Psychologia rozwoju człowieka - wykład

1. RÓŻNORODNOŚĆ UJĘĆ ROZWOJU CZŁOWIEKA.

GŁÓWNE PARADYGMATY I MODELE ROZWOJU.

• 
  
  H. BEE

1 - Rozwój i stadia - progresja (stara nazwa rozwoju) jest związana z przechodzeniem kolejnych etapów.

2 - Rozwój bez stadiów - progresja bez wyraźnych stadiów.

3 - Brak rozwoju ale są stadia - podział na stadia, etapy, które nie przynoszą progresji.

4 - Brak rozwoju i brak zmiany.

• J. TREMPAŁA

Progres fazowy:

Progres cykliczny:

• 
  H. BEE I J. TREMPAŁA

• H. W. REESE I W. F. OVERTON

UZUPEŁNIĆ !!!!!!!!!!!!

ZNACZENIE PERSPEKTYWY LIFE-SPAN (P. B. BALTES, K. W. SCHAIE), JEJ CELE I METODOLOGIA.

UZUPEŁNIć!!!

KONTROWERSJA NAUKA-KULTURA W UJĘCIU GENETYKI BEHAWIORALNEJ (INTERAKCJA I KORELACJA GENOM-ŚRODOWISKO).

Natura ludzka:

Wzór:

V_f = V_g + V_e

V_f = V_e

V_f = V_g + V_e + V_p

UZUPEŁNIĆ!!!

WZAJEMNIE NIEREDUKOWALNE POZIOMY FUNKCJONOWANIA; ZŁOŻONOŚĆ UWARUNKOWAŃ ROZWOJU.

3 GŁÓWNE PARADYGMATY:

I. PARADYGMAT INTERAKCYJNY

Tu przyznaje się przewagę jednemu z kierunków oddziaływań, przez co jest to odmiana naciskowa lub aktywistyczna.

Paradygmat naciskowy - nacisk na psychikę sił zewnętrznych, które reprezentują sprzeczne interesy, gdzie psychika pełni rolę mediatora miedzy zewnątrzpochodnymi siłami; prawidłowości dot. organizmu nabierają wagi szczególnej i mogą być uznane za główny wyznacznik rozwoju.

Paradygmat aktywistyczny - fakt wywierania wpływu przez psychikę na organizm i środowisko; tu psychika rozwija się w skutek własnej aktywności.

II. PARADYGMAT SYSTEMOWY (FUNKCJONALNY)

Rozwija się cały układ - to co łączy układ w całość, co łączy człowieka z otoczeniem, a zatem jego związki z obiektami otoczenia.

III. PARADYGMAT HYBRYDOWY

Paradygmat psychofizyczny - zakłada ścisłe funkcjonalne związki psychiki i organizmu, natomiast otoczenie pozostaje z tą całością w kontaktach o niższym statusie. Przedmiotem rozwoju w tym ujęciu staje się względnie wyosobniona całość psychofizyczna, która może być określana jako natura ludzka, potencjał człowieka itp. Rozwija się ona w interakcjach z otoczeniem, ale wg swoich wewnętrznych prawidłowości i możliwości.

Paradygmat environmentalistyczny - zakłada ścisłe, funkcjonalne związki psychiki ze środowiskiem, a z ciałem psychika kontaktuje się luźniej, poprzez interakcje. Ciało w takim ujęciu może być uważane za ogólny i materialny warunek czynności psychicznych, nie wpływający swoiście na ich przebieg. Tutaj zakłada się wpływ otoczenia na rozwój psychiczny jednostki. Przedmiotem rozwoju są tutaj elementy środowiska.

UWARUNKOWANIA ROZWOJU:

• Paradygmat nacisków:

Przyczyną rozwoju jest konflikt nacisków organizmu i środowiska. Pod nieobecność któregoś elementu rozwój traci napęd. Jeżeli organizm jest w stanie odebrać zmienne zachodzące w środowisku, to środowisko staje się źródłem napięć. Uboższe i sztywniejsze naciski wewnętrzne są siłą wiodącą w procesie rozwoju. I właśnie bez tych wewnętrznych nacisków i odbioru nacisków otoczenia nie byłoby procesu rozwojowego.

• Paradygmat aktywistyczny:

Człowiek rozwija się poprzez aktywność i kluczowe stają się narzędzia kontrolowania i kształtowania tej aktywności, a więc mamy tu do czynienia z aparatem poznawczo-decyzyjnym. Otoczenie w tym paradygmacie jest terenem działania, w którym napotykamy przeszkody, wzory aktywności, oczekiwania innych itp. stany, które mają wpływ na rozwój jednostki, o tyle, o ile są przez jej struktury poznawcze odbierane.

• Paradygmat systemowy:

Niemożliwe jest tu wskazanie siły bądź przyczyny wiodącej rozwoju. Ponieważ system zamknięty nie może się rozwijać, tutaj akcentowane jest otwarcie psychiki na wpływ otoczenia. Organizm jest zdolny wejść w kontakt z otoczeniem, co stwarza jednostce ciąg zmieniających się sytuacji, w których podejmuje wypracowane przez siebie zdania. Znaczenie układu jest zależne od podejmowanych działań, co dot. zarówno otoczenia i cech organizmu (siła, popędy, uzdolnienia) i psychiki (charakterystyki doświadczeń życiowych).

• Paradygmat psychofizyczny:

Przyczyna rozwoju jest wewnętrzny pęd do rozwoju, który ujawnia się niemalże w każdych warunkach środowiskowych. Ale pewne rodzaje warunków mogą ułatwiać a inne utrudniać rozwój. Ten paradygmat odwołuje się do wrodzonego wyposażenia jednostki.

• Paradygmat environmentalistyczny:

Organizm odgrywa rolę wstępnego i ogólnego warunku rozwoju. Kluczową rolę odgrywa otoczenie, które jest zbiorem obiektów, z którymi jednostka weszła w funkcjonalne zależności oraz wyznacza kierunki aktywności i jest dostarczycielem treści dla życia psychicznego. Psychika to interioryzacja czynności zewnętrznych, gdzie proces ten jest kierowany przez otoczenie. Tutaj otoczenie jest przyczyną rozwoju.

2. BADANIA ROZWOJU CZŁOWIEKA.

SPECYFIKA BADAŃ ROZWOJU CZŁOWIEKA; PERSPEKTYWA LIFE-SPAN.

UZUPEŁNIĆ!!!

GŁÓWNE BADANIA LONGITUDINALNE.

CZYNNIKI SKRACAJĄCE I WYDŁUŻAJĄCE ŻYCIE - SCHWARZ, FRIEDMAN

Czynniki skracające życie	Czynniki wydłużające życie
Rozwód rodziców (przed 21 r. ż. może skracać życie nawet o 1/3 oraz zwiększa prawdopodobieństwo nastąpienia rozwodu badanego dziecka). Śmierć rodzica (ale ma mniejszy wpływ niż rozwód). Nieudane małżeństwa (nawet o 40%). Złe stosunki społeczne. Impulsywność.	Zawarcie związku małżeńskiego. Udany związek małżeński. Samotnik z dobrymi kontaktami społecznymi. Sumienność (głównie u chłopców) - wiąże się z ostrożnością.
Badania dot. osób pijących
Małe ilości alkoholu możliwe, że przedłużają życie, ale duże na pewno je skracają.

PROZDROWOTNY WZORZEC OSOBOWOŚCI:

• silne ego

• niezawodność

• sumienność

• dbanie o zdrowie

• odpowiedzialność

BADANIA BERKELEY (ksero):

UZUPEŁNIĆ !!!

3 TYPY TEMPERAMENTU - CASPI, ELDER, BEM

Zirytowani	Nieśmiali	Zależni
w wieku średnim zirytowani mężczyźni mieli mało stabilne życie kobiety były oceniane wg statusu męża	mężczyźni: później brali ślub, kariera zawodowa, małżeństwo i większe prawdopodobieństwo rozwodu kobiety: raczej stan spokojnej niezależności, większy poziom aspiracji, mają mężów o wyższym statusie zawodowym, są wewnątrzsterowne	mężczyźni: odpowiedzialni mężowie i ojcowie, dobrze przystosowani kobiety: niższy poziom aspiracji, „kury domowe”, są niesatysfakcjonujące w związku

DOROBEK BADAŃ PODŁUŻNYCH - CZY SPEŁNIŁY POKŁADANE NADZIEJE.

PROBLEMY BADAŃ PODŁUŻNYCH:

1. Nie jest możliwe doprowadzenie kohorty do końca badania. A to z kolei może prowadzić do niewłaściwych wniosków.

2. Starzenie się baterii testów IQ (Turner).

3. Próba w sensie socjologicznym okazała się niereprezentatywna.

4. Badani i ich rodziny należeli do organizacji zdrowotnych (osoby były wyselekcjonowane).

EFEKT KOHORTY SCHAIRE:

• Ludzie, którzy urodzili się przed II wojną światową i ci, którzy urodzili się pod jej koniec (lata 80. i 90.) rozwijali się inaczej, gdyż mieli lepszy dostęp do nauki (aktywność edukacyjna) i dlatego późniejsza kohorta miała wyższy poziom IQ.

• Miary zdolności rosną z wiekiem, ale nie wszystkie. Rosną: znaczenie słowne, orientacja przestrzenna w związku z pojawianiem się komputerów, gier i to dot. ostatniej kohorty. Maleje zaś płynność słowna, co wiąże się z pojawieniem się TV, gdzie ludzie zaczęli więcej oglądać i mniej mówić.

BADANIA W NOWEJ ZELANDII:

1.IV. 1972 - badania całoroczne noworodków.

Badanie od 3 do 21 r. ż. Inspektorzy przez 90 minut kontaktowali się z dziećmi i na podstawie tych badań sporządzono 3 grupy:

Przystosowani	Impulsywni	Zahamowani
30%		9%
	Typy wyraźniejsze
Kwestionariusze osobowości (11 skal) - po kilkunastu latach
Niedobór samokontroli. Obniżona wrażliwość na urazy. Dobrze przystosowani.	Podwyższona agresja. Podwyższona orientacja (wrogość, agresywność). Osoby te z reguły nie „trzymały” się domu. Niska jakość międzyludzka. Zaburzenie lękowe i akty społeczne. Tendencja do uzależnienia alkoholowego. 8% - tendencje samobójcze.	Podwyższona samokontrola. Podwyższona ostrożność. Obniżona agresja i dominacja społeczna. Mniejsze relacje społeczne, kultura. Bardzo obniżone materialne wsparcie. Nieumiejętność znalezienia mentorów. 4% - tendencje samobójcze.
Od 15 r. ż. Zaczęto rejestrować zatrudnienie.
	Wyższe ryzyko bezrobocia. Przedwczesne kończenie szkoły.	Zaburzenia depresyjne.

3. WYBRANE TEORIE ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEŻY.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ PIERWSZEGO ZWIĄZKU (DZIECKO-MATKA).

UZUPEŁNIC!!!

UKŁAD RELACJI: POZYCJA DZIECKA W RODZINIE.

RELACJE Z MATKĄ:

1. O - - - M - D

Partnerstwo: matka reprezentuje postawy dziecka.

2. 
   
   M O

D

3. 
   
   
   D

M O

Około 2 r. ż. dziecko zaczyna zajmować znaczną pozycję w rodzinie.

Sytuacja - stan obiektów w otoczeniu, podmiot z relacjami, możliwościami, właściwościami.

RELACJE Z OJCEM:

1. Partnerstwo - sytuacja współpracy dziecka - dziecko jest włączone w aktywność rodziców, np. rola pomocnika.

2. Podporządkowanie - nadmierne wymagania w stosunku do niewielkich możliwości dziecka.

3. Uprzywilejowanie - sytuacja wyręczania, np. sprzątanie.

UKIERUNKOWANIE AKTYWNOŚCI A PODEJMOWANIE ZADAŃ.

PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJU UMYSŁOWEGO WG J. PIAGETA.

Fazy rozwoju umysłowego wg Piageta:

1) Stadium sensoryczno-motoryczne

• okres: od urodzenia do 2 lat

• gromadzenie wiedzy w kategoriach działań, podejmowanych względem otoczenia

• typowe czynności wykonywane na obiektach: ssanie, chwytanie, obserwowanie, głaskanie, gryzienie

• struktury poznawcze są coraz bardziej złożone:

- od sztywnych do elastycznych wzorców czynności (dziecko rodzi się z wzorcami reakcji, które umożliwiają wejście w kontakt z otoczeniem, np. obecne od urodzenia ssanie najpierw wywoływane jest odruchowo tylko poprzez dotyk sutka, a wszystkie inne obiekty są odrzucane i w ciągu pierwszych miesięcy ta sztywność się zmienia i dziecko staje się zdolne do takich zachowań wobec innych bodźców)

- od pojedynczych do skoordynowanych wzorców czynności (początkowa przedmioty służą do patrzenia się, chwytania, ssania, później możliwe jest wykonywanie innych czynności; koordynacja wzorca wzrokowo-ruchowego połączonego ze ssaniem)

- od zachowania reaktywnego do intencjonalnego (działanie na początku nie jest ani złożone ani planowane, jest o charakterze przypadkowym, lecz z czasem widoczny jest postęp w kierunku dalekowzrocznych planów)

- od zewnętrznych czynności do reprezentacji umysłowych (

FUNKCJA SYMBOLICZNA A KSZTAŁTOWANIE SIĘ OPERACJI WEWNĘTRZNYCH.

Wg Piageta rozwój funkcji symbolicznych jest to zdolność do symbolicznego ujmowania rzeczywistości , co wiąże się z odkryciem relacji między przedmiotem oznaczanym a oznaczającym:

- role oznaczników związanych z własnym ciałem (np. pozycja przy karmieniu)

- własne działania na przedmiotach (np. gest poruszania grzechotką)

- działania innych osób.

UZUPEŁNIĆ!!!

RODZAJE NIERÓWNOWAGI, RÓWNOWAŻENIE MAJORYZUJĄCE I ABSTRAKCJA REFLEKSUJĄCA.

UZUPEŁNIĆ!!!

LOGIKA JAKO ŹRÓDŁO PORZĄDKU W PROCESIE ROZWOJU.

EPIGENETYCZNE FAZY ROZWOJU CZŁOWIEKA W CIĄGU CAŁEGO ŻYCIA CZŁOWIEKA WG E. H. ERIKSONA.

Epigeneza - pewien schemat biologiczny i plan rozwoju - 8 okresów:

1. Podstawowa ufność a podstawowa nieufność (1 r. ż.):

• Podstawowa ufność:

- przekonanie, że będzie jutro

- przekonanie, że niebezpieczeństwa świata nam nie zagrażają

- wynika z jakości opieki matczynej (wzajemność, stabilność, rytm itd.) - przez nieudolność matki dziecko posiada określony defekt, co dostarcza mu niedostatku (np. bolesne ząbkowanie)

• Podstawowa nieufność:

- upośledzenie zdrowej ufności

- wycofanie się w siebie, w stany psychotyczne i zamykanie się w nich

- odmawianie jedzenia, wsparcia, towarzystwa

• Pozytywne rozwiązanie kryzysu - zrównoważenie podstawowej ufności i nieufności, gdyż nie możemy do końca ufać wszystkim i sobie.

• Negatywne rozwiązanie kryzysu - strategia opiekuńcza, polegająca na tym, że jest się na każde zawołanie dziecka; nie wytworzy cnoty; powoduje niepewność.

• CNOTA: NADZIEJA.

2. Autonomia a wstyd i zwątpienie (2-3 r. ż.):

• Autonomia:

- ważność panowania nad własnym ciałem,

- jest ograniczona z wewnątrz i z zewnątrz (ogranicza nas wstyd)

• Wstyd i zwątpienie:

- oznacza granicę, gdzie osoba zwątpiła, gdzie się zawstydziła, tego co zrobiła

• Pozytywne rozwiązanie kryzysu - wyważenie autonomii i wstydu, wola bycia sobą; rytualizacja.

• Trening czystości - czasem może okazać się zbyt surowy i zbyt wczesny (dziecko „załatwia się” o określonej porze i w określony sposób)

• CNOTA: WOLA.

3. Inicjatywa a poczucie winy (4-5 r. ż.):

• Inicjatywa:

- przyjmowanie różnych ról w zabawie

- odkrywa się nowy świat

- ważna staje się wyobraźnia, w której nie ma granic

- w zabawie dziecko jest sprawcą, wymyśla sytuację i nią steruje

- polega na współpracy albo oporze (w zabawie)

• Poczucie winy:

- gdy inicjatywa jest zbyt silna i zaczyna ingerować w drugiego człowieka

- powstaje sumienie.

• Rytualizacja - tworzą się ideały, bohaterowie, przebywanie w świecie wymyślonym.

• Pozytywne rozwiązanie kryzysu - swoboda w podejmowaniu ról.

• Negatywne rozwiązanie kryzysu - strach przed nowymi rolami.

• CNOTA: ZDECYDOWANIE.

4. Pracowitość a poczucie niższości (okres szkolny):

• Pracowitość:

- okres pożyteczny, prowadzący do jakiegoś efektu

• Poczucie niższości:

- wiem, że nie jestem w stanie zrobić wszystkiego,

- związane jest z oceną w szkle, poziomem satysfakcji, rozwiązywaniem zadań samodzielnie

• Negatywne rozwiązanie kryzysu - poczucie, że nic nie potrafię zrobić, poczucie niższości.

• Pozytywne rozwiązanie kryzysu - poczucie, że ja się na czymś znam; ten kto równoważny produktywność i poczucie niższości zachowuje krytycyzm

• CNOTA: KOMPETENCJA.

5. Tożsamość a rozproszenie tożsamości (okres dorastania):

• Tożsamość:

- relacje z otoczeniem i rodzicami stają się konfliktowe

- integracja wszystkich doświadczeń

- łączenie wcześniejszych ról z teraźniejszymi

• Rozproszenie tożsamości:

- np. identyfikacja z rówieśnikami

- obecność wzorców (autorytet nie idol) ułatwia tworzenie własnej tożsamości

• CNOTA: WIERNOŚĆ (cnota ego)

6. Intymność - izolacja (zaabsorbowanie sobą) (okres młodości):

• Intymność:

- osiągnięcie tożsamości - daje możliwość wchodzenia w bliskie i intymne relacje z innymi

- otrzymywanie i dawanie wsparcia (instrumentalne, emocjonalne, poznawcze)

- granice dostępności są wyższe i człowiek nie boi się ich przekraczać

- rozwój intymny wybiega z potrzeb ciała, emocji, nacisku kulturowego, wsparcia, potrzeb miłości

• Izolacja:

- potrzebna jest do konstruowania wizji przyszłości, planów, siebie

- jest potrzebą

- izolacja jest potrzebna zarazem do bliskości jak i odrębności.

• CNOTA: MIŁOŚĆ.

7. Twórczość (generatywność) a stagnacja (dorosłość):

• Twórczość (generatywność):

- kreatywność,

- rodzicielstwo (wychowywanie dzieci)

- działanie na czyjąś rzecz

- aktywność

- osoba coś z siebie daje

• Stagnacja:

- nie robienie niczego

- działanie w sposób stereotypowy, nieelastyczny, zamknięty na nowości

- zachowanie wszystkiego tak, jak było do tej pory

- rutyna

- dobra strona to odpoczynek

• CNOTA: OPIEKUŃCZOŚĆ.

8. Integralność a rozpacz i rozgoryczenie:

• Integralność ego:

- siła

- posiada wszystkie cnoty z wcześniejszych stadiów

- oznacza spójność wewnętrzną

• Rozpacz:

- wiedza i przekonanie, że już się nie zdąży czegoś dokończyć czy zrobić

- poczucie, że coś zostało stracone

- siła aby odejść ze świata oraz dostrzec i udźwignąć błędy.

ZASADA EPIGENEZY A MECHANIZM NASTĘPSTWA FAZ.

Rozwój psychospołeczny - „podpatrywanie” gotowych rozwiązań w momencie rozwiązywania kryzysu w pewnym okresie rozwojowym. Przechodzenie z jednego okresu na drugi ma charakter czysto-biologiczny.

„Psychologia ego” - aktywna i świadoma strona osobowości, która wnosi rozsądek i chęci. Jest to tzw. samoistny inicjator.

KONFLIKT I JEGO ROZWIĄZANIE JAKO WYZNACZNIK ROZWOJU.

UZUPEŁNIĆ!!!

NOWE JAKOŚCI SPECYFICZNE DLA ROZWIĄZANIA W KAŻDEJ FAZIE.

UZUPEŁNIĆ!!!

4. MECHANIZMY SOCJALIZACJI W PRZEBIEGU ROZWOJU CZŁOWIEKA.

INTERIORYZACJA (W UJĘCIU WYGOTSKIEGO, LEONTIEWA, PIAGETA) A MODULARNA KONCEPCJA UMYSŁU (ROZWÓJ WG PARADYGMATU MONISTYCZNEGO I DUALISTYCZNEGO).

Związek języka z interioryzacją:

- polega na automatyzacji, skrócaniu i symbolizacji czegoś

- świadomość jest pochodną używania języka - proces niezależny

- zasada modularności

- ma korzenie w sporach Piageta i Wygotskiego - czy język jest niezbędny do rozwoju intelektualnego.

• PIAGET:

Interioryzacja - czynności sensomotoryczne ulegają uwewnętrznieniu i powstaje plan psychiczny.

• UZUPEŁNIĆ!!!

POCHODZENIE JĘZYKA; JĘZYK A MYŚLENIE: DETERMINIZM JĘZYKOWY CZY POZNAWCZY (HIPOTEZA SAPIRA-WHORFA).

• SAPIR:

-ludzie będą rozpoznawać środowisko fizyczne odpowiednio do zasobu słownictwa (np. nazwy śniegów u Eskimosów)

• UZUPEŁNIĆ!!!

IMPRINTING, WARUNKOWANIE, NAŚLADOWANIE.

UZUPEŁNIĆ!!!

MODELOWANIE W UJĘCIU A. BANDURY I U. BRONFENBRENNERA.

UZUPEŁNIĆ!!!

5. SOCJALIZACJA W DZIECIŃSTWIE I OKRESIE DORASTANIA.

IDENTYFIKACJA DZIECKA Z RODZICAMI (W UJĘCIU A. I S. FREUDÓW, S. M. STOKE'A, P. E. SLATERA).

UZUPEŁNIĆ!!!

MODUŁ „TEORII UMYSŁU” (A. LESLIE). BADANIA C. D. BATSONA NAD EMPATIĄ.

• LESLIE:

- badania dot. tego, czy cos jest na niby, czy naprawdę - badała fałszywe przekonania u dzieci,

- wersja: wąska (rozumienie intencji innego podmiotu), szeroka (wyobrażenie całości procesów umysłowych podmiotu).

• UZUPEŁNIĆ!!!

MODUŁY RELACJI INDYWIDUALNYCH I SOCJALIZACJI GRUPOWEJ WG J. RICH HARRIS. CZY PRZYJAŹŃ JEST NIEWAŻNA?

WPŁYW GRUP RÓWIEŚNICZYCH:

- dziecko jest skazane na wychowawcze formy rodziców, jednak ich interesy często bywają sprzeczne, gdyż, zdaniem dziecka, są oni „zacofani”, co wynika z RÓŻNICY POKOLEŃ, dlatego dzieci najlepiej socjalizują się we własnej grupie,

- działanie socjalizacyjne jest pośredniczone tylko poprzez grupę (subkulturę, gdzie istnieje specyficzna atmosfera, która jest filtrem na resztę wpływów otoczenia)

- socjalizacja w grupie polega na odgrywaniu roli i daje duży trening dla wcielania się w role, np. grupowy, łobuz, co kształtuje samoocenę dziecka w sposób trwały - 2 RODZAJE SAMOOCENY:

1. GRUPOWA - aktywacja w grupie, w niej formuje się indywidualna samoocena

2. INDYWIDUALNA - aktywizuje się w kontaktach z samym sobą

- socjalizacja w domu nie jest transferowana na efekty socjalizacji poza nim

- Harris nie zawsze docenia relacje poza domem (np. przyjaźnie), a tak naprawdę mogą one stanowić poważne wsparcie dla dzieci, które nie radzą sobie w grupie (narażone na prześladowania).

PRZYWIĄZANIE - MODEL KLASYCZNY (J. BOWLBY, M. D. AINSWORTH) I WSPÓŁCZESNY.

• BOWLBY

Zaburzenia występujące u dzieci mają swoje źródło w środowisku rodzinnym. Bowlby zakwestionował:

• paradygmat mikrobiologiczny - dzieci potrzebują prawidłowego odżywiania i higieny a nie czułości

• paradygmat psychoanalityczny - fantazje dzieci, a nie, to co naprawdę się dzieje oraz dzieci przywiązują się do osoby, z którą spędzają najwięcej czasu; model przenoszony z dzieciństwo w dorosłość.

• AINSWORTH

Sytuacja obcości - procedura pozwalająca ocenić jakość przywiązania dziecka.

Rodzaje przywiązania:

1. przywiązanie bezpieczne - występuje między dzieckiem a rodzicem i rówieśnikami, odpowiedni wizerunek Ja

2. przywiązanie pozabezpieczane - późniejsze wiązki są poważnie zagrożone, przystosowanie w wielu dziedzinach nie ma solidnych podstaw

3. zdezorganizowanie - grupa narażona na pojawienie się psychopatologii w późniejszym okresie

Typ	Zachowanie w „Sytuacji obcości”
Przywiązanie bezpieczne	Dziecko wykazuje umiarkowane skłonności do szukania bliskości z matką; niepokoi się jej zniknięciem; po jej powrocie ciepło ją wita.
Przywiązanie pozabezpieczane: unikanie	Dziecko unika kontaktu z matką, zwłaszcza po jej powrocie; pozostawione z obcym nie wykazuje zaniepokojenia.
Przywiązanie pozabezpieczane: opór	Dziecko jest silnie zaniepokojone nieobecnością matki; po jej powrocie trudno odzyskuje spokój; jednocześnie szuka bliskości i przeciwstawia się matce.
Przywiązanie zdezorganizowane	Dziecko nie posiada spójnych systemów radzenia sobie ze stresem; prezentuje sprzeczne zachowania wobec matki, tj. poszukiwanie bliskości a później jej unikanie; lek dot. związku z matką.

Bezpieczne przywiązanie prowidłowa socjalizacja.

Niepewne przywiązanie

Problemy z przystosowaniem

Ambiwalentne

Lękowo-unikowe

• MODEL WSPÓŁCZESNY

Reprezentacje związane z dzieciństwem są rewidowane bądź projektowane, albo obie te sytuacje jednocześnie.

UZUPEŁNIĆ!!!

6. PRZEMOC I DESTRUKCJA JAKO ZAGROŻENIE ROZWOJU.

ŹRÓDŁA AGRESJI I DESTRUKCJI (S. FREUD, K. LORENZ, E. FROMM, C. G. JUNG, O. KERNBERG, F. ROSENZWEIG, L. BERKOWITZ, J. REYKOWSKI).

• ZŁO:

• strukturalne - wynika z przyrody (np. wybuchy wulkanów)

• intencjonalne - kiedy ktoś ma zły zamiar (zachowania destruktywne)

1. TEORIA DESTRUKTYWNOŚCI IMPERMANENTNEJ:

- zło, agresja „wbudowana w człowieka”

- mózg ośrodkiem agresji

- różnice indywidualne: mniej lub bardziej agresywni

- agresywność jest odziedziczalna, ale to nie oznacza, że człowiek musi być agresywny (może to zależeć od samokontroli)

LEM - TEORIA INTERAKCJI TRUCIZNY:

- pod wpływem działania chemikaliów wywołuje się agresja.

2. TEORIA NARCYSTYCZNEGO ZRANIENIA:

- małe dziecko potrzebuje empatycznej afiliacji

- ciągle jest „głodne” uczuć

- jest wrażliwe

- reaguje agresją na krytykę („co złego to nie ja”).

3. TEORIA SUPEREGO, POCZUCIA WINY:

- kiedy superego jest rygorystyczne, to człowiek ma poczucie winy

- najgorzej, gdy poczucie winy jest nieświadome

- KERNBERG - ta teoria wyjaśnia zjawisko sadomasochistyczne - masochizm moralny

- WIKTYMOLOGIA - niektórzy ludzie prowokują stawanie się bycia ofiarą (nieświadomie), np. szczera nienawiść.

4. TEORIA ODCZEPIENIE ZŁEGO OBIEKTU:

- zintegrowanie dobrych i złych stron

- to samo powinno być z matką.

UZUPEŁNIĆ!!!

5. TEORIA CHARAKTERU NEKROFILITYCZNEGO I SADOMASOCHISTYCZNEGO - FROMM

„ANATOMIA LUDZKIEJ DESTRUKTYWNOŚCI”:

- gdy dziecko nie ma ciepłego kontaktu z matką, to kontakt ten polega jedynie na reprezentacji

- na tej podstawie buduje relacje z innymi

- relacje abstrakcyjne i formalne nie są trwałe

- umiłowanie przedmiotu - charakter nekrofilityczny, poszukuje kontaktu z tym, co martwe

- preferencja przedmiotów nieożywionych

- charakter sadomasochistyczny (trzy rodzaje skłonności sadystycznych, mniej lub bardziej ze sobą splecionych:

• pierwszy polega na uzależnianiu innych od siebie, by mieć nad nimi absolutna i nieograniczona władzę,

• drugi wypływa z wewnętrznego pragnienia, aby nie tylko rządzić bezwzględnie innymi, lecz ich eksploatować, wykorzystywać, okradać, patroszyć; pragnienie takie może odnosić sie zarówno do rzeczy materialnych, jak i niematerialnych, np. uczuć lub intelektu danej osoby,

• trzeci rodzaj skłonności sadystycznych to chęć zadawania innym bólu albo oglądania ich cierpień; mogą to być cierpienia fizyczne, częściej jednak są duchowe; idzie tu o krzywdzenie czynne, ponizanie, wprawianie drugich w zakłopotanie albo oglądanie ich w poniżającej czy kłopotliwej sytuacji)

tłumione tendencje homoseksualne (u Stalina i Lenina).

6. TEORIA FRUSTRACYJNA ROSENZWEIGA:

- człowiek jest agresywny przez złe czyny jego środowiska,

- udaremniony zamiar powoduje frustrację, która przejawia się w formie:

• fiksacji - regresji

• ucieczki - agresji

- teoria marksistowska - otoczenie odpowiada za otoczenie, jednak ta teoria nie wyjaśnia wszystkiego.

7. TEORIA STYMULACJI REYKOWSKIEGO:

- człowiek ma określone zapotrzebowanie na stymulację i jeżeli jej nie otrzyma, to prowadzi do czerpania jej z chuligańskich czynów (często bójek).

8. TEORIA EGZYSTENCJALNA FRANKLA:

- człowiek staje się destrukcyjny jak utraci sens życia

- schodzi na poziom nihilistyczny

- mogą zachodzić różne zmiany życiowe

- utrata sensu życia może prowadzić np. do faszyzmu czy kolektywizmu

- np. powieści Dostojewskiego.

9. TEORIA IDENTYFIKACJI Z CIENIEM JUNGA:

- cień: „zbiornik tego, czego nie chcemy”

- konfrontacja z cieniem zachodzi po 40 r. ż.

- uznanie, że nie jest się idealnym czy moralnym

- cień może zostać zintegrowany i powstaje jaźń, ale w momencie, gdy integracja się nie powiedzie, to cień może zawładnąć człowiekiem prowadząc do fiksacji zła.

10. TEORIA NISKIEJ SAMOOCENY BAUMEISTERA:

- człowiek jest agresywny, bo ma niską samoocenę

- człowiek został sfrustrowany przez innych.

11. TEORIA UCZENIA SIĘ BERKOWITZA:

- ludzie uczą się agresji, bo to się opłaca

- teoria cyniczna, gdzie opłaca się być brutalnym

- znaczna część agresji wyuczona jest instrumentalnie

- działanie rozmyślne.

• FREUD

- identyfikacja - procesu upodabniania się dzieci do innej osoby

- identyfikacja analityczna - dzieci silnie się identyfikują, gdy są zagrażane, kiedy się boją (wtedy jest także silna socjalizacja)

→ kontynuacja Anna Freud - groźne postacie wywołują identyfikację (co obserwowano w obozach koncentracyjnych); syndrom zakochania się w prześladowcy (syndrom sztokholmski - odczuwane przez niektórych zakładników pragnienie spodobania się porywaczowi, spełniania jego życzeń, współpracy z nim, a także przebaczenia mu i usprawiedliwiania jego postępków)

• UZUPEŁNIĆ!!!

PRZEMOC W SZKOLE; NĘKANIE, MOBBING, WIKTYMIZACJA.

• MOBBING:

Nadużycia władzy, rzucanie się tłumu na jednostkę

• WIKTYMIZACJA:

Robienie z jednostki ofiary

• UZUPEŁNIĆ!!!

DESTRUKCYJNE SUBKULTURY - ŹRÓDŁA, ODMIANY, MOTYWY UCZESTNICZENIA.

SUBKULTURA - powstaje w odpowiedzi na niewystarczającą ochronę przez dominującą kulturę - reakcja obronna. Jest ona destrukcyjna: gdyż gloryfikuje przemoc i wprowadza normy antyspołeczne.

Subkultura WIĘZIENNA - zmiana słów, z początku jest półtajna, ale z czasem staje się coraz bardziej jawna; działania więźniów są sprawdzane i cechują osobowość; nowy więzień poddawany jest testowi, a potem przydzielony do odpowiedniej grupy; więźniowie wykorzystują innych seksualnie, ale nie uważają siebie za homoseksualnych, gdyż ofiarę definiują jako kobietę.

• UZUPEŁNIĆ!!!

PRZEMOC W RODZINIE - UWARUNKOWANIA, SKUTKI.

POWODY PRZEMOCY W RODZINIE:

• dyskryminacja zawodowa kobiet (są bardziej zależne od mężczyzn)

• niska pozycja mężczyzny

• emancypacja (usunięcie norm, dzięki którym mężczyzna był „lepszy”, silniejszy, dominował)

• załamanie tradycyjnego modelu rodziny (model nuklearny)

- anonimowość (np. ludzie nie wiedzą kim są ich sąsiedzi)

- brak bliższych i dalszych krewnych nie działa obronnie

• mit o miłości romantycznej (wygórowane wymagania, które prowadzą do rozczarowań; stereotypowość i idealizacja - tu kobiety są bardziej narażone)

• konflikt dzieci-rodzice (immanentna konfliktowość - będący wewnątrz czegoś, wewnętrzny; wynikający wyłącznie z natury samej rzeczy) - sprzeczność interesów członków rodziny

• stres sytuacyjny (brak środków do zaspokajania podstawowych potrzeb); stres symboliczny; 3 kategorie:

1. 46% kłótnie o rozrywki i zabawy

2. - 30% polityka

3. 24% kuchnia - wydawanie pieniędzy, różne przyzwyczajenia

• stosowanie przemocy (można się uzależnić od rozwiązywania problemów rodzinnych przemocą).

GELLES - MODEL PRZEMOCY RODZINNEJ - PRZYCZYNY:

• doświadczenie przeniesione z własnej rodziny (własnej socjalizacji); ale mogą to być przyczyny genetyczne agresywności

• osobowość psychopatyczna (nie wszyscy są agresywni, osoby nie przeżywają lęku i nie mają poczucia winy); R. Hare badał psychopatów, książka „Psychopaci są wśród nas”

• stresy sytuacyjne - okoliczności, które wyprowadzają sprawcę z równowagi; współcześnie rośnie agresywność kobiet i znęcane psychiczne

• niska pozycja społeczna rodziny - wzrost agresji

• subkultura gwałtu - kobiecie nigdy się nie dzieje krzywda; taki pogląd występuje głównie w okolicach pasa równikowego i na południu

• bodźce uruchamiające agresję (agresywne filmy lub pornografia, alkohol - głównie u mężczyzn).

GŁÓWNE MECHANIZMY POWSTAWANIA ZACHOWAŃ PRZESTĘPCZYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY.

1. Wołanie o pomoc - zwrócenie na siebie uwagi.

2. Koncepcja deprawacyjna - dopuszczanie się przestępstw dot. sytuacji materialnej, biologicznej, ma charakter rekompensacyjny w rodzinach ubogich, a w bogatszych - demonstracja.

3. Teoria luki w superego - dziecko popełnia czyn przestępczy w takim zakresie, w jakim mają lukę rodzice.

TEORIA NEUTRALIZACJI G. SYKES'A:

Teoria ta dotyczy przestępczości dorosłych i dzieci.

Podkultura przestępcza - neutralizacja:

• przestępca nie uznaje się za złoczyńcę

• przestępca próbuje uzyskać awans społeczny niezgodnie z prawem

• przestępca aby nie czuł się źle, ze względu na swoje zachowanie, neutralizuje ocenę społeczeństwa dot. swoich czynów

• kwestionowanie odpowiedzialności sprawcy - przerzucanie odpowiedzialności na ofiarę

• kwestionowanie szkody - „nie stało się nic” - wmawianie sobie, że ofiara nie poniosła żadnych szkód

• kwestionowanie ofiary - ofiara jest prowokatorem, dostała za swoje

• potępienie potępiających - oskarża się potępiających o nikczemne czyny

• odwołanie się racji wyższych - silny rządzą a słabi muszą im służyć - tak już jest.

ZAMACHY SAMOBÓJCZE: PREDYSPOZYCJE, ZNAKI OSTRZEGAWCZE.

W Polsce jest 5000 samobójstw rocznie.

Sezonowe oscylacje - wiatr halny w Polsce i upały w USA - w tym czasie notuje się większą liczbę samobójstw.

PULA ŚMIERCI - ilość samobójstw jest odwrotnie proporcjonalna do ilości zabójstw.

DOMINO SAMOBÓJCZE - największe w USA; jak nastolatek popełni samobójstwo, to na to samo, narażeni są jego koledzy; występuje, gdy np. umrze jakaś gwiazda - tu fani są najbardziej narażeni na samobójstwa.

W USA na ringach jak pokona się murzyna, to jest więcej morderstw murzynów i tak samo jest z białymi.

Reality show, kultura, wyznanie - przyczyna.

Pewien sposób rozwiązywania problemów.

Różnice rasowe - rasa czarna ma mniejsze skłonności samobójcze.

Wojna - np. w czasie wojny w Wietnamie ok. 60 tys. osób popełniło samobójstwo, a po wojnie ok. 60 tys. Amerykanów weteranów popełniło samobójstwo.

OBJAWY PRZED POPEŁNIENIEM SAMOBÓJSTWA:

• oddawanie swoich, szczególnie ważnych rzeczy (nie będą mi one potrzebne)

• gwałtowna poprawa nastroju (w końcu uwolni się od swoich problemów)

• zaburzenia snu

• zaniedbanie wyglądu

• wycofanie z życia towarzyskiego.

PREDYSPOZYCJE DO SAMOBÓJSTWA:

• ofiara agresji

• alkohol

• samobójstwo bliskiej osoby

• mieszkanie poza domem

• data śmierci bliskiego.

PRZYCZYNY WZROSTU LICZBY SAMOBÓJSTW:

• rozpad wartości

• rozpad rodziny

• atomizacja rodziny

• upadek etyki (relatywizacja norm etycznych)

• kulturowa promocja (koła opiniotwórcze, sekty)

• poczucie braku własnej wartości

• poczucie niezrozumienia

• upadek wspólnot

• presja otoczenia.

7. ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY.

FAZY ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO.

FREUDYŚCI - rozwój psychoerotyczny ma charakter fazowy.

Ciało ma obszary, które dostarczają przyjemności:

1. Faza oralna

Pierwszym obiektem jest pierś matki. Etap, w którym dziecko czerpie satysfakcję z zaspokajania popędów pochodzących z sfer oralnych (warg, gardła, przełyku) zwie się fazą oralną. Relację z obiektem dziecko nawiązuje poprzez inkorporację - wyobrażenie wchłaniania obiektu dającego przyjemność.

2. Faza analna

Kolejną fazą jest faza analna (nazywana także fazą analno-mięśniową). Dziecko czerpie wówczas przyjemność z drażnienia błony śluzowej odbytu oraz muskulatury - jako aparatu mogącego dziecku dać kontrolę nad procesem wydalania. Dziecko oscyluje wokół dwóch skrajności - dawanie - zatrzymywanie. Przyznaje także wartość wydalanym ekskrementom - jako częściom swojego ciała. Trening czystości staje się faktem społecznym dzięki temu, że dorośli domagają się defekacji (jest medycznym określeniem usuwania kału) w odpowiednim czasie i karcą za defekacje w czasie nieodpowiednim. Z fiksacjami w fazie analnej Freud wiązał takie cechy jak skąpstwo, rozrzutność, upartość, skłonność do kolekcjonowania, sadyzm i masochizm, stosunek do władzy i dominacji, twórczość, bierność i impulsywność, kontrola, uporządkowanie, czystość i skłonność do brudzenia itp.

3. Faza falliczna

Kolejną sferą erogenną, która zaczyna dominować są zewnętrzne narządy płciowe - penis i łechtaczka. Z tego względu okres dominacji tych sfer nosi nazwę fazy fallicznej. Kluczowymi wydarzeniami tej fazy jest lęk kastracyjny i kompleks Edypa. Na skutek ich pojawienia wczesnodziecięca aktywność seksualna zostaje zahamowana. Rozpoczyna się okres latencji

4. Faza genitalna

Osobnik wkracza w tę fazę wraz z okresem dojrzewania. Jej cechą charakterystyczną jest to, że przyjemność seksualna skupiona jest na narządach rozrodczych (pochwa u kobiet i penis u mężczyzn) oraz to, że przyjemność czerpana z zaspokajania popędu zostaje podporządkowana celom rozrodczym - dzięki czemu przestaje być perwersyjna.

FREUD powiązał to z rozwojem psychiki wg faz seksualnych:

1. Oralna: niemowlę

2. Analna: 1-3,4 r. ż.

3. Falliczna: 6-7- r. ż.

4. Latencji: adolescencja

5. Genitalna: dorosłość.

Blokada może występować w różnych fazach i wtedy osoba dorosła także się tym charakteryzuje, np. osobowość oralna lub analna. Ale w fazie latencji nie może być blokady/

Jeżeli blokada nastąpi w rozwoju wczesnych stadiów, to mogą wystąpić takie osobowości:

1. Osobowość oralna - opychanie się, objadanie, palenie, zależność emocjonalna od innych.

2. Osobowość analna - retencyjność, tendencja do zatrzymywania informacji, pieniędzy, skąpstwo, rygoryzm, porządek.

3. Osobowość falliczna - chełpliwość, popisywanie się, brawura, wyczyn, przechwalanie się, kolekcjonowanie osiągnięć seksualnych, występuje raczej u mężczyzn.

4. Faza latencji - większa przyjemność jest czerpana z umysłu, intelektu, a nie ze sfer emocjonalnych, jeżeli nastąpi tu blokada, to w życiu dorosłym może wystąpić osobowość intelektualisty (np. Einstein).

5. Faza genitalna - nie może być blokady, bo to jest już faza dojrzała.

Homofiliość - identyfikacja z autorytetem tej samej płci, niebezpieczeństwo utrwalenia homoseksualności.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ (A. MILLER, S. BEM, M. E. P. SELIGMAN). PREFERENCJA OBIEKTU.

M. SELIGMAN - 5 PSYCHICZNYCH WARSTW TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ:

1. Najgłębsza i najbardziej biologiczna jest warstwa identyfikacji płciowej.

Identyfikacja tego, jakiej jest się płci, wie się, kim się jest (występuje niebezpieczeństwo transseksualizmu).

2. Późna warstwa orientacji płciowej.

Tożsamość określająca, która płeć mi się podoba (homo-, hetero- lub biseksualność).

3. Warstwa preferencji znajduje się płyciej.

Ulubiony sposób realizacji własnego erotyzmu (masochizm, fetyszyzm itp.). warstwa ta zależna jest od uwarunkowań i treningu. Działa tu prawo pierwszego połączenia - preferencje zależne od pierwszego doświadczenia erotycznego. W dzieciństwie repertuar sposobów realizacji jest nieskończenie duży i nieograniczony. Prawo pierwszego połączenia powoduje, że bardzo ważną sprawą jest to, jakie są pierwsze doświadczenia erotyczne dziecka. Preferencje można modyfikować przez fachową terapię seksuologa.

4. Warstwa roli społecznej.

Stereotypowy mężczyzna/kobieta ma odpowiedni stosunek do własnej roli. Role bardziej wyraźnie definiowane są kulturowo. Dzieci 3-letnie myślą bardziej stereotypowo.

Stereotyp mężczyzny jest bardziej wąski i sztywny, a kobiety są bardziej elastyczne i luźne.

5. Tożsamość związana ze sprawnością płciową.

Na najwyższym poziomie. Sprawność pełna lub zahamowana.

PATOLOGIA PSYCHOEROTYCZNA (Z. L. STAROWICZ).

PSYCHOSEKSUALNE NIEPRAWIDŁOWOŚCI - syndromy osobowościowe:

• Kult falliczny:

- kobieta dominuje we współżyciu, jest wymagająca, ma postawę manipulacyjną wobec mężczyzny

- deprecjonowanie kobiet nie tylko w łóżku.

• Zespół Ksantypy:

- kobieta oziębła i rygorystyczna,

- nadmierna pedanteria, przesadna troska o porządek i czystość w domu (co jest wyżej cenione niż więzi uczuciowe) w połączeniu z małą wyobraźnią, sztywnością charakterologiczną i rygoryzmem seksualnym.

• Zespół Tristana:

- po zdobyciu kobiety zainteresowanie mężczyzn maleje

- póki kobieta zdobywa, to jest zainteresowany.

• Kompleks Meduzy:

- lękowa postawa mężczyzn

- gdy kobieta okaże zainteresowanie - skłonność do wpadania w spory kobiety fatalnej

- poczucie zagrożenia u mężczyzny, prowokowane przewrażliwieniem pod względem wyrazu oczu kobiety z nim rozmawiającej.

• Zespół Demona Nocy:

- okołosenne iluzje seksualne występujące u kobiet z dużym temperamentem seksualnym, mających dobry związek partnerski, a niezaspokojonych seksualnie w wyniku braku partnera; obejmuje iluzje przeżywania obecności partnera przy sobie, bodźców seksualnych, pieszczot prowadzących do podniecenia seksualnego, niekiedy kończącego się orgazmem.

• Zespół paniki zamykającej drzwi:

- dot. kobiet w wieku ok. 40 lat

- rzucają się ostatnimi przygodami, bo przekwitają lub rywalizują z młodszymi kobietami

- często manifestacja ekstrawaganckim strojem.

• Zespół Otella:

-paranoja alkoholowa

- negatywne myśli

- jest znamiennym objawem alkoholizmu przewlekłego, prawie nie spotyka się alkoholików, u których bodaj przelotnie (np. w upiciu) nie pojawiłyby się podejrzenia, a przynajmniej nękająca niepewność, co do wierności partnera.

• Zespół Madonny:

- jest to ambiwalentna postawa mężczyzny wobec kobiet; u jednego mężczyzny współistnieją dwa przeciwstawne modele kobiecości; z jednej strony jest model kobiety porządnej, matki dzieciom, którą kocha i szanuje, ale z którą nie ma kontaktów seksualnych, a z drugiej strony jest model kobiety rozwiązłej, dziwki, która zaspokaja wyszukane potrzeby seksualne mężczyzny, ale której nie darzy uczuciami,

- kobieta była wzniosła i święta a jednocześnie miała skłonności ladacznicy.

• Zespół Morfeusza:
  - zachowanie seksualne polegające na dominującej aktywności (stany podniecenia, orgazmu) w czasie snu, bezwiedne i odmienne od aktywności seksualnej na jawie.

PRZEMOC SEKSUALNA WOBEC DZIECI. MODELE PRZYCZYNOWE (R. J. GELLES, D. RUSSEL, D. FINKELHOR).

Przemoc seksualna jest problemem międzypokoleniowym. Ma niekorzystne konsekwencje kliniczne. Nawet jeśli wydaje się, że w danym momencie dziecko nie przejawia jakichkolwiek konsekwencji, to po jakimś czasie ona i tak się ujawnią, gdyż rosną i obejmują coraz większy zakres osobowości.

CZYNNIKI TRAUMATYCZNE (które powodują późniejsze konsekwencje kliniczne):

- niestosowne do wieku zainteresowania seksualne

- strata zaufania, gdyż ktoś bliski okazał się sprawcą

- stygmatyzacja lub oskarżenie - sprawca wmawia dziecku, że ono jest wszystkiemu winne

- bezsilność - dziecko jest zależne od dorosłego, nie wie jak poradzić sobie w tak trudnej sytuacji, jest w pułapce i nie wie, co robić

- zawstydzenie dziecka - dziecko może wbrew własnej woli odmawiać przyjemności, sprawca szantażuje tym dziecko i je zawstydza.

COHEN - PODZIAŁ SPRAWCÓW MOLESTOWAŃ:

1. niedojrzały - niedojrzały emocjonalnie, zablokował się na jakimś wcześniejszym poziomie; „dorosłe dziecko”

2. regresywny - wcześniej był dojrzały, ale miał problemy emocjonalne, cofnął się i częściowo funkcjonuje dziecinnie, np. rozwód

3. sadystyczny - bezbronność dziecka podnieca sadystę najbardziej, a nie jego seksualność, dziecko to jednak nie ideał

4. utrwalony - ktoś, kto nawykowo molestuje dzieci, bo tak już zaczął w dzieciństwie i to mu się utrwaliło

Ta klasyfikacja w większości odnosi się do mężczyzn.

UZUPEŁNIĆ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

KONTROWERSJE WOKÓŁ „PAMIĘCI ODZYSKANEJ” (E. F. LOFTUS).

Pamięć odzyskana - rucha mająca na celu przypomnienie ofiarom, że coś w dzieciństwie mogło się z nimi dziać. W ten sposób zamykano rzekomych sprawców bez dowodów. Niekiedy były to tylko „sfabrykowane wspomnienia” pod wpływem sugestii przeprowadzającego rozmowę.

Czynności seksualne wywołują pobudzenie, silne emocje i to wszystko powoduje utrwalenie tego przeżycia. Mniejszym zagrożeniem jest to, że sytuacja emotogenna wystąpi później, gdyż dużo bardziej niebezpieczne jest przyspieszenie faz seksualnych.

Przy udowadnianiu molestowania i zbieraniu dowodów trzeba wziąć pod uwagę, czy pogłębianie tych tematów nie zaszkodzi dziecku.

ZARZUTY POD KIERUNKIEM KINSEY'A: badali organy u niemowląt molestując je, a to jest całkowicie nieetyczne.

UZUPEŁNIĆ!!!!!!!!!!!!!!!!!!

CZYNNIKI UTRWALAJĄCE USZKODZENIE MÓZGU.

UZUPEŁNIĆ!!!!!!!!!!!!!!

8. KONCEPCJE MORALNEGO ROZWOJU CZŁOWIEKA.

BIOLOGICZNE KORZENIE NORM ETYCZNYCH (I. EIBL-EIBESFELDT).

MORALNOŚĆ W UJĘCIU PSYCHOANALITYCZNYM.

Freud był pierwszym autorem koncepcji rozwoju moralnego. Wg niego moralność wiążę się z superego, jest internalizacją norm społecznych, zakazów i nakazów. Superego działa jak wewnętrzne źródło kar i nagród.

Superego ulega rozszczepieniu z id w wyniku presji otoczenia, prowadzi do usamodzielnienia się, gdzie później ego wszystkim kieruje. Jeżeli ego za słabo się zinternalizuje, to może nastąpić niedorozwój moralny.

U kobiet superego internalizuje się słabiej, gdyż nie miały kompleksu Edypa, ale miały kompleks Elektry (są napastliwe). Może to też być luka w superego rodziców, a to przechodzi na dziecko.

Gdy superego jest nadmiernie silne, to jest represjonujące, nadgorliwe i irracjonalne. Może przejawiać się w koszmarach sennych bądź wojennych. Może być skutkiem nadmiernego treningu czystości.

Surowe superego nadmiernie generuje poczucie winy.

LĘK JAKO PODSTAWA MORALNOŚCI (H. J. EYSENCK).

Sumienie to uwarunkowana reakcja lękowa na pewne bodźce sytuacyjne. Jednych uda się moralnie wychować a innych nie. Podatność na warunkowanie jest cechą temperamentu, podatność niska - psychopaci, wysoka - neurotycy. Jeżeli dziecko łatwo warunkuje lęk, to wystarczy rozmowa, aby wprowadzić pewne morale, a jeżeli jest oporne, to trzeba rozmawiać w języku, który do niego dociera, tj. resocjalizacja brutalna, bezwzględna, np. u więźniów „twarda ręka”.

UZUPEŁNIĆ!!!!!!!!!!!!!!!!!!

ROZWÓJ MORALNY WG A. BANDURY I R. WALTERSA.

Behawioryzm.

BANDURA I WALTERS:

Moralności uczymy się metodą „uczenia obserwacyjnego”. Bandura kładzie nacisk na proces modelowania zachodzący w interakcjach rodzice - dziecko. Tym częściej zachowanie modela (rodzica) było naśladowanie przez obserwatora (dziecko), im częściej się spotykało z nagrodą oraz im większe możliwości nagradzania miał model. Przy czym większy wpływ na dziecko ma rodzic tej samej płci.

Bandura jest twórcą teorii społecznego uczenia się. Stwierdził, że oglądanie pornografii nie jest obojętne, bo stanowi ona pewną formę modelowania społecznego. Przekazywane obrazy i treści słowne o charakterze pornograficznym zostają zakodowane w postaci symbolicznej i są uaktywniane w sytuacji stymulującej sferę erotyczną. Jeżeli przekaz pornograficzny skojarzony jest z innymi elementami sytuacyjnymi, np. środowiskiem naturalnym, salą bilardową, kinową czy teatralną, również te miejsca mogą w przyszłości stać się wyzwalaczami zachowań zakodowanych w postaci symbolicznej. Dotyczy to także ludzi, u których można odkryć podobieństwo do modeli z przekazu pornograficznego. Oglądający pornografię z elementami przemocy (hard-core) wnioskują na jej podstawie, że kobiety pragną być zniewolone, torturowane, maltretowane, aby osiągnąć satysfakcję seksualną. Tworzą więc określoną wizję kobiety i heteroseksualnych relacji. Ukształtowane w ten sposób przekonanie może oddziaływać bardzo długo i motywować wybór zachowań.

PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJU MORALNEGO WG L. KOHLBERGA.

Kolberg pracował na podstawie teorii Piageta i opracował koncepcje rozwoju rozumowania moralnego.

TRZY OKRESY ROZWOJOWE A W KAŻDYM Z NICH 2 STADIA:

1. OKRES PRZEDKONWENCJONALNY - DZIECIŃSTWO

1. pierwsze stadium - moralność unikania kary - dobre jest to, za co nie zostanie ukarany

2. drugie stadium - moralność własnego interesu - co mi się opłaca i na czym dobrze wyjdę

2. OKRES KONWENCJONALNY - DORASTANIE, MŁODOŚĆ

3. trzecie stadium - moralność harmonii interpersonalnej - dobre jest to, co pozwala utrzymać dobre stosunki z otoczeniem, nie „wychylać się”

4. czwarte stadium - moralność prawa i porządku - dobre jest to, co jest zgodne z prawem, a przynajmniej niezabronione (odwołując się do autorytetów prawa)

3. OKRES POSTKONWENCJONALNY - DOROSŁOŚĆ

5. piąte stadium - moralności umowy społecznej - idea uniwersalna, powszechna, rozumowanie uzasadnione ogólnymi regułami, najważniejszy jest ogólny interes społeczny

6. szóste stadium - moralność uniwersalnych zasad społecznych - zasady ogólne, ponadludzkie (tutaj strajki)

7. siódme stadium - moralność kosmiczna - zbyt wygórowana i idealistyczna, dlatego Kohlberg z tego zrezygnował.

Piaget i Kohlberg różnili się w kwestii czerpania wzorców racjonalistycznych. Piaget uważał, że kontakt z rodzicami może hamować rozwój moralny, bo oni są na zbyt wysokim poziomie. Kohlberg uważał, że dobrze jest, jak ktoś znajduje jest o jedno stadium dalej, ale kontakt z dorosłymi także jest dopuszczalny.

Obydwaj zgadzali się, że autorytety działają hamująco. Oznacza to zanik motywacji i osoba nie dokonuje żadnych rozważań.

TRANSCENDENTNA GENEZA MORALNOŚCI W UJĘCIU V. E. FRANKLA.

KONTROWERSJE KONTROWERSJI WOKÓŁ ROZWOJU MORALNEGO.

9. ZABURZENIA EMOCJONALNO-BEHAWIORALNE U DZIECI I MŁODZIEŻY.

RODZINNA GENEZA WIĘKSZOŚCI ZABURZEŃ (NP. UZALEŻNIEŃ).

Zaburzona rodzina = zaburzone dziecko.

Jak rodzice wykazują postawy kontrolujące, to dzieci używają środków pobudzających; rodzice dominujący - dzieci używają środków ciężkich, np. narkotyki; rodzice liberalni - dzieci używają środków halucynacyjnych; rodzice kochający - dziecko czyste.

ZABURZENIA:

I. SPECYFICZNE ZABURZENIA ROZWOJU I UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH:

- zjawisko rozpoznane ponad 100 lat temu

- dysleksja, dysgrafia

- korelacja dysleksji z podwyższonym poziomem testosteronu (częściej u mężczyzn)

- koncepcje dysleksji:

• zaburzenia koordynacji ośrodków mózgowych

• określony ośrodek może być uszkodzony lub niedorozwinięty

• znajduje się w okolicach lewego płata skroniowego

- koncepcja upośledzenia umysłowego:

• opóźnienie mielinizacji ośrodków językowo-mownych

• nieprawidłowa gospodarka hormonalna

• uszkodzenia (uderzenia, inwazyjne)

• mechaniczne, toksyczne uszkodzenia

- koncepcja genetyczna - bardzo niski poziom zdolności

- koncepcja emocjonalna - uraz emocjonalny

- kontekst kulturowy:

• 
  spowodował, że to jest problem

• 
  umocnienie edukacji

• obowiązek szkolny

• dziewczynki mają mniej problemów tego rodzaju, być może dlatego, że mają inaczej ułożone ośrodki językomowne, są bardziej rozproszone

- Scheintz: poprzez trening można „wyleczyć” dysleksję (wymyśliła gry komputerowe do trenowania).

II. ZABURZENIA ZACHOWANIA:

- u dzieci nie rozpoznaje się psychopatii, dlatego często diagnozuje się zaburzenia zachowania

- problem dot. 9% chłopców i 2% dziewczynek

- objawy występują przynajmniej pół roku

- 13 objawów:

• kradzież

• kontakt z ofiarą

• ucieczki z domu

• włamania

• okrucieństwo

• bójki

• wagary

• kłamstwa

- muszą wystąpić przynajmniej 3 z tych objawów, aby można było stwierdzić zaburzenie

- zaburzenia związane są z płcią

- 20% remisja (okres schorzenia, który charakteryzuje się brakiem objawów chorobowych) - wyrosną z tego, a pozostali stworzą margines społeczny przejawiając zachowania kryminalne

- u młodszych dzieci obserwuje się zachowania opozycyjno-buntownicze

- powody:

• dzieci urodzone z ciąży patologicznej lub w nieprawidłowym porodzie

• uszkodzenia bądź urazy układu nerwowego

• 2/3 obraz EEG - dzieci patologiczne

• rodziny o niskim statusie

• matki dominujące, a ojciec ciepły, niestały

• postawa odrzucająca i karząca

• brak perspektyw życiowych

- terapia powinna być farmakologiczno-programowa (ale jest słabo dostępna i droga).

III. ZESPÓŁ HIPERKINETYCZNY (ADHD):

- nie ma obrazu antyspołecznego

- osoba nie jest w stanie nad sobą zapanować

- 3-5% uczniów (3-5-krotna przewaga chłopców)

- nieprawidłowe zapisy EEG

- 3 grupy objawów:

1. 5 objawów (muszą być 3) - zaburzenie uwagi:

• nie kończy zaczętych czynności

• dekoncentracja

• trudności we włączaniu się w zabawę

2. 6 objawów (muszą być 3) - impulsywność:

• przechodzenie z jednej czynności na drugą

• działania bezmyślne

• trudności w skupieniu uwagi

3. 5 objawów (muszą być 2) - nadruchliwość:

• dużo biega, wspina się

• nie potrafi usiedzieć w miejscu

• niespokojny sen

• jest „w biegu”

• trudności z zasypianiem

- niektóre dzieci z tego wyrastają (leczenie hamujące).

IV. ZABURZENIA PRZYWIĄZANIA:

- 4 zaburzenia:

1. zaburzenia …………………

• choroba sieroca

• oziębłość emocjonalna

• nieselektywność (dziecko emocjonalnie lgnie do wszystkich, szybko się zżywa)

• to nie jest psychopatia bezuczuciowa

2. lęk przed separacją:

• dawniej psychoza symbiotyczna

• 2-5 r. ż.

• ujawnia się, gdy chcemy zaprowadzić dziecko do żłobka (płacz, wyk, panika)

• dziecko nie przystosowuje się nawet przez kilka miesięcy

• zaburzenia snu (zgubienie matki)

• unikanie bycia samym

• objawy wegetatywne (temperatura, wymioty przed pójściem do placówki)

• najlepiej nie zapisywać dziecka do placówki

• nie ma bezpiecznej reprezentacji matki

• nie ma zaufania do matki

3. lęk społeczny:

• obawa przed obcymi

• wybiórcze przywiązanie

• unikanie spotkań towarzyskich, ekspozycji społecznych

• syndrom leśniczanki (dziecko wychowywane bez kontaktów społecznych)

• mogą pozostać formy nieśmiałości (ale są one dziedziczne)

4. lęk relatywny:

• konsekwencja maltretowania

• ambiwalencja

• poczucie nieszczęścia

• zaburzenia rozwojowe (np. mowy)

• przyczyną jest konkretna sytuacja

• objaw: nadmierna czujność.

V. ZABURZENIA ODŻYWIANIA:

- 2 kategorie (te zaburzenie kilkakrotnie częściej dot. kobiet):

1. ANOREKSJA:

• śmiercionośna

• dot. kobiet w wieku 10-25 lat

• jest to mechanizm dość skomplikowany

• ubytek masy ciała: ¼ przedchorobowy spadek masy ciała i 1/6 jest to norma dla choroby

• powoduje choroby układu nerwowego (nawet już po jednym roku choroby)

• brak wyraźnych zaburzeń psychicznych

• objawy cielesne:

• pierwotny/wtórny powrót miesiączki

• specyficzne owłosienie kończyn (lanugo)

• bradykardia (serce bije wolno)

• obniżona temperatura ciała

• okresy wzmożonej aktywności

• wymioty

• brak wzmożonego łaknienia

• przyczyny złożone:

• kontekst kulturowy - media powodują wzrost zachorowań (głównie wiek XX wzorce sylwetki i urody)

• kobieta ominęła fazę przekory w wieku 2 lat (wojna o autonomię toczona z matką - matka nie zadbała o córkę, dziewczynka się nieodseparowała)

• gdy ojciec jest lekarzem lub nauczycielem, a matka nauczycielką to występuje większe zagrożenie zachorowania dziecka

• ideologia poświęcania

• motyw odrzucenia kobiecej płciowości

• koncepcja Pallazaoni - konflikt i walka o romans z ojcem, gdy matka krępuje córkę i ojciec wycofa się, to córka głoduje w wyniku rozczarowania.

2. BULIMIA:

• dużo jeść

• wymioty

• kwasy żołądkowe wyżerają szkliwo, dlatego bulimię może rozpoznać dentysta

• ataki lęku, które łagodzi jedzenie

• pobudzenie seksualne (rozładowanie emocjonalne)

• domniemanie: dziewczynki w przeszłości były wykorzystywane seksualnie, dlatego później przejawiają lęki

• utrata kontroli nad jedzeniem

• naprzemiennie faza głodzenia i nadmiernego jedzenia

• romans emocjonalny z ojcem

• dziewczynki są bardzo osamotnione (brak związków z chłopcami)

• najczęściej są ambitne i inteligentne

• sprawiają wrażenie sympatycznych i uduchowionych

• terapie: radykalne odseparowanie od rodziny, ścisła kontrola jedzenia, terapia behawioralna).

ZABURZENIE ROZWOJU UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH.

NIEKTÓRE ZABURZENIA PSYCHOPATOLOGICZNE WG ICD-10 LUB DSM-IV (ZABURZENIA ZACHOWANIA, HIPERKINETYCZNE, PRZYWIĄZANIA, ODŻYWIANIA) - GENEZA, OBJAWY, ROKOWANIA.

10. TEORETYCZNE I SOCJO-POLITYCZNE KONTROWERSJE WOKÓŁ POMIARU INTELIGENCJI CZŁOWIEKA. ROZWÓJ UMYSŁOWY DOROSŁYCH.

ZAGADNIENIE ODZIEDZICZALNOŚCI POZIOMU INTELIGENCJI (A. JENSEN, T. J. BOUCHARD, R. J. HERRNSTEIN, C. MURRAY); CZYM JEST CZYNNIK X?

W latach 70. genetyka behawioralna dostarczyła niezbitych dowodów na to, że sprawność umysłowa (IQ) jest dziedziczona i ta dziedziczność rośnie wraz wiekiem: u dzieci jest niewysoka, a u dorosłych jest już bardzo wysoka. Może na to wskazywać plastyczność umysłowa dzieci (wariant adaptacyjny), a u starszych działa efekt niszy (ludzie dokonują wyborów zgodnie z ich predyspozycjami).

Iloraz inteligencji - nazwa historyczna

- pierwsi autorzy uważali, że sprawność umysłowa związana jest z wiekiem: wynik dzielono przez wiek i to był iloraz)

- przedmiotem odniesienia był wynik przeciętny w danej grupie

- później opracowano miarę dewiacyjną δ

- przyjęto, że średnie IQ = 100, a odchylenie standardowe s=15 (w USA obowiązują skale stanfordzkie)

- opracowane miary dla całych grup a nie pojedynczo

- test jest bezstronny kulturowo

SELIGMAN - CZYNNIK „X”:

- wyjaśnia różnice IQ pośród ras

- jakość rodzicielstwa: oprócz zamożności i dostępu do komputera jest ważne nastawienie kulturowe na wspieranie dziecka w rozwoju i aspiracjach edukacyjnych oraz jego zdolności emocjonalnych i intelektualnych.

WYMIAR r-K WG P. RUSHTONA.

Rushton uważał, że to różne rasy są czynnikiem zróżnicowania strategii reprodukcyjnej. W klimacie tropikalnym ryzyko wystąpienia chorób jest wyższe i tak samo jest w Afryce. I tu mamy do czynienia ze strategią reprodukcyjną (płodzenie dużej liczy dzieci, a to wiąże się z niskim poziomem IQ, ponieważ powszechnie jest wiadomo, że dziecko ma najmniejsze szanse na przeżycie). Z kolei rasa żółta podlegała selekcji w zimnym klimacie, gdzie był problem z żywnością, co wiązało się z niewielkim potomstwem (tu stawiano na jakość a nie ilość, dbano aby było niewiele potomstwa, ale wykształconego). Jeżeli chodzi o rasę białą, to znajduję się ona pośrodku - presja selekcyjna, średnia. Różnice te widać głównie w zdolnościach abstrakcyjnych, bo wiąże się to z przekazywaniem doświadczenia z pokolenia na pokolenie. Tam gdzie występuje strategia reprodukcyjna widoczne jest nastawienie na ilość i wyposażenie reprodukcyjne, a gdzie nastawienie na jakość, to mniejsze nastawienie na reprodukcyjność.

UZUPEŁNIĆ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

JAKOŚĆ RODZICIELSTWA JAKO UWARUNKOWANIE ROZWOJU UMYSŁOWEGO.

INWESTYCJE W „ZASOBY LUDZKIE” A POLITYKA EDUKACYJNA.

ZMIANY SPRAWNOŚCI INTELEKTUALNYCH W CIĄGU ŻYCIA (J. HORN).

KONCEPCJE STRUKTURALNE (J. PASCUAL-LEONE, W. B. PERRY, M. L. COMMONS, D. A. KRAMER).

PASCUAL-LEONE:

4 stadia:

I. późne stadium formalne

II. 25-35 stadium przed-dialektyczne

III. 35-55 stadium dialektyczne

IV. 55-75 stadium transdedukcyjne

PERRY:

a. absolutyzm (autorytety)

b. relatywizm (wielość perspektyw)

c. zaangażowanie epismatyczne (rosnące nasilenie pewnego wyboru, opowiedzenie się za przyjęciem uprzywilejowanego punktu widzenia)

d. kontynuacja myślenia formalnego.

KRAMER:

- okres postformalny to okres relatywizmu w myśleniu, akceptacji sprzeczności i dialektycznej syntezy; przez relatywizm do scalenia.

KONCEPCJE NIESTRUKTURALNE: ROZWÓJ EKSPERTALNY (J. M. RYBASH, N. CHARNESS).

INTELIGENCJA A KREATYWNOŚĆ (J. P. GUILFORD, K. K. URBAN, E. NĘCKA).

KONCEPCJE MĄDROŚCI (R. HELSON, P. BALTES, R. J. PASCUAL-LEONE).

HELSON: TEORIE ADAPTACJI:

- nasze odczucia i oceny zależą każdorazowo od kontekstu i zmieniają się wraz ze zmianą sytuacji

- warunki w jakich osoba znalazła się dłużej przestają wpływać na dobrostan psychiczny

- bark punktu neutralnego w sytuacjach afektywnych.

BALTES (i inni) - TEORIE WYARTYKUŁOWANE (LUB SYSTEMATYCZNE):

- teoretyczne i empiryczne prace dot. mądrości dzielimy na 3 grupy:

a. konceptualizacja mądrości jako cechy osobistej lub dyspozycji osobowościowej

b. konceptualizacja mądrości w neo-Piagetowskiej tradycji myślenia postformalnego i dialektycznego

c. konceptualizacja mądrości jako systemu eksperckiego, zajmującego się sensem i sposobem życia, tak jak w Berlińskim Projekcie Mądrości.

BERLIŃSKI PROJEKT MĄDROŚCI:

- mądrość jako znawstwo w zakresie sensu i sposobu życia

- objawy mądrości ludzi można uporządkować na „skali mądrości”

- mądrość to wytwór kultury zebrany w księgach (a nie w umysłach)

- podstawowa pragmatyka życiowa:

• wiedza i praktyczna znajomość warunków, zróżnicowania, zmian ontogenicznych i historycznego charakteru ludzkiego rozwoju

• głębokie rozumienie życiowych obowiązków i celów

• wiedza i praktyczna znajomość czynników społecznych i sytuacyjnych na ludzkie życie

• wiedza i praktyczna znajomość skuteczności ludzkiego życia oraz naturalnych ograniczeń ludzkiej wiedzy

- teoria ta łączona jest z rozwojem w okresie całego życia

- 5 ogólniejszych kwestii dot. ontogenetycznego rozwoju mądrości:

• m. nabywa się w toku intensywnego i długiego procesu uczenia się

• m. jest zjawiskiem złożonym i wieloaspektowym, dlatego konieczne jest współdziałanie systemów na poziomie mikro i makro

• m. wymaga zestrojenia czynników poznawczych, osobowych, społecznych, duchowych, interpersonalnych

• m. osiąga punkt szczytowy w dorosłości

• przewodnictwo mentorów i radzenie sobie w sytuacjach krytycznych sprzyja rozwojowi m.

- czynniki determinujące rozwój mądrości zebrane w 3 dziedzinach:

• kontekst doświadczalny sprzyjający

wiek, wykształcenie, rodzicielstwo, zawody wymagające potwierdzenie inteligencji społeczno-emocjonalnej, znajomość dzieł literackich (powieści autobiograficzne), rozumienie okresów historycznych

• czynniki związane ze znawstwem

doświadczenie życiowe, terminowanie u mistrza, uzyskanie porady w kwestii problemów życiowych, czynniki motywacyjne, zainteresowanie różnymi aspektami życia, dążenie do doskonałości

• czynniki związane z osobą

podstawowe procesy poznawcze, różne aspekty inteligencji, kreatywność, elastyczne style poznawcze (otwartość na doświadczenie, siła ego itd.)

- 5 kryteriów oceny przejawów mądrości:

dwa główne kryteria:

• bogata faktograficzna (deklaratywna) wiedza dot. podstawowej pragmatyki życiowej: natura ludzka, rozwój w okresie całego życia relacje interpersonalne, normy społeczne i indywidualne różnice rozwojowe

• bogata proceduralna wiedza dot. podstawowej pragmatyki życiowej: strategie dawania sobie rady z problemami życiowymi

i pozostałe 3 - metakryteria:

• wiedza kontekstualna zdobyta w trakcie życia: różne konteksty życia (edukacja, rodzina, praca itd.) ich powiązania i zróżnicowanie kulturowe

• relatywizm wartości i tolerancja: uznanie indywidualnych i kulturowych różnic w zakresie wartości, jednak nie jest to tolerancja różnych systemów, ale mądrość dąży do stanu równowagi między interesami własnymi a grupowymi i skupia się na cnotach ludzkich

• świadomość braku pewności i radzenia sobie z nim: dot. wiedzy o ludzkich ograniczeniach w zakresie przetwarzania inf.

- wiek a mądrość:

• m. rośnie wyraźnie w okresie dorastania i wczesnej dorosłości (15-25 r. ż.)

• poziom pozostaje względnie stały w okresie średniej dorosłości i wczesnej starości (25-25 r. ż.)

• szczyt przypada na 6-7 dekadę życia

• obniża się zazwyczaj po 75 r. ż.

11. ROZWÓJ PODMIOTOWOŚCI CZŁOWIEKA.

FAZY I POZIOMY ROZWOJU EGO I SELF - NIEPRAWIDŁOWY PRZEBIEG (W. R. FAIRBAIRN, O. KERNBERG, D. W. WINNICOT, H. KOHUT, J. LOEVINGER, G. E. VAILLANT).

UJECIE K. OBUCHOWSKIEGO.

PODSTAWY PODMIOTOWOŚCI (DECYZYJNEJ WOLNOŚCI CZŁOWIEKA) WG KONCEPCJI PODEJMOWANIA ZADAŃ.

CZYNNIKI DEZAUTOMATYZACJI PROCESU FORMUŁOWANIA ZADAŃ PRZEZ PODMIOT.

PROCESY STYMULUJĄCE RESTRUKTURYZACJĘ ORGANIZACJI DOŚWIADCZEŃ PODMIOTU.

12. ROZWÓJ DUCHOWOŚCI CZŁOWIEKA.

GATUNKOWE KORZENIE POTRZEBY TRANSCENDENCJI (J. Z. YOUNG, J. JAYNES, M. PERSINGER, E. d'AQUILI). FUNKCJE RELIGIJNOŚCI W ROZWOJU PSYCHICZNYM (S. FREUD, F. FROMM, C. G. JUNG).

STATUS ONTOLOGICZNY HIERARCHII WARTOŚCI.

TEORIE WARTOŚCI (M. SCHELER, M. ROKEACH, S. SCHWARTZ).

RELACJA DUCHOWOŚCI I RELIGIJNOŚCI.

ŚWIATOPOGLĄD - JEGO SKŁADNIKI I FUNKCJE.

PRZEKONANIA SPOŁECZNO-POLITYCZNE.

FORMY REALIZACJI POTRZEBY SENSU ŻYCIA (WG V. E. FRANKLA, K. OBUCHOWSKIEGO).

PATOLOGIA POTRZEBY TRANSCENDENCJI - PRANIE MÓZGU W RUCHACH KULTUROWYCH.

13. WYBRANE TEORIE ROZWOJU CZŁOWIEKA DOROSŁEGO. SEZONY ŻYCIA W UJĘCIU D. J. LEVINSONA.

SEKWENCJA STRUKTUR ŻYCIA.

ZNACZENIE SNU I MENTORA.

TYPOWE ZADANIA KAŻDEGO OKRESU.

SAMOREALIZACJA W UJĘCIU A. MASLOWA.

SYTUACYJNY CHARAKTER HIERARCHII POTRZEB.

WYZNACZNIKI KIERUNKU SAMOREALIZACJI.

ROZWÓJ CZY EKSPANSJA.

14. KIEROWANIE WŁASNYM ROZWOJEM W UJĘCIU K. DĄBROWSKIEGO.

CHARAKTERYSTYKA POTENCJAŁU ROZWOJOWEGO.

ROLA DYNAMIZMU W ŚRODOWISKU WEWNĘTRZNYM.

WYBÓR DROGI A PUŁAPKI ROZWOJOWE.

KONTROWERSJE WOKÓŁ TEORII DEZINTEGRACJI POZYTYWNEJ.

ROZWÓJ CZŁOWIEKA DOROSŁEGO W UJĘCIU C. O. JUNGA.

ROZWÓJ JAKO KONFRONTACJA Z NIEŚWIADOMYM.

ETAPY INDYWIDUALIZACJI. GŁÓWNE ARCHETYPY.

KONTROWERSJE ONTOLOGICZNE.

REALNOŚĆ MECHANIZMÓW PSYCHOLOGICZNYCH.

15. DROGI I GRANICE ROZWOJU. PERSPEKTYWA LIFE-SPAN A PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH.

RÓŻNICE ZDOLNOŚCI I PREFERENCJI MAJĄCE ZNACZENIE DLA PRZEBIEGU ROZWOJU.

ROLA DZIAŁANIA W ROZWOJU INDYWIDUALNYM CZŁOWIEKA.

ZNACZENIE SAMOPOZNANIA DLA KIEROWANIA WŁASNYM ROZWOJEM.

PROGRESJA ROZWOJOWA W DOROSŁOŚCI.

16. KULTURA MASOWA I PRZEMIANY CYWILIZACYJNE - ZAGROŻENIA DEMOKRACJI, ROZWOJU I PODMIOTOWOŚCI CZŁOWIEKA.

WPŁYW TRENDÓW ROZWOJU CNT NA WARUNKI ROZWOJU CZŁOWIEKA.

ZAGROŻENIA „WYSOKIE” (TECHNOLOGIA, WIRTUALIZACJA, MANIPULACJA ITP.) I ZAGROŻENIA „NISKIE” (WTÓRNE BARBARZYŃSTWO, REGRES CZŁOWIECZEŃSTWA).

„ZDERZENIA CYWILIZACYJNE” I PROBLEM ANOMII.

Dwuwymiarowa siatka klasyfikacyjna

Erikson, Kohlberg, Fowler, Gould

ROZWÓJ

Vaillant

Loevinger

1

2

BRAK STADIÓW

Baltes

Perun i Bielby

STADIA

4

3

Pearlin

Levinson

Przejścia w biegu życia

ZMIANA

Progres

Etapy

Dwuwymiarowa siatka klasyfikacyjna opracowana przez H. Bee i zmodyfikowana przez J. Trempałę

ZMIANA UKIERUNKOWANA

Modele zmian sekwencyjnych

Teorie neopiagetowskie: Siegler, Flavell

Teorie humanistyczne: Maslow, Rogers

Modele zmian fazowych

Teorie psychoanalityczne: Freud, Erikson

Teorie poznawczo-rozwojowe: Piaget, Kohlberg

Modele zmian wielokierunkowych

Teorie neokonstruktywistyczne: Labouvie-Vief

Teorie kontekstualno-dialektyczne: Lerner, Riegel, Wygotski

Teorie neofunkcjonalistyczne: Baltes

BRAK STADIÓW

STADIA ROZWOJU

Modele zmian liniowych

Teorie uczenia się: Watson, Skinner, Bandura

Modele zmian cyklicznych

Teoria zadań rozwojowych: Havighurst

Teoria cyklu życia rodzinnego: Levinson

ZMIANA NIEUKIERUNKOWANA

NATURA WZNIOSŁA

Frankl

Kelly

Maslow, d'Aguli (stany mistyczne: rózne części mózgu, operator walistyczny), Persinger (stany mistyczne: płat skroniowy)

JUNG

KULTURA

NATURA

Homans (teoria wymiany - człowiek robi, to co mu się opłaca), Sknner (teoria wymiany - rachunek korzyści, relacje erotyczne), Buss

Dawkins (koncepcja egoistycznego genu), Wilson (teorie socjobiologiczne), Morris (teorie dot. erotyki), Lorenz (teorie o wrodzoności agresji ludzkiej)

FREUD

NATURA PRZYZIEMNA

Efekt nielosowego doboru par

……..

Środowisko niewspólne

Środowisko wspólne

Wariancja podmiotowa - wolny wybór

Dziecko jest lepiej traktowane przez matkę, niż ona sama siebie traktuje

Dziecko jest podporządkowane - matka traktuje dziecko tak, bo ono nie sprawiało jej problemów

libido, aspekty biologiczne

środowisko

ego

superego

spowodowało problem

P

O

Ś

Ś

O

P

Paradygmat naciskowy

Paradygmat aktywistyczny

P - psychika

O - organizm

Ś - środowisko

P

O

Ś

P

Ś

O

Paradygmat psychofizyczny

Paradygmat environmentalistyczny

---