Finanse Publiczne wykł dr Susmarski

16.02.2009

Finanse- ogół zjawisk związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych

Nauka finansów- zajmuje się badaniem zjawisk pieniężnych związanych z przypływem(ruchem, cyrkulacją) pieniądza.

Funkcje pieniądza:

• Środek wymiany

• Środek płatniczy

• Miernik wartości

• Środek tezauryzacji ( pieniądz pozwala na przechowywanie wartości)

Klasyfikacja zjawisk finansowych:

a) Wg kryterium przedmiotowego:

-przychody i wydatki rynkowe(komercyjne) o charakterze rzeczowym

-przychody i wydatki nierynkowe (transferowane redystrybucyjne), dobrowolne(darowizna) i przymusowe(podatki)

-przychody i wydatki kredytowe

b) Wg kryterium podmiotowego:

- finanse publiczne

- finanse przedsiębiorstw

- finanse banków i innych instytucji finansowych

- finanse organizacji niekomercyjnych (non-profit)

- finanse ludności

Funkcje banku centralnego ( w Polsce - NBP)

- bank państwa (pieniądze publiczne)

- bank banków

- banki emisyjne (dostarcza bilony i banknoty)

Banki komercyjne :

- usługi depozytowo- kredytowe

- udzielanie kredytów

System finansowy w gospodarce rynkowej - to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą:

-instytucje finansowe

-instrumenty finansowe

-rynki finansowe

-zasady funkcjonowania, porządkujące sposób działania instytucji, instrumentów i rynków finansowych

System finansowy składa się z segmentu rynkowego i publicznego (system finansów publicznych)

Finanse publiczne : to publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące

Jako nauka ekonomiczna: bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych oraz wyjaśnia treść ekonomiczną i społeczną funduszy publicznych, bada związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy gromadzeniem funduszy publicznych a procesami gospodarowania, procesami społecznymi i politycznymi.

Procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych obejmują:

- gromadzenie dochodów i przychodów pubicznych

- wydatkowanie środków publicznych ( odszkodowania, spłata pożyczki)

- finansowanie potrzeb pożyczkowych państwa

- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

- zarządzanie środkami publicznymi

- zarządzanie długiem publicznym (występowanie deficytu budżetowego)

- rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej (składki do budżetu Unii)

Funkcje finansów publicznych wg R. Musgrave'a:

• Alokacyjna - dostarczanie dóbr publicznych i społecznych albo proces, w którym wykorzystanie zasobów dzielone jest między dobra prywatne a publiczne i społeczne.

• Redystrybucja - dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym co społeczeństwo uważa za słuszny czy sprawiedliwy stan podziału

• Stabilizacyjna - wykorzystanie polityki fiskalnej jako instrumentu utrzymania wysokiego stanu zatrudnienia, stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem ich efektów dla bilansu płatniczego

02.03.2009

Cechy budżetu państwa:

• Budżet państwa stanowi fundusz scentralizowanych zasobów pieniądza gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją jego funkcji

• Gromadzenie środków odbywa się w sposób przymusowy

• Szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa

• Procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo-konstytucyjne

• Procesy gromadzenia i podziału dochodów w budżecie mają charakter ekonomiczny ale także społeczny

• Dochody budżetowe gromadzone w budżecie są bezzwrotne

• Budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości

• Budżet jest planem finansowym, dotyczy przyszłości

• Budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja polegająca na nadawanie rygorów prawnych wydatkom budżetowym

• Budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków

• Budżet nie jest wystarczającą podstawą oceny finansowej działalności państwa

Funkcje budżetu:

- redystrybucyjna

- stabilizacyjna

- alokacyjna

- fiskalna

Zasady budżetowe:

- równowagi

- zupełności (powszechności)

- jedności

- szczegółowości (specjalizacji)

- jawności

- przejrzystości

- realności

- uprzedniości

- gospodarności

- jednoroczności

- polityczności

II Tryb przygotowania i uchwalenia budżetu:

1. Analiza danych makroekonomicznych i powstanie pierwszej ( wstępnej) koncepcji budżetu oraz listy zagadnień uszczegółowianych w toku dalszych prac.

2. Powstanie noty budżetowej (każdorocznie) - rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie trybu opracowania budżetu państwa

Elementy składowe noty budżetowej:

- harmonogram prac budżetowych

- obowiązki poszczególnych resortów i zasady ich współdziałania przy pracach budżetowych

- wzory formularzy planistycznych

- zasady planowania poszczególnych rodzajów wydatków

3. Przekazanie ministrowi Finansów przez ministrów wojewodów i innych dysponentów części budżetowych materiałów zawierających informacje na temat zadań finansowych z budżetu państwa (formularze RZ)

4. Powstanie założeń projektu budżetu państwa( zawierający między innymi prognozy mikroekonomiczne, założenia dot. Poszczególnych kategorii dochodów i wydatków, wstępną prognozę dochodów i wydatków oraz limity wydatków dla poszczególnych części budżetowych) i przekazanie ich Radzie Ministrów

5. Po otrzymaniu limitów wydatków dysponenci części budżetowych sporządzają swoje projekty budżetów i przekazują je Ministrowi Finansów

6. Projekt ustawy budżetowej zostaje przekazany do uzgodnień ministrom.

7. Rada Ministrów akceptuje projekt ustawy budżetowej podejmując uchwałę

8. Projekt ustawy budżetowej zostaje skierowany do Sejmu ( max termin uchwalenia budżetu - 4 miesiące)

9. I czytanie projektu ustawy budżetowej na plenarnym posiedzeniu sejmu ( ok.. 2 tyg. od przekazania Radzie Ministrów) przez Ministra Finansów

10. Dyskusja

11. Przekazanie projektu do komisji sejmowych

12. Przekazanie wniosków komisji do Komisji Finansów Publicznych, powstanie w komisji ostatecznego projektu ustawy budżetowej i ponowne przekazanie pod obrady sejmu.

13. II czytanie projektu ( sprawozdawcą jest przedstawiciel Komisji Finansów Publicznych). W przypadku wystąpienia nowych poprawek, Sejm kieruje projekt do Komisji Finansów Publicznych. Projekt wraca do Sejmu.

14. III czytanie projektu i głosowanie nad:

-odrzuceniem projektu (jeśli był zgłoszony)

-wnioskami mniejszości

- wnioskami zgłoszonymi w III czytaniu

- całością projektu z poprawkami

15. Przekazanie przyjętego budżetu do Komisji finansów Publicznych, która rekomenduje sejmowi ich przyjęcie bądź odrzucenie

17. Głosowanie przez Sejm poprawek Senatu i zakończenie procedury parlamentarnej

18. Marszałek Sejmu przekazuje ustawę prezydentowi RP (7 dni)

19. Prezydent podpisuje bądź kieruje do Trybunału Konstytucyjnego

16.03.2009

II Tryb wykonywania i kontroli budżetu.

Wykonywanie budżetu - zespół czynności administracji rządowej związanych z wdrożeniem ustawy budżetowej. :

- ustalenie szczegółowych planów dochodów i wydatków budżetowych

- gromadzenie dochodów

- zaciąganie zobowiązań i dokonywanie wydatków

- zaciąganie i spłacanie długu skarbu Państwa

- dokonywanie zmian w budżecie państwa

- sporządzanie sprawozdań budżetowych

1. Wykonywaniem budżetu kieruje Rada Ministrów ( w praktyce- Minister Finansów)

2. Dysponenci głównie sporządzają szczegółowe (działy, rozdziały i paragrafy) plany dochodów i wydatków- układ wykonawczy budżetu. Jednocześnie określają kwoty wydatków przypisane w ramach części budżetowej, przypisanie dysponentom II i III stopnia.

3. Gromadzenie dochodów na CRBBP (Centralny rachunek bieżący budżetu państwa)

4. Dokonywanie wydatków poprzez obciążenie CRBBP

5. W celu uniknięcia kumulacji wydatków w I kwartale MF sporządza harmonogram realizacji dochodów i wydatków budżetu państwa.

6. Rada ministrów i FM mogą w uzasadnionych przypadkach:

- dokonywać przeniesień planowanych wydatków między poszczególnymi podziałami klasyfikującymi

- dysponować rezerwami budżetu państwa

- blokować wydatki budżetowe

7. Sporządzenie sprawozdania ( liczbowego i osobowego) z wykonania budżetu państwa

8. Zatwierdzenie sprawozdania przez RM

9. Przeprowadzenie kontroli wykonania budżetu państwa i sporządzenie przez NIK (Najwyższa Izba Kontroli) opinii o wykonaniu budżetu państwa

10. Podjęcie przez Sejm decyzji w sprawie absolutorium dla Rady Ministrów

DOCHODY BUDŻETOWE

Rodzaje dochodów budżetowych:

Dochody Publiczne- świadczenie pieniężne ustanawiane przez organ władzy publicznej, pobieranie i gromadzenie przez administrację publiczną na rachunkach właściwych budżetów lub publicznych funduszy celowych, z których dokonuje się wydatków publicznych.

Klasyfikacja dochodów publicznych:

1. Kryterium ekonomiczne:

- dochody powstałe w wyniku pierwotnego podziału dochodu narodowego ( dochody z majątku państwowego)

- dochody powstałe w wyniku wtórnego podziału dochodu narodowego ( dochody przejęte od podmiotów niepaństwowych)

2. Kryterium rachunkowe:

- dochody rzeczywiste

- dochody rozliczeniowe (przelewy lub transfery wewnątrz budżetowe)

3. Kryterium wg sposobu wyrażenia i realizacji:

- dochody pieniężne

- dochody niepieniężne ( w towarze, usługach)

4. Kryterium tytułu prawnego dochodów:

- dochody oparte na tytule publicznoprawnym

- dochody oparte na tytule prywatnoprawnym

5. Kryterium natury powstawania:

- nieodpłatne

- odpłatne

6. Kryterium przymusu państwowego:

- dochody przymusowe

- dochody dobrowolne

7. Kryterium zwrotności:

- dochody zwrotne

- dochody niepodatkowe

8. Kryterium prawnej formy stanowienia:

- dochody podatkowe

- dochody niepodatkowe

Zasady podatkowe:

1. Wg A. Smith'a :

- równość

- pewność

- dogodność

- taniość

2. Wg A. Wagnera:

1. Fiskalne:

- wydajność

- stałość

- elastyczność

b) Ekonomiczne:

- nienaruszalność majątku podatników

c) Sprawiedliwości:

- powszechność

- równość

- zdolność dochodowa

d) Techniczne:

- pewność

- dogodność

- taniość

Pojęcie podatku:

1. Podatek jest świadczeniem pieniężnym, ustanowionym na rzecz podmiotu, prawa publicznego, jednostronnie przez ten podmiot ustalonym, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, przymusowym i nieodpłatnym.

2. Podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Cechy stałe podatku:

- jest pobierany w pieniądzu

1

---