Wykład z 16 maja
W połowie '20 pjawia się architektura awangardowa. Przychodzą nowinki z zachodu. Le Curbusier ma już w poł. '20. wyrobioną renomę.
Na Politechnice Lwowskiej preferowana architektura zachowawcza, na Warszawskiej propagowane nowe formy. Lata 1923-24 to okres docierania nowych idei. Ze wschodu przychodzą natomiast nowinki konstruktywistyczne.
Awangardowe ugrupowania:
BLOK - wydają pismo pod tym samym tytułem.
Członkowie: Mieczysław Szczuka, Szymon Syrkus, Teresa Żarnowerówna. Także Strzemiński, Kobro, Stażewski. Pierwsza wystawa grupy w 1924 r. W Manifeście Bloku hasła typowe dla tego okresu, zbliżone do futuryzmu. Kult nowoczesności, przemysłu, techniki. „Motorem jest celowość budowli”, czyli b. ważna funkcja, cel. W 1924 r. Szczuka opublikował (?) studia teoretyczne, rok później Żarnowerówna - idee związane z holenderskim De Stijlem
PRAESENS
Także czasopismo pod tym samym tytułem. Należała do P. czołówka polskiej awangardy: S. i H. Syrkusowie, B. Lachert, St. Brukalski, U. Niemirowska i J. Szanajca. Mieli wystawę w Zachęcie. Postulowali pracę grupową.
Kasa Chrych w Kutnie autorstwa Syrkusów. Ideologia modernistyczna, rozbicie bryły, proste kubiczne formy, płaskie dachy. Formy zbliżone do bud. Bauhausu w Dessau
W końcu '20 formy takie coraz lepiej przyswajane.
Szkoła nauk politycznych w Warszawie w 1926 r. lachert i szanajca
Praca studencka z lat 1926-27 szanajcy - budynki wielopietrowe.
Stare pokolenie hołduje formom dworkowym, młode - bez sentymentów, chcą czegoś nowego. Młodzi biorą udział w konkursie na Gmach ligi Narodów w Genewie. (Le Corbusier wtedy przegrał, bo zamiast tuszem ołówkiem napaćkał projekt). Ciekawe projekty tworzą duety Dobrzyński - Łoboda, Syrkus - Oderfeld, Lacher - Szanajca.
Dygart - Gruber natomiast popełnili coś zachowawczego.
W 1931 r. Lachert i Szanajca tworza projekt konkursowy na kościół Opatrzności Bożej.
Realizacje
Lachert, Szanajca. Dom mieszkalny na Saskiej Kępie przy ul. Katowickiej, 1928-9. podobieństwa do architektury Le Corbusiera (Dom na słupach): wykorzystany dach, poziome ciągi okienne. B. Lahert miał swoją pracownię w tym domu. Zbieżności także z domem pani Schroeder Rietvelda.
Dom własny Brukalskich na Zoliborzu, 1927-8.
Powstają proste mieszkalne budynki. Okazją do pokazania się Targi poznańskie. W 1929 r. także Wystawa Powszechna. Pawilony modernistyczne tworzą Lachert, Szanajca, Kaniewski. Powstaje Pawilon Cementu, Pawilon Pracy Kobiet.
2 poł. '20. i ok. 1930 przełom!! Odrzucenie przeszłości, form tradycyjnych. Nieco bardzie stonowane formy, dostosowane do potrzeb i możliwości finansowych.
Powstają duże osiedla mieszkaniowe:
Osiedla ZUSu w Wawie autorstwa Brukalskich i Szanajcy, l. `30. Mieszkanie nie za duże, ale nowoczesne, funkcjonalne, balkony, płaskie dachy, suszarnie.
Osiedle ZUSu przy Bednarskiej aut. Szanajcy. Pojawiają się galeriowce: korytarz wyrzucony na zewnątrz, wysunięta do przodu klatka schodowa.
Budynek ZUSu na Żoliborzu w Wawie. Dom mieszkalny dla pracowników. Szanajca
Osiedle dziennikarskie na Żoliborzu, proj. Lachert. Tzw. Szeregówka. Niewielkie okna, dość małe mieszkania.
ZUS, Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa - przyczyniły się do polepszenia standardów życia średniozamożnych: urzędników, nauczycieli, ale nie robotników (choć tak tez zakładano)
Osiedla warszawskiej SM w latach 1929-39. kilka kolonii na Żoliborzu autorstwa Brukalskich. Barbara Brukalska zajęła się rozplanowaniem wewnętrznym. Celem i inspiracją nowoczesny cel życia.
Galeriowiec WSM - kolonia IX. Brukalscy w latach 1936-37. realizacja rok później
Ten typ architektury odrzucał historyzm. Dominował styl międzynarodowy- wszędzie taki sam. Brak form rodzimych. Zwyciężają formy modernistyczne. W Rosji sowieckiej zaczyna się już socrealizm, a w Trzeciej Rzeszy architektura totalitarna.
CIAM - Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej. W 1933 CIAM wydaje Kartę Ateńską: W początku XX wieku w większości dużych miast warunki mieszkalne stawały się coraz gorsze. Na skutek uprzemysłowienia wzrosło zanieczyszczenie środowiska, robotnicy pracowali w niezdrowych warunkach. Ubogie warstwy społeczne zamieszkiwały ciasne śródmiejskie dzielnice, silnie przeludnione i zdaniem autorów Karty stanowiące nieludzkie warunki życia. Karta analizowała środowisko mieszkaniowe mieszkańców wielkich miast i proponowała radykalne rozwiązania w celu polepszenia sytuacji.
Na podstawie wymienionych stwierdzeń delegaci CIAM sformułowali następujące postulaty:
Miasto musi, respektując wolność jednostki, umożliwiać działanie na rzecz zbiorowości
Miasto jako jednostka funkcjonalna posiada następujące funkcje urbanistyczne: mieszkanie, praca, wypoczynek, ruch
Mieszkanie musi być najważniejszym zagadnieniem w projektowaniu urbanistycznym
Miejsce pracy musi być możliwie najmniej oddalone od miejsca zamieszkania
Przestrzenie otwarte muszą przylegać do obszarów mieszkaniowych oraz jako przestrzeń rekreacyjna należeć do całego miasta
Komunikacja jako łącznik między kluczowymi funkcjami miasta ma znaczenie podrzędne
W CIAMie uczestniczyli Brukalscy. Rozwiązania awangardowe dostosowane do potrzeb ludzi.
Wielu artystów w '30. skłania się ku nowoczesności:
Poczta w Ciechocinku Romualda Gutta, który odchodzi od stylu dworkowego
Bank Gospodarstwa Krajowego i PKO, aut. J. Żurawski, Puget. Stonowana, umiarkowana, ale już nowoczesna architektura.
Powstają pierwsze wysokościowce:
Prudential to przedwojenny warszawski wieżowiec, wybudowany w latach 1931-1934 w stylu Art Deco, jako siedziba angielskiego "Towarzystwa Ubezpieczeń Prudential" (Przezorność). W dolnej części budynku znajdowała się przestrzeń biurowa, w wieży mieściły się luksusowe apartamenty. Znajduje się on przy placu Powstańców Warszawy (dawniej plac Napoleona, plac Warecki). Budynek zaprojektował Marcin Weinfeld, stalową konstrukcję spawaną ustawioną na żelbetonowych fundamentach biurowca zaprojektowali Stefan Bryła(konstruktor) i Wenczesław Poniż. Potem gmach przebudowany na Hotel warszawski, u dołu socrealizm
Budynek mieszkalny proj. Kozłowskiego. Stalowa konstrukcja, kilkanaście pięter
Modernistyczna zabudowa Gdyni: bardzo eleganckie, luksusowe kamienice dla zamożnych. Budynek ZUSu w Gdyni, proj. Piotrowskiego z poł. '30.
Luksusowe kamienice w Wawie, Lwowie, Łodzi
2. poł l'30. po kryzysie przychodzi okres pomyślnego rozwoju, rozbudowy lata 1935-9. wyraźne oblicze modernizmu
J. Żurawski. Domy mieszkalne w Wawie przy Alei Przyjaciół - wyraźne wpływy Le Corbusiera
Kamienica przy ul. Sykstuskiej w Lwowie
Pojawia się nurt nawiązujący do architektury okrętów (Polacy byli z nich dumni). Zaokrąglone narożniki, balkoniki, okrągłe okienka
Nurt interpretujący formy klasyczne, przekształcenia, a nie proste powtórzenia
Konkurs na budynek Muzeum Narodowego w Warszawie ogłoszony w 1924 r. Prestiżowy projekt. Zwyciężył Tadeusz Tołwiński. Architektura funkcjonalna, nowoczesna. Modernistyczna interpretacja form klasycznych. Surowa architektura dziś kojarząca się z hitlerowską. Budynek kończony w poł.'30.
Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, proj. Z. Mączeńskiego, 1927-1935. surowa, poważna kompozycja. W czasie okupacji siedziba gestapo
Wyższa Szkoła Handlowa w Poznaniu, Adam Ballenstaedt, 1929-32. Interpretacja motywów kalsycznych
Konkurs na Świątynię Opatrzności Bożej (kolejny) jako wotum dziękczynne za niepodległość. Monumentalne propozycje, zgłosiła się cała czołówka polskiej architektury. Wygrał B. Pniewski, Czesław Przybylski zajął 2. miejsce. Świątynia miała stanąć na Polach Mokotowskich i stanowić centrum dzielnicy. Wojna uniemożliwiła realizację projektu. Nadeszły różne propozycje: Oskar Sosnowski i Zdzisław Mączeński nawiązali do bazyliki Ś w. Piotra. Jan Koszczyc Witkiewicz związany z polskim Art. Deco przedstawił projekt o bardzo ekspresjonistcznym charakterze. Ostatecznie zwyciężył Pniewski - projekt bardzo modernistyczny z kolumnadą. Zaczęto coś tam, ale nic z tego nie wyszło.
Rudolf Świerczyński (1883-1943) był jednym z głównych polskich architektów, których twórczość przypadła na lata 20. i 30. XX wieku. Był także jednym z współtwórców Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej w 1915 r. Pomimo ogromnego znaczenia dla polskiej architektury, jego twórczość nie była nigdy przedmiotem odrębnego opracowania, stąd głównym celem pracy doktorskiej stało się opracowanie jego pełnej monografii. Świerczyński rozpoczął studia w rosyjskiej Politechniki w Warszawie, a ukończył w Wyższej Szkole Technicznej w Dreźnie. W czasie pierwszego okresu działalności zawodowej projektował główne dwory. Na lata 20. datują się jego zainteresowania miastem-ogrodem, co jest widoczne w zrealizowanych projektach na Żoliborzu w Warszawie (1921-1924). Punkt zwrotny w karierze Świerczyńskiego stanowi projekt siedziby banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie (1921). W jego kompozycji architekt połączył funkcjonalny plan, szkieletową konstrukcję i ekspresjonistyczny wertykalizm z reminiscencjami klasycznymi. Zastosował tu żelbet. Dekoracja reliefowa z akcentami Art. Deco. Podobne cechy nosi jego projekt budynku Ministerstwa Robót Publicznych w Warszawie (1928).