1. Tribologia (czasami spotykana także pod nazwą trybologia) - nauka o procesach zachodzących w ruchomym styku ciał stałych. W jej skład wchodzą badania nad tarciem, zużywaniem oraz smarowaniem zespołów ruchomych (głównie maszyn). Tribologia jest ważna przy konstruowaniu i eksploatacji ruchowych węzłów maszyn (np.: łożyska, sprzęgła, hamulce itp.). Stosowanie tej wiedzy pozwala osiągnąć polepszenie sprawności, niezawodności i trwałości różnych urządzeń.

Tarcie (pojęcie fizyczne) (opory ruchu) to całość zjawisk fizycznych towarzyszących przemieszczaniu się względem siebie dwóch ciał fizycznych (tarcie zewnętrzne) lub elementów tego samego ciała (tarcie wewnętrzne) i powodujących rozpraszanie energii podczas ruchu.

Tarcie zewnętrzne występuje na granicy dwóch ciał stałych. Tarcie wewnętrzne występuje przy przepływie płynów, jak i deformacji ciał stałych.

2. -ścierne

- adhezyjne

- tribochemiczne

- zmęczeniowe

- cierno-korozyjne

- wodorowe

4.

a) Łożysko ślizgowe - łożysko nie posiadające ruchomych elementów pośredniczących. Czop wału lub inny obrotowy element jest umieszczony w cylindrycznej panewce z pasowaniem luźnym. Dzieli się na : suche, powietrzne, olejowe

Łożysko toczne - łożysko, w którym pomiędzy dwoma pierścieniami łożyska znajdują się elementy toczne. Pierścień wewnętrzny (1) osadzony jest na czopie wału lub innym elemencie. Pierścień zewnętrzny (2) umieszczony jest także nieruchomo w oprawie lub w innym elemencie nośnym. Elementy toczne (3) umieszczone są pomiędzy pierścieniami i stykają się z ich bieżniami zapewniając obrót pierścieni względem siebie. Dodatkowymi elementami łożyska tocznego mogą być koszyczki utrzymujące elementy toczne w stałym do siebie oddaleniu, uszczelnienia itp.

c) Łożysko kulkowe - należy do grupy łożysk tocznych. Nazwa wzięła się stąd, iż elementy toczne w nim zastosowane mają kulisty kształt. Łożyska te przenoszą zarówno obciążenia promieniowe, jak i osiowe. Posiadają możliwość pracy przy wysokich prędkościach obrotowych, stąd były wykorzystywane do łożyskowania talerzy dysków twardych (obecnie są zastępowane łożyskami olejowymi). Wadą są gorsze parametry (np. możliwość przenoszenia małych obciążeń względem innych rodzajów łożysk).

Łożyska kulkowe posiadają ściśle określony i znormalizowany szereg wymiarów, który dostępny jest w katalogach firm je produkujących.

Łożysko walcowe - należy do grupy łożysk tocznych. Łożyska te mają charakter rozłączny, tj. przynajmniej jeden z pierścieni pozbawiony jest jednej bieżni, umożliwiając montaż i nieznaczne przemieszczenia względem oprawy w czasie pracy. Nazwa pochodzi od walcowego kształtu elementów tocznych. Łożyska walcowe dzięki liniowej powierzchni styku między wałecznkiem a bieżnią potrafia przenosić znacznie większe obciążenia promieniowe niż inne typy łożysk (posiadają większą nośność). Są bardzo wrażliwe na niewspółosiowość wału i oprawy. Wyróżniamy łożyska walcowe typu N, NU, NJ, NUP. Typ N i NU nie może przenosić żadnych sił osiowych, gdzie NJ czy NUP mogą przenosic do max 5% max obciązenia. Podobne właściwości mają łożyska dwurzędowe i wielorzędowe. Dzięki małej średnicy zewnętrznej, dużej nośności oraz sztywności stosuje się je do łożyskowania walcarek, wrzecion obrabiarek do metali. Przy odpowiedniej eksploatacji na przykład w przekładniach walcarek, łożyska mogą pracować nawet po 20-30 lat.

5. - zwykłe

- wahliwe

- skośne

- walcowe

- igiełkowe

- stożkowe

- kulkowe wzdłużne

- wałeczkowate wzdłużne

Łożysko igiełkowe - to łożysko walcowe o cienkich pierścieniach i z dużą liczbą długich wałeczków, których średnica nie przekracza zwykle 5 mm. Wałeczki takie nazywa się igiełkami. Przy ciągłej pracy i dużych prędkościach stosuje się łożyska z koszykami.

6. -kulkowe jednokierunkowe

- kulkowe dwukierunkowe

- baryłkowe z koszykiem blaszanym

- kulkowe jednokierunkowe samonastawne

- kulkowe kątowe dwurzędowe

- baryłkowe z koszykiem masywnym

Łożyska dwukierunkowe składają się z jednego pierścienia wewnętrznego, dwóch pierścieni zewnętrznych i dwóch kulkowych złożeń łożyskowych. Łożyska te są produkowane jako rozłączne co ułatwia ich montaż. Pierścienie zewnętrzne i kulkowe złożenia łożyskowe łożysk dwukierunkowych są takie same jak w odpowiadających im łożyskach jednokierunkowych. Łożyska kulkowe wzdłużne dwukierunkowe mogą mieć czoła pierścieni zewnętrznych płaskie lub kuliste, kompensujące błędy współosiowości.

7.

Do wymiarów głównych łożysk tocznych należą:

d - średnica otworu

D - średnica zewnętrzna

B lub T - szerokość łożyska poprzecznego lub skośnego

H - wysokość łożyska wzdłużnego

r oraz r1 - współrzędne zaokrąglenia między powierzchniam

8. Miejsce, w którym są składowane łożyska toczne nie powinno podlegać wstrząsom. W pomieszczeniach tych musi byc sucho, zaś temperatura i wilgotność powinny być wględnie stałe. Zalecana jest temperatura od 5° do 25°C. Wilgotność względna nie powinna przekraczać 70%. W sąsiedztwie łożysk nie mogą być magazynowane żadne agresywnie działające środki chemiczne takie jak amoniak, kwasy, wapno chlorowane lub nawozy sztuczne. Łożyska toczne przed zapakowaniem pokrywane są środkiem przeciwkorozyjnym, dlatego powinny pozostawać w swoich oryginalnych opakowaniach. Zniszczenie opakowania może nastąpić dopiero bezpośrednio przed montażem. Przechowywanie łożysk bez opakowania jest bezwględnie niedozwolone. Łożysk dużych nie przechowuje się w pozycji pionowej. Na rys. 45 przedstawiono sposób składowania i przechowywania takich łożysk.

Łożyska zabrudzone przez uszkodzenie opakowania fabrycznego lub używane i przewidziane do dalszej eksploatacji, powinny być powtórnie zakonserwowane. Konserwacja taka polega na umyciu łożyska np. naftą, zabezpieczeniu przed korozją olejem lub smarem i szczelnym owinięciu specjalną taśmą. Niektóre rodzaje łożysk mają ograniczony okres przechowywania. Każde łożysko nawet prawidłowo dobrane i zamontowane szybciej ulegnie awarii, jeżeli było uprzednio źle przechowywane.

9. Niezawodna praca łożysk jest uwarunkowana prawidłowym przeprowadzeniem montażu, który wymaga zachowania następujących zasad:

• przyłożenia siły wciskającej do pierścienia osadzonego (niedopuszczalne jest wywieranie nacisku na jeden pierścień w celu wciśnięcia drugiego);

• unikania bezpośrednich uderzeń narzędzia w pierścienie, koszyk lub części toczne łożyska;

• osadzania w pierwszej kolejności pierścienia ciaśniej pasowanego;

• powierzchnie osadzeń powinny być pozbawione zadziorów, skaleczeń i brudu oraz powinny być posmarowane olejem maszynowym,

• zachowania bezwzględnej czystości miejsca montażu oraz jego zabezpieczenia przed wszelkim kurzem oraz pyłem lub odpryskami metalu pochodzącymi z narzędzi służących do montażu;

• sprawdzenia wymiarów i kształtu miejsc osadzeń.

Podobnymi sposobami co montaż przeprowadza się demontaż dużych łożysk osadzanych na czopach walcowych i stożkowych oraz na tulejach stożkowych (rys.59-61), przy czym w przypadku istnienia otworów do wtłaczania środka smarującego wprowadza się nimi mieszaninę oleju smarującego ze środkami rozpuszczającymi rdzę. Łożyska osadzone na czopach stożkowych lub tulejach ściągane tą metodą należy zabezpieczyć przed zsunięciem się z wału (rys.61), ponieważ z chwilą powstania tarcia płynnego łożysko zsuwa się z czopa ze znaczną siłą.

Łożyska mniejszych rozmiarów demontuje się z powierzchni osadzenia za pomocą ściągaczy śrubowych (rys.62), prasy lub lekkimi uderzeniami młotka w pobijak przyłożony do zdejmowanego pierścienia.

Jeżeli po demontażu łożysko ma być powtórnie użyte, co może być wskazane tylko w odniesieniu do dużych i kosztownych łożysk, należy w trakcie tej operacji zachować te same zasady postępowania co przy montażu. Zdejmowanie łożyska jest znacznie ułatwione, jeżeli konstruktor przewidział wycięcia w wale (rys. 62) lub inną formę dostępu do czoła ściąganego pierścienia.

Pierścienie rozłącznych łożysk walcowych mogą być zdejmowane przez podgrzanie specjalnymi pierścieniami o dużej pojemności cieplnej lub podgrzewaczami indukcyjnymi o podobnej postaci.6

10.

11. -płatkowanie,-złuszczanie,- rysy i plamy,- przytarcia smugowe,- odłamania,-pęknięcia,- uszkodzenia koszy,- wgniecenia,- wżery ,orozyjne,- ścieranie,- korozja cierna,- pełzanie ,- zatarcia,-rdza i korozja,- odkształcenia montażowe,- przebarwienia,Złuszcznie: - za duże ,bciążenie lub złe obchodzenie się z łożyskiem,- nieprawidłowy montaż,- za mały luz,- cząstki obce,- korozja,- spadek twardości ze względu ,na wysokie temperatury robocze

---