Poglądy Herberta, Kodeńskiego, Montessori, Pestalozziego, Arystotelesa, Konarskiego, Spencera
1.) JOHANN FRIEDRICH HERBART - zajmował się szkolnictwem średnim w XIX w.
J.F. Herbart- niemiecki filozof, psycholog i pedagog- należał do reprezentantów klasycznej szkoły średniej
Swoje poglądy, oparte na etyce, pedagogice i psychologii zawarł w wielu pracach i książkach, które śmiało zaliczyć można do klasyki pedagogiki. Najważniejsze z nich to: "Allgemenine Pedagogik", "Umriss paedagogischer Vorlesungen" oraz "Psychologie als Wissenschaft, neu gegrundet auf Ehrfahrung, Metaphysik und Mathematik". Jego pedagogika zwana jest filozoficzną, a jej główne postulaty postaram się teraz przedstawić. Kolejno do ustanawiania zadań wychowania posługiwać należy się etyką, psychologia powinna mówić o strategiach i środkach potrzebnych do realizacji wzorów, a pedagogikę tworzą sposoby i prawidła, którymi należy się kierować w wychowaniu. Za cel wychowania obiera sobie Herbart wdrożenie cnót: wolności duchowej, życzliwości i słuszności.
Wychowanie podzielił na dwa etapy:
1.) rząd czyli karność- to ma być początkiem procesu wychowawczego. Rząd powinien przełamać przeciwstawianie się dziecka, przyzwyczaić go do dyscypliny. Na tym etapie środkami do osiągnięcia pożądanego efektu winny być groźby, kary, nakazy i zakazy, permanentna kontrola oraz dyscyplina kształtowana poprzez pracę. Gdy uczeń rozwinie się, wówczas wdrożone mu normy przekształcą się w nawyk i to rygorystyczne postępowanie nie będzie już konieczne.
2.) nauczanie wychowujące- Herbart sugeruje nauczanie języków obcych, literatury, retoryki, historii, nauk matematycznych, przyrodniczych i filozofii. Nauczanie powinno być jednocześnie poszerzaniem i rozwijaniem zamiłowań. Obowiązujące metody to" metoda wykładowa (początkowa), analityczna (kolejna) oraz syntetyczna (podsumowująca).
Prócz tego wyróżnił on 2 fazy nauczania: jasność, tzw. zagłębianie, gdzie nauczyciel tłumaczy uczniowi lekcję oraz kojarzenie zwane zagłębianiem postępującym, którego celem jest połączenie dotychczasowych wiadomości ucznia z tymi nowo nabytymi.
System to zgromadzenie i usystematyzowanie nowopoznanych wiadomości,
Metoda to zespół ogólnych prawideł, tez, konkluzji lub strategii postępowania.
3.) hodowanie jest wiązanie zgromadzonej wiedzy lub obrazów z działaniem. Celem tego etapu jest zahamowanie wszystkich namiętności, zachęta do pilnej, systematycznej pracy i racjonalnego myślenia. Stadium to dobiega końca o ile wychowanek nabiera umiejętności pokonania lenistwa, namiętności i lekkomyślności, kładąc nacisk na spokojne, roztropne i przyzwoite życie.
2.) JAN AMOS KOMEŃSKI
Jego największą zasługą jest stworzenie fundamentów pedagogiki nowożytnej. Był narodowości czeskiej, choć w pewnym okresie pracował w Polsce. Działał w XVII wieku, czerpiąc obficie z reformacji. Napisał słynną "Wielką Dydaktykę", w której zaprezentował dużą część swych zapatrywań na tę naukę pedagogiczną. Głosił, że jak najlepszy system wychowawczy konieczny jest dla rozwoju społecznego. Uprawiał pedagogikę naturalistyczną i preferował demokratyzm w szkole. Wszyscy powinni być objęci obowiązkiem szkolnym, przynajmniej w zakresie podstawowym. Kodeński ułożył pewien schemat przebiegu procesu wychowawczego.
Szkoła macierzyńska swój początek miała przy urodzeniu, kładziono weń nacisk na wychowanie fizyczne. Matka miała troszczyć się o zdrowy i higieniczny tryb życia dziecka oraz odpowiednie zabawy i ćwiczenia. Nie można zapominać o wychowaniu moralnym, nauce pokory i respektu wobec osób starszych a także kształceniu w religii i śpiewie kościelnym.
W szkole języka ojczystego chłopcy i dziewczęta w wieku 6-12 l. uczyli się m.in. czytać, pisać, liczyć, śpiewać w języku ojczystym. Dzieci powinny mieć też rozeznanie w gospodarce, naukach politycznych, fizyce i kosmografii.
Typem szkoły średniej (12-18 l.) była szkoła łacińska. Wyposażała w encyklopedyczne wiadomości. Nauczano tzw. siedmiu sztuk wyzwolonych: triwium, czyli gramatyki, retoryki i dialektyki oraz quadrivium, na które składały się: muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia. Zwraca uwagę jej nieobowiązkowość.
Studia w postaci uniwersytetów stanowiły siedzibę dojrzewającej młodzieży. Na zakończenie nauki odbywano wiele podróży. Dziewczęta także mogły zdobyć wyższe wykształcenie.
Komeński wprowadził system klasowo- lekcyjny, materiał zawarty w programie szkolnym rozdzielił na zajęcia tematyczne i czasowe, a młodzież została przydzielona do klas według swych umiejętności i poziomu wiedzy.
Opracował wzorzec systemu edukacyjnego (szczebli edukacyjnych) edukacyjnych wyznaczył podstawy programowe dla każdego szczebla. Układ programowy był koncentryczny- np. to, co uczeń pojął w szkole podstawowej powracało podczas późniejszej edukacji.
Wychowanie miało odbywać się według określonych zasad: poglądowości ( do nauki prócz regułek potrzebne jest także przedstawienie zagadnienia, jego rysunek), logicznej kolejności, stopniowania trudności, łączenia teorii z praktyką oraz indywidualizacji.
3.) MARIA MONTESSORI. Teoria i praktyka Nowego Wychowania.
Z zawodu lekarka, z zamiłowania pedagog. Całe swoje życie poświęciła wychowaniu dzieci, głównie upośledzonych umysłowo. Według niej osiągnięcie przez takie dzieci poziomu intelektualnego, takiego jak u dzieci zdrowych jest możliwe, lecz wymaga czasu. Długi czas próbowała znaleźć rozwiązanie wychowawcze dla dzieci robotników, które rodzice często pozostawiali samym sobie. Tworzyła domy dziecięce zapewniające dwudziestoczterogodzinną opiekę nad nimi.
Metoda wychowawcza Montessori zakłada silną i zdrową naturę dziecka. Zadaniem wychowania miał być samoistny rozwój tych przyrodzonych zdolności. Wychowawca powinien jedynie delikatnie kierować, pobudzać naturę dziecięcą do działalności twórczej. Już w piątym roku życia dzieci podejmowały próby liczenia i pisania. Zajmowały się one tym, na co miały ochotę- żadnych zajęć im nie narzucano. Nauczyciel miał jedynie sprawować kontrolę nad prawidłowym przebiegiem pracy i pomagać rozwiązywać trudniejsze problemy.
Początkowe ćwiczenia miały zapewnić koordynację wzrokowo- ruchową.
Po osiągnięciu tą metodą pierwszych sukcesów wprowadzono ją na kolejne szczeble szkolnictwa. Uczeń na początku roku dostawał plan zajęć, które powinien zrealizować, by pojąć wyznaczone zdolności.
Samodzielna praca w indywidualnym tempie przynosiła niesamowite efekty, Nikt nie denerwował się ocenami (takich nie było), ponieważ dopiero na końcu nauczyciel wystawiał jedną, końcową, opisową ocenę na podstawie całorocznej obserwacji wychowanka. Niewątpliwą zaletą szkół eksperymentalnych działających na zasadzie metody Montessori jest wychowanie bezstresowe, w którym główny nacisk kładziony jest na rozwój zamiłowań dziecka. Atutem była niewielka ilość przedmiotów, były bowiem podzielone na bloki tematyczne: np. humanistyczny, następnie przyrodniczy. Uczeń mógł zdawać egzamin końcowy kilkakrotnie, egzaminowano go dopóty, dopóki zdał.
Z czasem zaczęło powstawać coraz więcej szkół eksperymentalnych. Przeciwstawiały się one szkołom tradycyjnym, ponieważ zwracały uwagę na psychikę dziecka i jego przyrodzone zdolności. Na ich podstawie dostosowywały program szkolny do poziomu wychowanków.
4.) JAN HENRYK PESTALOZZI- twórca dziewiętnastowiecznego szkolnictwa elementarnego.
W XIX wieku niebywale szybko rozprzestrzeniało się szkolnictwo elementarne. Powodem były głównie idee rewolucyjne. Na początku XIX w., w Europie Zachodniej działał system monitorialny, tzn. w klasie gromadzono większą grupę dzieci, które dzielono na podgrupy dowodzone przez najstarszego ucznia zwanego moniterem. Po upływie ok. 50 lat zaczęto reformować szkolnictwo, do czego w znaczącym stopniu przyczynił się Pestalozzi, twórca szkolnictwa elementarnego. Jego pomysłem były zakłady wychowawcze dla dzieci pochodzenia chłopskiego. Ten dobroczyńca, ojciec szkoły powszechnej napisał dzieła: "Lemart i Gertruda" oraz "Jak Gertruda uczy swoje dzieci", w których zawarł swoje postulaty i skrytykował tradycyjną szkołę.
Opracował teorię nauczania początkowego i programy nauczania dla szkół podstawowych. Metodykę nauczania oparł na psychologii. Stał po stronie metod poglądowych, łącząc wychowanie fizyczne z kształceniem umysłowym, wiedzę z etyką. Wychowanie winno zostać planowane, także w rodzinie. Dla specjalistycznych kadr mają powstać seminaria.
Metodę wychowania Pestalozziego można zawrzeć w kilku punktach:
- postrzeganie istotą nauczania, by było efektywne należy wiązać je z mową,
- należy uczyć od ogółu do szczegółu, od materiału najłatwiejszego do skomplikowanych zadań,
- każdą część materiału należy powtarzać i tłumaczyć, dopóki nie zostanie zrozumiana przez ucznia,
- wykłady i dyktowanie treści nauczania są najlepszą metodą,
- teoria musi być powiązana z praktyką.
5.) ARYSTOTELES
Żył w latach 384-322 p.n.e. Na jego poglądach opierało się wychowanie aż do XVII w.
Założył szkołę w Atenach, tzw. liceum. Wychowanie było podporządkowane państwu i układom politycznym, ponieważ człowiek jest istota polityczną. Tylko w społeczeństwie możemy rozwijać się prawidłowo, dlatego też w nim, już od najmłodszych lat (rodzina), powinien odbywać się proces wychowania. Według Arystotelesa nie każdy człowiek był równy- dzieci, np. nie mogły przebywać w towarzystwie niewolników, ponieważ mogliby oni źle na nie wpłynąć. Przedstawił związki łączące pedagogikę i psychologię. Etykę Arystoteles wypracował na podstawie obserwacji, rozwijał tzw. etykę przyjaźni i współżycia międzyludzkiego. Według mnie negatywne w systemie Arystotelesa jest ograniczanie dostępności edukacji- uczyć mogą się tylko wolni mężczyźni. Do siódmego roku życia dzieci wychowywane miały być w domu rodzinnym, ich życie miało upływać na grach i zabawach. W wieku 7 lat rozpoczynała się "właściwa" edukacja, trwająca ok. 7 lat. Wówczas uczono się czytania, pisania i literatury. Po zakończeniu elementarnego kształcenia przychodził czas na pielęgnację ciała- wychowanie fizyczne przez 7 lat było głównym zajęciem uczniów. Nie łączono kształcenia umysłu i fizjologii- uważano taki proceder za szkodliwy. Pierwsza faza edukacji miała na celu udoskonalenie spostrzegania i pamięci dziecka. Arystoteles sądził, że przedwczesne ćwiczenia fizyczne przynoszą dziecku szkodę, zamiast je w jakiś sposób rozwijać.
6.) STANISŁAW KONARSKI I JEGO REFORMA
Żył w latach 1700-1773. Był pedagogiem, księdzem, pisarzem i poetą. Założył Szkołę Rycerską (tzw. Collegium Nobilium), do której mogli uczęszczać bogaci szlachcice. Swój zakład wychowawczy podporządkowywał on jednak woli magnatów. Co ciekawe każdy wychowanek miał swojego lekarza. Zakazano nauki w języku ojczystym. W swoim dziele pt. "Mowa o kształtowaniu uczciwego człowieka i dobrego obywatela" twierdzi, że uczciwość w wychowaniu powinno stawiać się nad piękną mowę czy tez jakieś specjalizacje. Języków należy uczyć za pomocą nowych, adekwatnych do ówczesnych czasów dzieł. Dużym szacunkiem cieszył się wzorzec moralnego ascety oraz religijne i zgodne z zasadami etyki życie, dlatego też postanowiono te ideały realizować w kształceniu. Dzieciom należy wpoić umiłowanie ojczyzny, w każdym momencie powinny wykazać postawę patriotyczną. Dobry obywatel powinien mieć także gorące serce, odznaczać się obowiązkowością, pracowitością, filantropią oraz miłością bliźniego.
7.) HERBERT SPENCER
Przedstawia człowieka jako silne zwierzę dążące do osiągnięcia potrzebnych mu wiadomości i zdolności. Był zwolennikiem pragmatyzmu i naturalizmu, przedstawił ideę szkoły realnej, która ma powstać dzięki rewolucji społecznej, ekonomicznej i naukowej. Największą wagę położyć trzeba na kształcenie matematyczno-przyrodnicze. Literatura i kształcenie językowe są jedynie niepotrzebną stratą czasu. Wychowanie człowieka powinno obejmować pięć aspektów życia:
- wychowanie fizyczne w teorii i praktyce- każdy powinien orientować się w anatomii, higienie i fizjologii,
- zarobkowanie i zawód. Trzeba zwracać uwagę na odpowiednią ilość nauk matematycznych i technicznych oraz zręczności, nauk ekonomicznych i innych, które ułatwiłyby człowiekowi zrozumienie świata,
- życie w rodzinie, umiejętne zapewnienie ciągłości istnienia i elementy nauk społecznych,
- życie w społeczeństwie, edukacja z zakresie historii i socjologii,
- umiejętne wykorzystanie czasu- gry i zabawy integracyjne na powietrzu, książki, czasopisma