1. DEFINICJA I ZADANIA TECHNICZNE MASZYNY.

Maszyną nazywamy układ powiązanych elementów, z których przynajmniej jeden jest ruchomy, wraz z urządzeniami roboczymi, układami sterowania i zasilania które połączono w celu przetwarzania, obrabiania, przemieszczania lub pakowania. Innymi słowy maszyną nazywamy układ materialny złożony z połączonych elementów, wykonujący określony ruch w celu wykonywania pracy w procesie wytwórczym lub przemiany energii, lub przemiany informacji.

Maszyny realizują zadania techniczne:

- ułatwienie warunków życia przez zmianę (wytwarzanie i przetwarzanie) materiałów w wyniku : 1. dzielenia 2. formowania 3. łączenia

- ułatwianie pracy fizycznych przez zmianę ruchów lub sił czyli przetwarzanie energii w przekładniach techniki napędowej

- ułatwienie kontroli przez zmianę (przetwarzanie informacji) w celu zapewnienia bezpieczeństwa maszyny lub bezpieczeństwa operatora

2. KLASYFIKACJE MASZYN

1. Silniki - zmiana energii na pracę mechanicznę

2. Maszyny robocze - zmiana kształtu stanu lub położenia materiału lub przedmiotu, które z kolei dzielą się na :

1. maszyny technologiczne (obrabiarki, maszyny budowlane, górnicze)

2. maszyny transportowe (pojazdy dźwignice przenośniki)

3. maszyny energetyczne ( pompy, sprężarki )

• maszyny przekształcające energię (silniki sprężynowe, transformatory, akumulatory)

• maszyny przekształcające energię i masę ( kotły parowe, sprężarki, kruszarki)

• maszyny przekształcające energię , masę i informacje (obrabiarki)

• maszyny przekształcające energię i informację ( zespoły automatyki, komputery)

3. FUNKCJE TECHNICZNE UKŁĄDU NAPĘDOWEGO

Układ napędowy maszyny spełnia następujące funkcje:

1. przenosi ruch od źródła napędu (silnika napędowego) do członów

2. przekształca ruch zgodnie z oznaczeniami R-R, R-T, L-L, L-R (R- ruch rotacyjny (obrotowy) T- ruch translacyjny (prostoliniowy))

3. wzmacniania lub osłabiania moment obrotowy lub siłę wywierane przez silnik napędowy.

4. Układy napędowe maszyn, charakterystyki silników, opory ruchu.

W najprostszym układzie napędowym (silnik S, sprzęgło Sp, maszyna robocza M)

Najważniejsze znaczenie dla dopasowania silnika do obciążenia maszyny roboczej, tzn zewnętrzne obciążenie użyteczne, wynikają z realizowanego procesu roboczego, oraz zewnętrzne obciążenia, wynikające z realizowanego procesu roboczego, oraz wewnętrzne obciążenia, wynikają z dynamiki niestacjonarnego ruchu przy rozruchu czyli hamowanie, nawet bez obciążenia.

a)Sprzęgło Sp Stosowany w układach gdzie silniki odpowiednie dla maszyny moc pr.obr.

silnik napędowy—I I—maszyna robocza

b) hamulec H

silnik napedowy S—[ I— przekładnie P—O— maszyna robocza M

c) silnik napedowy S—[ I—przekładnia P—I— maszyna robocza M

d)przekładnik P2—I—koło zamachowe—maszyna robocza M

przekładnik P1—silnik napedowy

e) silnik napędowy S —[ I—skrzynia biegów—(II)—przekładnia głównaP2

SCHEMAT UKŁADU NAPĘDOWEGO POJAZDU ????????????

5. Schematy hybrydowych układów napędowych

Hybrydowa napędy pojazdów w układzie:

1. szeregowym silnik spalinowgenerator akumulator silnik elektrycznyakumulatorkoła.

2. Równoległym silnik spalinowy na kołagenerator akumulator silnik elektrycznyakumulatorkoła.

Model układu napędowego abstrakcyjny lub konkretny, może być nośnikiem informacji o własnościach badanego modelu. Model może być podstawą analizy działania układu, np. pod względem dynamicznym, na podstawie zbudowanego modelu matematycznego.

W przypadku pojazdu samochodowego silnik napędowy musi pokonać następujące opory ruchu:

●opór toczenia Ft=f1·mg·cosα, gdzie mg-siła ciężkości pojazdu, ft-współ. oporu toczenia, α- kąt wzdłużnego pochylenia drogi.

●opór powietrza Fp=cx·(ρv^2/2) ·A, gdzie: A-pow. Czołowa pojazdu, cx-współ. kształtu, ρ- gęstość pojazdu.

●opór wzniesienia Fw=mg·sinα

●opór bezwładności, czyli suma sił bezwładności przeciwstawiających się przyspieszeniu.

6. CHARAKTERYSTYKI SILNIKÓW NAPĘDOWYCH

Za główną charakterystykę mechaniczną należy uznać zalezność momentu obrotowego od prędkości obrotowej T(n)

7. PODZIAŁ OBCIĄŻEŃ

Rodzaje obciążeń:

1. stałe

2. tętniące

3. wahadłowe

4. o charakterze nieustalonym

8. KSZTAŁTOWANIE OBCIĄŻEŃ W MASZYNACH ????????

Obciążenie to całość wszystkich zewnętrznych sił skupionych oraz ciągłych i (lub) momentów, które działają na ciała lub zbiór wzajemnie związanych ciał w związku z realizacją ich funkcji technicznej, wyjąwszy z tej def. reakcje łożyskowe, zwykła nie zaliczana do obciążeń.

Maszyny przenoszą różne obciążenia robocze: mechaniczne, elektryczne, cieplne, obciążenia w stanach przejściowych (rozruch, zmiana prędkości, hamow.). Obciążenia pochodzące od sił zacisku i mas własnych, elementów układu nośnego oraz obciążenia przy transporcie i ustawieniu maszyn.

Podział obciążeń:

●ze względu na funkcję:

-użyteczna, wykorzystywana do realizacji procesów technicznych;

-szkodliwe dla pracy maszyn (dynamiczna lub lokalna), (np. wejściowe lub krawędziowe)

●ze względu na charakter zmian obciążenia w czasie:

-stałe spowodowane siłami ciężkości lub siłami zacisku wstępnego

-zmienne (stacjonarne i niestacjonarne)spowodowane nierównością procesu roboczego w silniku (np. spalinowym), wewnętrzną dynamikę (rozruch, hamowanie, rewersowanie, przyspieszenia mechanizmów ogniw niewyrównoważenia), oraz nierównomiernością procesu eksploatacyjnego maszyn ( np. procesu obróbczego maszyn technologicznych o ruchu przerywanym, wibracyjnym lub uderzeniowym)

Ze względu na charakter zmian w czasie obciążenia można podzielić na zdeterminowane, gdy wywołujące je zjawiska w czasie i przestrzeni mają taki sam przebieg a wartość obciążenia w dowolnej chwili można wyznaczyć, oraz losowe gdy w wyniku wystąpienia niespodziewanych zjawisk zarówno największe obciążenie jak iczas od początku reakcji do osiągnięcia wartości max mają charakter stochastyczny.

Stan obciążenia można optymalizować przez:

1)polepszenie równomierności, rozkładu obciążeń i naprężeń.

2)zwiększenie dróg przenoszenia obciążenia

3)zapewnienie samoadaptacji mechanizmów i elementó konstrukcji do zmieniających się warunków obciążenia, wyrównoważenie sił statycznych i dynamicznych.

4)zmniejszenie lub łagodzenie obciążeń uderzeniowych

5)zapewnienie minimalizacji zużycia energii przez maszynę (zmniejszenie energochłonności procesów i zmniejszenie strat energii dzięki wysokiej sprawności)

W procesie obciążenia można wyróżnić pewne stadia przy założeniu stacjonarności procesu losowego (tzn, że związki parabolistyczne nie ulegają zmianie przy przesunięciu chwili rozpoczęcia analizy) i energodyczności procesu (tzn. że losowość procesu umożliwia wyznaczenie cech parabolistycznych na podstawie pojedynczych obserwacji)

Charakter przebiegu rozkładu obciążeń:

a)średnie warunki występują w większości intensywnie eksploatowanych maszyn.

b)średnie warunki pracy odpowiadają normalnemu rozkładowi występują w większości uniwersalnych maszyn

c)lekkie warunki pracy występują w uniwersalnych obrabiarkach do skrawania metali

d)ciężkie warunki

Przyczyny nierównomierności obciążeń:

-odkształcenie postaciowe i stykowe ( konstrukcja)

-niedokładność wykonania i błędy montażu ( technologia)

-tarcie i zużycie

Skutki nierównomierności obciążenia :

- zmniejszenie nośności

- mikropoślizgi

- lokaln zmiany sztywności stykowej

- ugięcia

- przemieszczenie elementów

- koncentracja obciążenia

- zmiany cielne

- tłumienie drgań

9. WYMIEŃ PODSTAWOWE ZJAWISKA I PROCESY W MASZYNACH

Proces projektowania wytworu wymaga przewidywania, dla pełnego cyklu jednego życia, tych zjawisk, które mają istotny wpływ na trwałość i niezawodność urządzenia. Uwzględnienie ich jest warunkiem właściwego doboru cech konstrukcyjnych. Ze względu na mnogość, różnorodność oraz wzajemne powiązania zjawisk występujących w czasie eksploatacji maszyn niemożliwe staje się dokładne i wnikliwe rozpatrywanie każdego z osobna. Niektóre zjawiska, procesy są modelowane (np. tarcie, pełzanie, relaksacja) inne natomiast podlegają ocenie ( np. zużycie).

Procesy, czyli zjawiska zachodzące w czasie mogą mieć znacznie zarówno pozytywne (np. sprzężenia cierne, zmniejszenie oporów ruchu) jak i negatywne (np. zużycie energii, utrata szczelności)

10.   PORÓWNAJ FUNKCJE SPRĘŻYN METALOWYCH I ELASTOMEROWYCH

11.   CHARAKTERYSTYKA, SZTYWNOŚĆ I PRACA SPRĘŻYNY

Przy charakterystyce liniowej (F=R*s lub M=R* α) właściwości sprężyny można scharakteryzować za pomocą jednego współczynnika zwanego sztywnością sprężyny R który dla sprężyn naciskowych lub naciąganych wynosi:

A dla sprężyn skrętowych

12.   TYPY SPRĘŻYN I ICH CHARAKTERYSTYKI

Podział sprężyn ze względu na funkcje:

• Sprężyny siłowe; sprężyny - amortyzatory; drganiowe; silniki sprężynowe; sprężyny pomiarowe, sprężyny zwrotne

Podział ze względu na rodzaj dominujących naprężeń:

• Sprężyny o naprężeniu skręcających, naprężeniach gnących naprężeniach ściskających lub rozciągających , o złożonym stanie naprężeń

Podział na stan obciążenia:

• Skrętowe, naciskowe, rozciągowe

13.   CHARAKTERYSTYKI UKŁADÓW SPRĘŻYN

14.   CECHY KONSTRUKCYJNE (GEOMETRYCZNE I MATERIAŁOWE) I STAN NAPRĘŻEŃ ŚRUBOWEJ SPRĘŻYNY NACISKOWEJ

15.   DEFINICJE OSI I WAŁÓW I ICH PODZIAŁY

16.   ZASADY KSZTAŁTOWANIA WAŁÓW

W projektowaniu wału można przyjąć pewien proces

1) projektowanie wstępne, czyli wkształtowanie wału na podstawie obliczeń wytrzymałościowych i zadanych wymiarów

2) obliczenia sprawdzające wytrzymałości zmęczeniowej, sztywności oraz dynamiki

3) projektowanie ostatecznego ukształtowania wału

17.   UPROSZCZONE OBLICZENIA WYTRZYMAŁOŚCI I SZTYWNOŚCI PRZY PROJEKTOWANIU WAŁÓW

W obliczeniach projektowych wstępnych osi i wałów można wykorzystać poniższe zależności:

• Wymiarowani osi stałych:

przy x_zj = 3 - 5

• Wymiarowanie osi ruchomych

przy x_zo = 4 - 6

• Wymiarowanie wałów:

a) uproszczone ( z obciążenia skręcania przy pominięcie występującego obciążenia przy wyraźnie zwiększonym współczynniku bezpieczeństwa):

przy x_sj= 10- 15

1. uproszczone (z obciążenia skręcającego przy małych obciążeniach zginania):

przy x_sj=4 -6

Sztywność jest podstawowym ograniczeniem osi i wałów. Niedostateczna sztywność zmienia funkcje całej maszyny i funkcje układu wał - łożyska - elementy osadzone. Przy niezadowalającej sztywności należy przewymiarować wał, zwiększając ego wymiary poprzeczne i doprowadzając do zmniejszenie wykorzystania materiału w ograniczeniach wytrzymałościowych.

Jakościowymi charakterystykami sztywności są:

• sztywność wzdłużna
  

• sztywność gięta
  k zależy od warunków zamocowania i obciążenia

• sztywność zginania
  

18.   WYTRZYMAŁOŚĆ ZMĘCZENIOWA WAŁÓW

Obliczenia projektowe wału z uwzględnieniem wytrzymałości zmęczeniowej

Dla ogólnego przypadku wałów można ujednolicić obliczenia traktując osie jako uproszczoną postać wałów (M_s=0) Naprężenia w wałach i obracających się osiach mają cyklicznie zmienny charakter, co powoduje, że skręcanie materiałów w strefie koncentracji naprężeń będzie decydowało o wytrzymałości. Obliczenia projektowe oparte na schemacie wału traktowanego jako belka na podporach przegubowych sztywnych, rzadziej na podporach przegubowych sprężystych, Przy krótszych podporach, korzystniejszych wytrzymałościowo, lecz o nieznanej charakterystyce sprężystej środek przegubu leży w połowie szerokości łożyska. Przy długich podporach ślizgowych podpora przegubowa jest położona w środku ciężkości nierównomiernego rozkładu nacisku p.

Na określonym w ten sposób rozstawie walu należy nanieść punkty przyłożenia obciążania zewnętrznego od osadzonych na wale elementów Wartości i kierunki obciążenia przy wyraźnej asymetrii nacisków między wałem a piastą rozdziela się na dwie części.

Siły działające w płaszczyźnie kół (zębatych walcowych o zębach prostych, ciernych pasowych i łańcuchowych) lub przestrzenny układ składowych sił (koła zębate walcowe o zębach skośnych, stożkowe, ślimakowe) należy sprowadzić do osi wału:

19.   UKŁADY ŁOŻYSKOWAŃ TOCZNYCH WAŁÓW

20.   BUDOWA I KLASYFIKACJA ŁOŻYSK TOCZNYC

Łożysko toczne składa się z dwóch pierścieni (wewnętrznego i zewnętrznego) w łożysku poprzecznym lub dwóch tarcz - obudowy i wału - w łożysku wzdłużnym, między którymi są rozmieszczone elementy (części) toczne, rozdzielone koszykiem (separatorem).

Budowa

- 2 pierścienie (wewn. I zewn.) - łożyska poprzeczne

- 2 tarcze - obudowa i wał - łożyska wzdłużne

- elementy toczne rozdzielone koszykiem

Klasyfikacja

- nominalny kat podziału

- łożyska poprzeczne

- łożyska wzdłużne

- kształt elementu tocznego

- łożyska kulkowe

- łożyska wałeczkowe

- łożyska igiełkowe

- łożyska stożkowe

- łożyska baryłkowe

- możliwość wychylenia pierścieni

- łożyska zwykłe

- łożyska wahliwe

- łożyska samonastawne

- uzupełniających cech geometrycznych

- liczba rzędów

- rozmieszczenie bieżni pomocniczych

- wbudowanie uszczelnienia

- wbudowanie blaszki ochronnej

21.   NOŚNOŚĆ STATYCZNA I DYNAMICZNA ŁOŻYSK TOCZNYCH

Nośność statyczna - obciążenie wywołujące w jednym z dwóch miejsc najbardziej obciążonego styku elementu tocznego trwałe odkształcenie plastyczne
średnica elementu tocznego)

Patrz str. 92

Nośność dynamiczna

22.   TRWAŁOŚĆ ŁOŻYSK TOCZNYCH

Trwałość rzeczywista łożyska tocznego - określona liczba obrotów (L) lub liczby godzin pracy (Lh) przy stałej prędkości obrotowej, aż do chwili pojawienia się pierwszych oznak zniszczenia łożyska ( powierzchniowe zmęczenie materiału, drobne rysy)

Trwałość łożysk tocznych jest ustalona z prawdopodobieństwem 90%

Trwałość łożysk tocznych zmienia się nieproporcjonalnie szybko w stosunku do zmian obciążenia

Np. 2-krotne zwiększenie obciążenia łożyska kulkowego powoduje 2³=8-krotne zmiejszenie jego trwałości

L - trwałość wmowna w mln obrotów przy obciążeniu F

C - nośność ruchowa łozyska

F - obciążenie ruchowe łożyska

q- wykładnik: kulkowe q=3, wałeczkowe q=10/3

Współczynnik trwałości:

23.   USZCZELNIENIA ŁOŻYSK TOCZNYCH

24.   TARCIE W ŁOŻYSKACH ŚLIZGOWYCH

Tarcie - zjawisko fizyczne przeciwdziałające względnemu ruchowi dwóch stykających się ciał lub ruchowi ciała w ośrodku gazowym, lub ruchowi cieczy i gazu w rezultacie którego powstają opory tarcia wyrażone siłami tarcia.

W klasycznym pawie tarcia Amontonsa współczynnik tarcia μ=T/N jest stosunkiem tarcia T do siły normalnej N do powierzchni styku pary ciernej.

Podane poniżej rodzaje tarcia różnią się pod względem wykorzystywanego efektu fizycznego, a także wartościami współczynnika tarcia:

• suche (μ=0,3 - 0,8) nie ma smaru między czopem a panwią

• półsuche (μ=0,1 - 0,3) powstaje na skutek utleniania się czopa (korozja) pod wpływem powietrza a także innych zanieczyszczeń (olej, kurz, woda)

• graniczne (μ=0,1 - 0,3) tarcie na powierzchniach ślizgowych na mikroskopijnej warstewce smaru absorbowanego przez pory metalu o grubości kilku molekuł

• płynne (μ= 0,001 - 0,005) powstaje przy rozdzielenie powierzchni ślizgowych warstewka smaru (film olejowy) ze zrównoważonym ciśnieniem w smarze obciążonej pary ciernej.

• Półpłynne (μ= 0,005 - 0,1) powstaje, gdy grubość filmu olejowego jest za cienka, aby całkowicie rozdzielić nierównomierności powierzchni współpracujących.

25.   ZASADA DZIAŁANIA ŁOŻYSKA ŚLIZGOWEGO HYDROSTATYCZNEGO I HYDRODYNAMICZNEGO

Łożysko hydrostatyczne

Łożysko hydrodynamiczne

- powstaje ciśnienie równoważące zewnętrzne obciążenie

- polega na powstaniu ciśnienia w warstwie czieczy pomiędzy odpowiednio ukształtowanymi powierzchniami na skutek ich względnego ruchu, przy czym współpracujące powierzchnie są całkowicie oddzielone od siebie

- do powstania wyporu hydrodynamicznego niezbędna jest mimośrodkowe ułożenie czopa w łożysku

26.   CHARAKTERYSTYKA OBLICZEŃ ŁOŻYSK ŚLIZGOWYCH

27.   FUNKCJE I RODZAJE PRZEKŁADNI ŚRUBA-NAKRĘTKA

Funkcje:

- przekształcanie ruchu obrotowego w ruch postępowy na znaczna odległość

- przetwarzanie energii ruchu obrotowego w energii ruchu liniowego przy dużych siłach osiowych

- funkcje nastawcze (przekazywanie ruchu z dużą dokładnością i przenoszenie obciążeń)

- funkcje robocze (przekształcanie momentów i sił)

Rodzaje:

- przekładnie ślizgowe

- przekładnie toczne

28.   FUNKCJE I RODZAJE SPRZĘGIEŁ

Funkcje

- łączenie wałów

- wyrównanie niewspółosiowości

- włączanie/wyłączanie przepływu momentu obrotowego

- zmiany dynamiki napędu

Rodzaje

- sprzęgła sztywne

- kołnierzowe (tarczowe)

- łubkowe

- wieloząbkowe

- tulejowe

- sprzęgła samonastawne

- mieszkowe

- sprężyste

- kłowe

- zębate

- krzyżowe Oldhama

- Cardana - kątowe

- synchroniczne

- sprzęgła podatne

29.   FUNKCJE I RODZAJE HAMULCÓW

Funkcje

- zatrzymanie

- zwolnienie

- regulacja prędkości

- pomiar siły hamującej

Rodzaje

- hamulce klockowe

- jednoklockowe

- dwuklockowe

- hamulce szczękowe

- hamulce tarczowe

- tarczowe

- stożkowe

- wielopłytkowe

- hamulce bezzużyciowe

- elektromagnetyczne

- hydrodynamiczne

- elektryczne

30.   ZASADY OBLICZEŃ WYBRANYCH SPRZĘGIEŁ NIEROZŁĄCZNYCH

Sprzęgło kołnierzowe :

31.   ROZRUCH MASZYNY ROBOCZEJ ZA POMOCĄ SPRZĘGŁA CIERNEGO

Rozruch maszyny roboczej z użyciem sprzęgła ciernego można przeanalizować na przykładzie modelu

Dysponując charakterystykami silnika , maszyny roboczej i sprzęgła .

Składa się z II faz :

32.   PODSTAWOWE OBLICZENIA STEROWANEGO SPRZĘGŁA CIERNEGO

33.   ZASADA DZIAŁANIA PRZEKŁADNI PASOWEJ, ELIMINACJA POŚLIZGU TRWAŁEGO I OGRANICZENIE POŚLIZGÓW SPRĘŻYSTYCH

Zasada działania

- należy do grupy przekładni cięgnowych

- składa się z dwóch lub więcej kół rozsuniętych na znaczne odległości

- przekładnia przenosi siły rozciągające (cięgno czynne)

- sprzężenie cierne lub kształtowe

Eliminacja poślizgu trwałego

- napięcie pasa

- zwiększenie współczynnika tarcia (odtłuszczanie koła)

- zwiększyć kat opasania (zwiększyć odległość między osiami)

Ograniczenie poślizgu sprężystego

- stosować pasy sztywne o dużym module sprężystości wzdłużnej E

34.   PODSTAWOWE RODZAJE PASÓW, RODZAJE PRZEKŁADNI PASOWYCH

Podstawowe rodzaje pasów:

- pasy płaskie

- pasy klinowe

- pasy elastomerowe

- pasy synchroniczne

Rodzaje przekładni pasowych:

- otwarte

- skrzyżowane

- półskrzyżowane

- półskrzyzowane z rolką kierującą

- otwarte z wewnętrzną rolką napinającą

- otwarte z dwoma rolkami napinajacyki

- otwarta z rolką kierującą i krążkiem napinajacym

35.   PODSTAWOWE CHARAKTERYSTYKI, CELE I SPOSOBY NAPINANIA PASA W PRZEKŁADNI PASOWEJ

Celem napinania jest prawidłowa praca przekładni

Sposoby napinania:

- przez skręcenie pasów (tylko dla pasów łączonych)

- przez zwiększenie odległości między osiami

- przez zastosowanie rolek napinających

- przez zwiększenie średnicy skutecznej koła pasowego (tylko dla przekładni z pasami klinowymi)

Istnieją następujące metody napinania pasa w przekładni pasowej :

36.   SIŁY W CIĘGNACH PRZEKŁADNI PASOWEJ

So-siła w pasie podczas pracy luzem wywołana wstępnym napięciem pasa

S1-siła w cięgnie czynnym podczas pracy pod obciążeniem

S2-siła w cięgnie biernym podczas pracy pod obciążeniem

Podczas biegu jałowego

Podczas pracy pod obciążeniem

37.   PODSTAWOWE RODZAJE ŁAŃCUCHÓW W PRZEKŁADNIACH ŁAŃCUCHOWYCH

- łańcuchy pierścieniowe (ogniwowe)

- łańcuchy drabinkowe (płytkowe)

- łańcuchy sworzniowe

- łańcuchy tulejkowe

- łańcuchy rolkowe

- łańcuchy zębate

- łańcuchy kształtowe

- bezsworzniowe (haczykowe

- sworzniowe

38.   DEFINICJA PRZEŁOŻENIA I OBSZARY APLIKACJI PRZEKŁADNI PASOWEJ I PRZEKŁADNI ŁAŃCUCHOWEJ

Przełożenie jest stosunkiem wejściowej prędkości kątowej Wa lub obrotowej na do odpowiedniej prędkości wyjściowej Wb nb przekładni przy czym konwencja znaków jest następująca znak + przy zgodnym kierunku prędkości kontowych kół przekładni natomiast znak - przy przeciwnym kierunku iob=±Wa/Wb=±na/nb

Przełożenie - stosunek wejściowej prędkości kątowej lub obrotowej do odpowiedniej prędkości wyjściowej przekładni:

Przełożenie geometryczne - stosunek ilości zębów na kole zębatym do ilości zębów na zębniku:

u=z2/z1

39.   KLASYFIKACJE PRZEKŁADNI ZĘBATYCH

A) od położenia osi kół

- równoległe ustawienie osi

- koła walcowe

- zazębienie zewnętrzne i wewnętrzne

- przełożenie kątowe (przekładnie stożkowe)

- osie kół są wichrowate

- przekładnie śrubowe

- przekładnie ślimakowe

B) od linii zęba

- zęby proste

- zęby skośne

- zęby łukowe

- zęby daszkowe

C) od zarysu zęba

- zarys ewolwentowy

- zarys łukowo-kołowy

- zarys cykloidalny

- zarys prosto-kreślny

D) od zamocowania osi wzgl. Obudowy

- ruchome

- nieruchome

40.   PRZEŁOŻENIA, MOMENTY I PRĘDKOŚCI OBROTOWE NA WAŁACH WIELOSTOPNIOWYCH I WIELOBIEGOWYCH PRZEKŁADNI ZĘBATYCH

41.   TEORIA ZAZĘBIENIA-WSPÓŁPRACA EWOLWENTOWYCH ZARYSÓW ZĘBÓW, POŚLIZGI, LINIA PRZYPORU

Prawo zazębienia:

- dla zapewnienia równomierności ruchu kół (przełożenie i=const) współpracujące zarysy zębów muszą zapewnić, aby normalna NN w dowolnym punkcie styku zębów Y dzieliła w stałym stosunku r1/r2 odcinek O1O2 prostej środki kół łączą.

Linia przyporu - linia prosta wzdłuż której przemieszczają się punkty przyporu czyli miejsce geometryczne punktów przyporu

Poślizg - występuje w punktach przyporu różnych od centralnego punktu przyporu (leżący na linii łączącej środki kół - pkt C)

42.   GEOMETRIA WALCOWEGO KOŁA ZĘBATEGO

43.   KOREKCJA UZĘBIENIA I ZAZĘBIENIA

Korekcja uzębienia - jednego koła

W przypadku małej liczby zębów - podcinanie zębów - czyli ścięcie ewolwenty powyżej koła zasadniczego

Graniczna ilość zębów: teoretyczna: 17, praktyczna: 14

Korekcja zazębienia - przekładni

P-0 lub X-X -wzmacniamy wytrzymałość zębnika, nie zmieniamy odległości osi między kołąmi, stosujemy gdy z1+z2>=2zg

P lub X+X - zmiana odległości osi, większa wytrzymałość na naciski

Patrz również PDF str. 201-204

44.   OBCIĄŻENIE PRZEKŁADNI ZĘBATEJ

- Zmienność losowa ze względu na zmiany przenoszonego momentu obrotowego

- zależy od oporów ruchu i fazy pracy maszyny, mas wirujących czy luzów.

45.   WYTRZYMAŁOŚĆ PRZEKŁADNI ZĘBATEJ

Zęby przekładni oblicza się ze względu na wytrzymałość zmęczeniową i statyczną przy zginaniu oraz ze względu na wytrzymałość zmęczeniową powierzchniową

Patrz również PDF str. 213

46.   CHARAKTERYSTYCZNE CECHY PRZEKŁADNI ŚLIMAKOWEJ

- kąt skrzyżowania osi:

- składa się ze ślimaka i ślimacznicy

- ślimak to koło zębate o małej liczbie zębów śrubowych (z=1-4)\

- ślimacznica to koło zębate o uzębieniu wklęsłym współpracujące ze ślimakiem

- styk liniowy współpracujących zębów (mniejsze zużycie)

- przenoszą duże obciążenia

- cichobieżne

- samohamowne

- nieduża sprawność

- trudność uzyskania dużej dokładności wykonania

- potrzeba dużej dokładności montażu w celu prawidłowego zazębienia

47.   ZALETY I WADY PRZEKŁADNI PLANETARNYCH

Zalety:

- można budować reduktory o dużym przełożeniu

- zwarta budowa

- mała masa

- małe momenty bezwładności

- zmniejszenie obciążenia zazębienia zębów dzięki wielodrożności podpór

- duża smarność

- współosiowość wałów wejścia i wyjścia

Wady:

- podwyższone wymagania dokładności wykonania i montażu

- wyższe koszty wytwarzania

- współosiowość wałów wejścia i wyjścia

So

So

S1

S2

Cięgno czynne

Cięgno bierne

---