Prowadzący ćwiczenia: Teresa Nałęcz-Tarwacka
HODOWLA BYDŁA
ĆWICZENIA 1
UŻYTKOWANIE MLECZNE I MIĘSE
OCENA UŻYTKOWA
Ciele - od urodzenia do 6 miesięcy, waga przy urodzeniu 40 kg, w szóstym miesiącu 150 - 160 kg.
Jałówka - osobnik płci żeńskiej, od 6 miesiąca do pierwszego skutecznego pokrycia 15 - 17 miesięcy.
Jałówka cielna - osobnik płci żeńskiej, w okresie ciąży (9 miesięcy).
Krowa - osobnik dorosły (26 miesięcy).
Pierwiastka - po 1 wycieleniu.
Byczek - osobnik męski od 6 miesiąca do 1 użycia rozpłodowego.
Buhaj - osobnik dorosły używany do rozpłodu.
UŻYTKOWANIE MLECZNE
Krowa zaczyna produkcje mleka po pierwszym wycieleniu (w wieku około 2 lat).
Krzywa laktacji - stosunek kg mleka do dni laktacji (305 dni). W początkowym okresie ilość mleka rośnie (41%), potem spada (36%, 23%).
Krzywa strona - początkowo duży przyrost ilości mleka i duży spadek, potem stopniowe obniżanie.
Krzywa dwuwierzchołkowa - charakteryzuje cielenie w okresie jesienno-zimowym. Początkowo szybki przyrost, potem spadek i kolejny wzrost w maju.
Średnia wydawania mleka w miesiącu przez krowy objęte oceną użytkowości (20%) to 20 l. 4, 200 od wszystkich w Polsce. Rekordzistka świata 30870 kg.
450 - 500 l krwi - 1 kg mleka
U krowy dającej 20 kg - 10 000 l.
U rekordzistki - 40 ton krwi.
ZAWIESZENIE WYMIENIA
Zawieszenie sromowo-brzuszne, miskowate - wysoko podwieszone.
Kuliste - mniejsze.
Obwisłe - dolna podstawa poniżej stawu skokowego.
STRZYKI
Prawidłowy - cylindryczny.
Nie prawidłowe - butelkowy, stożkowy, cienki, krótki.
BUDOWA WYMIENIA
Wymię jest dwukomorowe. Podzielone przegrodą. Każda komora podzielona jest na dwie ćwiartki. W ten sposób podzielona jest produkcja mleka. Ewentualne zapalenie się nie rozniesie.
Wymię → połówka → ćwiartki → płatki gruczołowe → zraziki → pęcherzyki (najmniejsza jednostka)
Każdy pęcherzyk otoczony jest naczyniami krwionośnymi. Unikalnymi składnikami mleka są laktoza i kazeina.
Prawidłowy dój - odzyskać całość mleka bez szkody dla zdrowia krowy (uszkodzenie mogą spowodować paznokcie lub za długo pozostawiona dojarka). Nie prawidłowy dój może powodować zapalenie, zmniejszenie wydajności.
Warunki pozyskiwania mleka dobrej jakości:
czyste pomieszczenie
czyste zwierze
czysty sprzęt
czysty strój i ręce dojarza
prawidłowo przeprowadzony pój
postępowanie z mlekiem po doju
mycie i konserwacja sprzętu do doju
Przygotowanie krowy do doju:
Przeddajanie. Pierwsze strugi mleka na poddajacz (czarna płytka) - sprawdzenie barwy (biały do kremowego) i konsystencji (płynna).
Oczyszczanie wymienia. Czyszczenie ciepłą wodą i środkiem czyszczącym oraz wytarcie do sucha.
Masaż. Okrężne ruchy powodują pobudzenie zakończeń nerwowych. Oksytocyna odpowiedzialna za oddawanie mleka uwalnia się do krwi, do wymienia przez 4 0 7 min. Nie należy stresować zwierzęcia, gdyż adrenalina hamuje wydzielanie oksytocyny.
Wszystkie czynności powinny trwać od 1, 5 do 2 min.
Aby dostać się do wymienia należy położyć łokieć na krowie i nacisnąć na racice.
DÓJ RĘCZNY
Piąstkowanie. Jeden z 3 sposobów. Jeden poprawny. Ściśnięcie strzyka dwoma palcami i dołączenie trzeciego.
Osmykiwanie. Polega na wyciskaniu mleka wszystkimi palcami. Używa się go gdy strzyki są małe lub zostało już mało mleka.
Kciukowanie. Dojenie z przyciskaniem równolegle kciuka do strzyka. Nie stosuje się już tego sposobu.
DÓJ MECHANICZNY
Gdy posiada się 6 krów niezbędna jest dojarka.
Dojarka bańkowa. Należy wcisnąć zawór na kolektorze żeby dodać ciśnienia podtrzymując kubki dojarki na strzyku. Pod koniec doju przesuwamy do przodu, do tyłu, do dołu i do tyłu(?). Na koniec masaż - ruchy ściągające - góra-dół. Objąć przewody, odciągnąć zaworek i spadną na ramię.
Pompa próżniowa → przechwytywacz → regulator podciśnienia → wakuometr → przyłącze powietrza (do rurociągu powietrznego) → wąż podciśnienia → pulsator podłączony do bańki udojowej a do niej długo wąż pulsowy i długi wąz mleczny → kolektor → bańki udojowe
Dojarka przewodowa.
Dojarnia typu tandem - krowy wolnochodzące.
Typ rybia ość - musi być cała grupa krów do dojenia jednocześnie.
Typ karuzela - krowy po kolei wchodzą do dojarki.
Dój kończy kąpiel i dezynfekcja poudojowa strzyków. Dzięki temu są one chronione przed bakteriami. Mięśnie zamykają strzyk (zwieracz strzyka). Żeby płyn nie zamarzł na strzykach wymyślono płyn zimowy. Używa się płynów myjąco-dezynfekujących. Należy dokładnie spłukać, żeby nie było pozostałości.
MYCIE
Usunięcie pozostałości mleka oraz osadów białka, tłuszczu i soli mineralnych (tzw. Kamienia mlecznego). Mysie usuwa największą ilość bakterii.
ODKAŻANIE (dezynfekcja)
Zabija bakterie, które mogły pozostać po myciu.
UWAGA!
Przy odkażaniu preparat zostaje związany chemicznie z białkiem bakterii, lecz również w ten sam sposób wiąże się z białkiem mleka. Jeżeli mycie było dokładne, pozostałości mleka mogą neutralizować środek odkażający.
Co należy zrobić z mlekiem po udoju?
Wynieść mleko z obory (wchłanianie zapachów).
Przecedzić, oby oddzielić zanieczyszczenia mechaniczne. Należy używać jednorazowych sączków bibułowych lub tkanin lnianych, bądź tetry, ale po każdym doju należy wyprać i wygotować. Nieodpowiednie cedzidło zwiększa OLB nawet 100 tys. razy.
Schłodzić mleko, aby zahamować rozwój bakterii. Np. mleko po udoju - 4.000 bakterii, przechowywanie przez 24 godziny.
w temperaturze 4 - 5°C - 5.000 bakterii w 1 ml
w temperaturze 16°C - 1.500.000 bakterii w 1 ml
Transport mleka.
Jeśli podczas przeddajania stwierdza się nieprawidłową konsystencje lub kolor krowę te doi się na końcu do oddzielnego pojemnika. Dla wiadomości innych dojarzy pozostawia się opaskę na nodze. Bada się mleko metodą TOK - odczyn mleka.
Należy umyć dojarkę i sprzęt. Sprawdzać stan techniczny sprzętu. Co roku przeprowadzane są kontrole.
STAN TECHNICZNY DOJARKI MECHANICZNEJ
Kubki udojowe - Oprócz mycia po każdym udoju 1 raz w tygodniu rozmontować kubki udojowe i dokładnie wymyć ręcznie gumy strzykowe przy użyciu specjalnych szczotek będących w wyposażeniu dojarki. Wymiana gum strzykowych co 6 miesięcy.
Kolektor - Oprócz mycia po każdym doju 1 raz w tygodniu rozmontować i dokładnie umyć ręcznie, 1 raz w tygodniu wymienić wszystkie elementy gumowe.
Specjalistyczne przeglądy techniczne dojarek powinny być wykonywane 1 raz w roku przez uprawnione ekipy serwisowe.
MYCIE DOJARKI I SPRZĘTU
Spłukać kubki udojowe i cały sprzęt letnią wodą.
Umyć wodą gorącą o temperaturze 60 - 70°C z dodatkiem środka myjąco-dezynfekującego w ciągu 15 minut.
Przepłukiwanie dojarki wodą letnią w ciągu 10 minut.
Kubki udojowe i sprzęt odwrócić do góry dnem. Niedokładne spłukanie - substancje hamujące w mleku. Przed dojemy należy przepłukać kubki udojowe w ciepłej wodzie. Środki myjące używane przemiennie:
Alfa Alkalid - środek zasadowy usuwa tłuszcz i białko
Alfacid - kwaśny środek usuwa kamień wodny i mleczny.
SCHŁODZARKI ZBIORNIKOWE DO MLEKA, typ RFT
Zbiornik cylindryczny ze stali nierdzewnej o dużej gęstości która zapobiega powstawaniu rosy. Parownik wykonany ze stali nierdzewnej z podwójnym dnem. Pokrywa ze stali nierdzewnej wykonana z jednego arkusza blachy. Nierdzewne nóżki o regulowanej wysokości. Nierdzewny pręt pomiarowy, skalowany w milimetrach. Agregat - chłodzenie bezpośrednie. Hermetyczna sprężarka z czynnikiem chłodzącym i wentylacją skraplacza. Regulacja chłodzenia za pomocą kapilary. Delikatne mieszanie przy każdym poziomie napełnienia.
ETAPY DOJU W AUTOMACIE
Umieszczenie krowy w robocie do doju (identyfikacja zwierzęcia, automatyczne zadanie paszy treściwej, prawidłowe rozstawienie kończyn tylnych).
Przygotowanie wymienia do doju (mycie i osuszanie).
Dój właściwy (poprzedzany zdojeniem pierwszych partii mleka).
Po doju dezynfekcja i pozostałe czynności.
Czy można coś jeszcze udoskonalić w robocie do doju?
rozpoznawanie strzyków bardzo zabrudzonych i uszkodzonych
jak myć sprzęt do doju - najczęściej stosuje się 3 razy na dobę kompletne mycie (spłukanie resztek mleka, mysie zasadnicze ze środkiem dezynfekujaco-myjącym, płukanie) oraz spłukiwanie wodą urządzeń po każdym doju, ale istnieje możliwość przedostania się wody do mleka. Pogarsza punkt zaparzania (parametr wskazujący zainfekowanie mleka wodą). Należy się odsunąć przy każdym spłukiwaniu.
ZASUSZANIE
Po 305 dniach następuje zasuszanie. Niektóre krowy produkują dużo mleka i nie dają się poddać zasuszaniu. Trzeba wtedy im pomóc. Należy wycofać dawki paszy treściwej (mlekopędnej). W drastycznych przypadkach przetrzymać zwierze na sianie i wodzie. Podaje się też antybiotyki na zasuszanie (DK - drycow).
Przy robotach do doju stosuje się krokomierz. Krowy nie są obserwowane więc maszyna mierzy ilość kroków. Jeśli krowa dużo chodzi ma ruję.
Krowę należy zasuszyć na 6 - 8 tyg. przed planowanym wycieleniem.
Spowoduje to:
regenerację tkanki gruczołowej wymienia
dostarczenie składników pokarmowych nie na produkcje mleka a dla płodu, który bardzo intensywnie przyrasta
Zasuszanie krowy należy przeprowadzać stopniowo, w ciągu tygodnia, wykonując następujące czynności:
zmniejszyć ilości podawanej paszy
wydoić
przez 2 dni krowy nie należy doić
zdojenie ostatnie
przez 4 kolejne dni stosować należy gorsze żywnie
ZAPALENIE
podwyższona ciepłota
zaczerwienienie
obrzmienie
ból
upośledzenie funkcji
Nie u wszystkich krów zapalenie jest widoczne - utajone. Należy pobrać próbki i oddać do badań.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI
Aktem prawnym, który obowiązuje wszystkich hodowców jest Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 lipca 2002 r. „w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy pozyskiwaniu, przetwórstwie, składowaniu i transporcie mleka oraz przetworów mlecznych” (Dz.U. Nr 117, poz. 1011). W myśl tego rozporządzenia:
mleko powinno pochodzić od krów z gospodarstw produkcyjnych wolnych od gruźlicy (Bovine tuberculosis) i brucelozy (Bovine brucellosis) oraz powinno spełniać następujące wymagania:
zawierać odpowiednią ilość drobnoustrojów w 1 ml więcej niż 100.000 (liczbę tę ustala dla okresu 2 miesięcy, na podstawie średniej geometrycznej wyników badań co najmniej dwóch próbek pobranych w ciągu miesiąca). Do dnia 31 grudnia 2006 r. Mleko może zawierać w 1 ml do 400.000 drobnoustrojów
zwierać odpowiednią liczbę komórek somatycznych (LKS) - w 1 ml mleka nie więcej niż 400.000 (LKS ustala się dla okresu 3 miesięcy, na postawie średniej geometrycznej wyników badań co najmniej jednej próbki pobranej w ciągu miesiąca). Do dnia 31 grudnia 2006 mleko może zawierać w 1 ml do 500.00 LKS.
Natomiast pomieszczenia i stanowiska do doju powinny być łatwe do czyszczenia i dezynfekcji, a dój powinien przebiegać w warunkach higienicznych. Urządzenia do chłodzenia mleka powinny znajdować się w oddzielnym pomieszczeniu, niedostępnym dla zwierząt. Ponad to powinny zapewnić chłodzenie mleka do temperatury 8°C lub niżej w przypadku codziennego, albo do temperatury 6°C lub niższej, jeśli mleko nie jest odbierane codziennie.
ATEST WETERYNARYJNY
Gospodarstwo specjalizujące się w produkcji mleka musi posiadać atest weterynaryjny, który wydaje powiatowy lekarz weterynarii. Warunkiem uzyskania takiego atestu jest spełnienie następujących warunków.
Wymagania dotyczące zwierząt:
urzędowe świadectwo weterynaryjne dotyczące zdrowia krów,
prowadzenie dokumentacji stanu i obrotu zwierzętami,
prowadzenie dokumentacji wykonywanych zabiegów weterynaryjnych i stosowanych leków,
zasuszania krów, przestrzegania okresów karencji po leczeniu farmakologicznym oraz niedopuszczanie do obrotu handlowego siary.
Wymagania dotyczące ludzi:
aktualne zaświadczenie lekarskie,
zaświadczenie o odbytym szkoleniu z zakresu minimum sanitarnego.
Wymagania dotyczące budynku i jego wyposażenia:
oddzielne pomieszczenie na mleko,
oddzielne pomieszczenie na odzież roboczą,
umywalka do rąk zainstalowana w miejscu uniemożliwiającym korzystanie z niej w trakcie doju,
ściany i posadzki wykonanie z materiałów łatwozmywalnych,
pomieszczenie dla zwierząt muszą zapewnić higieniczne warunki doju,
trzoda chlewna i drób nie mogą być trzymane w oborze lub pomieszczeniach, w których są dojone krowy,
muchy, gryzonie i inne szkodniki muszą być tępione.
Wymagania dotyczące dojarek i urządzeń chłodniczych:
powinny posiadać dokumenty potwierdzające sprawność po dokonanym okresowym przeglądzie przez autoryzowaną ekipę serwisową,
urządzenia chłodnicze powinny zapewniać schłodzenie mleka do temperatury + 8°C w czasie 2 godzin.
Warunki higieny ogólnej:
woda do mycia urządzeń musi być zdatna do picia,
środki do mycia i dezynfekcji muszą mieć atest PZH (Państwowy Zakład Higieny),
w trakcie doju wymagane jest wykonywanie zabiegów higienicznych wymienia i strzyków.
Prowadzący ćwiczenia: Jan Ślósarz
HODOWLA BYDŁA
ĆWICZENIA 2
ROZRÓD
PODSTAWOWE POJĘCIA Z ZAKRESU ROZRODU
Dojrzałość płciowa - mierzona wiekiem zwierzęcia, komórek produkowanych przez gamety.
Samica - od pierwszej rui, 6 - 10 miesięcy.
Samiec - mierzona wiekiem pierwszej kopulacji połączone z produkcją plemników, 7 - 10 miesięcy.
Dojrzałość hodowlana - wiek przydatności do rozrodu w aspekcie wymogów hodowlanych i produkcyjnych.
Samica - ¾ masy ciała dorosłej samicy, 15 miesięcy.
Samiec - po zakończeniu oceny osobniczej w wychowalni, 12 miesięcy (w praktyce często 15).
Okres rozrodczy - okres aktywności płciowej od dojrzałości płciowej do zaniku czynności rozrodczych, 7 miesięcy do 20 lat (w praktyce do 10 lat, średnio 8 lat, czyli 5 laktacji). Długość życia krów w stadzie ulega skróceniu.
Ruja - estrus, okres gotowości samicy do kopulacji, charakterystyczna dla gatunku dopuszczenie samca przez samice. Ruja trwa 2 do 30 godzin. Pojawia się co 21 dni (17 do 23). Owulacja trwa 10 do 14 godzin po zakończeniu rui.
Objawy rui:
Okres poprzedzający ruję właściwą
obskakiwanie innych zwierząt
lizanie inny krów
porykiwanie
zmniejszenie apetytu
spadek produkcji mleka
zewnętrzne narządy rodne - srom jest nabrzmiały, zaczerwieniony, gorący i wilgotny
śluz wypływający z dróg rodnych jest skąpy przezroczysty, przypominający białko jajka kurzego
Okres rui właściwej
odruch tolerancji - krowa w rui pozwala się obskakiwać
niepokój, wzmożona ruchliwość, częste wstawanie
lizanie innych krów
śluz obfity i przezroczysty na ogonie i zadzie
wyginanie grzbietu, oglądanie się
Niektóre objawy nie muszą oznaczać rui, a np. chorobę.
METODY WYKRYWANIA RUI
Oglądanie krów
rano, przed i po doju,
wieczorem, przed i po doju,
wieczorem, około 22.
Znakowanie krów (np. farba).
Zastosowanie buhaja próbnika
z „ręki” (doprowadzanie)
buhaj ze znacznika
Inne metody
podometr
oporność śluzu pochwowego
pomiar temperatury
test progesterynowy.
WSKAŹNIKI PŁODNOŚCI
W celach praktyki hodowlanej płodność stada można określić za pomocą wskaźników. Aby to było wykonalne koniecznym jest skrupulatne prowadzenie dokumentacji hodowlanej. Wśród najbardziej rozpowszechnionych w praktyce należy wymienić następujące wskaźniki płodności:
odsetek samic rodzących (wskaźnik ocieleń) - stosunek krów rodzących wśród wszystkich unasienianych w oborze. Należy dążyć do wskaźnika powyżej 90 procent
okres międzywycieleniowy (okres między porodami) - winien oscylować koło 365 dni (jedno ciele w roku)
okres międzyciążowy (odstęp czasu między ocieleniem i następującym po nim zacieleniem) - powinien się mieścić między 60 a 90 dniami
okres usługi (okres unasieniania) - czas od pierwszego unasieniania do momentu zapłodnienia krowy. Jest to ważny wskaźnik do oceny skuteczności zabiegów inseminacji. Idealnie jeśli wynosi 21 dni, dobrze jeśli 42 dni (dwa cykle rujowe)
wskaźnik zapładnialności - odsetek zapłodnień po pierwszym unasienianiu. Jest to wskaźnik najbardziej miarodajny dla oceny skuteczności zabiegów unasieniania
wskaźnik niepowtarzalności - procentowy udział krów które w przeciągu 60 dni po pierwszym unasienianiu nie powtórzyły rui i nie zostały zgłoszone do ponownego unasieniania. Jest to wskaźnik najbardziej rozpowszechniony do oceny skuteczności sztucznej inseminacji w stacjach unasieniania. Jest jednak obarczony błędem sięgającym 20 procent.
UNASIENIANIE KRÓW
Występowanie rui |
Pora unasieniania |
Zbyt późne unasienianie |
Rano 9 |
Po połączeniu, tego samego dnia. |
Na drugi dzień rano. |
9 - 12 |
Bardzo późno tego samego dnia lub bardzo wcześnie następnego dnia. |
Po godzinie 10 następnego dnia. |
Po południu |
Następnego ranka. |
Po godzinie 14 następnego dnia. |
SPOSOBY I SYSTEMY UNASIENIANIA BYDŁA
naturalny
sztuczny
NATURALNY
Krycie wolne - kilka buhajów, po jednym samcu na 30 samic. Ojcostwo można ustalić na podstawie grup krwi. U mięsnych i opasowych.
Haremowe - grupy po jednym samcu. W obu przypadkach - nie znany termin cielenia.
Dozorowane, „z ręki”. Dowożone do odpowiedniego punktu. Możliwość unieruchomienia krowy, podłoże równe ale nie twarde. Ograniczona możliwość eksploatacji i materiału genetycznego. Na jednego samca 40 - 60 krów, max. 150.
OBJAWY CIĄŻY
brak rui,
badanie USG (w 21 dniu)
test progesteronowy (21)
badanie przez prostnicę (po 6 tygodniu)
badanie przez „oszturchiwanie” (w 7 miesiącu)
OBJAWY ZBLIŻANIA SIĘ PORODU
powiększenie i obrzmienie wymienia
pojawienie się siary
zapadnięcie się mięśni zadu i uniesienie nasady ogona
obrzmienie sromu i niepokój
ETAPY
otwieranie się szyjki macicy (6 - 12 h)
wypieranie płodu (0, 5 - 6 h)
wypieranie łożyska (3 - 8 h)
położenie główkowe (90%, inne - pośladkowe), rozpoznaje się je po podeszwach nóżek
Przy nie właściwym ułożeniu, jeśli poród będzie trwał zbyt długo ciele może się napić wód płodowych i utopić.
Zabiegi przy trudnym porodzie:
repozycja,
cesarskie cięcie
embiotomia
Łożysko odrywa się lub odcina.
USUWANIE DODATKOWYCH STRZYKÓW
Obok strzyków podstawowych czasami występują strzyki dodatkowe (różnej wielkości i rozmiarów). Jeśli występują bezpośrednio przy strzykach głównych utrudniają dój i czynności z nim związane. Nazywa się je przystrzykami. Usuwa się je w wieku około 1 miesiąca.
dezynfekcja
odcinanie nożycami chirurgicznymi przy nasadzie
odkażenie rany
osuszanie
opatrzenie tamponami
FUNKCJE SKÓRY
Funkcja ochronna skóry:
zabezpiecza organy wewnętrzne przed bezpośrednim, często niszczącym, działaniem zewnętrznych czynników fizycznych i chemicznych
stanowi naturalną zaporę dla zarazków chorobotwórczych, pasożytów i innych.
Funkcja termoregulacyjna:
dzięki specyficznej budowie (włosy, gruczoły łojowe i potowe, tkanka tłuszczowa) chroni organizm przed wychłodzeniem lub przegrzaniem
zapewnia wymianę gazową (oddychanie skórne).
Funkcja wydalnicza:
zabezpiecza ustrój przed zbytnim odwodnieniem albo, jeżeli jest to konieczne, usuwa nadmiar wody w postaci potu.
Obecność w skórze różnorodnych receptorów (czuciowe, bólowe, dotykowe, termiczne, itp.) umożliwia organizmowi zwierzęcia odbieranie bodźców z otoczenia i reagowanie na nie.
DEKORNIZACJA
Dekornizacja - usuwanie zawiązków rogów u cieląt lub rogów u bydła dorosłego. W przypadku dorosłych zwierząt stosuje się znieczulenie.
Zabieg ten pozwala na uniknięcie licznych przypadków urazów mechanicznych wśród zwierząt szczególnie w oborach wolnostanowiskowych, w czasie przepędzania stada i w czasie wspólnego wypasu kwaterowego lub pobytu na okólnikach.
Usunięcie rogów wpływa istotnie na poprawę bezpieczeństwa pracy personelu oborowego i służby zootechniczno-weterynaryjnej.
U cieląt usuwanie zawiązków rogów przeprowadza się najczęściej między 2 a 3 tygodniem życia - przed zrośnięciem się zawiązku rogu z wyrostkiem kości czołowej (2 - 3 miesiąc życia), kiedy to zawiązek jest wyczuwalny pod skórą i daje się przemieszczać.
Metody dekornizacji:
metoda chemiczna - polega na nałożeniu na zawiązek rogowy żrącej substancji chemicznej po uprzednim usunięciu włosów, dezynfekcji i zabezpieczeniu skóry wokół zawiązka przed poparzeniem
metoda termiczna - polega na wypalaniu zawiązków rogowych przy użyciu różnego rodzaju żegadeł w kształcie noża lub krążka (tzw. kauterów), nagrzewanych prądem elektrycznym, gazem, bądź nad płomieniem
metoda chirurgiczna - polega na usuwaniu zawiązków rogowych przyrządem Robertsa
Unieruchomienie, np. chwyt za żuchwę prawą ręką, skręcenie w lewo za róg. Unieruchomienie za słabiznę kończyny.
Prowadzący ćwiczenia: Brzozowski
HODOWLA BYDŁA
ĆWICZENIA 3
OCENA TYPU I BUDOWY
(EKSTERIER I POKRÓJ)
OKREŚLANIE WIEKU U BYDŁA
dokumentacja hodowlana (każda krowa ma paszport i kolczyk)
na podstawie uzębienia
po rogach (zabarwienie i przyrost roku, mniej składników - gorszy przyrost, każde zmiany się odbijają, amputuje się je przy wolnostanowiskowym utrzymaniu)
na podstawie wyglądu zewnętrznego
Ocielenie - 2, 5 roku + 1x w roku = ilość przewężeń. Przewężenia + 1, 5 roku.
Uzębienie:
Stałe (32 zęby) 330/334
Mleczne (20 zębów) 030/034
cęgi
średniaki wewn.
średniaki zewn.
okrajki
1 miesiąc - komplet zębów mlecznych
6 - 8 miesiąc - pojawiają się odstępy
2 lata - wymiana cęgów (1)
2, 5 roku - wymiana średniaków wewn. (2)
3 lata - wymiana średniaków zewn. (3)
4 lata - wymiana okrajków
6 lat - starcie powierzchni korony 1
7 lat - starcie powierzchni korony 2
8 lat - starcie powierzchni korony 3
9 lat - starcie powierzchni korony 4
|
Średnio |
Wahania |
Cęgi Średniaki wewnętrzne Średniaki zewnętrzne Okrajki Przedtrzonowe: I para II para III para Trzonowea: I para II para III para |
24 30 38 46
25 25 29
6 16 26 |
18 - 30 25-35 32-43 43-50
23-27 23-27 27-31
5-7 14-18 24-28 |
aTrzonowe nie zmieniane, lecz wyrastają od razu jako stałe.
Masę ciała metodą Presslera oblicza się ze wzoru:
3,14 x p2
W = ________
2 x z x c
gdzie:
p - skośny obwód klatki piersiowej (taśma przechodzi przez kłąb i między kończynami przednimi)
z - podłużny obwód tułowia (taśma przechodzi przez staw barków skośnie do wyrostków kulszowych, pod nasadą ogona i następnie z drugiej strony zwierzęcia do stawu barkowego)
c - współczynnik zależny od wieku, rasy i kondycji, jest wartość dla sztuk młodych wynosi od 0, 40 do 0, 42, a dla krów od 0, 42 do 0, 44.
Masę ciała metodą Truchanowskiego oblicza się stosując wzór:
D x O x K
W = ________
100
D - długość tułowia mierzona od środka kłębu do nasady ogona
O - obwód klatki piersiowej
K - współczynnik wynoszący dla ras mlecznych 2, kombinowanych 2, 25 a dla ras mięsnych 2, 5.
Współczynnik przyjmuje się jako masę ciała zwierząt w przeciętnej kondycji. W przypadku lepszej lub gorszej od przeciętnej kondycji ocenianego zwierzęcia należy dodać lub ująć od uzyskanego wyniku nawet do 10% jego wartości.
WYNIKI OCENY TYPU I BUDOWY BYDŁA MLECZNEGO SĄ WYKORZYSTYWANE DO:
oceny wartości hodowlanej buhajów pod względem przekazywania na potomstwo cech typu i budowy
doboru buhajów i układania planów kojarzeń
wyboru krów na matki buhajów
selekcji krów w stadach hodowlanych
oceny typu i budowy buhajów kwalifikowanych do rozrodu
oceny bydła hodowlanego np. na wystawach i pokazach
wpisu do ksiąg zarodowych bydła
OCENA TYPU I BUDOWY SKŁADA SIĘ Z:
oceny cech liniowych
oceny ogólnej w skali 100 punktowej
oceny wad budowy
DEFINICJA WYBRANYCH JAKO PODSTAWA OCENY:
są linarne w skali biologicznej
są określane niezależnie
są oddzielne
mają znaczenie ekonomiczne
są wyraźne w skali punktowej (jednostką jest 1 punkt)
wykazują zmienność w obrębie populacji
Wady wymienia
-nierównomierny rozwój ćwiartek
-wymię piętrowe
- nieczynna jedna ćwiartka
-strzyki niecylindrycznę
-lejkowata nasada strzyków
-strzyki dodatkowe
-przystrzyk
-dodatkowe strzyki drożne
-poprzeczne przewiązanie wymienia
-wymię niewykształcone
-skośne ustawienie strzyków
-międzystrzyki
-wymię kozie
Wykaz wad budowy
Wady przodu:
-ciężka głowa
- krótka szyja
- słabo związane barki
- szyja zbyt delikatna
-rozłupany kłąb
Wady grzbietu:
- karpiowaty
- łęgowaty
Wady środkowej partii ciała:
- płaska klatka piersiowa
- przewężenie za łopatkami
- obwisły brzuch
-podkasany brzuch
Wady zadu:
- guzy biodrowe wyraźnie powyżej linii grzbietu
- krótka miednica (mierzona od guzów kulszowych do biodrowych)
- wysoka nasada ogona
- zapadnięty odbyt
-przebudowany zad
Wady kończyn:
(- iksowate )
- beczkowate
- postaw., francuska
- miękka pęcina
- zbyt szeroka szpara raciczna
HODOWLA BYDŁA
ĆWICZENIA 7
OCENA UŻYTKOWOŚCI MLECZNEJ KRÓW (która krowa ile daje mleka) - objęte jest nią około 20% krów w Polsce.
Cele prowadzenia oceny użytkowości mlecznej:
- określenie wydajności mlecznej krowy
- ustalenie stopnia przekazywania cech mleczności na potomstwo
- ocena skuteczności przeprowadzanych zabiegów hodowlanych
- przeprowadzenie selekcji w stadzie
- określenie wartości hodowlanej buhajów przy względem cech mlecznych
- stworzenie podstaw efektywnego doboru par do rozpłodu
- wprowadzenie normowanego żywienia
- ekonomiczna ocena stada
PASZPORT BYDŁA - tylko podstawowa informacje identyfikacyjne
- nr gospodarstwa
- dane właściciela i hodowcy
KSIĘGA REJESTRACJI STADA BYDŁA - zawiera wszystkie zwierzęta i ich numery
METRYCZKA, KARTA JAŁÓWKI-KROWY
- pochodzenie
- unasienianie
KARTA JAŁÓWKI-KROWY
- odnosi się do użytkowości mlecznej i rozpłodowej
WZÓR KOLCZYKA
Część żeńska:
- znak graficzny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
- w przypadku duplikatu kolczyka: cyfra rzymska oznaczająca kolejny numer duplikatu
- symbol kraju
- 2 cyfry - numer serii
- kod kreskowy
- 9 cyfr - numer zwierzęcia
- 1 cyfra - cyfra kontrolna
Wymiary:
Wysokość - 68 - 79 mm
Szerokość - 55 - 63 mm
Część męska:
- znak graficzny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
- w przypadku duplikatu kolczyka: cyfra rzymska oznaczająca kolejny numer duplikatu
- symbol kraju
- 2 cyfry - numer serii
- 9 cyfr - numer zwierzęcia
- 1 cyfra - cyfra kontrolna
Od 1 lipca 2006 roku hodowla i ocena podlega Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka.
Są trzy regiony oceny:
- Parzniew
- Bydgoszcz
- Poznań
METODY OCENY
Na świecie używane są 3 metody, w Polsce używa się metody klasycznej, typu A.
- A-4 - zootechnik przyjeżdża do gospodarstwa co 4 tygodnie. W pierwszej kolejności pobiera próbkę z wydoju wieczornego, potem rannego.
- A-8 - zootechnik przyjeżdża do gospodarstwa co 8 tygodni. W pierwszej kolejności pobiera próbkę z wydoju wieczornego, potem rannego.
- A-T-4 - zootechnik przyjeżdża do gospodarstwa co 4 tygodnie. W jednym miesiącu w pierwszej kolejności pobiera próbkę z wydoju wieczornego, potem rannego, w kolejnym najpierw z rannego, potem z wieczornego.
To co się dzieje w gospodarstwie w międzyczasie zapisuje hodowca, w jedynym dokumencie jaki prowadzi - wykazie zdarzeń.
WYKAZ KRÓW OCENIANYCH - prowadzi zootechnik
1. Kompletuje dokumenty
2. Ilość mleka
3. Próbka mleka
Ocena użytkowości mlecznej krów polega na oszacowaniu wydajności mlecznej krowy w oparciu o przeprowadzenie okresów o tzw. próbne udoje.
W czasie próbnego udoju:
- waży się mleko uzyskane od każdej ocenianej krowy w cyklu całodobowym
- pobiera reprezentatywne próbki w celu określenia
· procentowej zawartości tłuszczu
· procentowej zawartości białka
· liczby komórek somatycznych (LKS)
· poziomu mocznika
PRZEPROWADZENIE PRÓBNEGO UDOJU
Po wykonaniu czynności wstępnych zootechnik oceny przyjeżdża do gospodarstwa w celu przeprowadzenia próbnego udoju. Jest on wyposażony w:
- wiadro
- wagę do ważenia mleka
- pipetę do pobierania prób
- skrzynkę z odpowiednią ilością buteleczek (fiolek) na próby mleka
Po wydojeniu krowy mleko przelewa się do uprzednio wytarowanego wiadra i zapisuje masę udoju z dokładnością do 0 ,1 kg. Następnie miesza się mleko pipetą i pobiera próbkę zgodnie ze stosunkiem proporcjonalnym (dotyczy metody A-4 i A-8).
Jeśli w oborze jest dojarka przewodowa używa się mlekometru. Mlekometr z próbnikiem jest przeznaczony do stosowania zarówno z halach udojowych jak i w systemie stanowiskowym. Próbnik automatycznie pobiera reprezentatywną próbkę mleka. Mlekometr pokazuje miarę a zootechnik odczepia próbę i przelewa do fiolki.
Dokumenty (wykaz krów ocenianych) oraz skrzynka z próbkami (konserwowanymi) jest wysyłana pocztą do laboratorium. Tam oznacza się procent tłuszczu, procent białka, LKS i mocznik. Aby policzyć ile krowa daje za całą laktacje dane przesyłane są do ZETO (Zespół Efektywnych Technik Obliczeniowych). Powstają tam RW1 - RW 10. RW1 i RW 2 przesyłane są do gospodarstwa.
W 2006 roku w Polsce było:
- 520 666 krów ocenianych
- 6664 kg mleka
- 279 kg tłuszczu
- 221 kg białka
- 4, 18% tłuszczu
- 3, 32% białka
SPORZĄDZANIE BILANSU PASZ
- zaplanowanie ilość paszy na zimę i lato
- miejsce na polu
Podstawa to dawka pokarmowa (punkt wyjścia do bilansu paszowego)
BILANS PASZ NA OKRES ŻYWIENIA ZIMOWEGO
Pasza: kiszona z kukurydzy
Ilość pasz (kg) na 1 szt./dzień: 30
Ilość pasz na okres 200 dni (kg): 6000
Straty
- %: 30
- kg: 1800
Rezerwa
- %: 10
- kg: 600
Razem: 8400
BILANS
30 x 200 = 6000
+ 30% strat = 1800
+ 10% rezerwy z 6000 = 600
6000 + 1800 + 600 = 8400
POWIESZCHNIA PASZOWA POTRZEBNA NA WYŻYWIENIE KROWY W OKRESIE ŻYWIENIA ZIMOWEGO
Zapotrzebowanie na paszę (t): 8, 4
Plon z 1 ha (t): 60
Powierzchnia paszowa (ha): 0, 14
Pasza: kukurydza
POWIERZCHNIA NA POLU
8400 zamienione na tony = 8, 4 t
8, 4/60 = 0, 14 powierzchni pod zasiew.
Ok. 0, 5 ha razem.
Dawka letnia - 165 dni + straty i rezerwa mnożone przez ilość krów.
JAK ZAPLANOWAĆ DŁUGOŚĆ SILOSU
1 m3 kiszonki z kukurydzy waży 650 kg
8, 4 t - x m 3
0, 65 t - 1 m3
x = 12, 92 m3
1m3 kiszonki z traw:
- świeżych waży 750 - 800 kg
- powiędniętych - 550 - 650 kg
- podsuszonych - 500 - 600 kg
Wymiary silosu:
m3/szerokość (m) x wysokość (m) = długość (m)
m3/2x5 = dł.
2 |/_ - wymiary niezbędne żeby przejechał ciągnik
5
12, 92 m/2x5 = 1, 29 metrów bieżących
OCENA UŻYTKOWOŚCI MLECZNEJ BYDŁA
Obejmuje ona:
- ocenę wartości opasowej (krów opasanych)
- ocenę wartości rzeźnej (po uboju)
Wartość opasowa jest to zespół cech anatomiczno-fizjologicznych warunkujących:
- tempo wzrostu
- wykorzystanie na jednostkę przyrostu
- umięśnienie zwierząt
Wskaźniki określające wartość opasową:
1. dzienny przyrost masy ciała
Masa końcowa - masa początkowa/liczba dni
2. zużycie paszy na jednostkę przyrostu
Pobrana pasza (co zwierze zjadło - to czego nie zjadło)/przyrost
3. stopień umięśnienia - organoleptycznie
Wielkość tych wskaźników zależy od czynników genetycznych i środowiskowych:
- rasy
- płci
- wieku
- żywienia
- warunków utrzymania
typy budowy bydła: wysokie/szerokie, wysokie/wąskie, niskie/szerokie, niskie/wąskie
zwierzęcia o dużym bądź umiarkowanym i słabym potencjalne wzrostu
drogi pozyskiwania zwierząt na opas:
1. chów wyspecjalizowanych ras mięsnych
2. chów ras użytkowych dwukierunkowo
3. pochodzące z krzyżowania towarowego (heterozja) po buhajach mięsnych
Porównanie systemów opasu:
Rodzaj opasu: intensywny
Przyrosty dobowe (g): 1000 i >
Zużycie MJ na 1 kg przyrostu: 32 - 42
Wiek uboju (mieś.): 12 - 14
Rodzaj opasu: półintensywny
Przyrosty dobowe (g): 700 - 800
Zużycie MJ na 1 kg przyrostu: 44 - 53
Wiek uboju (mieś.): 20
Rodzaj opasu: ekstensywny
Przyrosty dobowe (g): 500 - 600
Zużycie MJ na 1 kg przyrostu: 56 - 71
Wiek uboju (mieś.): 24
Opas intensywny charakteryzuje się:
1. udział pasz treściwych w dawce ponad 50%
2. mała ilość siana (ok. 1 kg)
3. kiszonka z kukurydzy podawana do woli (ad libitum)
4. osiąganie wysokich przyrostów dobowych (ponad 1000 g), w wieku 7 0 9 miesięcy przyrosty sięgają 1200 - 1500 g, rasa cb), i masy końcowej 450 - 550 kg
5. utrzymanie zwierząt na uwięzi lub w grupach do 20 sztuk na podłodze szczelinowej
KLASYFIKACJA - UMIESNIENIE I OTŁUSZCZENIE
Chwyty rzeźnickie:
Od 1 do 5 - chwyty służące do oceny umięśnienia
1 - łopatkowy
2 - grzbietowy
3 - lędźwiowy
4 - żebrowy
5 - miejsce oceny umięśnienia udźca
Od 6 do 9 - chwyty służące do oceny otłuszczenia
6 - ogonowo-kulszowy
7 - mostkowy
8 - biodrowy
9 - pachwinowy
DOJRZAŁOŚĆ RZEŹNA jest to osiągnięcie optymalnego składu poszczególnych tkanek zwłaszcza mięsnej i tłuszczowej z punktu wymagań konsumenta i wartości rzeźnej tuszy
Metody oceny umięśnienia:
- chwyty rzeźnickie (metoda dotykowo-wzrokowa)
- ultradźwięki
- fotogrametria
- pomiary zootechniczne
- metody biochemiczne
- rezonans magnetyczny
KATEGORIE BYDŁA RZEŹNEGO:
1. młode bydło rzeźne (12 - 18 m-cy, 400 - 500 kg)
2. krowy i pierwiastki „razówki” (raz użyte) - min. 400 kg, para siekaczy mlecznych - krowy które dają bardzo mało mleka
3. młodzież (opasy < 300 kg)
4. cielęta:
- 60 - 80 kg
- opas na białe mięso
Młodzież i cielęta stanowi minimalna ilość zwierząt w skupie.
Zwierzęta nie mogą zostać poddane ubojowi ani patroszeniu bez uprzedniej zgody urzędowego lekarza weterynarii.
Bezpośrednio po uboju wykonywane jest weterynaryjne badanie poubojowe, któremu poddawane są tusze wraz z ich narządami wewnętrznymi. Korzystny wynik badania przed i poubojowego pozwala na oznakowanie tusz znakiem jakości zdrowotnej zawierającym numer identyfikacyjny ubojni, co umożliwia ich wprowadzenie na rynek.
- Ustawa dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z dnia 2 lutego 2006 r.)
- Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z dnia 2 marca 2004 r.).
- Przygotowanie zwierząt do uboju (24 h głodówki)
- Postępowanie poubojowe (tusze w chłodni)
- Ocena wartości rzeźnej tusz przeprowadzona jest w oparciu o:
1. wzrokową ocenę (EUROP)
· wygląd ogólny
· płeć
· umięśnienie
· otłuszczenie
· barwę tłuszczu
· orientacyjny wiek zwierzęcia
2. wydajność rzeźną i w.rz. netto
3. przeciętny dzienny przyrost netto
4. pomiary liniowe
5. rozbiór na wyręby, w tym pomiar mld
6. dysekcję
7. analizy fizyko-chemiczne
8. organoleptyczną ocenę mięsa
SYSTEM EUROP
Do oceny umięśnienia wykorzystuje się 6 klas:
S super
E wyborny
U bardzo dobry
R dobry
O dość dobry
P przeciętny
Cyfry arabskie od 1 do 5 określa 5 klas otłuszczenia:
1 bardzo mały
2 mały
3 średni
4 obfity
5 bardzo obfity
wydajność rzeźna: w. rz. = masa tuszy x 100/masa zwierzęcia przed ubojem
cielęta 58-65%, bydło opasowe 52-60%, krowy 45-55%
wydajność rzeźna netto: w. rz. n. = masa tuszy x 100/masa zwierzęcia przed ubojem minus masa zawartości przewodu pokarmowego
60-65% dla wszystkich kategorii bydła rzeźnego
przyrost netto: p. n. = masa tuszy (g)/wiek zwierzęcia w dniach
300-650 g/dzień zależnie od systemu opasu
PÓŁTUSZE (wyręby) - 2 - 7 cenne
- 1 szyja
- 2 rozbratel
- 3 antrykot
- 4 „3 kręgi”
- 5 rostbef
- 6 udziec
- 7 łopatka
- 8 szponder
- 9 szponder 2
- 10 łata
- 11 goleń
- 12 gicz
ROZBIÓR TUSZY NA WYRĘBY - prawa po schłodzeniu
Dysekcja - wydzielenie z półtuszy wybranych elementów, bądź tkanek
INTENSYWNY
Mięso - 60 - 67
Tłuszcz - 15 - 20
Kości - 16 - 19
PÓŁINTENSYWNY
Mięso - 67 -72
Tłuszcz - 10 - 13
Kości - 17 - 20
Mięso-tłuszcz
4 : 1 - 5 : 1
5 : 1 - 6 : 1
OCENA ORGANOLEPTYCZNA MIĘSA
MARMURKOWATOŚĆ, oceniana na przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu, polega na występowaniu rozproszonych złogów tłuszczu śródmięśniowego i międzymięśniowego.
KRUCHOŚĆ, tj. łatwość z jaką ulega ono rozdrobnieniu podczas gryzienia. Jest ona uzależniona głównie od zawartości tkanki łącznej i grubości włókien mięśniowych,
SOCZYSTOŚĆ, która powodowana jest głównie zawartością tłuszczu śród- i międzymięśniowego oraz wody związanej chemicznie.
BARWA MIĘSA jest związana z wiekiem zwierząt i choć nie decyduje o jego jakości, to jednak preferowane jest mięso jasnoczerwone i czerwone, gdyż jest ono cechą tusz młodych opasów.
KONSYSTENCJA mięsa należy zwracać uwagę na jego jędrność oraz brak wycieku po poprzecznym przekroju mięśnia. Oznaką jędrności jest natychmiastowy powrót mięśnia do formy wyjściowej po odkształceniu spowodowanym naciskaniem palca.