABA typ A, B, C

Funkcja- hamuje aktywność innych układów neuroprzekaźnikowych (30% wszystkich synaps w oun)jest odpowiedzialny za pró drgawkowy, lęk, sen, napięcie mięśni i pośrednio aktywność ośrodka oddechowego

Aminy biogenne

Noradrenalina (NA)

Receptor -β (4 typy), α (6 typów) pobudzenie receptora β powoduje hamowanie i niekiedy pobudzania, pobudzenie receptora α)

Funkcja- kontrola aktywności, napędu nastroju, ciśnienia tętniczego i czynności oddechowej.

Dopamina (DA)

Receptor- dopaminergiczny zgrupowany w typ 1 (D1, D5) oraz typ (D2, D3, D4)

Funkcja-kontrola czynności motorycznych, popędu seksualnego, wymiotów, wpływ na zachowanie (nastrój, napęd, popęd), kontrola układu wewnątrzwydzielniczego

Serotonina (5-HT)

Receptor- serotoninergiczny (ok. 15 podtypów)

Funkcja- kontrola nastroju, emocji, snu, czuwania, bólu, ciepłoty ciała, przyjmowania pokarmów, popędu seksualnego

Acetylocholina- (Ach)

Receptory- nikotynowe (ponad 10 typów), muskarynowe (5 typów)

Funkcja- wpływ na pamięć, uczenie, aktywność ruchową (przeciwstawnie do DA)

Histamina

Receptory-histaminowe (3 typy; 1, 2, 3)

Funkcja- słabo poznana- wpływ na aktywność i wymioty

Schizofrenia

Objawy psychotyczne= pozytywne= wytwórcze

-zaburzenia zmysłów- omamy= halucynacje (wzrokowe, słuchowe, itd.)

Zaburzenia myślenia -zaburzenia treści- urojenia

- zaburzenia formy- gonitwa myśli

Objawy negatywne:

-autyzm

-zaburzenia interakcji społecznych

-brak zainteresowań, motywacji, pustka uczuciowa

Choroby afektywne- depresja

Zaburzenia nastroju (obniżenie) którym towarzyszą zaburzenia rytmów dobowych, zanik popędów i niekiedy objawy wegetatywne

Zespół maniakalny= mania

Podwyższenie nastroju+ gonitwa myśli

Neuroleptyki

Blokują przekaźnictwo dopaminergiczne

1 nastrój depresyjny obecny przez większość dnia

2 wyraźne zmniejszenie zainteresowania codzienna aktywnością

3 znaczaca zmiana masy ciala- zmniejszenie lub zwiększenie

4 bezsenność lub nadmierna senność

5 pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe

6 zmęczenie lub poczucie utraty energii

7 brak poczuci własnej wartości lub nadmierne poczucie winy

8 zmniejszona zdolność do koncentracji

9 nawracające mysli o śmierci lub o samobójstwie

CECHY I OBJAWY ENDOGENNEGO ZESPOŁU DEPRESYJNEGO

Cechy i objawy podstawowe (osiowe)

Cecha Objawy

Obniżenie podstawowego *smutek, przygnębienie, przykre przeżywanie ogółu wydarzeń *anhedonia

Nastroju (depresja) *zobojętnienie

Obniżenie napędu *spowolnienie myślenia i tempa wypowiedzi

Psychoruchowego *poczucie obniżonej sprawności pamięci i intelektu (pseudodemencja)

*abulia

*spowolnienie czynności ruchowych- zahamowanie ruchowe

*utrata energii życiowej, siły poczucie ciągłego zmęczenia fizycznego

Zaburzenia rytmu *hiposomnia(wczesne budzenie się, sen płytki,

Okołodobowego i objawy przerywany

…-tyczne *hipersomnia(z sennością w ciągu dnia)

*bóle głowy (potyliczne)

*wysychanie w jamie ustnej

*zaparcia

*spadek masy ciala (co najmniej 3kg /m-c)

Lęk *poczucie napięcia, zagrożenia, trwożliwe ioczekiwanie

*niepokój, podniecenie ruchowe

Cechy i objawy wtórne

Depresyjne zaburzenia *poczucie winy (urojenia grzeszności, winy, kary)

myślenia *negatywna ocena własnej osobowości i zdrowia, szans na wyleczenie (urojenia hipochondryczne)

*negatywna ocena własnej sytuacji, przyszłości, przeszłości, (urojenia, lęki, katastrofy)

*zniechęcenie do życia, myśli i tendencje samobójcze

Zaburzenia aktywności *zmniejszenie liczby i zakresu zainteresowań

Złożonej *obniżenie (brak) zdolności do pracy

*obniżenie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się

Działanie terapeutyczne leków przeciwdepresyjnych nie polega na tłumieniu objawów klinicznych, ale na zdolności tych leków do wywoływania i podtrzymywania specyficznego stanu, który umożliwia szybsze wyzdrowienie chorym wrażliwym na dany lek

Neuroleptyki

Blokują przekaźnictwo dopaminergiczne( receptory D1 i D2) w :

• Układzie limbicznym- działanie p. psychotyczne

• Prążkowi i układzie pozapiramidowym- obj. Niepożądane (ruchowe)

• Osi przysadkowo- podwzgórzowej- obj. Niepożądane (zaburzenia hormonalne, wzrost wydzielania prolaktyny, zaburzenia miesiączkowania, impotencja)

• Działania przeciwwymiotne

• Działania przeciwmaniakalne (blokada receptora sigma, 5HT, depresja)

• Poprawa łaknienia

Blokują receptory α1- uspokojenie, hipotensja, drgawko twórczy

Blokują receptory muskarynowe- obj. Niepożądane (suchość, tachykardia, majaczenie)

Blokują receptory H1- uspokojenie

Blokują receptory 5HT- hamowanie działania DA- psychotyczne, objawy neurotyczne (?) hipotermia

Tzw. neuroleptyki atypowe- bardziej selektywne w stosunku do receptora D2 i działające na inne systemy neuroprzekaźnikowe ( 5-HT, NA, histaminę) dają mniej działań niepożądanych (w tym zaburzeń ruchowych i kognitywnych)

Podstawowe neuroleptyki atypowe to: klozapina, risperidon, sulpiryd, laklopryd, Remoksypryd

Objawy niepożądane

• Zaburzenia ruchowe

Akatyzja- przymus chodzenia uniemożliwiającego siedzenie

Dystonie- (ostre dyskinezy)- nagłe skurcze mięśni głowy i k g (częściej na początku leczenia i u młodych mężczyzn)

Parkinsonizm polekowy- drżenia mięśniowe akatyzja

Katalepsja- tylko po dużych dawkach silnych neuroleptyków

Złośliwy zespół poneuroleptyczny- szybko narastający zespół Parkinsona , uszkodzenie mięśni, hipertermia, zaburzenia oddechowo- krążeniowe, zaburzenia świadomości, (częściej u młodych mężczyzn na początku leczenia, po silnych, typowych neuroleptykach)

• Zahamowanie psychoruchowe, depresja, majaczenia

• Spadek KR, tachykardia (na początku leczenia), kardiomiopatie- później

• Suchość w ustach, zaparcia

• Choroba wrzodowa

ZAPISYWANIE LEKÓW PRZECIWDEPRESYJNYCH MA NA CELU STWORZENIE WARUNKÓW UMOŻLIWIAJĄCYCH SZYBSZY POWRÓT DO ZDROWIA

Mechanizm działania

W mechanizmie dzialania leków przeciwdepresyjnych można wyróżnić następujące składowe (w równym stopniu nasilone u poszczególnych leków)

A Blokowanie receptorów α1, α2, III, M, D2- głównie odpowiedzialne za działania niepożądane

B Hamowanie wychwytu NA, 5-HT, DA- odpowiedzialne za działanie przeciwdepresyjne i działania niepożądane

C Zmiana wrażliwości receptorów pre- i post- synaptycznych co jest wynikiem działania opisanego w punkcie Ai B

D Normalizują funkcjonowanie osi przysadkowo- podwzgórzowo- nadnerczowej, a także zwiększają obojętność hipokampów i zapobiegają jego neurodegeneracji

Dzialanie przeciwdepresyjne pojawia się dopiero po 3-4 tygodniach

Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD)

Amitryptylina, nortyprylina, imipramina, doksepina, dezipramina- silne dzialanie A, B, C, słabe D

Silne dzialanie przeciwdepresyjne

Duzo działań niepożądanych w tym:

Zatrzymanie moczu

Suchość blon sluzowych

Zaparcia

Zaburzenie widzenia

Jaskra

Tachykardia

Zaburzenie świadomości

Działanie przeciwhistaminowe

Przyrost masy ciala

Senność

Spadek cisnienia krwi

Zaburzenia rytmu serca

Dragawki

Uszkodzenie wątroby

Zaburzenia hematologiczne

Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny

Fluoksetyna, fluwoksamina, chalapram, sertalina-bselektywna blokada wychwytu serotoniny praktycznie brak działania A i D. Słabiej działa od TLPD

Niewiele działań nieporządanych

Nudności, biegunka impotencja

Lęk, narwowość, senność

Zaburzenia pozapiramidowe- bardzo rzadko

w niewielkim stopniu upośledzają procesy myślowe

Nowsze i atypowe leki przeciwdepresyjne

Mianseryna, Mitrazapina, Wenlafaksyna, Trazodon, Bupropion

Wybiórczy wpływ na wychwyt jednego z neuroprzekaźników lub mechanizm nie do końca ponany

Powodują dużo mniej i słabiej nasilonych działań niepożądanych

KLASYFIKACJA KLINICZNA LEKÓW PRZECIWDEPRESYJNYCH

• Leki przeciwdepresyjne o wyraźnym działaniu przeciwlękowym i uspokajającym, bez stymulacyjnego wpływu na napęd psychoruchowy: doksepina i trymipramina

• Leki przeciwdepresyjne o słabszym działaniu przeciwlękowym i umiarkowanym wpływie na napęd: amitryptylina, imipramina, klomipramina

• Leki przeciwdepresyjne nie wykazujące wpływu sedatywnego i przeciwlękowego a działające „odhamowująco” na obniżony napęd psychoruchowy: dezypramina, nortryptylina, protryptylina

INTERAKCJE

Liczne farmakokinetyczne i farmakodynamiczne

Farmakokinetyczne- większość przeciwdepresyjnych jest metabolizowana przez układ cytochromu P450 (głównie CYP3A3/4) Stąd liczne interakcja z innymi lekami i produktami spożywczymi

Farmakodynamiczne- głównie z lekami działającymi na OUN oraz lekami wykazującymi takie same działanie niepożądane i toksyczne

L ĘK

Lęk jest grupą reakcji emocjonalnych i somatycznych charakteryzującym się specyficznym przykrym zabarwieniem wyzwalanych przez bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne

Z klinicznego punktu widzenia objawy lęku można podzielić na:

1. Psychiczne: niepokój, obawy, napięcie psychiczne, znużenie, trwożne oczekiwanie, poczucie zagrożenia, zaburzenia koncentracji

2. Behawioralne- niepokój manipulacyjny, ruchowy aż do osłupienia, drżący głos, przerażony wyraz twarzy

3. Wegetatywne- tachykardia, wzrost RR, płytki oddech, dyskomfort w okolicy serca, pobudliwość, częste oddawanie moczu, zawroty głowy, impotencja, zaburzenia cyklu miesiączkowego, zaburzenia metaboliczne

Podział zaburzeń lękowych

1. Lęk napadowy- częste napady lęku bez wyraźnej przyczyny, często z epizodami depresji

Leczenie-TLPD, buspiron, LBA, ostatecznie alprazoltam i inne

2. Lęk uogólniony lęk utrzymujący się z mniejszym lub większym natężeniem przez długi czas (tyg- mes

Leczenie- Buspiron, benzodiazepiny, psychoterapia

3. Lęk sceniczny-= trema

Leczenie- LBA= propranolol

4. Agorafobie- lęk przed znajdowaniem się w miejscach publicznych, na otwartej przestrzeni

Leczenie-IMAO, LBA

5. Fobie- wynika z zaburzenia proporcji pomiędzy rozpoznawanym bodźcem ( np. mysz) a płynącym z niego niebezpieczeństwem

Leczenie- TLPD, IMAO

6. Reakcje na silny stres

Leczenie- przeciwdepresyjne, benzodiazepiny, LAB, klonidyna

Depresje -

Psychozy schizofreniczne- odpowiednie leczenie przyczynowe

Zespoły abstynencyjne -

Zatrucia -

Leki uspokajająco- nasenne

Sole bromu, alkaloidy belladonny (cholilolityki), opiaty- nie stosowane

Barbiturany

Mechanizm działania: agoniści receptora GABA-A - otwierają kanał Cl, bez udziału GABA

Efekty kliniczne

Uspokojenie, dz. Przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe, dz. Miorelaksacyjne--> dz. Nasenne-> zgon

Inne efekty: niektóre słabo p. bólowo, zaparcia, nie ostre widzenie, osłabienie siły mięśniowej zaburzenia hematologiczne i inne j.w. tylko dużo słabiej

Inne leki

Neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne,

Buspiron- agonista 5HT1A - przeciwlękowo- nie upośledza procesów uczenia i pamięci

Klonidyna, propranolol- przeciwlękowo- nie upośledza procesów uczenia i pamięci

Hydroksyzyna- przeciwlękowo i nasennie

Klometiazol- spektrum działania jak benzodiazepiny- w zespołach abstynencyjnych

Zolpidem, zopiklon- nasennie

Melatonina- nasennie, normalizuje rytmy dobowe

---