Ciało o wewnętrznej budowie krystalicznej charakteryzuje się prawidłową budową wewnętrzną, jest anizotropowe, fizycznie i chemicznie jednorodne i ma samorzutnie wytwarzającą się zewnętrzną postać kryształu.
Rodzaje wiązań chemicznych: atomowe, jonowe, mieszane, wodorowe, metaliczne, cząsteczkowe.
Izomorfizm - zdolność do przyjmowania takich samych form krystalograficznych przez substancje o odmiennym bądź tylko częściowo podobnym składzie chemicznym, przy jednoczesnej zdolności tych substancji do tworzenia roztworów stałych.
Izotypia - polega na tym, że różne substancje chemiczne mogą tworzyć ten sam typ struktury wewnętrznej. Wyraża się w podobieństwie lub analogii w sensie jakościowym struktur krystalicznych o różnym składzie chemicznym.
Podział minerałów ze względu na zachowanie w polu magnetycznym: diamagnetyczne, paramagnetyczne.
Główne grupy minerałów: pierwiastki rodzime, siarczki i siarkosole, halogenki, tlenki i wodorotlenki, węglany i azotany, borany, siarczyny, fosforany, krzemiany, związki organiczne.
Halogenki: Fluoryt CaF2, Halit NaCl, Sylwin KCl.
Grupa tlenków i wodorotlenków: obecność wiązań jonowych; duża twardość, wysoka temperatura topnienia, mała rozpuszczalność w wodzie, odporność na działanie czynników chemicznych i atmosferycznych.
Siarczki i siarkosole: Piryt Fe2S, Galena PbS, Pirotyn FeS.
Dyferencjacja - chemiczne zróżnicowanie produktów krystalizacji. Etapy procesu dyferencjacji: początkowy - krystalizuje oliwin, magnetyt; równocześnie ze stopu krzemianowego na zasadzie różnic gęstości oddziela się stop siarczkowy (liwkacja), pod koniec tego etapu krystalizuja się pirokseny. Etap główny - nadal krystalizują się pirokseny i amfibole, plagioklazy od bogatych w Ca do bogatych w Na. Etap resztkowy - krystalizują biotyt, ortoklaz, muskowit, kwarc.
Klasa gabra i bazaltu. Skład mineralny: oliwin, piroksen, plagioklaz. Skała głębinowa - gabro. Gabro: właściwe, hornblendowe, oliwinowe, noryt, anortozyt, labradoryt. Skała wylewna - bazalt. Bazalt: właściwy, oliwinowy, alkaliczny, nefelinit, leucytyt. Formy występowania: gabro - lapolity, lakolity, pnie; granit - pokrywy, dajki, sille. Występowanie: gabro - Sudety, nowa ruda, sobótka, Braszowice; granit - dolny Śląsk, Męcinka, góra św. Anny.
Skały piroklastyczne - skały powstające w wyniku erupcji wulkanicznych, zbudowane są z wyrzuconego w stanie stałym lub ciekło szklistym materiału wulkanicznego. Rodzaje skał piroklastycznych: gruboziarniste: bloki, bomby wulkaniczne; drobnoziarniste: piaski, popioły; zwięzłe: tufy.
Gospodarcze wykorzystanie skał pochodzenia chemicznego i organicznego: Gips: budownictwo, modelarstwo, chirurgia, stomatologia; Dolomit: materiał budowlany, dekoracyjny; Sól kamienna: przemysł spożywczy, na drogi; Fosforyt: źródło fosforanu do produkcji nawozów sztucznych.
Rodzaje metamorfizmu: dyslokacyjny - zachodzi w trakcie ruchów górotwórczych bez udziału magmy; kontaktowy - pod wpływem wysokiej temperatury następuje przebudowa, rekrystalizacja minerałów; regionalny - zachodzi na dużych obszarach pod wpływem wysokiej temperatury i wysokiego ciśnienia lito statycznego; zderzeniowy - pod wpływem fali zderzeniowej, czynniki: nagły wzrost ciśnienia i temperatury.
Ciała bezpostaciowe - nie mają prawidłowej budowy wewnętrznej, nie mają ściśle określonej temperatury topnienia, nie posiadają łupliwości, nie tworzą kryształów, są izotropowe. Z biegiem Czaus mogą przekrystalizować się w ciała krystaliczne.
Koordynacja sieciowa - sposób otoczenia jonu w sieci przez najbliższe jony tego samego lub innego rodzaju. Koordynację sieciową określają: liczba koordynacyjna - ilość atomów lub jonów określonego pierwiastka w najbliższym sąsiedztwie rozpatrywanego atomu lub jonu; schemat koordynacyjny - geometryczny układ atomów lub jonów otaczający rozpatrywany atom lub jon centralny.
Rodzaje wód w sieci krystalicznej: krystalizacyjna - wewnątrz sieci krystalicznej i bierze udział w jej budowie np. gips; zeolitowa - gromadzi się w wolnych przestrzeniach, w kanalikach występujących w sieci krystalicznej minerałów, jej usunięcie prowadzi do zniszczenia sieci krystalicznej np. minerały ilaste; konstrukcyjna - woda w postaci OH-, występuje w wodorotlenkach; higroskopijna - cienka warstwa wody powstała w wyniku adsorpcji pary wodnej na powierzchnię minerału.
Polimorfizm - zdolność do tworzenia przez te same substancje dwóch lub więcej faz krystalicznych różniących się budową wewnętrzną i właściwościami fizycznymi. Odwracalny - kwarc a => kwarc b => trydymit; nieodwracalny - grafit => diament.
Rodzaje odkształceń mechanicznych minerałów: sprężyste - sieć krystaliczna ulega deformacji w całości, jednak żaden atom nie zmienia swojego położenia w płaszczyźnie sieci, co pozwala na powrót ciała do jego pierwotnego stanu po usunięciu siły; plastyczne - następuje deformacja z nieodwracalnym odkształceniem sieci krystalicznej; rozkruszenie materiału - minerał rozpada się bez wcześniejszych odkształceń sprężystych lub plastycznych np. galena.
Luminescencja materiałów - zdolność niektórych do świecenia pod wpływem promieniowania aktywizującego.
Tlenki i wodorotlenki: Cynkit ZnO, Peryklaz MgO, Tenoryt CuO.
Grupa węglanów: wiązania jonowe; tworzą się w warunkach hipergenicznych; twardość średnia, większość dobrze rozpuszczalna w wodzie; bezbarwne lub lekko zabarwione za wyjątkiem z Cu.
Szereg izomorficzny plagioklazów: albit, oligoklaz, andezyn, labrador, bytownit, anortyt.
Klasa perodytu. Skała głębinowa: właściwy perodyt, piroksenit. Skała subwulkaniczna - piryt. Wylewna - brak. Skład mineralny: oliwiny, pirokseny, amfibole, chromit. Występowanie: góry sowie - rejon sobótki, Szklar.
Procesy hipergeniczne: utlenianie, hydratacja, karbonatyzacja, wietrzenie chemiczne, wietrzenie fizyczne, erozja+transport, sedymentacja, diageneza.
Czynniki metamorfizmu: ciśnienie: boczne - działa jednostronnie, powoduje wzrost rozpuszczalności minerałów, zmniejszenie wielkości ziaren; ciśnienie lito statyczne - jest wynikiem nacisku mas skalnych leżących na skałach metamorficznych. Powoduje tworzenie się minerałów o mniejszej objętości, tworzenie się polimorficznych minerałów; temperatura - wzrost powoduje zanik szkliwa, odwodnienie minerałów; substancje ciekłe i gazowe; czas geologiczny.
Łupki - grupa skał metamorficznych o zróżnicowanym składzie, o teksturze łupkowej. Powstają w płytkich strefach metamorfizmu. Rodzaje: kwarcytowe, mikowe, grafitowe, ogniotrwałe, chlorynowe. Występowanie: góry izerskie, masyw śnieżnika.
Grupa siarczanów: Anhydryt CaSO4, Baryt BaSO4, Gips CaSO4*2H2O.
Gnejs to skała metamorficzna o składzie granitu, najczęściej powstała z jego przeobrażenia. Gnejsy mogą również powstać ze skał osadowych - paragnejsy, albo ze skał magmowych - ortognejsy. Występowanie: Sudety, tatry zachodnie, północno-wschodnia Polska (we podłożu). Skład mineralny: skalenie, kwarc, biotyt, muskowit, amfibol.
Wapienie - skała węglanowa, burzy z HCl na zimno w próbce kawałkowej, struktura sparytowa. Skład mineralny - kalcyt, aragonit. Występowanie: rejony Kielc, Częstochowy, Krakowa, lublina, tatry, Pieniny. Zastosowanie: budownictwo, przemysł wapienny, cementowy, chemiczny, cukrowniczy, rolnictwo.
Amfibole właściwości: twardość: 5-6; barwa - zielona, brunatna lub czarna; barwa rysy - biała, szara, jasnobrunatna; przełam - nierówny lub muszlowy; połysk - szklisty, tłusty, perłowy; łupliwość - doskonała, pod kątem 124 st. Zastosowanie: mają znaczenie naukowe i kolekcjonerskie, jubilerstwo. Ważne minerały skałotwórcze wielu skał magmowych i metamorficznych. Spotykane też w piaskach i żwirach.
Marmur - skała metamorficzna powstała z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów. Składa się głównie z kalcytu i dolomitu. Ma strukturę homeoblastyczną. W Polsce marmur wydobywany w Sudetach, w masywie śnieżnika, jako biała Marianna i zielona Marianna.
Diadochia - zdolność zastępowania się w strukturach kryształów, pierwiastków o zbliżonych promieniach jądrowych.
Skały bogate w Kaolinit: kaoliny - skały powstałe w wyniku wietrzenia skał bogatych w glinokrzemiany, skład mineralny: kaolinit 20-70%, kwarc 20-60%, illit, łyszczyki, wodorotlenki żelaza, substancja organiczna; iły kaolinitowe - powstają w wyniku przemycia, przetransportowania i osadzenia kaolinitu w spokojnych zbiornikach wodnych. Skład mineralny: kaolinit do 80%, kwarc, illit, wodorotlenki żelaza; łupki ogniotrwałe - są to scementowane iły kaolinitowe, skład: kaolinit, skalenie, kwarc, łyszczyki.
Węglany: Magnezyt MgCO3, Kalcyt CaCO3, Syderyt FeCO3.
Rodzaje skupień krystalicznych: szczotki krystaliczne - na wspólnym podłożu obok siebie krystalizuje wiele osobników np. kwarc, gips, baryt; skupienia ziarniste - nie posiadające właściwych sobie przekrojów: gruboziarniste>5mm, średnioziarniste 2-5mm, drobnoziarniste 0,2-2mm, bardzo drobnoziarniste <0,2mm, zachowujące pokrój ziaren (tabliczkowe, słupkowe itp.); naciekowe - stalaktyty, stalagmity, nerkowate, powłoki, naskorupienia, konkrecje; nieforemne.
Szereg izomorficzny kwarcu: kwarc a - kwarc b - trydymit - krystobalit.
Podział minerałów ze względu na przewodność cieplną: diatermiczne - przepuszczalne dla promieni świetlnych; adiotermiczne - nieprzepuszczalna dla promieni świetlnych.
Skały krzemionkowe: ziemia okrzemkowa, spongiolit, krzemienie.
Zrosty kryształów: prawidłowe - równoległe, -bliźniacze: dwojakie (ortoklaz), wielokrotne (plagioklaz); przypadkowe.
Wykorzystanie skał magmowych: granit - kostki, płyty, chodniki, posadzki, elementy dekoracyjne; bazalt z domieszką gabra - kule w młynach kulowych, rurociągi do transportu sypkich materiałów.
Podział minerałów skałotwórczych według udziału w skale magmowej: główne - ilość ponad 10% wyznaczają przynależność skały do danej klasy; poboczne - ilości mniejsze niż minerałów głównych, ale nie wpływają na pozycję skały w systematyce; akcesoryczne - 1-2%, nie zawsze towarzyszą minerałom głównym.
Klasa granitu i ryolitu. Granit: skład mineralny: kwarc, plagioklaz kwaśny, skaleń potasowy, muskowit, biotyt. Skała głębinowa. Odmiany: dwumilowy, amfibolowy, piroksenowy. Zastosowanie: kostki, płyty, chodniki, elementy dekoracyjne. Występowanie : Strzegom, Strzelin, Karkonosze, tatry, podłoże krystaliczne w okolicy Białegostoku i Suwałk. Ryolit: skład: kwarc, plagioklaz kwaśny, skaleń potasowy, muskowit, biotyt. Skała wylewna. Występowanie: rejon krakowski, Krzeszowice, Zalas, dolny Śląsk: kłodzko, Wałbrzych, Złotoryja.
Psefity: skały luźne: głazy, żwir, tworzą się we wszystkich środowiskach sedymentacyjnych, materiał okruchowy reprezentuje zróżnicowany stopień wysortowania i obtoczenia. Występowanie: w dolinach rzecznych, zwłaszcza w ich górnym biegu np. Wisły, Dunajca, odry, na szelfie bałtyckim. Skały zwięzłe: brekcje, zlepieńce, żwirowce. Skład materiału okruchowego: kwarc, skalenie, okruchy skalne, muskowit; spoiwo - kalcyt, opal, chalcedon, związki żelaza. Występowanie: tatry, Chęciny, towarzyszy pokładom węgla w GZW i DZW.
Fosforyty - skały osadowe o chemicznym lub organicznym pochodzeniu. Złożone głownie z fosforanów: apatyt, kwarc, kalcyt, glaukonit, kaolinit, montmorillonit, limonit. Charakterystyczną cechą jest rozległe rozprzestrzenienie złoża o niewielkiej miąższości. Występowanie: Góry bardzkie, obrzeże gór świętokrzyskich, wyniesienie Łeby. Zastosowanie: sztuczne nawozy fosforytowe, nawozy mineralne.