Budowa wewnętrzna skał

Elementy symetrii kryształu:

• Środek symetrii [C] – takie rozmieszczenie analogicznych części kryształu, przy których każda prosta przechodząca przez środek kryształu natrafia na przeciwległych końcach, w jednakowych odległościach te same elementy geometryczne

• Oś symetrii [L] – jest to prosta przechodząca przez środek kryształu przy obrocie wokół niej identyczne elementy geometryczne powtarzają się n-razy

• Płaszczyzna symetrii [P] – dzieli kryształ na dwie części, które mają się do siebie jak przedmiot do swojego lustrzanego odbicia

Układy krystalograficzne – zbiór kryształów o zbliżonej symetrii dający się w opisać i scharakteryzować w ściśle określonym i związanym symetrią układzie osi krystalograficznych.

Rodzaje wody:

• woda krystalizacyjna (usunięcie wody powoduje zniszczenie sieci krystalograficznej)

• woda zeolitowa (występuje w wolnych przestrzeniach sieci kryst.)

• woda konstrukcyjna (woda w postaci OH^- , występuje w wodorotlenkach, usunięcie wody powoduje zniszczenie sieci krystalograficznej)

• woda higroskopijna (woda gromadzi się na powierzchni minerału)

Izomorfizm – to zjawisko związane z występowaniem w śród substancji chemicznych podobieństwa jakościowego oraz podobieństwa w rozmiarach i skłonnościach polaryzacyjnych budujących je jonów. Tworzą się tzw. Kryształy mieszane zawierające w swoim składzie elementy obydwu substancji.

Podział izomorfizmu:

• izowalenty , gdzie zastępujące się jony maja tę samą wartościowość

• heterowalenty , gdzie zastępujące się jony mają różną wartościowość

Polimorfizm – zdolność do tworzenia przez te same substancje dwóch lub więcej faz krystalicznych różniących się budową wewnętrzną i właściwościami fizycznymi. Wyróżniamy polimorfizm:

• odwracalny a<->b (kwarc α -> kwarc β-> trydymit)

• nieodwracalny a->b (grafit -> diament)

Procesy magmowe

Magma - gorący stop zbudowany z fazy ciekłej, stałej i gazowej. Głównym składnikiem magmy jest krzemionka.

Zależnie od zawartości poszczególnych tlenków tworzą się określone zespoły minerałów, które wydzielają się w określonej kolejności. Minerały , które krystalizują się jako pierwsze mogą oddzielić się ze stopu, mogą też wchodzić w reakcje ze stopem i przeobrażać się w nowe minerały. Prowadzi to do chemicznego zróżnicowania produktów krystalizacji czyli dyferencjacji.

W krystalizacji wczesnej na zasadzie różnic gęstości ma miejsce oddzielenie stopu siarczkowego od krzemianowego. Proces ten nazywamy likwacją.

Procesy pomagmowe:

• etap pegmatytowy (800-600°C)

• etap pneumatolityczny (600-400°C)

• etap hydrotermalny (400-200°C , para wodna ulega skropleniu)

Klasa Gabra i Bazaltu

Skład mineralny: oliwin, piroksen, plagioklaz.

Formy występowania:

• gabro - lakkolity, lapolity , pnie

• bazalt - pokrywy, potoki, dajki, sille

Występowanie:

• gabro - Sudety (Nowa Ruda, Braszowice, Sobótka)

• bazalt - Dolny Śląska(Gracze, Męcina, Księgniki) , Góra św. Anny

Zastosowanie:

• gabro - produkcja kruszywa, może stanowić materiał do produkcji okładzin(na nie wielką skale)

• bazalt - jako kruszywo , po przetopieniu uzyskuje się bazaltu naturalny stop twz. Leiznę bazaltową

Klasa Perydotytu

Skład mineralny: oliwin, pirokseny, amfibole, chromit.

Występowanie:

• Góry Sowie - rejon Sobótki, Szklar

Zastosowanie: - ??

Klasa granitu i ryolitu (brak notatek, proszę o sprawdzenie i uzupełnienie).

Skład mineralny: kwarc, skalenie potasowe, plagioklazy, biotyt.

Występowanie:

• granit - Dolny Śląsk (masyw Strzelin - Otmuchów, masyw Strzegom - Sobótka, masyw Karkonoszy) oraz w Tatrach

• ryolit - Wyżyna Krakowska (okolice Krzeszowic) ,Sudety

Zastosowanie:

• granit - budowlane, drogowe

• ryolit - kruszywo do budowy dróg

Procesy hipergeniczne:

• wietrzenie chemiczne i fizyczne

• erozja

• transport

• sedymentacja

• diageneza (zespół procesów prowadzących do przeobrażenia osadu luźnego w skałę zwięzłą. W czasie procesu diagenezy zachodzi: odwodnienie osadu, zmniejszenie porowatości, zwiększenie gęstości osadu, rekrystalizacja i cementacja)

Klasyfikacja piaskowców:

• wg. Krymina:

  • Szarogłazy ( bogate w okruchy skalne oraz miki)

  • Arkozy(bogate w skalenie)

• wg. Dohtta-Pettijohna:

  • Arenity (zawierają 0-15% spoiwa o frakcji <0.63μm)

  • Waki (zawierają powyżej 15% tego spoiwa )

Skały osadowe - powstają w wyniku nagromadzenia i osadzenia na powierzchni ziemi produktów pochodzących z rozkruszania, przeobrażenia lub rozpuszczania skał pierwotnych

W składzie mineralnym wyróżniamy:

• minerały powstałe na powierzchni ziemi

• substancje mineralne

• szczątki organiczne

• okruchy skał pierwotnych

• minerały skał pierwotnych

Skały ilaste - występują na lądzie w pobliżu skał macierzystych jako ich zwietrzelina lub gromadzą się w zbiornikach morskich do których materiał ilasty został przetransportowany drogą eoliczną lub gdzie minerały ilaste krystalizowały z roztworów. Wyróżniamy:

• iły

• gliny

Wapienie

Podział wapieni:

• Pochodzenia chemicznego:

  • Nawary – takie wapienie w których lacyt wytrąca się z gorących źródeł

  • Martwica wapienna – kalcyt wytrąca się z wód źródlnych

  • Trawertyn – zdiagenezowana martwica wapienna

  • Stalaktyty i stalagmity

• Pochodzenia organicznego:

  • Rafowe

  • Muszlowe

  • Krynoidowe – zawierają szczątki liliowców

  • Pelagiczne - zbudowane ze szczątków drobnych organizmów

  • Kreda pisząca

Występowanie:

• Jura Krakowsko – Częstochowska

• Karpaty

Zastosowanie:

• Materiał budowlany, dobry materiał rzeźbiarski (łatwy w obróbce), hutniczy(jako topnik w piecach)

Dolomity – zależnie od genezy dzielimy na pierwotne i wtórne . Pierwotne powstają w wyniku bezpośredniej krystalizacji, z silnie zasolonych zbiorników wodnych w obecności CO₂ i substancji organicznej. Dolomity wtórne powstają pod wpływem roztworów zawierających magnez na wskutek częściowego zastepowania Ca przez Mg we wcześniej powstałych osadach wapiennych.

Występowanie:

• Bytom- Tarnowskie Góry – Zawiercie – Olkusz (dolomity kruszconośne)

• Góry świętokrzyskie, Chęcin

• Okolice Krzeszowic – Dubie (czynny kamieniołom dolomitu)

Zastosowanie:

• Przemysł ceramiczny, do produkcji nawozów mineralnych(odkwaszanie gleby), do produkcji materiałów ogniotrwałych

Podział chemiczny minerałów

1. Pierwiastki rodzime: złoto rodzime An, srebro rodzime Ag, miedź rodzima Cu

2. Siarczki i siarkosole: piryt FeS₂, galena PbS, markasyt FeS₂

3. Halogenki (fluorki, chlorki, bromki, jodki): fluoryt CaF₂, halit NaCl, Sylwin KCl

4. Tlenki i wodorotlenki: cynkit ZnO, peryklaz MgO, kupryt Cu₂O, brucyt Mg(OH)₂

5. Węglany:

   • proste węglany bezwodne: magnezyt MgCO₂, kalcyt CaCO₃, syderyt FeCO₃

   • podwójne węglany bezwodne: dolomit CaMg(CO₃)₂, ankeryt CaFe(CO₃)₂

   • złożone węglany bezwodne

   • węglany uwodnione

6. Azotany

7. Borany

8. Siarczany:

   • bezwodne proste: anhydryt CaSO₄, baryt BaSO₄

   • bezwodne podwójne

   • bezwodne złożone

   • uwodnione: gips CaSO₄ * 2H₂O

9. Fosforany: apatyt

10. Krzemiany: wysypowe, grupowe, półpierścieniowe, pierścieniowe, łańcuchowe, wstęgowe, warstwowe, pakietowe, przestrzenne