Temat 1. Unia celna: teoria i praktyka UE

Pojęcie integracji międzynarodowej definiowane jest w literaturze przez wielu badaczy. Bella Balassa proponuje traktowanie integracji międzynarodowej jako procesu i stanu. Według niego integracja traktowana jako proces obejmuje przedsięwzięcia zmierzające do zniesienia dyskryminacji między jednostkami gospodarczymi należącymi do różnych państw. Integracja traktowana jako stan oznacza zaś pewien idealny docelowy układ, którego osiągnięcie oznaczałoby zamknięcie procesu integracyjnego. Balassa jest także twórcą klasycznego już dzisiaj podziału etapów integracji międzynarodowej. Systematyka ta występuje powszechnie w literaturze prawniczej i ekonomicznej. Podział ten obejmuje kilka etapów integracji gospodarczej, które mogą po sobie następować świadcząc jednocześnie o wzrastającym zacieśnianiu więzów ekonomicznych pomiędzy państwami uczestniczącymi w danym przedsięwzięciu integracyjnym.
Etapy te to:

* Strefa Wolnego Handlu
* Wolny Rynek

* Unia Celna

* Unia Gospodarcza

* Unia Polityczna/Walutowa

Unia celna - porozumienie handlowe w ramach którego kraje członkowskie znoszą cła i inne taryfy w obrotach handlowych oraz ustalają wspólną zewnętrzną politykę handlową. Krótkookresowymi efektami utworzenia unii celnej są efekt kreacji handlu oraz efekt przesunięcia handlu[1]. W dłuższym okresie można zaobserwować zmianę skali produkcji, związaną z powiększeniem się rynku. Są to tak zwany korzyści ze skali produkcji. Innym skutkiem jest wzrost konkurencji, który wymaga wzrostu efektywności gospodarowania przedsiębiorstw. W nowo zaistniałej sytuacji przedsiębiorstwa muszą podejmować odpowiednie kroki, aby stać się konkurencyjnymi w porównaniu z zagranicznymi firmami.

Przykładami unii celnej są:

-Niemiecki Związek Celny, powołany w 1834 roku przez państwa niemieckie

-unia celna krajów Beneluksu, powołana w 1948 roku

-Europejska Wspólnota Gospodarcza i Unia Europejska, w swojej początkowej formie, powołana w 1957 roku.

Realizacja założeń traktatu rzymskiego o EWG:

1. Integracja rynkowa

2. Integracja walutowa

3. Rozwój polityki wspólnotowej

W traktacie rzymskim o EWG określono priorytety integracji europejskiej - priorytet nr jeden (cel podpisania) to integracja rynkowa, wprowadzenie wspólnego rynku

Integracja Rynkowa - Wspólny Rynek: swoboda przepływu towarów, usług, kapitału i osób. TUKO to najwyższy stopień integracji rynkowej (handlowej).

W traktacie określono, które dziedziny powinny w pierwszej kolejności być objęte polityką szczebla wspólnotowego, co wiązało się z przenoszeniem uprawnień prowadzenia tej polityki ze szczebla krajowego na międzynarodowy. W pierwszej kolejności te dziedziny, w których była uzasadniona polityka wspólnotowa, ponieważ wspierała wprowadzanie wspólnego rynku. Wspólna polityka rolna, handlowa, transportowa.

Rolnictwo objęto wyłączoną polityką wspólną, na specjalnych zasadach. Objęto szczególnymi zasadami. Ale była szczególna sytuacja, deficyt produktów rolnych.

Poza tymi trzema wspólnymi politykami, pojawia się polityka konkurencji. Żeby wspólny rynek mógł funkcjonować na takich zasadach, reguły konkurencji musiały być określone w prawie wspólnotowym (wszystkie podmioty gospodarcze, te same szanse na rynku, te same prawa i reguły konkurowania), ale nie użyto terminu WSPÓLNA.

Integracja polityk gospodarczych:

* pomoc dla rolników (fundusz gwarancji i orientacji rolnej). Służył on w 95% dopłaty bezpośrednie, a 5% pomoc strukturalna (na modernizację rolnictwa). Takie zasady szczególnie odpowiadały rolnikom, szybko rosła produkcja rolna.

* Polityka konkurencji wprowadzana od początku układów integracyjnych. Wspólnotowe reguły konkurencji wprowadzono na początku lat '60. Uprawnienia do kontroli struktur uzyskała komisja EWG. Rynek charakteryzował się wysokim popytem, więc problemów nie było.

* Wspólna polityka handlowa formalnie od 1972, należy ją rozumieć jako zagraniczną politykę handlową EWG. Umowy handlowe od momentu jej wprowadzenia były zawierane na szczeblu wspólnotowym (a nie indywidualnie przez kraje), ujednolicone zostały instrumenty ochrony rynku przed importem, wprowadzono wspólne zasady promowania rozwoju eksportu, ale pomoc dla eksporterów była i jest realizowana przez kraje członkowskie.

* Wspólna polityka transportowa - byłą zapisana w traktacie rzymskim, nie została wprowadzona, przygotowano strategię takiej polityki - i tyle.

* Polityka społeczna w latach `60 ograniczała się do wprowadzenia równych praw pracowników - harmonizowano prawa, w tym prawa kobiet i mężczyzn.

Teoria skutków unii celnej Jacoba Vinera (efekt kreacji handlu, czyli tworzenia nowych strumieni wymiany w wyniku bardziej efektywnej alokacji zasobów i lepszego podziału pracy oraz efekt przesunięcia handlu, czyli odwrócenia wymiany z bardziej efektywnych dostawców zewnętrznych na mniej wydajnych partnerów unii celnej).

Efekty statyczne Unii Celnej:

• efekt kreacji handlu,

• efekt przesuniecia handlu

-efekt zniekształcenia handlu

-Efekt kreacji handlu

polega na wzroście obrotów handlowych miedzy krajami tworzącymi strefe wolnego handlu co wynika z likwidacji ceł i spadku cen wymienionych towarów ( jest to efekt pozytywny)

-Efekt przesunięcia handlu

polega na przesunięciu źródła zakupów z krajów nie należących do strefy wolnego handlu na kraje członkowskie strefy (jest to efekt niekorzystny)

-Efekt zniekształcenia handlu polega na tym, iż eksport z kraju trzeciego do kraju członkowskiego strefy o wyższych cłach zewnętrznych dokonywany jest pośrednio tzn. przez inny kraj członkowski strefy o niższych cłach zewnętrznych. W praktyce efekt ten nie występuje ponieważ kraje strefy stosują tzw. Reguły pochodzenia towarów. Reguła pochodzenia towaru określa jaki procent wartości towaru musi zostać dodany do niego w jednym z krajów członkowskich strefy, aby toawar ten mógł być traktowany preferencyjnie czyli bez cła we wszystkich krajach członkowskich strefy.Najczęściej sięga on 50 do 60% wartości towaru lub towar zmienia swoja pozycję taryfową.

Efekty dynamiczne Unii Celnej

Długookresowe- przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego integrujących się krajów- w krótkim okresie czasu rosną efekty rozwojowe.

- korzyści skali

- wzrost presji konkurencyjnej i zmniejszenie marż cenowych

- rozwój handlu wewnątrzgałęziowego

- wzrost inwestycji

UNIA CELNA W RAMACH UNII EUROPEJSKIEJ -

weszła w życie 1 lipca 1968

PROGRAM UNII CELNEJ:

1.ZNIESIENIE CEŁ I OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH W WYMIANIE DOBRAMI PRZEMYSŁOWYMI I ROLNYMI NA OBSZARZE WSPÓLNOTY

2.USTANOWIENIE WSPÓLNEJ ZEWNĘTRZNEJ TARYFY CELNEJ:

• Taryfą objęto cła na art. Przemysłowe oraz art. rolne nie podlegające wspólnej polityce rolnej

• Stawki celne obliczono jako średnią arytmetyczną ceł krajów członkowskich na dzień 1.01.1957 r. najniższe cła miały kraje Beneluksu oraz Niemcy, wyższe Francja i Włochy

• Taryfa celna została oparta na międzynarodowej klasyfikacji towarowej HS administrowanej przez Światową Organizację Celną. System adaptowany do potrzeb UE to scalona nomenklatura CN (w Polsce PCN)

• Od 1987 roku obowiązuje tzw. Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty TARIC

• - Jest to cała nomenklatura celna wraz z różnymi rodzajami preferencji celnych opracowana we wszystkich językach urzędowych WE

3.RODZAJE CEŁ:

1. CŁA KONWENCYJNE - OPARTE NA ZOBOWIĄZANIACH WOBEC WTO

2. CŁA AUTONOMICZNE

3. PREFERENCJE CELNE:

- ulgi celne dla ściśle określonych kwot importowych wynikające z umów handlowych

- jednostronne koncesje celne w ramach GSP, dla krajów AKP

- preferencje celne na zasadzie wzajemności

4.REGUŁA POCHODZENIA, ZASADA KUMULACJI

Polska w Unii Celnej

Polska taryfa celna najbardziej preferuje import towarów z UE i niektórych państw należących do CEFTA.

Zmiany (lata 2003 - 2004: akcesja Polski do UE)

Po przystąpieniu Polski do UE znaczna część dotychczasowego importu jest wolna od obciążeń celnych i odprawy celnej. Odnosi się to głównie do dotychczasowego importu z państw UE i państw wstępujących do niej.

Zmieniła się również wysokość stawek celnych na towary importowane do Polski.

Według wyliczeń podanych w raporcie "Warunki i zadania w zakresie handlu zagranicznego po akcesji Polski do Unii Europejskiej" z kwietnia 2003 r., od 1 maja 2004 r. obniżył się poziom ochrony celnej polskiego rynku.

W 2003r. średnia stawka celna na poziomie klauzuli najwyższego uprzywilejowania (KNU) stosowana przez Polskę dla całości importu wynosiła 15,1 proc. oraz 9,9 proc. na towary przemysłowe, 33,8 proc. na produkty rolne i 18,5 proc. na produkty rybne. Od 1 maja 2004r. po dostosowaniu do taryfy celnej UE średnia stawka KNU dla całego importu - 6,3 proc. oraz 3,6 proc. na towary przemysłowe, 16,2 proc. na produkty rolne i 12,4 proc. na produkty rybne.

W Polsce zaczęły obowiązywać postanowienia umów o liberalizacji wymiany towarowej podpisanych przez UE. W mocy będą ulgi celne wynikające z systemu preferencji dla krajów rozwijających się(GSP - generalized system of preference) . Równocześnie Polska zostanła objęta postanowieniami Wspólnej Polityki Rolnej i systemu regulacji obrotu towarami rolnymi z państwami trzecimi. W tym obszarze zmiany są głębsze niż w przypadku towarów przemysłowych. A to dlatego, że UE stosuje bardziej rozbudowane instrumentarium regulowania wymiany artykułów rolnych z państwami trzecimi (oprócz ceł ad valorem także cła specyficzne oraz inne instrumenty, takie jak np. ceny referencyjne czy ceny minimalne).

Dla wielu grup towarów przemysłowych nie zmieniły się dotychczasowe warunki importu z państw, z których import jest dokonywany - w przypadku Polski i UE - z zastosowaniem stawek celnych KNU (np. z USA, Japonii, Kanady, Australii, Nowej Zelandii, czyli krajów wysoko rozwiniętych). Podobnie jest z towarami importowanymi z państw, które zarówno w Polsce, jak i UE korzystają z bezcłowego dostępu do tych rynków (Szwajcaria, Norwegia, Islandia, Liechtenstein - kraje EFTA, Rumunia, Bułgaria, Chorwacja, Turcja - kandydujące do UE, Izrael).

Natomiast towary importowane z państw korzystających z preferencji celnych w ramach GSP zostały objęte dalszą obniżką ceł (dotyczy to WNP -Wspólnota Niepodległych Państw , w tym Rosji, Albanii). Część państw, które dotychczas miały prawo do eksportu towarów na polski rynek według stawek KNU, uzyskła też prawo do bezcłowego dostępu do naszego rynku (np. niektóre państwa Ameryki Łacińskiej, państwa Maghrebu).

Konsekwencją zmian poziomu ochrony celnej polskiego rynku jest obniżenie ceł przywozowych na produkty luksusowe, np. samochody, sprzęt hi-fi, biżuterię, wyroby jubilerskie, szkło artystyczne, zegarki, kosmetyki. Obniżone zostanły cła na wiele artykułów rolnych, w tym alkohol, tytoń i wyroby tytoniowe, skóry, skóry futerkowe, żelatyna, olejki eteryczne, kazeina itd. Podwyżki ceł dotyczą tylko niektórych towarów, takich jak np. kineskopy, rowery, ryż, mleko, niektóre wyroby mięsne.

Polska nie może samodzielnie kształtować swoich relacji handlowych z innymi państwami. Kompetencje te przechodzą na Komisję Europejską. Właśnie dlatego Polska musiała wypowiedzieć wszystkie dwustronne umowy handlowe i umowy o wolnym handlu. W przypadku państw niebędących członkami WTO (np. Rosja, Ukraina, Białoruś) dwustronne umowy handlowe dotychczas gwarantowały stosowanie KNU we wzajemnej wymianie handlowej (wobec członków WTO taki obowiązek wynikał z umowy o WTO).

Umowy te powinny zostać zastąpione podobnymi umowami podpisanymi z tymi państwami przez UE. W większości zmiana ta została dokonana bezboleśnie. Jednak, gdy chodzi o Rosję, powstały problemy. Jak się wydaje, Rosja chciała przy tej okazji uzyskać dodatkowe koncesje od UE dla swoich towarów. Uregulowanie tych kwestii jest w rękach Komisji. Polska może tylko wywierać na nią presję, aby zostały one rozwiązane dla nas korzystnie.

Autonomiczne zawieszenie poboru ceł oraz autonomiczne kontyngenty taryfowe są ustanawiane jedynie z ważnych względów gospodarczych, po wzięciu pod uwagę interesu gospodarczego całej UE. Ich beneficjentami są firmy produkujące.

Celem ustanowienia tych środków jest stworzenie możliwości firmom unijnym importu surowców, półfabrykatów lub komponentów z państw trzecich, bez potrzeby uiszczania opłat celnych przewidzianych we wspólnotowej taryfie celnej.

W ten sposób zmniejsza się koszty pozyskania tych towarów i tym samym wspomaga aktywność gospodarczą w UE, poprawia konkurencyjność wytwarzanych produktów oraz stymuluje zwiększenie zatrudnienia w UE.

Autonomicznymi zawieszeniami poboru ceł oraz autonomicznymi kontyngentami celnymi mogą być objęte tylko surowce, materiały i komponenty nieprodukowane w państwach UE (lub też w krajach objętych przez UE preferencjami celnymi) albo wytwarzanymi w niewystarczającej ilości lub też nieodpowiedniej jakości. Środkami tymi nie mogą być objęte produkty gotowe (finalne).

Temat 2. Wspólna polityka handlowa Unii Europejskiej

Polityka handlowa (polityką handlu zagranicznego lub polityka handlu międzynarodowego) - ogół decyzji rządowych dotyczących odpłatnej wymiany dóbr i usług pomiędzy państwami. Decyzje te bezpośrednio wpływają na oddziaływanie i kontrolę obrotów handlowych. Podobnie jak w przypadku każdego rodzaju polityki, w polityce handlowej do osiągania planowanych celów stosuje się konkretne narzędzia - instrumenty:

1. cło importowe;

2. ograniczenia ilościowe;

3. bariery pozataryfowe;

4. subwencje eksportowe.

ad. 1) Najpowszechniejszym środkiem ograniczającym negatywne efekty gospodarcze zbyt wzmożonego importu towarów z zagranicy są cła importowe, nazywane niekiedy taryfą celną. Cła zmuszają importera do zapłaty na rzecz państwa określonej sumy pieniędzy, związanej bądź z ilością importowanego towaru, bądź z jego wartością. Cła podnoszą cenę krajową dóbr importowanych przez co sprzyjają rodzimym producentom jednakże uderzają zarazem w interesy konsumentów poprzez wyżej wspomniane wzrosty cen. Mimo to, ten instrument polityki handlowej uznawany jest za bardzo efektywną formę ochrony gospodarki przed konkurencją zagraniczną. Dzięki cłom można z powodzeniem chronić strategiczne gałęzie gospodarki oraz nowo powstające spółki i przedsiębiorstwa.

ad. 2) Stanowią je przede wszystkim kontyngenty, embargo i kwoty ilościowe. Ograniczenia te w ogólnym rozumieniu mają na celu wyznaczenie górnego pułapu importu określonych towarów do danego kraju.

ad. 3) Barierami pozataryfowymi nazywamy te wszystkie ustalenia i przepisy, które nie oddziałują bezpośrednio na handel zagraniczny i ograniczenie importu (brak bezpośrednich efektów finansowych), lecz pośrednio poprzez przepisy administracyjne, akty prawne i inne ustalenia dyskryminujące towary zagraniczne w konfrontacji z dobrami i usługami krajowymi.

ad. 4) Subwencje eksportowe są formą pomocy finansowej, udzielanej przez państwo krajowym eksporterom w celu wzmacniania ich pozycji konkurencyjnej wobec producentów zagranicznych. Narzędzie to jest jedynym spośród 4 wymienionych, które wpływają na pobudzenie eksportu a nie na ograniczenie importu towarów zagranicznych.

Podstawowe formy polityki handlowej

Polityka wolnego handlu - postuluje ogólny brak oddziaływania rządu na handel zagraniczny kraju. Eksport i import towarów powinien odbywać się bez jakiejkolwiek ingerencji państwa. Podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie kraju powinny mieć pełną swobodę w zakresie kształtowania rozmiarów, struktury i kierunków eksportu i importu. Stosowanie polityki wolnego handlu zagranicznego przyczynia się do wzrostu konkurencyjności, podwyższenia efektywności produkcji oraz do wzrostu realnych dochodów gospodarki.

Polityka protekcjonizmu - jest przeciwieństwem polityki wolnego handlu. Polega na wykorzystywaniu przez rząd wymienionych wcześniej instrumentów ekonomicznych i administracyjnych do osiągania (za pośrednictwem podmiotów gospodarczych) planowanych i realizowanych celów ogólnogospodarczych lub politycznych. Teoretycy twierdzą, że ta strategia polityki handlowej jest dużo mniej efektywna od polityki wolnego handlu. Ogranicza dostępność towarów na rynku krajowym, powoduje wzrost cen na dane produkty, obniża ogólnogospodarczą efektywność, a także zmniejsza realne dochody gospodarki. Co najważniejsze, pozytywne efekty protekcjonizmu są zazwyczaj krótkofalowe, w długich okresach ujawniają się liczne efekty negatywne.

Na czym polega polityka protekcjonizmu w handlu międzynarodowym?
Protekcjonizm w MSG polega na wykorzystywaniu przez Państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów tej polityki. Jest on pochodną polityki interwencjonizmu państwowego w gospodarce.
Do pozytywnych stron protekcjonizmu można zaliczyć: ochronę bilansu płatniczego przed nierównowagą, ochronę rynku wewnętrznego przed niszczącym dla produkcji rodzimej działaniem konkurencji zagranicznej, ochronę nowych gałęzi przemysłu, przeciwdziałanie bezrobociu.
Protekcjonizm rodzi również wiele skutków negatywnych zwłaszcza, gdy jest stosowany w długim okresie. Należą do nich: utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, osłabianie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym, tendencje do ograniczania zakresu otwartości gospodarki wobec zagranicy.
Polityka liberalizacji handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.
Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla towarów i przedsiębiorstw zagranicznych.
Jej przeciwieństwem jest polityka protekcjonizmu, która polega na wzroście utrudnień w dostępie do własnego rynku i (lub) rozszerzaniu środków popierania eksportu.
Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest autarkia, a więc całkowite zamknięcie gospodarki na kontakty gospodarcze ze światem. W całym okresie powojennym ścierały się oba kierunki polityki handlowej, a więc dążenia i konkretne działania zmierzające do wzrostu otwartości rynków narodowych wobec gospodarki światowej oraz do zwiększenia stopnia ochrony rynków narodowych.
Oba te kierunki występowały z różną intensywnością w poszczególnych krajach i w różnych okresach. Potwierdzały one przy tym ogólną prawidłowość, występującą w okresach poprzednich, że liberalizacją były zainteresowane te kraje, których gospodarki miały dużą zdolność konkurencyjną w skali międzynarodowej.
Za protekcjonizmem opowiadały się natomiast kraje słabsze wykazujące mniejszą zdolność do konkurowania na rynkach międzynarodowych. Również w poszczególnych krajach za liberalizacją opowiadali się ci producenci, którzy nie mieli trudności ze sprzedaniem swoich towarów za granicą i nie obawiali się konkurencji ze strony produktów importowanych.
Za protekcją zaś opowiadali się słabsi producenci, nie mogący sprostać konkurencji zagranicznej.
Politykę silnej ochrony własnych gospodarek prowadziły kraje rozwijające się, nie mogące sprostać konkurencji silniejszych partnerów.

Główne argumenty podnoszone w teorii ekonomii na rzecz wolnego handlu
W kraju, w którym polityka ekonomiczna ma charakter liberalizmu gospodarczego, polityka zagraniczna ekonomiczna ma charakter wolnego handlu. Państwo nie ingeruje w sferę produkcji, handlu, inwestycji czy konsumpcji, natomiast kreuje prawo i pilnuje przestrzegania go. Dba o to, by przestrzegano również praw wolnej konkurencji i wolnego handlu, ponieważ są to, w liberalizmie, naturalne prawa człowieka (np. prawo do posiadania własności, czy dysponowania własną osobą). Państwo powinno zwalczać monopolizację na rynku. Handel międzynarodowy powinien być nie ograniczany przez narzędzia polityki ekonomicznej tj. kształtowanie przez państwo kursu walutowego, stopy procentowej, polityki podatkowej, fiskalnej, budżetowej i cenowej). Narzędzia te powinny być ustalane na wolnym rynku.

Główne argumenty podnoszone w teorii ekonomii na rzecz protekcjonizmu
W teorii ekonomii nie stwierdza się jednoznacznie, kiedy występuje liberalizm a kiedy protekcjonizm. Nie głosi się także, ze wolny handel jest lepszy od protekcjonizmu, lub odwrotnie.
Państwo wykorzystuje środki i narzędzia polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów tej polityki. Protekcjonizm w handlu zagranicznym jest pochodną interwencjonalizmu państwowego w gospodarce. Oznacza to, że teoria wolnego rynku i handlu są dalekie od rzeczywistości. Wiele rynków jest zmonopolizowanych, co wyklucza wolną konkurencję. W krajach słabszych ekonomicznie protekcjonizm jest ochroną przed zwiększeniem rozpiętości dochodów z krajami bardziej rozwiniętymi. Protekcjonizm chroni: bilans płatniczy przed nierównowagą, rynek wewnętrzny przed konkurencją zagraniczną, nowe gałęzie przemysłu, przeciwdziała bezrobociu. Ma on również złe strony (stosowany przez długi czas): utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, zmniejsza postęp techniczny. Ekstremalnym przypadkiem polityki protekcji jest autarkia czyli samowystarczalność państwa.

Wspólna polityka handlowa Unii Europejskiej

Reguluje stosunki gospodarcze między Wspólnotą Europejską a państwami trzecimi. Oddziałuje na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów handlowych Wspólnoty z zagranicą.

Funkcjonowanie

Oparta na jednolitych zasadach, w odniesieniu do

• zmian stawek celnych,

• zawierania umów celnych i handlowych,

• ujednolicenia środków liberalizacyjnych,

• polityki eksportowej i handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku dumpingu lub subsydiów

Komisja przedkłada Radzie propozycje w celu wykonania wspólnej polityki handlowej. Jeżeli potrzeba wynegocjowania umów z jednym lub większą liczbą państw albo organizacji międzynarodowych

• Komisja przedstawia zalecenia Radzie,

• Rada upoważnia ją do rozpoczęcia koniecznych rokowań.

• Rada i Komisja są odpowiedzialne za zapewnienie zgodności umów.

Komisja prowadzi rokowania w konsultacji ze specjalnym komitetem wyznaczonym przez Radę

• Komisja regularnie składa specjalnemu komitetowi sprawozdanie sprawie postępu w rokowaniach

• Rada nie może zawrzeć umowy, jeśli zawiera ona postanowienia wykraczające poza wewnętrzne kompetencje Wspólnoty

• Dot. rokowań i zawierania umów w dziedzinie handlu usługami i handlowych aspektów własności intelektualnej

• Umowy dot. handlu usługami w dziedzinie kultury i audiowizualnymi, usługami edukacyjnymi oraz usługami socjalnymi i w zakresie zdrowia ludzkiego należą do dzielonych kompetencji Wspólnoty i jej Państw Członkowskich

Dumping - istota i sposoby zapobiegania

We współczesnej gospodarce można spotkać się ze zjawiskiem dumpingu. Definicja tego pojęcia pojawiła się w artykule VI GATT (Układ Generalny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu), zaś same procedury antydumpingowe zostały dość szczegółowo uregulowane w "Porozumieniu w sprawie stosowania artykułu VI GATT" zwanym kodeksem antydumpingowym. Porozumienie to zostało podpisane na Rundzie Urugwajskiej GATT, kiedy to powołano WTO (Światową Organizację Handlu).

Zgodnie z ustaleniami GATT i kodeksu antydumpingowego mianem dumpingu określa się wprowadzanie do sprzedaży w obcym kraju towaru po cenie niższej od jego ceny na rynku krajowym. Oznacza to zaniżanie ceny eksportowej w stosunku do ceny tego dobra w normalnym obrocie na rynku krajowym. Zdarza się, że producenci w celu zdobycia pozycji na rynku i zbycia produktów zaniżają cenę eksportową poniżej normalnego poziomu, a nawet poniżej kosztów produkcji. Tego rodzaju praktyki są uznawane za konkurencję nieuczciwą.

Artykuł VI GATT odnosi się do różnych aspektów zagadnienia dumpingu, uwzględniając w szczególności:

• pojęcie dumpingu;

• istotę szkody;

• możliwości zastosowania instrumentów antydumpingowych;

• wprowadzanie procedur nakładających środki antydumpingowe.

Z kolei kodeks antydumpingowy definiuje dwie składowe dumpingu, a mianowicie:

• sprzedaż produktu do innego państwa po cenie niższej niż wynikałoby to z uczciwej konkurencji;

• spowodowanie szkody w gospodarce kraju importującego poprzez nieuczciwą konkurencję z innymi sprzedającymi.

W celu eliminowania tego typu zachowań producentów wiele krajów skupiło się na wprowadzaniu instrumentów antydumpingowych. Pozwala to poniekąd chronić krajowych producentów i pozwala na to, by rynek decydował o sprzedaży. Sfera działalności państwa obejmująca zwalczanie nieuczciwych praktyk dumpingu jest coraz częściej regulowana tzw. ustawodawstwem antydumpingowym. Przyjmuje się, że wprowadzane instrumenty mają zwalczać dumping, tzn. ograniczać i likwidować takie praktyki. Nie powinny one oddziaływać na wielkość samego importu, ani tym bardziej eliminować takiego producenta z rynku. Tego typu postępowanie uznawane jest za niezgodne z postanowieniami GATT/WTO.

Zasady postępowania antydumpingowego są efektem żmudnych, wieloletnich negocjacji krajów zrzeszonych w GATT, co do sposobu stosowania przepisów artykułu VI Układu. Zapisy dotyczące procedur antydumpingowych ulegały modyfikacjom podczas kolejnych rund negocjacyjnych Układu. Znaczną zmianę wprowadzono w 1979 roku. Polegała ona na tym, że zniosła konieczność wykazywania wielkości szkody spowodowanej praktyką dumpingową oraz wielkości szkód wynikłych z innych przyczyn. Wytrąciło to z rąk eksporterów narzędzie obrony, polegające na wskazywaniu innych przyczyn niezwiązanych z zaniżaniem ceny, a powodujących szkody na rynku.

Ratyfikowanie na zakończenie Rundy Urugwajskiej w 1994 roku porozumienia ustanawiającego WTO oznaczało jednocześnie przyjęcie kodeksu antydumpingowego. Kodeks ten zawiera interpretację i swego rodzaju wytyczne dotyczące stosowania zapisów antydumpingowych. Wiąże on wszystkie kraje, które podpisały porozumienie powołujące WTO. W związku z tym przepisy kodeksu stanowią część systemu prawnego tych państw.

Kodeks antydumpingowy dopuszcza stosowanie ceł antydumpingowych czy zobowiązań cenowych w celu eliminowania dumpingu. Instrumenty te różnią się w zależności od tego, czyj punkt widzenia przyjmiemy. Zobowiązania cenowe są nieco lepszym rozwiązaniem dla państwa eksportującego towary. Z kolei cła antydumpingowe są korzystniejszym rozwiązaniem dla państwa importującego, ponieważ nie dość, że ograniczają nieuczciwe praktyki producentów, to jeszcze zapewniają wpływu do budżetu państwa z tytułu ceł.

Postępowanie antydumpingowe jest również przedmiotem zainteresowania instytucji Unii Europejskiej, a w szczególności Komisji Europejskiej, Rady Unii Europejskiej oraz Komitetu Doradczego. Z tych instytucji największe uprawnienia posiada Komisja, która może podjąć decyzję o nałożeniu cła, ustaleniu zobowiązania cenowego czy o umorzeniu postępowania antydumpingowego.

Umowy handlowe - piramida preferencji

- Wzajemne preferencje - wzajemne udzielanie przez partnerów pewnych ulg w postaci

redukcji stawek celnych i/lub zmniejszenia innych barier handlowych;

- Jednostronne preferencje - udzielane partnerom handlowym w sposób jednostronny.

Biorąc za podstawęklasyfikacji kryterium malejących preferencji handlowych

(przede wszystkim celnych), można wyróżnić:

1. Unia Celna (np. z Turcją),

2. Strefa Wolnego Handlu (do której należąkraje EFTA, przed ostatnim rozszerzeniem

państwa Europy Środkowej i Wschodniej, państwa basenu Morza Śródziemnomorskiego,

3. Jednostronne preferencje handlowe (udzielane przez Wspólnoty krajom Afryki,

Karaibów i Pacyfiku, Wspólnocie Niepodległych Państw i pozostałym krajom objętym

Systemem Preferencji Generalnych - GSP, który powstałw 1968 r. na II Konferencji

UNCTAD w New Delhi i skierowany jest do państw rozwijających się).

4. Umowy, w których brak jest preferencji (zagwarantowane jest przestrzeganie klauzuli

największego uprzywilejowania - KNU opartej na porozumieniu GATT/WTO - często

porozumienia handlowe zawierająwyłącznie potwierdzenie zasad obowiązujących na

mocy GATT/WTO). Umowy tego rodzaju Unia Europejska zawiera najczęściej z

następującymi krajami: USA. Japonia, Australia, Nowa Zelandia, Republika Korei,

HongKong,

5. Dyskryminacja - partnerzy sątraktowani gorzej w stosunkach handlowych niżpozostali

partnerzy Wspólnoty. W przeszłości dotyczyło to np. państw RWPG.

Temat 3. Program jednolitego rynku wewnętrznego

Rynek wewnętrzny - w systemie prawnym Unii Europejskiej, definicja rynku wewnętrznego znajduje się w Art. 26 ust. 2 TfUE (dawny Art. 14 ust. 2 TWE), który definuje go jako:"obszar bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu."

Do prawa europejskiego koncepcję rynku wewnętrznego wprowadzono art. 13 Jednolitego Aktu Europejskiego. Dodatkowo w podobnym duchu wypowiada się Traktat o Unii Europejskiej w art. 2 tire 1 "Unia stawia sobie następujące cele: popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia i doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, zwłaszcza poprzez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, umocnienie gospodarczej i społecznej spójności oraz ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, obejmującej docelowo jedną walutę, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu".

• Integracja to proces likwidacji barier w obrocie międzynarodowym towarów, pracy, kapitału i usług w celu stworzenia warunków do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku. Proces integracji ma charakter ciągły, scalanie elementów kształtujących integrację następuje stopniowo i z różnym natężeniem

• B. Balassa wyróżnia pięć etapów integracji:

1. Strefa wolnego handlu - zniesienie ograniczeń ilościowych istniejących między uczestnikami. Każde państwo zachowuje własną politykę celną w stosunku do państw trzecich

2. Unia celna - ustalenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej w stosunku do państw trzecich

3. Jednolity rynek - zawiera wszystkie elementy unii celnej. Ustanawia się dodatkowe swobody przepływu siły roboczej, towarów, usług i kapitału. Uczestnicy ustalają wspólną politykę co do zasad konkurencji, subwencjonowania, spraw socjalnych itp.

4. Unia gospodarczo-walutowa - następuje unifikacja polityk monetarnej i fiskalnej; tworzona jest władza ponadnarodowa, która ma pierwszeństwo decydowania

5. Unia totalna - uczestnicy integracji zatracają swój samodzielny byt

Efekty integracji handlu wewnętrznego w UE

Gdy w 1993 roku formalnie zakończono proces tworzenia jednolitego rynku wewnętrznego oraz pierwszy etap realizacji EMU, konsekwencje, których się spodziewano to wzrost konkurencji, restrukturyzacja przemysłu oraz realokacja aktywności ekonomicznej. Konsekwencje te miały docelowo spowodować trzy kategorie korzyści, które można zaobserwować zarówno w handlu towarów oraz usług:
· wzrost efektywności związany z rozszerzeniem rynku - gdy producenci mają większą siłę rynkową następuje wzrost różnicy pomiędzy ceną a kosztem marginalnym między innymi dzięki korzyściom skali,
· wzrost produktywności - firmy muszą produkować przy jak najniższym koszcie w warunkach wzmożonej konkurencji, gdy chcą istnieć na rynku,
· wzrost dynamiki gospodarki - rozwój produktu oraz nastawienie na proces innowacji prowadzi do przyspieszenia tempa rozwoju nowoczesnych technologii, które są głównym źródłem rozwoju.

W badaniach dotyczących Programu Jednolitego Rynku (1998 r.) rozróżniono jego wpływ na produkcje i handel oraz na marże i restrukturyzację przemysłu. Rezultaty wskazywały na to, że głównym efektem wprowadzenia Jednolitego Rynku Wewnętrznego była kreacja handlu wewnątrz wspólnoty. Udział i popyt na rynku krajowym u badanych producentów spadł średnio o 5.4 punktu procentowego, gdy w międzyczasie udział w rynku wewnątrz europejskim i poza europejskim wzrósł odpowiednio o 2.95 i 2.45 punktu procentowego. W badaniach wskazano również na fakt, że wzrosła konkurencja cenowa: marże spadły o 3.6 punktu procentowego.

Dla badań nad wpływem integracji na różne wskaźniki, między innymi PKB, stworzono model QUEST II. Pozawala on odpowiedzieć na pytanie, jaki byłby poziom PKB w krajach europejskich, gdyby nie zrealizowano programu wspólnego rynku. Jest to model pozwalający wybiegać daleko w przyszłość i obierać rożnego rodzaju założenia.

Etapy tworzenia programu rynku wewnętrznego

1.      Od Traktatu EWG do Jednolitego Aktu Europejskiego przez Białą Księgę Komisji Europejskiej z 1985 (definicja rynku, termin zakończenia budowy jednolitego rynku (1992 rok, stąd hasło Europa 92) (przyjęto 292 dyrektywy)

2.      Nowe zadania wspólnotowe określone w JAE jako polityki korygujące nieefektywności rynku wewnętrznego: polityka spójności społeczno-ekonomicznej, polityka ochrony konsumenta, polityka ochrony środowiska, polityka naukowo-badawcza i technologiczna

3.      Zmiany instytucjonalne w JAE - rozszerzenie zasady głosowania w Radzie Ministrów

Metody oceny funkcjonowania rynku oraz oceny efektywności programu

Metody ewaluacji funkcjonowania rynku - różne klasyfikacje

         Ocena efektów mikroekonomicznych i makroekonomicznych - jak podjęte działania wpływają na przedsiębiorstwa,

         Ocena bezpośrednich i pośrednich efektów rynkowych

a)      Bezpośrednie: konwergencja czy dyspersja cen produktów i usług o charakterze europejskim, zbliżanie poziomu płac, zbliżanie poziomu stóp procentowych, wielkość handlu wewnętrznego, dynamika ZIB, wielkość migracji itd.

b)     Pośrednie: wzrost konkurencji, przedsiębiorczości itd.

         Ocena efektywności alokacyjnej, lokalizacyjnej i akumulacyjnej - Baldwin

         Ocena wrażliwości sektorów na bariery rynkowe

         Ocena korzyści rynku na podstawie metodologii kosztów braku Europy (Cost of non-Europe) - modele Cecchini-Emerson

         Ocena efektów mikroekonomicznych

         Ocena efektów makroekonomicznych (modele Interlink, Quest I i II)

Podstawowe zasady programu rynku wewnętrznego

         Liberalizacja gospodarek europejskich przez usuwanie barier rynkowych

         Otwierane nowych rynków i sektorów na konkurencję transeuropejską - największy program, który został stworzony dotyczył tzw. Usług sieciowych; otwarto te sektory, w których dominował monopol naturalny, zaczęto od sektora telekomunikacji; nastąpiła europeizacja różnych sektorów ( tworzenie nowych europejskich rynków i sektorów),

         Zbliżanie krajowych przepisów prawnych , wykonawczych i administracyjnych dotyczących obszaru JRE przez

a)      koordynację narodowych systemów prawnych (prawo bankowe, ubezpieczeniowe, spółek, ochrony konkurencji, pracowników) (harmonizacja prawa)

b)     przyjmowanie wspólnotowych rozwiązań wprowadzanych następnie do ustawodawstwa krajowego - dyrektywy (określają cel, ale nie środki - w ich doborze pozostaje swoboda) (transpozycja prawa - wprowadzanie dyrektyw do narodowych ustaw)

c)      wzajemne uznawanie regulacji krajowych (mutual recognition) (Cassis de Dijon to francuski likier z zawartością alkoholu na poziomie 16%. W Niemczech nie chciano zgodzić się na wprowadzenie tego produktu na rynek jako „likieru”, gdyż prawo niemieckie przewiduje minimalną zawartość alkoholu dla likierów na poziomie 25%. Trybunał Europejski wydał orzecznictwo mówiące, że jeśli produkt został zaakceptowany w danym kraju, to musi zostać zaakceptowany w innych krajach)

d)     definiowanie wymogów minimalnych (nowe podejście) (new approach) (dla rynku wewnętrznego - nowe podejście do normalizacji, standaryzacji. W Prawie UE będzie się określało tylko minimalne wymagania produktów (generalnie dotyczą one bezpieczeństwa konsumenta, środowiska naturalnego, ochrony życia i ochrony zdrowia) - Normy Europejskie. Inne normy jakościowe są dobrowolne. Normy jakościowe określane są przez Stowarzyszenia Normalizacyjne, na przykład Europejskie Stowarzyszenie Normalizacyjne - CEN.

         Realizacja polityk europejskich jako wspierających program (polityka przedsiębiorczości - wspierania małych i średnich przedsiębiorstw)

Cost of non Europe - koszty braku rynku wewnętrznego, które pojawiły się we wszystkich sferach życia gospodarczego w UE w skali makro i mikroekonomicznej. Klasyfikowane były z reguły w dwie duże grupy jako koszty barier handlowych tj. barier fizycznych technicznych i fiskalnych oraz koszty braku integracji rynkowej w tym efektów związanych w wielkością rynku czyli dotyczyło to korzyści skali możliwości ekspansji handlu zwiększenie technicznej efektywności oraz efektów konkurencji.

Bariery rynku wewnętrznego

1.Klasyczne bariery rynku wewnętrznego (opracowane przez Baein'a)

         Wymogi korzyści skali - minimalna efektywna skala produkcji (gałęziowe korzyści skali - działanie na zwiększającym się rynku) (identyfikacja  gałęzi o wysokiej korzyści skali)

         Zróżnicowanie produktów (koszty informacji, koszty przestawienia produkcji, koszty tworzenia lojalności)

         Absolutna przewaga kosztowa firm już funkcjonujących na rynku (wysokości kosztów utopionych - wydatki pierwotne poniesione w celu uruchomienia działalności)

         Wymogi związane z organizacją rynków (dystrybucja, odbiorcy itp.)

         Ograniczenia prawne i regulacyjne

         System drapieżnych cen - system ustalania cen w celu wyrugowania konkurenta (ceny wyrugowania - bardzo silne obniżki cen, żeby konkurencji nie mogli funkcjonować)

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO^?, ang. International Organization for Standardization, fra. Organisation internationale de normalisation) - organizacja pozarządowa zrzeszająca krajowe organizacje normalizacyjne.

ISO oficjalnie rozpoczęła działalność 23 lutego 1947 r. Wśród członków-założycieli jest Polski Komitet Normalizacyjny.

ISO jest organizacją pozarządową, jej członkowie nie są delegowani przez rządy, pomimo że niektóre organizacje członkowskie znajdują się w strukturach rządowych. Stawia to organizację na szczególnej pozycji pomiędzy sektorami państwowym a prywatnym, szczególnie wobec stowarzyszeń przemysłowych. Każdy kraj reprezentuje z zasady tylko jedna organizacja.

Prace organizacji koordynuje Sekretariat Generalny z siedzibą w Genewie (Szwajcaria). Decyzje strategiczne podejmuje Zgromadzenie Ogólne na corocznych spotkaniach. Trzy razy w roku zbiera się Rada ISO.

Struktura ISO jest wzorowana na strukturze ANSI i DIN. Składa się na nią kilkaset komitetów technicznych i grup roboczych zajmujących się dyskusjami technicznymi oraz Komitet Główny, w którym po jednym głosie mają członkowskie kraje.

Projekty zmian lub projekty nowych norm zwane draftami może składać każda organizacja członkowska. Następnie projekty są dyskutowane w grupach roboczych, w których po uzyskaniu ogólnego konsensusu "draft" zamienia się w "project", który może uzyskać status oficjalnej normy po tym jak 3/4 członków komitetu głównego zaopiniuje go pozytywnie.

Działalność ISO finansowana jest ze składek członkowskich ustanawianych proporcjonalnie do produktu krajowego brutto. Dodatkowe dochody przynosi sprzedaż norm. ISO wydaje również podręczniki, poradniki, kompendia, oraz periodyki informujące o bieżących i planowanych pracach organizacji.

Respektowanie norm ISO jest dobrowolne. Jako organizacja pozarządowa ISO nie może narzucać, wymuszać ich stosowania. Autorytet organizacji wynika z międzynarodowej reprezentacji, sposobu ustanawiania norm: na zasadzie konsensu, oraz ze zrozumienia wpływu normalizacji na ekonomikę.

Polityka certyfikacji - dokument określający zasady według których urząd certyfikacji (CA - Certificate Auhority) wydaje certyfikaty swoim klientom.

Zasady wydawania certyfikatów mogą być diametralnie różne dla różnych CA lub dla różnych poziomów certyfikatów wydawanych przez jednego CA. Od braku jakiegokolwiek potwierdzenia danych (np. certyfikaty testowe), poprzez sprawdzenie autentyczności adresu poczty elektronicznej, żądanie dostarczenia dokumentów faksem, aż do wymogu osobistej weryfikacji tożsamości w punkcie rejestracyjnym, lub u notariusza. Polityka określa również zakres odpowiedzialności CA, częstotliwość publikowania list CRL.

Temat 4. Funkcjonowanie jednolitego rynku europejskiego

Cztery wolności rynku wewnętrznego, podstawowe reguły organizacji i funkcjonowania Jednolitego Rynku Europejskiego, fundament wspólnej polityki ekonomicznej Unii Europejskiej. Są to:

1) wolność przepływu towarów - opiera się m.in. na: dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatków;

2) wolność przepływu usług - liberalizacja usług finansowych, transportowych, telekomunikacyjnych, ujednolicenie metod kontroli banków i ubezpieczeń;

3) wolność przepływu kapitału - dążenie do wspólnego rynku usług finansowych;

4) wolność ruchu osobowego - prawo do pracy, życia, mieszkania i korzystania z uprawnień socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej UE, bez względu na przynależność państwową.

Harmonizacja podatków pośrednich to proces mający na celu koordynację polityki podatkowej, dotyczącej podatków pośrednich, państw członkowskich, oraz zbliżanie do siebie wysokości stawek tych podatków. Do podatków pośrednich zaliczamy głównie:

- VAT, oraz

- Akcyzę.

Harmonizacja polityki podatkowej krajów członkowskich ma docelowo dotyczyć zarówno podatków bezpośrednich jak i podatków pośrednich. Do tej pory jednak, proces harmonizacji w większym stopniu dotknął podatków pośrednich.

Harmonizacja podatków pośrednich w Unii Europejskiej jest w bardzo dużym stopniu związana z koncepcją wspólnego rynku. Aby koncepcja ta miała sens, spełniony musi być przede wszystkim warunek równych praw dotyczących każdego uczestnika rynku, a więc każdego podmiotu z któregokolwiek kraju członkowskiego. Z uwagi na fakt, iż na wspólnym, europejskim rynku podmioty konkurują głównie ceną, czynniki wpływające na cenę powinny być w krajach członkowskich podobne. Biorąc pod uwagę fakt, iż podatki pośrednie to podatki cenotwórcze, widzimy jak istotna, z punktu widzenia kształtowania wspólnego rynku, jest ich harmonizacja. Zarówno VAT jak i podatek akcyzowy podwyższają cenę dobra i w konsekwencji obciążają finalnego konsumenta. Podmioty działające na terenie krajów o niższych stawkach VAT-u oraz akcyzy są uprzywilejowane w stosunku do podmiotów działających w krajach o wyższych stawkach tych podatków.

Zarówno w przypadku VAT-u jak i akcyzy Unii Europejskiej nie udało się jeszcze ustalić i wprowadzić jednolitych stawek tych podatków w krajach członkowskich. Instytucja ta ograniczyła się do tej pory do ustalenia minimalnych stawek VAT-u oraz akcyzy. W przypadku VAT-u minimalnej wysokości stawki podstawowej (15%) oraz obniżonej (5%, jednak możliwość zastosowania tej stawki ograniczona jest tylko do niektórych artykułów), a w przypadku akcyzy minimalnych stawek na określone towary (w zależności od towaru, przykładowo benzyna bezołowiowa 421 EUR/hl, wino 0 EUR/hl, papierosy 57% ceny detalicznej jednak nie mniej niż 60 EUR/1000 sztuk).

Układ z Schengen - porozumienie, które znosi kontrolę osób przekraczających granice między państwami członkowskimi układu, a w zamian za to wzmacnia współpracę w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej. Dotyczy również współpracy przygranicznej.

Porozumienie to zostało zawarte w miejscowości Schengen w Luksemburgu 14 czerwca 1985.

Układ jest otwarty dla wszystkich członków Unii Europejskiej. Wynikająca z niego swoboda przepływu osób wewnątrz tzw. strefy Schengen dotyczy nie tylko obywateli państw - sygnatariuszy, ale wszystkich osób wszelkiej narodowości i o dowolnym obywatelstwie, które przekraczają granice wewnętrzne na terenie objętym porozumieniem.

Do układu z Schengen należą obecnie 22 państwa Unii Europejskiej oraz Islandia i Norwegia, wchodzące w skład Związku Paszportowego Krajów Nordyckich oraz Szwajcaria i Liechtenstein, który jest z grupą z Schengen stowarzyszony.

Przyjęcie przepisów wynikających z Układu z Schengen jest jednym z wymogów uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej przez kraje kandydujące, tak więc w przyszłości strefa swobodnego, niekontrolowanego przepływu osób może znacznie się powiększyć i być może obejmie prawie całą Europę.

Zasadę harmonizacji stosuje się natomiast do standardów socjalnych dotyczących m.in:

• Niedyskryminacji

• czasu pracy i urlopów

• bezpieczeństwa i higieny pracy

• niewypłacalności pracowników dyrektywa nr 80/987 dotycząca ochrony roszczeń pracowniczych w przypadkach niewypłacalności pracodawcy.

Swobodny przepływ kapitału to określona w 56 artykule Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), oraz art. 26 pkt. 2 i 63 Wersji skonsolidowanej Traktatu o funkcjonowaniu UE, jedna z czterech swobód wspólnego rynku w Unii Europejskiej. Swoboda ta przejawia się w zakazie stosowania ograniczeń w stosunku do przepływu kapitału pomiędzy państwami członkowskimi UE, a także pomiędzy Państwami członkowskimi UE a państwami trzecimi.

Poprzez "przepływ kapitału" rozumie się płatności i transgraniczne transfery pieniędzy, inne transakcje umożliwiające transfer własności aktywów i zobowiązań, systemy płatnicze.

Swoboda przepływu kapitału oznacza swobodę przenoszenia wartości majątkowych do innego państwa członkowskiego, a jej celem jest umożliwienie realizacji, za pomocą różnego rodzaju instrumentów finansowych, samoistnej komercyjnej inwestycji w innym państwie członkowskim i ewentualne korzystanie z jej efektów. Najczęściej uważa się, iż swoboda w tym zakresie powinna umożliwiać m.in.: inwestycje bezpośrednie, zakup i sprzedaż nieruchomości w innych państwach członkowskich, zakup i sprzedaż papierów wartościowych oraz transakcje z ich udziałe, zaciąganie pożyczek, udzielanie kredytów, poręczeń i gwarancji oraz przepływy kapitału o chrakterze osobistym. Warto przy tym zwrócić uwagę, iż w odróżnieniu od pozostałych swobód, art. 56 zapewnia swobodę przepływu płatności i kapitału również między państwami członkowskimi a państwami trzecimi. ^[1].

Pozostałe trzy swobody to swobodny przepływ towarów, swobodny przepływ osób i swoboda świadczenia usług.

Inwestycja portfelowa (zagraniczna inwestycja pośrednia) - inwestycja dokonana przez zakup papierów wartościowych, a nie konkretnego przedsiębiorstwa, dobra materialnego czy intelektualnego bądź usługi.

Kupując papiery wartościowe w danym kraju, takie jak akcje, obligacje czy inne, inwestorzy portfelowi mogą zyskać, zarabiając na różnicach w oprocentowaniu takich papierów wartościowych, a więc na różnicy stóp procentowych, czy wahaniach kursu walutowego.

Inwestorzy zainteresowani papierami wartościowymi danego państwa opierają swoje decyzje często na tak zwanym ratingu danego państwa. Rating taki sporządzany jest przez niezależne organizacje finansowe (agencje ratingowe) i ma za zadanie odzwierciedlenie ryzyka związanego z danym państwem. Żaden papier wartościowy emitowany przez uprawniony podmiot w danym państwie nie może mieć wyższego ratingu niż obligacje emitowane przez rząd tego państwa. Podobne ratingi sporządzane są dla większych emisji innych podmiotów, np. przedsiębiorstw.

Inwestycje bezpośrednie to bezpośrednie nakłady na środki trwałe (np. maszyny, całość lub wydzieloną część przedsiębiorstwa).

W zakresie bilansu płatniczego obejmują one te inwestycje, w których inwestorzy (określani tu mianem inwestorów bezpośrednich) pragną uzyskać znaczący stopień kontroli nad przedsiębiorstwem (określanym tu przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania). Mają więc charakter bardziej trwały niż inwestycje portfelowe, które charakteryzują się większą płynnością i podatnością na wpływ kapitału spekulacyjnego. W statystyce bilansu płatniczego najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem pozwalającym odróżnić inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych jest posiadanie tzw. trwałego wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Wyraża się to posiadaniem minimum 10% akcji zwykłych lub 10% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

W statystyce bilansu płatniczego cechą wyróżniającą inwestycje bezpośrednie jest zasada kierunkowości (the directional principle), w myśl której statystycznym kryterium podziału jest kierunek inwestycji bezpośredniej (krajowe inwestycje za granicą vs. zagraniczne inwestycje w kraju). Dla pozostałych kategorii statystyki bilansu płatniczego najistotniejszy jest podział na aktywa i pasywa. W konsekwencji, co do zasady, po ustaleniu kierunku inwestycji bezpośredniej, transakcje z różnych stron bilansu płatniczego pomiędzy podmiotami powiązanymi relacją inwestycji bezpośredniej są nettowane (np. kredyty udzielone zagranicznej spółce-matce i kredyty otrzymane od tej samej spółki-matki zaliczane są do zagranicznych inwestycji w Polsce i nettowane).

Statystykę inwestycji bezpośrednich w Polsce prowadzi Narodowy Bank Polski (w ramach statystyki bilansu płatniczego).

Usługa internetowa (ang. web service) - usługa świadczona poprzez sieć telekomunikacyjną, a w tym sieć komputerową, w szczególności przez Internet.

Usługa internetowa jest w istocie składnikiem oprogramowania, niezależnym od platformy sprzętowej oraz implementacji, dostarczającym określonej funkcjonalności. Zgodnie z zaleceniami W3C, dane przekazywane są zazwyczaj za pomocą protokołu HTTP i z wykorzystaniem XML^[1].

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) - centralny organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym. Powołany na mocy ustawy z dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym^[1]. Przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, a od 1 stycznia 2008 przejęła także kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego. Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów.

• sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym

• podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego

•  podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności

• podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego

• udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym

• stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty

• wykonywanie innych zadań określonych ustawami

Temat 5.Unia Gospodarcza i Walutowa

System walutowy - ściśle określony zespół norm prawnych, reguł oraz zasad, które określają warunki oraz regulują określony sposób funkcjonowania pieniądza danego kraju świata w transakcjach międzynarodowych. Międzynarodowy system walutowy kształtuje się w wyniku różnych umów międzypaństwowych. W warunkach istnienia odrębnych systemów pieniężnych oraz walutowych w poszczególnych krajach zachodzi konieczność szczegółowej regulacji określonych stosunków walutowych pomiędzy poszczególnymi krajami.

Rodzaje systemu walutowego:

• krajowy system walutowy,

• międzynarodowy system walutowy.

Podstawa teorii optymalnych obszarów walutowych

jest stwierdzenie czy kraje lub regiony

_Sa poddane symetrycznym szokom

_Posiadaja mechanizmy absorpcji szoków

asymetrycznych (mobilnosc siły roboczej)

_Maja zbli0one stopy inflacji (z PPP wynika, 0e tylko

wtedy mo0liwe jest usztywnienie kursu)

_Sa gospodarkami otwartymi na przepływ dóbr

(konwergencja cyklu koniunkturalnego)

Korzysci z Optymalnego obszaru walutowego

_Eliminacja kosztów transakcyjnych, zwiazanych z

wymiana walut

_Eliminacja niepewnosci co do kursu walutowego i

spekulacyjnego napływu kapitału

_Wieksza przejrzystosc cen i silniejsza konkurencja

miedzy krajami członkowskimi

Wady:

_Utrata płynnosci kursu - stanowi problem w

wypadku wstrząsu

Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) - jeden z elementów współpracy w ramach Unii Europejskiej, ustanowiony w 1992 roku Traktatem z Maastricht. Jej głównym przedsięwzięciem jest utworzenie wspólnej waluty europejskiej euro oraz przeniesienie polityki pieniężnej na szczebel wspólnotowy.

Traktat z Maastricht

W czerwcu 1988 roku szczyt UE w Hanowerze zapoczątkował prace komitetu pod przewodnictwem Przewodniczącego Komisji Europejskiej Jacques'a Delorsa. Zadaniem komitetu było zaproponowanie wprowadzenia ścisłej unii gospodarczo-walutowej.

Raport Delorsa przewidywał wprowadzenie unii w trzech etapach. Na jego podstawie Szczyt Unijny w Madrycie zdecydował 1 czerwca 1989 o rozpoczęciu pierwszego etapu unii gospodarczo-walutowej 1 lipca 1990 roku.

W grudniu 1989 roku szczyt w Strasburgu zwołał konferencję międzyrządową w celu ustalenia, niezbędnych do utrzymania unii gospodarczo-walutowej, poprawek do Traktatu. Wspomniana konferencja doprowadziła do powstania Traktatu o Unii Europejskiej, ostatecznie podpisanego w Maastricht w 1992 roku. Traktat postanowił o wprowadzeniu unii w trzech etapach:

• Zgodnie z planem pierwszy etap rozpoczął się 1 lipca 1990 roku. Zniesiono wszelką kontrolę wymiany walut i tym samym wprowadzono pełną swobodę przepływu kapitału. Wzmocniono kooperację pomiędzy bankami centralnymi dotyczącą unii monetarnej, jak również wprowadzono zakaz uprzywilejowanego dostępu instytucji publicznych do wsparcia finansowego banku.

• Drugi etap rozpoczął się 1 stycznia 1994 roku. Powstał Europejski Instytut Walutowy (EMI - European Monetary Institute), odpowiedzialny za pogłębienie współpracy pomiędzy niezależnymi bankami centralnymi krajów członkowskich. 16 grudnia 1995 roku ustalono nazwę nowej waluty Euro. W czerwcu 1997 roku Rada Europejska uzgodniła Pakt Stabilności i Wzrostu oraz nowy mechanizm wymiany walut (ERM II). Ustanowiono też system TARGET - system automatycznych przeliczeń walut narodowych na euro. 3 maja 1998 roku postanowiono o 11 krajach, które oficjalnie utworzą unię gospodarczo-walutową 1 stycznia 1999 roku. W czerwcu roku 1998 powstał Europejski Bank Centralny.

• Etap trzeci zamrażając narodowe kursy wymiany wobec euro rozpoczął się 1 stycznia 1999 roku. Powołano do życia Europejski System Banków Centralnych (ESCB - the European System of Central Banks), który przejął obowiązki Europejskiego Instytutu Monetarnego i odpowiedzialność za politykę walutową Unii Europejskiej. 1 stycznia 2001 do unii gospodarczo-walutowej przyłączyła się Grecja. W styczniu 2002 do obiegu wprowadzono monety i banknoty euro.

Do unii walutowej nie przystąpiły Dania, Szwecja i Wielka Brytania.

Pakt stabilności i wzrostu (Stability and Growth Pact) - zbiorowa nazwa dwóch rozporządzeń Rady Europejskiej oraz uchwały o charakterze prewencyjnym i represyjnym, które zostały ratyfikowane na szczycie w Amsterdamie 17 czerwca 1997 roku. Dokument ten zakłada, iż kryteria fiskalne z Maastricht są nie tylko warunkiem przyjęcia do Europejskiej Unii Monetarnej, lecz będą obowiązywać kraje członkowskie już po przyjęciu do unii walutowej.

Pakt zobowiązuje kraje Unii Gospodarczej i Walutowej do utrzymywania równowagi budżetowej w średnim okresie, który obejmuje pełny cykl koniunkturalny. Wszystkie gospodarki muszą systematycznie przedkładać i aktualizować programy makroekonomiczne (programy stabilizacji gospodarczej i programy konwergencji), na podstawie których Komisja Europejska oraz Komitet Ekonomiczno-Finansowy ocenia ich sytuację gospodarczą. Ma to zapewniać stabilny i dobry stan finansów publicznych w celu poprawy warunków osiągnięcia wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego. Reguły paktu miały także zapobiegać nadmiernemu rozluźnieniu polityki fiskalnej w okresie dobrej koniunktury, kiedy istnieje realna możliwość wykorzystania rosnących wpływów podatkowych do zwiększania wydatków państwowych. W praktyce oznacza to, że państwa nie powinny przekraczać wartości progowej deficytu (3% PKB), a w okresie wzrostu gospodarczego dążyć do generowania nadwyżki budżetowej.

Europejski Bank Centralny (niem. Europäische Zentralbank, ang. European Central Bank, fr. Banque centrale européenne) to bank centralny Unii Europejskiej, a także bank emisyjny w odniesieniu do waluty euro, przyjętej przez 17 krajów Unii. Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.

EBC jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii, zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej, funkcjonowanie systemów płatniczych (zwłaszcza systemu TARGET oraz tworzonej platformy do rozliczeń transakcji na papierach wartościowych TARGET2-Securities T2S ), zapobieganie fałszerstwom banknotów, współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.

Przy realizacji tych zadań EBC posługuje się Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC), grupującym EBC oraz 27 banków centralnych krajów Unii Europejskiej (w tym Narodowy Bank Polski, NBP).

W węższym zakresie, EBC jest bankiem emitującym wspólną walutę euro i prowadzącym politykę monetarną w Strefie euro, m.in. poprzez ustalanie podstawowych bankowych stóp procentowych oraz operacje rynku otwartego. W tym zakresie EBC jest wspierany przez 17 banków centralnych krajów UE, które przyjęły walutę euro - tworzą one ściślej współpracującą grupę w ramach ESBC, zwaną Eurosystemem.

Kwestią pozostającą poza kompetencjami EBC, choć wpływającą bezpośrednio na warunki w jakich może on prowadzić politykę monetarną, jest dyscyplina budżetowa krajów Strefy euro . Są zobowiązane one w tym zakresie do przestrzegania Paktu Stabilności i Wzrostu - który, jak pokazuje praktyka ostatnich lat, bywa naruszany przez niektóre państwa Unii^[1].

W celu realizacji założeń polityki pieniężnej EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi stosuje instrumenty, które dzielą się na rezerwę obowiązkową, operacje otwartego rynku, oraz kredyt i depozyt na koniec dnia (standing facilities).

Według zapisu artykułu 282 Traktatu Lizbońskiego: „1. Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne stanowią Europejski System Banków Centralnych (ESBC). Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne Państw Członkowskich, których walutą jest euro, tworzące Eurosystem, prowadzą politykę pieniężną Unii.”

Władza EBC jest sprawowana przez 3 organy:

Rada Prezesów jest naczelnym organem władzy. W jej skład wchodzi 23 członków, z czego 6 jest członkami Zarządu EBC, a 17 to prezesi banków centralnych krajów UE, które przyjęły euro (patrz Eurosystem). Członkowie Zarządu są wybierani na 8-letnią kadencję. Prezesem Rady Prezesów jest od 1 listopada 2011 roku Mario Draghi. Formą działalności są spotkania organizowane co najmniej 10 razy w roku. Obowiązkami Rady jest uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji niezbędnych do wykonywania zadań powierzonych Eurosystemowi. W gestii tego organu leży też ustalanie polityki pieniężnej Strefy euro oraz podejmowanie decyzji w sprawach pieniężnych, w sprawach stóp procentowych i w sprawach wielkości rezerw w Eurosystemie.

Zarząd składa się 6 członków którymi są prezes Mario Draghi, wiceprezes oraz 4 członków mianowanych przez rządy państw Eurosystemu po konsultacjach z Parlamentem Europejskim i Radą Prezesów. Zarząd jest organem wykonawczym, zajmuje się administrowaniem i organizacją pracy EBC. Realizuje politykę pieniężną Strefy euro.

Rada Ogólna skupia w sobie prezesa i wiceprezesa EBC oraz 27 prezesów banków centralnych państw członkowskich UE (Strefa euro i kraje spoza jej obszaru). Do kompetencji Rady Ogólnej należy udział w działaniach doradczych EBC, zbieranie statystyk, sporządzanie raportów rocznych EBC oraz ustalanie warunków zatrudnienia personelu EBC. Przygotowuje dane niezbędne do nieodwołalnego ustalenia kursów walut państw członkowskich objętych derogacją wobec euro. Rada ustala też zasady konieczne do normalizacji procedur rachunkowych i sprawozdawczych stosowanych przez krajowe banki centralne państw UE. W myśl Statutu przewidywane jest rozwiązanie Rady Ogólnej, gdy wszystkie państwa członkowskie przyjmą euro.

Temat 6. Spójność, społeczna, ekonomiczna i terytorialna w UE. Fundusze strukturalne i budżet Unii

Głównym celem polityki rozwoju UE jest zwalczanie ubóstwa w zrównoważony sposób. Osiem milenijnych celów rozwoju ONZ stanowi niezwykle ważny element tej polityki. Cele te dotyczą między innymi zmniejszenia o połowę skrajnego ubóstwa, ograniczenia rozprzestrzeniania się HIV/AIDS oraz zapewnienia powszechnego nauczania na poziomie podstawowym. Zostały one zatwierdzone przez światowych przywódców w 2000 r. i mają zostać osiągnięte do 2015 r.

UE zwróciła się do władz poszczególnych krajów o wyznaczenie celów dotyczących finansowania polityki rozwoju, a tym samym wykazanie swojego zaangażowania na rzecz milenijnych celów rozwoju. Ze sprawozdania z postępów prac z 2005 r. wynika, że wszystkie kraje udzieliły wsparcia finansowego, które jednak okazało się niewystarczające.

W latach 2000-2005 z ubóstwa wyszło 120 mln osób i istnieją duże szanse na to, że do 2015 r. ubóstwo na świecie uda zmniejszyć się o połowę. Jednak niektórych celów, takich jak ograniczenie umieralności dzieci i matek oraz zapewnienie dostępu do czystej wody pitnej, nie uda się osiągnąć do 2015 r.

Unijna polityka rozwoju służy temu, by osoby znajdujące się w trudnej sytuacji w krajach rozwijających się mogły uzyskać kontrolę nad własnym życiem. Oznacza to:

• zwalczanie przyczyn ubóstwa, takich jak brak dostępu do żywności i czystej wody, do edukacji, opieki zdrowotnej, zatrudnienia, ziemi, usług społecznych, infrastruktury czy zdrowego środowiska naturalnego

• zwalczanie chorób i zapewnienie dostępu do tanich leków przeciwdziałających epidemiom takim jak HIV/AIDS

• zmniejszenie zadłużenia krajów rozwijających się, które powoduje, że skromne środki - zamiast zostać przeznaczone na ważne inwestycje publiczne - wracają do kieszeni bogatych wierzycieli w krajach uprzemysłowionych

• propagowanie strategii samopomocy i zwalczania ubóstwa, które umożliwiają krajom rozwijającym się umocnienie procesu demokratyzacji, rozbudowę programów społecznych, umocnienie swoich instytucji, zwiększenie możliwości działania sektorów publicznego i prywatnego oraz poprawę stanu poszanowania praw człowieka, w tym równości płci.

Realna konwergencja to w teorii ekonomii zdolność gospodarki słabiej rozwiniętej do szybszego wzrostu gospodarczego, w rezultacie którego początkowa różnica w poziomie PKB na mieszkańca w stosunku do krajów bogatszych z czasem zanika. Prawidłowość taka została zauważona i dowiedziona empirycznie w licznych przypadkach, np. stanów tworzących USA i japońskich prefektur. We wszystkich tych przypadkach zanotowano wartość tzw. współczynnika konwergencji na poziomie ok. 2%, co oznacza, że w dłuższym okresie wzrost regionów ubogich jest o tyle wyższy od wzrostu regionów bogatych, że średniorocznie nadrabiane jest ok. 2% istniejącej początkowo luki w rozwoju.

Z punktu widzenia neoklasycznej ekonomii, za zjawiskiem tym stoi oczywisty mechanizm: w regionach ubogich praca jest tania, zaś kapitał relatywnie drogi, bowiem jest go niewiele. Jeśli kapitał jest drogi, korzyść z jego użycia jest wysoka. Oznacza to, że z inwestycji w rejonie uboższym osiąga się większy zysk niż w regionie bogatym, gdzie kapitał jest względnie tani (bo jest go dużo). Stanowi to też zachętę do przepływu kapitału z regionów bogatszych do uboższych, to zaś wiedzie do szybszego tempa wzrostu regionów biednych.

Realną konwergencję wyjaśnia zarówno model egzogenicznego wzrostu, jak i model endogenicznego wzrostu. O ile jednak w pierwszym przypadku zwraca się uwagę na wyższe stopy zysku osiągane w regionach uboższych z inwestycji kapitałowych, to w teorii endogenicznego wzrostu najważniejsza jest możliwość szybszego „uczenia się” przez kraje, które gonią inne, silniej rozwinięte, w przypadku prowadzenia dobrej polityki gospodarczej. Tłumaczy to, dlaczego realna konwergencja nie zawsze występuje pomiędzy krajami: na przeszkodzie może jej stanąć zła polityka gospodarcza.

W Unii Europejskiej również zauważono zjawiska realnej konwergencji, choć ich tempo było w poszczególnych krajach różne. W przypadku Irlandii realna konwergencja doprowadziła do nadrobienia wielowiekowych zaniedbań i do przegonienia w stosunkowo krótkim czasie innych krajów Unii pod względem poziomu PKB na mieszkańca. Nieco wolniejsza, ale również wyraźna tendencja do szybkiej konwergencji wystąpiła w Hiszpanii i Portugalii. Najwolniej proces ten następował w Grecji, głównie na skutek popełnionych przez ten kraj poważnych błędów w polityce gospodarczej.

Konwergencja Barro:

- typu sigma - zmniejszenie dyspersji analizowanej zmiennej

- typu beta:

1) absolutna - gdy gospodarki zmierzają do identycznego poziomu analizowanej zmiennej

2) warunkowa - gdy gospodarki zmierzają do własnych poziomów analizowanej zmiennej

Nominalna konwergencja to zbieżność zmiennych charakteryzujących politykę pieniężną w gospodarce - czyli stopy inflacji, stóp procentowych i kursów walutowych - w krajach, które w wysokim stopniu skoordynowały swoją politykę gospodarczą. Wystąpienie zjawisk nominalnej konwergencji w zasadzie wymaga wprowadzenia wspólnej waluty, a co najmniej ścisłego powiązania kursów walutowych poszczególnych krajów, przy wysiłku na rzecz skoordynowania polityki budżetowej. W pełni występuje w przypadku przystąpienia kraju do unii ekonomicznej i walutowej.

W Unii Europejskiej zjawiska nominalnej konwergencji nastąpiły od początku lat 90-tych, kiedy kraje te zdecydowały się wprowadzić w roku 1999 wspólną walutę - euro.

Punkt wyjściowy był bardzo różny. W 1995 r. trzy kraje unijne (Grecja, Włochy, Hiszpania) charakteryzowały się bardzo wysokimi deficytami sektora publicznego. W tych krajach, a także w Portugalii, inflacja wyraźnie przekraczała poziom wymagany w krajach wstępujących do strefy euro, w ślad za czym występowały też bardzo wysokie krótko- i długookresowe stopy procentowe. Waluta żadnego z tych krajów nie uniknęła znacznego osłabienia w dwóch poprzednich latach. Zatem, między krajami Unii występowały ogromne różnice w zakresie stosowanej polityki makroekonomicznej, skali nierównowagi i wyników gospodarczych. Mimo to, w ciągu kilku lat nastąpiła nominalna konwergencja: spadła inflacja i stopy procentowe, a kurs walutowy nabrał cech stabilności. Jak się uważa, było to przede wszystkim efektem przekonania uczestników rynku finansowego, że wszystkie te kraje wypełnią kryteria konwergencji i wprowadzą euro.

Fundusze strukturalne stanowią finansowe instrumenty polityki strukturalnej realizowanej przez Unię Europejską. Powstały w celu zrestrukturyzowania i zmodernizowania gospodarek państw członkowskich UE.

W okresie programowania 2000-2006 istniały cztery fundusze strukturalne:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

• Europejski Fundusz Społeczny

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (funduszem strukturalnym jest tylko sekcja orientacji)

• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa

W perspektywie finansowej 2007-2013 do funduszy strukturalnych zalicza się Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej przestał istnieć. W jego miejsce powołano Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, który stanowi instrument wdrażania Wspólnej Polityki Rolnej.

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa również przestał istnieć, a w jego miejsce stworzono Europejski Fundusz Rybacki będący instrumentem wdrażania Wspólnej polityki rybołówstwa.

Innym instrumentem finansowym, funkcjonującym w ramach polityki spójności obok funduszy strukturalnych jest Fundusz Spójności, zwany Funduszem Kohezyjnym. Mimo zachowania formalnej odrębności, w nowym zreformowanym kształcie w perspektywie finansowej 2007-2013 Fundusz Spójności może być nazywany quasi funduszem strukturalnym. Świadczy o tym m.in. fakt iż Unia Europejska przedstawiła bardzo zbliżone ramy funkcjonowania wszystkich funduszy w jednym rozporządzeniu. Na poziomie krajowym wydatki Funduszu Spójności są ustalane razem z wydatkami funduszy strukturalnych w ramach tych samych wieloletnich programów operacyjnych stanowiących system wdrażania jednolitych Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia.

Fundusz Spójności - czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, nie będące funduszem strukturalnym, uchwalone w ramach Traktatu z Maastricht (1992), a przygotowane formalnie przez rozporządzenie Rady Unii Europejskiej z 16 maja 1994 r. Gwarantował słabiej rozwiniętym państwom Unii Europejskiej, których produkt narodowy brutto na mieszkańca nie przekracza 90% średniej unijnej (kryterium spełniały wówczas Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia), pomoc w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej (w ramach sieci transeuropejskich). Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej w państwach Unii Europejskiej, oraz w których opracowany został program zmierzający do spełnienia kryteriów konwergencji ustalonych w art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. W przypadku, gdy kraj członkowski nie dotrzyma programu konwergencji dla unii gospodarczej i walutowej, przyznane fundusze mogą zostać wstrzymane.

Budżet zadaniowy^[1] (ang. performance budget) to metoda zarządzania finansami publicznymi, ukierunkowana na osiąganie większej skuteczności oraz efektywności i przejrzystości wydatkowania środków publicznych, polegająca na:

1. opracowywaniu budżetu państwa w oparciu o cele budżetu zadaniowego, zgodne ze wskazaniami zawartymi w dokumentach strategicznych i programowych rządu, w ramach których to celów, umieszczane są - właściwe przedmiotowo tym celom - zadania, wraz z adekwatnymi miernikami informującymi o rezultatach/wynikach realizacji tych zadań - a także o rezultatach/wynikach realizacji ich części składowych (a zarazem - o stopniu osiągania celów budżetowych zadań w aspekcie skuteczności oraz efektywności),

2. monitorowaniu oraz ewaluacji poszczególnych zadań budżetu zadaniowego za pomocą mierników, dzięki czemu wytwarzane są informacje efektywnościowe (ang. performance information) służące podnoszeniu jakości alokacji w planowaniu budżetu w kolejnych latach/okresach planowania budżetowego,

3. praktycznym stosowaniu informacji efektywnościowych w procesie planowania budżetu przez rząd, a także wykorzystaniu ich podczas prac parlamentarnych nad uchwalaniem ustawy budżetowej (najczęściej jako tzw.: performance-informed budgeting)

Budżet zadaniowy stosowany jest - w różnych formach i zakresie - w wielu państwach świata, w tym większości państw OECD (m.in. we Francji jako tzw. LOLF, w Wielkiej Brytanii jako system PSA, a w USA jako narzędzie PART)^[2]. Budżetowi zadaniowemu towarzyszy często reforma polegająca na wdrożeniu wieloletniego planowania wydatków (programowanie w perspektywie kilku lat), a także rozwój audytu efektywnościowego. Metoda budżetu zadaniowego może być stosowana również w jednostkach samorządu terytorialnego, przy czym stosowanie jej w jst nie zawsze połączone jest z używaniem tej metody w sektorze rządowym.

Strategia lizbońska, konkurencyjność UE w świecie

Strategia lizbońska - plan rozwoju przyjęty dla Unii Europejskiej przez Radę Europejską na posiedzeniu w Lizbonie w roku 2000.

Założenia:

Celem planu, przyjętego na okres 10 lat, było uczynienie Europy najbardziej dynamicznym i konkurencyjnym regionem gospodarczym na świecie, rozwijającym się szybciej niż Stany Zjednoczone.

Strategia opiera się przede wszystkim na założeniu, że gospodarka krajów europejskich wykorzysta do maksimum innowacyjność opartą na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, zwłaszcza w nowoczesnych dziedzinach wiedzy, co miało się stać głównym motorem rozwoju. W związku z tym zdefiniowano następujące cele do 2010 roku:

• inwestycje na badania i rozwój (R&D) wzrosną do 3% PKB,

• zredukowana zostaną biurokracja i utrudnienia dla przedsiębiorczości,

• nastąpi wzrost zatrudnienia do 70% dla mężczyzn i 60% dla kobiet.

Strategia Lizbońska to najważniejszy program społeczno-gospodarczy Unii Europejskiej przyjęty na posiedzeniu Rady Europejskiej 23-24 marca 2000 roku w Lizbonie, celem miało być przebudowanie gospodarki UE w ciągu dziesięciu lat w „najbardziej konkurencyjną i dynamiczną w świecie gospodarkę opartą na wiedzy”.
W sensie treści merytorycznych Strategia Lizbońska jest bardziej zebraniem w jeden pakiet i kontynuacją różnych zamierzeń i procesów, które się już toczyły wcześniej, niż kreacją zupełnie nowego programu. Jej zaletą jest jednak wszechstronność i próba realizacji całościowego, zintegrowanego podejścia do stymulowania rozwoju, w którym poszczególne elementy polityki zazębiają się wzajemnie.
Polska w momencie wejścia do Unii Europejskiej stała się jednym z państw realizujących cele Strategii Lizbońskiej.
Głównym celem strategii lizbońskiej jest stworzenie na terytorium Europy, do roku 2010, najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie. Sama strategia skupiała się na czterech kwestiach :
-innowacyjności (gospodarka oparta o wiedzę),
-liberalizacji (rynków telekomunikacji, energii, transportu oraz rynków finansowych)
-przedsiębiorczości (ułatwienia w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej),
-spójności społecznej (kształtowanie nowego aktywnego państwa socjalnego).
W dalszej części prezentacji omówimy po króćce te cztery główne cele strategiczne.
Zdecydowana większość działań podejmowanych w zakresie strategii lizbońskiej związana jest z modernizacją polityki zatrudnienia oraz kreowaniem pozytywnych zmian na rynku pracy. Podstawowym przesłaniem jest ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, a więc tam gdzie tworzonych jest najwięcej miejsc pracy.
Zgodnie z wytycznymi strategii lizbońskiej, w celu zaspokojenia potrzeb nowoczesnych gospodarek państw członkowskich konieczne jest również przemodelowanie systemu kształcenia w taki sposób, aby możliwe było stworzenie modelu gospodarczego opartego na wiedzy.
W strategii zwraca się również uwagę na to, że jej wdrożenie uzależnione jest nie tylko od urzędów i ministerstw kreujących politykę gospodarczą, ale także od partnerów społecznych - organizacji związkowych i organizacji pracodawców.
Podczas obrad szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie szefowie państw i rządów wyznaczyli UE nowy cel strategiczny na kolejne dziesięciolecie - stworzenie opartej na wiedzy, a zarazem najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki na świecie, zdolnej do systematycznego wzrostu gospodarczego, zapewniającej większą liczbę lepszych miejsc pracy w warunkach większej spójności społecznej, jak również poszanowania środowiska naturalnego.
Zgodnie z postanowieniami Rady Europejskiej przyjęcie strategii powinno m. in. Przywrócić warunki potrzebne do osiągnięcia pełnego zatrudnienia. Z tego względu działania odnoszące się do kwestii zatrudnienia oparte zostały na dwóch zasadniczych filarach:
-Reformie instrumentów kreujących podaż na rynku pracy, polegającej na poprawie konkurencyjności europejskiej siły roboczej (w kontekście rozwoju technologii informatycznych) oraz modernizacji systemu zabezpieczeń społecznych,
-Reformie instrumentów kreujących popyt na rynku pracy, przewidującej likwidację barier administracyjnych, ułatwianie powstawania małych i średnich przedsiębiorstw, stworzenie środowiska administracyjnego i prawnego sprzyjającego zakładaniu przedsiębiorstw i prowadzeniu działalności gospodarczej.

"Europa 2020 - strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” jest nowym, długookresowym programem rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej na lata 2010-2020. Została zatwierdzona przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r., zastępując w ten sposób realizowaną w latach 2000-2010 Strategię Lizbońską. Nowa strategia otwiera dyskusję na temat przyszłości gospodarki wspólnotowej oraz kierunków rozwoju Unii Europejskiej, bazując na doświadczeniach i osiągnięciach Strategii Lizbońskiej.

Gospodarka oparta na wiedzy (GOW) - według definicji OECD jest to gospodarka oparta wprost na tworzeniu, traktowanym jako produkcja, oraz dalszym przekazywaniu, czyli dystrybucji oraz praktycznym wykorzystaniu wiedzy i informacji. Są więc trzy etapy będące podstawą rozwoju gospodarczego - produkcja, dystrybucja, wdrożenie. Wiedza jest określonym produktem (niezależnym bytem), który napędza rozwój.

W jednym z głównych programów rozwojowych Unii Europejskiej jakim jest strategia lizbońska, podstawowe znaczenie ma właśnie gospodarka oparta na wiedzy.

Zrównoważony rozwój (inaczej ekorozwój) - doktryna ekonomii politycznej, zakładająca jakość życia na poziomie na jaki pozwala obecny rozwój cywilizacyjny, w przeciwieństwie do "żelaznej reguły ekonomii" Malthusa. Ideę ekorozwoju streszcza pierwsze zdanie raportu WCED z 1987 r. - "Nasza Wspólna Przyszłość": Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie.

Raport ów dostrzega, że cywilizacja osiągnęła poziom dobrobytu możliwy do utrzymania, pod warunkiem odpowiedniego gospodarowania. Model takiej gospodarki zakłada odpowiednio i świadomie ukształtowane relacje pomiędzy wzrostem gospodarczym, dbałością o środowisko (nie tylko przyrodnicze, ale także sztuczne - wytworzone przez człowieka) oraz zdrowiem człowieka. Doktryna ZR dąży do sprawiedliwości społecznej poprzez m.in. ekonomiczną i środowiskową efektywność przedsięwzięć zapewnioną m.in. przez ścisły rachunek kosztów produkcji, rozciągający się również w bardzo złożony sposób na zasoby zewnętrzne (iiSBE). Szerokie zastosowanie w ekonomii ZR ma teoria dobra publicznego.

Polityka ochrony środowiska w Unii Europejskiej

Polityka ochrony środowiska naturalnego jest dziś traktowana przez UE jako nie odłączny element polityki na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju. Dalszy wzrost gospodarczy krajów członkowskich, a także dobra jej mieszkańców w tym dbałość o jej zdrowie - wymagają stałej troski o stan środowiska i podejmowania, wszelkich możliwych działań chroniących je przed degradacją. Równocześnie, ponieważ stan środowiska naturalnego UE zależy nie tylko od poczynań na jej terenie, ale w coraz większym stopniu od działań trzecich jest aktywnym członkiem stale rozbudowywanej sieci konwencji, umów i porozumień miedzy narodowych w dziedzinie ochrony środowiska.

Rozwój krajów członkowskich przyczyniał się do degradacji środowiska naturalnego w całej Wspólnocie. W tym celu na szczycie w Paryżu w czerwcu 1972r szefowie państw i rządów UE zlecili komisji europejskiej przygotowanie programu działań na rzecz ochrony środowiska. Sformuowane w nim zostały pewne podstawowe zasady w dziedzinie polityki ochrony środowiska UE w tym zasada podejmowania środków ostrożności oraz odpowiedzialności finansowej sprawcy zanieczyszczeń, które obowiązują do dziś. Polityka ochrony środowiska koncentrowała swoje działania na likwidacji skutków zanieczyszczeń a uchwalone w tym czasie akty prawne miały charakter głównie zakazów i nakazów.

W Jednolitym Akcie Europejskim, w życie pierwszego lipca 1987r., Wspólnota uzyskała legitymacje prawną swych poczynań w dziedzinie ochrony środowiska.

Do traktatu o WE wprowadzono nowy tytuł „środowisko naturalne” w nim przyjęte zostały zasady: podejmowania środków ostrożności, prewencji, naprawy szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu. Odpowiedzialności sprawcy za degradacje środowisku subsydiarności.
Powstał piąty program zatytułowany „W stronę zrównoważonego rozwoju”. Powstał on w trosce o dbałość o środowisko naturalne co znalazło swój wyraz w traktacie z Maastricht. W traktacie tym za priorytetowe dziedziny uznano:

• zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi

• zintegrowane zwalczanie zanieczyszczeń i zapobieganie powstawaniu odpadów

• ograniczenie zużycia energii nieodnawialnej

• kompleksowe działania na rzecz poprawy środowiska na terenach miejskich

• podniesienie poziomu zdrowotności i bezpieczeństwa publicznego, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń ze strony przemysłu i instalacji radiowych

Główną uwagę poświecono 5 sektorom wpływającym w istotny sposób na środowisko:

• przemysł

• energetyka

• transport

• rolnictwo

• turystyka

W szóstym programie działań w dziedzinie środowiska naturalnego komisja zaplanowała uznać za priorytetowe 4 dziedziny:

• przeciwdziałanie zmianom klimatycznym (efektowi cieplarnianemu)

• ochrona przyrody i bioróżnorodności

• dbałość o wpływ środowiska na zdrowie

• oszczędne wykorzystanie zasobów naturalnych i gospodarki odpadami (recycling)

Program ma się stać komponentem przyszłej, całościowej strategii Wspólnoty na rzecz trwałego rozwoju.

Walka o czyste powietrze
Ogólnoświatowym priorytetem w działaniach na rzecz środowiska naturalnego jest poprawa czystości powietrza, a podstawowym celem-ochrona warstwy ozonowej poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.
Wspólnota Europejska przyjęła w Kioto zobowiązanie ograniczenia emisji o 8 proc. Do 2008r.

Poprawa czystości wód
Wspólnota wprowadziła standardy jakościowe wody (pitnej i wody w kąpieliskach) oraz ograniczających dopuszczalny poziom emisji zanieczyszczeń do środowiska wodnego

Ograniczenie hałasu
Do polityki ochrony środowiska należy też walka z hałasem polega ona na ustaleniu wysokich standardów w odniesieniu do pracy maszyn i urządzeń.

Gospodarka odpadami
Właściwa gospodarka odpadami w tym odpadami niebezpiecznymi, jest istotnym elementem polityki ekologicznej UE. Za strategiczne uznano 3 cele:

• eliminowanie zanieczyszczeń u źródła

• promowanie recyklingu i wykorzystanie odpadów

• ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych spalaniem odpadów

Ochrona przyrody
Ocenia się, iż w Europie poważnie zagrożonych jest już ok. 1000 gatunków roślin i ponad sto pięćdziesiąt gatunków ptaków. Wspólnota przyjęła serie dyrektyw sprawie ochrony fauny i flory, a także regulujących obrót dzikimi gatunkami zwierząt i roślin oraz ich częściami pochodnymi.
Projekty realizowane przez poszczególne państwa uzyskują wsparcie z unijnego budżetu z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Ponadto stworzono specjalny instrument finansowy na rzecz ochrony środowiska - LIFE, z którego finansuje się działania na terenie UE i w niektórych krajach.
Ważne zadania w realizacji wspólnotowej polityki ochrony środowiska spoczywają na Agencji Ochrony Środowiska. Podstawowym celem agencji jest gromadzenie i rozpowszechnianie:

• obiektywnych

• wiarygodnych

• porównywalnych

informacji na temat stanu środowiska naturalnego w państwach członkowskich.
Informacje Agencji dotyczą:

• jakości powietrza

• jakości wody

• stanu gruntów

• fauny i flory

• wykorzystanie ziemi oraz bogactw naturalnych

• gospodarki odpadami

• emisji hałasu

• subst. chemicznych grożących środowisku

• ochrony obszarów przybrzeżnych i środowiska morskiego

Agencja spełnia ważna role informacyjną w odniesieniu do obywateli UE którzy (na mocy Wspólnotowego prawa) maja zapewniony swobodny dostęp do informacji o środowisku.

Natura 2000 - program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa). Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Jednolite prawo powinno ułatwić współdziałanie wielu instytucji zajmujących się ochroną przyrody stale i tych dla których jest to działanie oboczne. Zadanie i cel rangi europejskiej powinno łatwiej uzyskać powszechną akceptację społeczną, tym bardziej że poszczególne kraje członkowskie są zobowiązane do zachowania na obszarach wchodzących w skład sieci Natura 2000 walorów chronionych w stanie nie pogorszonym, co wcale nie musi wykluczać ich gospodarczego wykorzystania.

KONKURENCYJNOŚĆ

Konkurencyjność w sensie mikroekonomicznym analizuje pozycję danego podmiotu - jego zasoby, możliwości, szanse i potencjał w stosunku do struktury rynku. W takim rozumieniu wyróżniane są dwa podstawowe pojęcia konkurencyjności:

• konkurencyjność podstawowa- czynniki które dają przedsiębiorstwu pozycję lidera w branży;

• konkurencyjność kluczowa- to czynniki umożliwiające firmie zdobyć trwałą przewagę konkurencyjną na danym rynku (D. Faulkner, C. Bosman, 1996, s.44).

Konkurencyjność jest właściwością przedsiębiorstwa warunkującą możliwość osiągnięcia przez nie przewagi nad podmiotami działającymi w tej samej branży na rynku. Może się ona przejawiać w:

• możliwości zaoferowania niższej ceny, wyższej jakości lub innych atrakcyjnych cech produktu bardziej korzystnych od rywali;

• umiejętności utrzymania i powiększania udziałów w rynku;

• zdolności do podnoszenia wewnętrznej efektywności/sprawności funkcjonowania przedsiębiorstwa;

• zdolności do skutecznego realizowania celów na rynku.

W teorii makroekonomii funkcjonuje pojęcie konkurencyjności międzynarodowej, która analizę przenosi do poziomu ponadnarodowego badając i porównując konkurencyjność gospodarek poszczególnych krajów.

Według definicji OECD konkurencyjność międzynarodowa oznacza zdolność firm, przemysłów, regionów, krajów lub ponadnarodowych ugrupowań do sprostania międzynarodowej konkurencyjności oraz do trwałego zapewnienia wysokiej stopy zwrotu od zastosowanych czynników produkcji i wysokiego poziomu zatrudnienia. Jest to zdolność gospodarki do osiągania możliwie największych korzyści z uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy. Korzyści te związane są z kształtowaniem się międzynarodowej pozycji konkurencyjnej. Ogólnie można stwierdzić, że konkurencyjność międzynarodowa to zdolność oraz motywacja danej gospodarki do długookresowego rozwoju gospodarczego w warunkach gospodarki otwartej.

---