1. Ekonomia jest nauką badająca, w jaki sposób ludzie radzą sobie z problemem rzadkości zasobów. Jest nauka o alokacji ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia stale rosnących potrzeb społecznych. To także nauka o sposobach i instrumentach komunikowania się ludzi w dziedzinie potrzeb i rozporządzalnych

zasobów. Ekonomia obserwuje wzorce zachowań rynkowych gospodarstw domowych przedsiębiorstw. Analizuje zasady postępowania państwa tj. rządu banku centralnego. Zajmuje się problematyką współpracy międzynarodow

problematyką filozoficzna , etyką. Mikroekonomia-analizuje działanie poszczególnych podmiotów gospodarczych oraz rynków cząstkowych. Bada zachowanie gospodarstw domowych, przedsiębiorstw w sytuacji zmian ceny produktów. Jedną z bardziej złożonych dziedzin mikroekonomii znana jako ogólna teoria równowagi, rozszerza to podejście, nadają mu wymiar uniwersalny. Bada ona równocześnie wszystkie rynki poszczególnych towarów. Na tej podstawie zakłada iż będziemy w stanie stworzyć ogólny obraz konsumpcji, produkcji, i wymiany w całej gospodarce w danym momencie. Makroekonomia zajmuje się funkcjonowaniem gospodarki jako całości lub jej wielkich części. Obserwuje i ocenia zjawiska dotyczące całej gospodarki (inflacja, bezrobocie, rozwój gospodarczy).

Problem wyboru ekonomicznego- dokonywanego w pojęciu naturalnym, czyli bez uwzględniania cen i pieniądza.

Konsument dąży w swoich wyborach do maxymalizacji użyteczności czyli do wybrania takich kombinacji konsumentowanych dóbr, które przynoszą mu maxymalne zadowolenie. Preferencje konsumenta określają kolejność uszeregowania przez niego kombinacji określonych dóbr.kombinacje dóbr charakteryzują się: 1) porównywalnością ;2) porównywalnością logiczną czyli że są to kombinacje przechodnie oznacza to ż e jeśli porównuje się dobro AiB, wybieramy dobro A.

Następnie porównuje się dobro BiC ; wybieramy dobro B. porównując AiC; wybieramy-A.

ilość dobra Y

K D F

B C E

H L

O A ilość dobraX

OGRANICZENIA WYBORU:

NP.;Student zajmuje się wyborem między dwiema czynnościami:1. studiuje podręczniki ekonomii, 2. gra w gry video. Jednocześnie jest ograniczony przez dostępny czas i umiejętności. Przyjmujemy, że ograniczenie czasowe jest objęte warunkiem ceteris paribus.

E

.C

.A

E₂

.B

E₁

.D

O V₁ V₂ V

Linia prosta / ozn. Ograniczenie zasobowe w postaci umiejętności rozgrywania gier oraz studiowania podręcznika. Wszystkie punkty leżące na tej linii ozn. Pewne kombinacje między liczbą gier a ilością rozdziałów. Punkty AiB ozn., że obie kombinacje są dostępne. Punkt C jest nie dostępny . Student nie wykorzystuje swoich umiejętności studiowania i grania.

E

B

E₂

A

E₁

O

V₁ V₂ V

Ograniczenie zasobowe ulega osłabieniu. Jeżeli założymy że rosną umiejętności w studiowaniu zaś granie jest takie same , to linia ograniczenia zasobów odegnie się w górę w kierunku dodat. Zwrotu osi rzędnych. Student może przeczytać więcej rozdziałów ,ale może również więcej grać.

E

B

E₂

A

E₁

O V₁ V₂ V

Przyjmujemy że student lepiej gra . Linia ograniczenia zasobów odegnie się w kierunku dodatniego zwrotu osi odciętych. Dzięki zmniejszeniu ograniczenia zasobów student uzyskuje większe możliwości zarówno w graniu jak i studiowaniu.

Przy dokonywaniu wyboru ekonomicznego konsument zawsze z czegoś rezygnuje: Jeśli przy istniejącym ograniczeniu zasobowym konsument wybiera kombinację A, to wybiera większą ilość przeczytanych rozdziałów niż gier. Przy danym ograniczeniu , jeśli przechodzi do kombinacji B to zwiększa liczbę gier, ale kosztem zmniejszenia przeczytanych rozdziałów. Rzadkość- jest to zjawisko polegające na tym, że zaopatrzenie ludzi na dobra przewyższa możliwości wyprodukowania tych dóbr ( potrzeby są wyższe od możliwości ich zaspokojenia) Jeżeli w gospodarce istnieją rzadkie zasoby, to musimy je alokować (rozmieszczać).

Koszt alternatywny- wartość cennej, niewykorzystanej możliwości produkcyjnej. (korzyść, jaką można było uzyskać w wyniku innego zastosowania zasobów do wytwarzania dóbr lub usług. Najkorzystniejsza możliwość, z której rezygnujemy dokonując konkretnego wyboru). Nie należy go mylić z kosztem produkcji. Koszt alternatywny pojawia się w związku z dokonanym wyborem.
KA- obejmuje :1. utracony procent z możliwego depozytu długoterminowego. Przedsiębiorca licząc sobie zysk musi wiedzieć ile straciłby na operacji, gdyby włożył pieniądze uruchomione w produkcji do banku. Jeśli nie wkłada tych pieniędzy do banku, lecz inwestuje w proces produkcji to musi wiedzieć ile traci na możliwym dochodzie z oprocentowania z lokaty długoterminowej

2. utracone wynagrodzenie z pracy, gdyby przedsiębiorca zatrudnił się jako pracownik najemny u innego przedsiębiorcy.

Granica możliwości produkcyjnej- jest graficznym obrazem różnych kombinacji dóbr, które mają być wytworzone, gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane. FUNKCJA JEST MALEJĄCA:

cena

B

Y₁

C

0 X₁ A

produkcja

Funkcja jest malejąca:

A- całkowita alokacja ograniczonych zasobów w kierunku produkcji. Ilość masła w punkcie A-O

B- wszystkie zasoby służą do wytworzenia masła

C-A = punkt startu realokacja zasobów w kierunku masła.Przesuwamy się z A do C.

Kombinacje efektywne, nieefektywne i nieosiągalne:

Y B

A

C

X

A: punkt reprezentuje optymalne wykorzystanie zasobów, maksymalne i efektowne ich spożytkowanie.

B: oznacza kombinację produkcji, która jest niemożliwa, nieosiągalna

C: oznacza kombinację dostępna, ale nieefektywną ozn. Niepełne wykorzystanie zasobów.

C

Y₁

0 X₁ A

Hiperbola wklęsła w kierunku układu współrzędnych - wzrasta produkcja. Kosztem alternatywnym jest utrata pewnej ilości produktu.

ZASADY:

-malejące przyrosty produkcji na jednostkę nakładu - zwiększając zwiększając produkcje musimy realokować w kierunku produkcji masła coraz większą ilość zasobów.

- zasada rosnącego kosztu alternatywnego -zwiekszając produkcje masła rezygnujemy z pewnej ilości armat.

A₁

B

K₁

i₁

k- konsumpcja ( wyroby)

i- inwestycja (wyroby)

A=O nie produkowano dóbr inwestycyjnych, - ale gospodarka nie może obyś się bez inwestycji.

B - zmiana kombinacji produkcyjnej - utrata pewnej ilości konsumpcji, koszt alternatywny jest opłacalny

- wzrasta produkcja wyrobów (k1) i (i1)

Krzywa obojętności konsumenta - jest funkcją obrazującą różne kombinacje dóbr przynoszące ten sam poziom użyteczności całkowitej. Jest to, więc funkcja, która reprezentuje możliwe połączenia różnych dóbr konsumpcyjnych, które to połączenia dostarczają ten sam poziom całkowitej satysfakcji konsumenta. ( X, y - dobra konsumpcyjne).

Warzywa W

F

E

B i3

i2

i1

O mięso M

Im wyżej jest położona krzywa obojętności, tym wyższe jest spożycie obu dóbr. Punkt E reprezentuje wyższy poziom spożycia zarówno warzyw jak i mięsa w porównaniu z punktem B, zaś punkt F jest dla konsumenta korzystniejszy niż punkt E. Krzywe te tworzą mapę gustów lub preferencji konsumenta i wyrażają jego indywidualne upodobania w obojętnej proporcji konsumowanych dóbr. między tymi dobrami występuje zjawisko substytucyjności. Gdy przesuwamy się wzdłuż krzywej obojętności i1 z góry w dół stosunek ubytku dobra W do kompensującego do dobra M jest malejący. Oznacza to że każde następne zwiększenie spożycie dobra M, przy utrzymaniu użyteczności całkowitej na nie zmienionym poziomie, wymaga coraz mniejszych rezygnacji z dobra W. Ta krzywa tworzy obszar możliwego wyboru, który na każdym jej odcinku jest jednakowo dobry z punktu widzenia indywidualnych preferencji konsumenta. Te preferencje w spożyciu różnych dóbr konsument konfrontuje z obiektywnymi ograniczeniami, wynikającymi z wysokości rozporządzalnego dochodu oraz poziomu cen rynkowych nabywanych dóbr.

Dobro komplementarne a dobro substytucyjne - zależności między zmianami ceny a popytu są uzależnione od tego, z jaką parą dóbr mamy do czynienia:

a) jeżeli dobra są substytucyjne - czyli połączone zależnością wymienności, wtedy zależność między zmianą ceny i popytu jest jednokierunkowa. Współczynnik elastyczności mieszanej popytu jest większy od zera. ( ep<0).

Np.: masło i margaryna. Przyjmijmy, ze cena masła wzrasta. Jeżeli cena masła wzrasta, to jednocześnie wzrasta popyt na margarynę ( przyjmijmy, że cena margaryny jest stała). Część popytu, który do tej pory był zgłaszany wobec masła przenosi się na margarynę.

b) gdy dobra są komplementarne, wtedy zależności między zmianą ceny i popytu są różnokierunkowe. Współczynnik mieszanej elastyczności popytu jest ujemny (ep>0). Np.: przyjmijmy, że od dłuższego czasu rośnie cena benzyny. Jeżeli wzrasta cena benzyny to jednocześni spada popyt na samochody.

Cenowa elastyczność popytu - jest miarą siły reakcji konsumenta na zmieniające się ceny. Pokazuje o ile % zmieni się popyt na skutek zmiany ceny o 1%. Cenowa elastyczność popytu jest zawsze wartością ujemną. Zapotrzebowanie na popyt zmienia się odwrotnie do ceny.

Elastyczność cenowa na niektóre dobra w wybranym kraju: Niemcy 1993r

DOBRO	Ep
Wyroby skórzane, odzież Aktywa finansowe Mięso i jego przetwory Mleko i sery Chleb i pieczywo Meble Kosmetyki Kształcenie i rozrywka	-0,16 -0,66 -1,30 -0,00 -1,80 -2,00 +0,30 -2,90

Niska elast. cenowa popytu daje producentowi większą/mniejszą swobodę w zakresie podwyżek i obniżek cen. Zaś wysoka elast. cenowa daje większe/mniejsze pole manewru w zakresie podwyżek i obniżek cen.

W analizie ekonomicznej rozróżnia się 3 podstawowe kategorie cenowej elastyczności popytu:

- EC Ep>1 oznacza że elastyczność jest wysoka, popyt jest elastyczny. Wzrost ceny o 1% powoduje spadek popytu o ponad 1%

- EC Ep=1 elastyczność jednostkowa, popyt popyt zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do ceny. Wzrost ceny o 1% powoduje taki sam spadek popytu

- EC Ep<1 oznacza niską elastyczność popytu, popyt jest nieelastyczny.

- Ep=0 to popyt jest sztywny, co oznacza że jakakolwiek zmiana cen nie powoduje zmiany popytu.

Popyt doskonale elast.

A

Popyt stosunkowo elast.

Elast. jednostkowa

stosunkowo

nieelast.

O B

Cenową elastyczność popytu mierzymy za pomocą 2 rodzajów współczynników:

- współczynnik punktowy badający zmianę popytu w punkcie leżącym na funkcji popytu, bądź też w najbliższym otoczeniu tego punktu.

Delta P Delta C

Ep _I = (minus) ------------- : -------------------

P C

ZNAK MINUS- sygnalizuje prawa popytu tj. ujemnej korelacji między zmianą ceny zmianą popytu. Znak (-) ma znaczenie praktyczne ponieważ we współczynniku 1 lub 2 jego element zawsze ma wartość ujemną. Aby całość wyrażenia miała wartość dodatnią stawiamy minus.

- współczynnik łukowy stosowany jest dla większych zmian cenowych. Służy do obliczenia przeciętnej elastyczności popytu między dwoma punktami leżącymi na funkcji.

P₂ -P₁ C₂ - C₁

Ep _II = (minus)-------------- : ------------------

½ (P₂+P₁ ½ (C₂+C₁)

Współczynnik punktowy lub łukowy w mieszanej elastyczności popytu interpretowany z ekonomicznego punktu widzenia odpowiada na pytanie o ile % zmieni się popyt na dobro x , jeżeli cena dobra x zmieni się o 1%.

Cenowa elastyczność popytu-mieszana:

Bada siłę reakcji konsumenta na zmiany cen innych dóbr. Miarą tej reakcji popytu jest współczynnik mieszanej elastyczności popytu:

Względna%zmiana popyt na dobro A

Em=-----------------------------------------------

Względna% zmiana ceny dobra B

Q_A2 -Q_A1

----------------

Q_A1

Em=---------------------------

P_B2 - P_B1

------------

P_B1

1) em < 0 - dobra komplementarne

2) em > 0 - dobra substytucyjne

3) em = 0 - dobra obojętne

Cenowa elastyczność podaży:

Badania cenowej elastyczności podaży są ważne przy podejmowaniu decyzji produkcyjnych. Badanie tej kwestii jest określeniem reakcji podaży danego dobra na zmianę jego ceny. Cenowa elast. Podaży jest to stosunek względnej (%) zmiany podaży do względnej (%) zmiany ceny danego dobra.

Podaż zmienia się w tym samym kierunku co cena: wzrost ceny powoduje wzrost podaży, spadek powoduje zmniejszenie podaży. Współczynnik cenowej elastyczności podaży przyjmuje wartości dodatnie t.j. od 0 do nieskończoności.

P E =O

Q_S

S₁

E <1

P

S₂

E >1

Q_S

S₁

E =1

P

S₂

E =1

S₃

E =1

Q_S

Model funkcjonowania rynku - cechuje się pełną informacją cenową, swoboda wejścia i wyjścia z rynku każdego podmiotu. Żaden uczestnik rynku nie może wywierać bezpośredniego wpływu na warunki działania pozostałych uczestników. Konkurencja tutaj ma charakter cenowy albo niecenowy. Konkurencja cenowa obecnie nie występuje - jest to obniżenie ceny produktu nawet poniżej ceny produkcji. Prowadzi to najczęściej do wyniszczenia firmy. Konkurencja niecenowa - współcześnie znajduje szerokie zastosowanie. Konkurencja ( jakość dóbr, informacje ekonomiczne, serwis gospodarczy).

P

S S

D nadwyżka podaży

nad popytem

P2

P₁

.

P₃

niedobór

S rynkowy D

Czynniki kształtujące popyt:

1) cena rozpatrywanego dobra

2) determinanty poza cenowe

- dochód konsumenta

- ceny dóbr substytucyjnych dobra, które

można zastąpić(masło-margaryna)

- ceny dóbr komplementarnych dobra

Uzupełniające się w celu zaspokojenia danej potrzeby (paliwo-samochód)

- indywidualne gusta i preferencje

- wielkość rynku

- oczekiwania konsumentów, co do

przyszłych cen i dochodów

GDY ZMIENIA SIĘ KTÓRYŚ Z TYCH CZYNNIKÓW NAZTĘPUJE WZROST LUB SPADEK POPYTU:

WZROST POPYTU:

-Wzrost dochodów konsumenta

-Wzrost cen innych dóbr

-Zmiany jakiegokolwiek innego czynnika pozacenowego zwiększającego, wówczas popyt na dane dobro rośnie przy danej cenie.

SPADEK POPPYTU:

-spadek dochodów konsumenta

-spadek cen innych produktów lub też zmiana jakiegokolwiek innego czynnika, który zmniejsza zainteresowanie danym dobrem, wówczas popyt na dane dobro maleje i mamy doczynienia z przesunięciem krzywej popytu.

Cena

D₁ D₀

20

200 400 popyt

Czynniki kształtujące podaż:

1) cena rozpatrywanego dobra

2) ceny czynników wytwórczych

3) determinanty poza cenowe:

-koszty produkcji

-dostępność czynników wytwórczych w odpowiednim czasie ma wpływ na rodzaj produktów dostarczanych na rynek i na ich podaż

-poziom technologii

-podatki i dotacje

-ilość producentów na danym rynku

-oczekiwania producentów

- pozostałe czynniki: sezonowość, pogoda, oczekiwania dotyczące przyszłych cen produktów jak zarówno czynników produkcji.

Paradoks Giffena:

Dotyczy on dóbr podstawowych ( zaspokajających potrzeby niższego rzędu - chleb, ziemniaki) . dotyczy gospodarstw domowych nisko uposażonych mających niski dochód dyspozycyjny. Charakteryzują się tym, iż wzrost ich ceny nie zniechęca do zakupu, ale wręcz przeciwnie prowadzi do zwiększenia zapotrzebowania na te dobra wśród konsumentów o niskich dochodach. Konsumenci rekompensują sobie w ten sposób utratę możliwości nabywania innych dóbr.

Paradoks Veblena :

Dotyczy dóbr luksusowych albo zaspokajających potrzeby wyższego rzędu. Obejmuje gospodarstwa domowe wysoko uposażone. W przypadku wzrostu cen artykułów luksusowych, rośnie również popyt na nie. Wyższa cena może skłaniać do zwiększenia konsumpcji, gdyż dane dobro świadczy o statusie ,materialnym konsumenta. Dobra takie określono mianem dóbr Veblena ( a zjawisko paradoksem Veblena lub efektem snobizmu).

Równowaga konsumenta - krzywa obojętności - linia budżetu:

Jest to taki stopień zadowolenia przy którym jednostka pieniężna wydatkowana na zakup dóbr składających się na koszyk konsumenta daje konsumentowi jednakowy stopień zadowolenia ze struktury zakupów. Wykres równowagi konsumenta przedstawia różną strukturę dóbr i polega na subiektywnej ocenie konsumenta o użyteczności tych dóbr.

Warzywa W

A

Opt i3

i2

i1
B

Mięso M

Punkt styczności krzywej obojętności i2 z linią budżetu konsumenta AB wyznacza punkt równowagi. Punkty leżące na krzywej i1 są mniej preferowane w stosunku do punktów leżących na krzywej i2 , gdyż reprezentują łącznie mniejsze spożycie zarówno warzyw i mięsa, a więc są poniżej finansowanych możliwości konsumenta. Chociaż kombinacje leżące na krzywej i3 są bardziej preferowane przy danych cenach, nie mieszczą się one jednak w budżecie konsumenta. Punk Opt stanowi najlepsze z możliwych rozwiązanie połączenia pragnień i możliwości konsumenta. W celu ustalenia optymalnego rozwiązania model teoretyczny musi zakładać, że wszyscy uczestnicy rynku dążą do maksymalizowania użyteczności całkowitej.

Model ekonomiczny - to teoretyczne uogólnienie wycinka rzeczywistości, które syntetycznie i w sposób uproszczony odzwierciedla procesy ekonomiczne. Postępowanie badawcze:

Etap I: polega na sformułowaniu założeń wyjściowych o charakterze upraszczającym i ogólnym.

Etap II: wyprowadzenie z początkujących założeń logicznych dedukcji, często przy użyciu aparatury matematycznej.

Etap III: empiryczna weryfikacja wyprowadzonych dedukcji za pomocą obserwowanych faktów lub danych liczbowych. Gdy etap III weryfikuje dwa pierwsze - jeszcze raz trzeba rozpocząć postepowanie.

Cena równowagi - nierównowagi:

P

S

P₀

D

O Q₀ Q

P S

P₁ D

O Q₁ Q

-W sytuacji zbyt wysokiej ceny (p₀) powstaje sytuacja, w której dostawcy są w stanie dostarczyć większą ilość dobra, ponieważ wysoki poziom ceny zachęca do zrealizowania dodatkowego zysku.

-Jednak zbyt wysoka cena spowoduje spadek zainteresowania nabywców danym dobrem. Wówczas producenci będą zmuszeni do obniżenia ceny i rezygnacji z wysokiej marży na rzecz zwiększenia obrotów i wielkości sprzedaży.

-Gdy cena danego dobra jest zbyt niska (P₁) dochodzi do sytuacji w której zdecydowanie wzrasta popyt na dane dobro, ponieważ jego niska cena zachęca nabywców do nabywania większych ilości.

-Jednak zwiększony popyt wywoła w krótkim czasie gwałtowną odpowiedź rynku w postaci zwiększonej podaży, która ma zaspokajać popyt, ale równocześnie wraz ze wzrostem wolumenu produkcji wzrastają koszty produkcji, co prowadzi z kolei do podwyższenia cen.

---