FORMULARZ 6.2

Informacje dotyczące zasad doboru próby

Cel

Celem badania reprezentatywnego jest dostarczenie informacji na temat całej populacji na podstawie analizy jej niewielkiej części, tzw. próby.

Jeżeli próba została wybrana losowo, możliwe jest wyciągnięcie wniosków dotyczących całej populacji na podstawie wyników analizy próby.

Badania przeprowadzone na próbie dostarczają danych szacunkowych pozwalających na określenie w przybliżeniu, jakie uzyskano by wyniki, gdyby badaniem objęto całą populację.

Będziemy chcieli się dowiedzieć, jak „dobre” albo „precyzyjne” są nasze dane szacunkowe, tzn. w jakim stopniu są zbliżone do rzeczywistych wartości charakteryzujących populację. Przedziały ufności wyznaczają granice lub skrajne wartości, w których zakresie mieszczą się wartości rzeczywiste charakterystyczne dla populacji. Przykładowo, zgodnie z sondażami przedwyborczymi poparcie dla danej partii jest oceniane na poziomie, powiedzmy, 40%, przy przedziale ufności ± 3%. Te dane są przytaczane ze wskazaniem różnych poziomów zaufania do sondaży. Jeżeli podano, że poziom ufności wynosi 95%, oznacza to, iż prawdopodobieństwo tego, że prawdziwa wartość procentowa mieści się w przedziale (40 - 3)%, tzn. 37%, i (40 + 3)%, tzn. 43%, wynosi właśnie 95%.

Dobór próby

Istnieje wiele sposobów doboru próby. Można je podzielić na dwie ogólne kategorie - metody losowe i metody nielosowe. Wiarygodne wnioski na temat całości populacji na podstawie wyników próby można wyciągnąć jedynie wówczas, gdy do badań została zastosowana próba losowa.

RODZAJ PRÓBY	OPIS	UWAGI
Prosta próba losowa	Każdy z członków populacji ma jednakowe szanse, by zostać wybranym. • Określ liczebność populacji. • Wybierz próbę drogą losowania, na przykład ciągnąc losy z kapelusza lub inną, bardziej wyszukaną metodą - posługując się tabelą przypadkowych liczb, z wykorzystaniem odpowiedniego programu komputerowego.	• Proste zasady doboru próby. Analiza statystyczna nie jest skomplikowana. • Stosowanie tej próby może być pracochłonne i kosztowne. • Metoda nie znajduje zastosowania przy szczegółowych analizach części populacji.
Systematyczna próba losowa	Próba systematyczna jest odmianą prostej próby losowej. • Wyznacz współczynnik n dla danej populacji według wzoru: n = liczebność populacji / liczebność próby Na przykład: Jeżeli liczebność populacji wynosi 1000, a liczebność próby równa się 50, to n = 1000 / 50 = 20. • Wybierz losowo liczbę mieszczącą się między 1 a n, na przykład jeżeli n = 20, możesz wybrać 5 jako początkowy punkt próby, a każdy kolejny należy wyznaczać przez dodanie współczynnika n do poprzedniego, a więc w przykładzie: próba jest tworzona z 5., 25., 45. ... 985. elementu zbioru.	• Metoda jest prosta i przejrzysta. • Jeżeli cała populacja ma jakąś cechę występującą cyklicznie, wybrana próba może okazać się tendencyjna.
Warstwowa próba losowa	• Podziel populację na warstwy, na przykład według płci, wieku, pochodzenia etnicznego, komórek organizacyjnych. • Wybierz losowo próbę z każdej warstwy.	• Metodę tę stosuje się zwykle w celu zwiększenia precyzji i stopnia reprezentatywności w obrębie próby. • Uzyskuje się dane z każdej warstwy, wobec czego istnieje możliwość analizy informacji na temat niewielkiego wycinka populacji. • Analiza jest dość skomplikowana. • Do przeprowadzenia badania jest konieczna wiedza na temat charakterystycznych cech populacji.
Próba grupowa	• Wybierz losowo pewną liczbę grup - każda grupa powinna w jak największym stopniu być zbliżona pod względem cech do całej populacji, na przykład szkoły, komórki organizacyjnej. • Spośród tych grup wybierz losowo jedną, która będzie próbką dla całej populacji. • Jedną z odmian tej metody jest dobór mniejszych prób w ramach grup - taka technika nosi nazwę wielostopniowego losowania próby.	• Stosowanie prostej próby losowej i próby systematycznej może zaowocować powstaniem próby rozrzuconej na znacznym obszarze geograficznym - zbieranie danych jest wtedy dosyć kosztowne. • Próba grupowa jest skupiona w niewielkim reprezentatywnym obszarze (lub obszarach).
RODZAJ PRÓBY	OPIS	UWAGI
Próba kwotowa	Próba podobna do próby warstwowej, różni się od niej jedynie tym, że ankieter wybiera próbę, posługując się metodami nielosowymi. Ankieter każdej grupy otrzymuje tzw. kwotę osób, z którymi ma przeprowadzić rozmowy, wytypowanych na przykład z grupy osób w tym samym wieku, tej samej płci, wykonujących podobny rodzaj pracy.	• Próbę łatwo przygotować; proces ten nie jest czasochłonny ani kosztowny. • Metoda jest często stosowana w różnych badaniach dotyczących postaw konsumenckich, na przykład w sondażach ulicznych. • Metoda quasi-losowa, potencjalnie obciążona błędem, ponieważ ankieter może na przykład wybierać osoby, z którymi jego zdaniem łatwo będzie prowadzić rozmowę.
Próba wygodna	Próbę wybiera się z łatwo dostępnej populacji - np. z grona ochotników albo z personelu centrali, zamiast wybierać z przedstawicieli odległych biur regionalnych.	• Dobór próby jest łatwy i wygodny; metoda niezbyt kosztowna. • Z oczywistych względów nie ma charakteru losowego.
Próba dobrana metodą śnieżnej kuli	Metoda polega na dobraniu dodatkowych członków próby na podstawie cech osób tworzących próbę już istniejącą.	• Metodę stosuje się wtedy, gdy występują trudności w pozyskaniu osób mających wejść w skład próby. Można wykorzystać kontakty członków istniejącej próby, na przykład dyrektorów. • Metoda jest wykorzystywana również wtedy, gdy trudno uzyskać wiarygodny wykaz członków populacji, dotyczy to na przykład ogólnodostępnych szkoleń organizowanych przez władze lokalne.

© Copyright by Frances and Roland Bee 2000. Authorised translation from the English language edition published by arrangement with the Chartered Institute of Personnel and Development

© Copyright for the Polish edition by Oficyna Ekonomiczna, Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych Sp. z o.o. 2004

---