Zagadnienia opracowane
Wykład 1
Przyczyny rozwoju nowoczesnego państwa.
Co stało się z postulowanymi priorytetami nowoczesnego państwa?
Doprowadziły do wytworzenia danych państw:
Bezpieczeństwo uniwersalne prawa przeżycia i bezpieczeństwa państwo : suwerenne, legitymizowany monopol państwa na użycie przymusu fizycznego.
Wolność osobiste prawa wolnościowe państwo konstytucyjne: niezbywalne prawa ludzkie, podział władz, parlamentarna zasada większości.
Równość praw politycznego udziału i współdziałania państwo prawne: polityczne demokracja, suwerenność narodu, powszechność i równość prawa wyborczego.
Braterstwo prawa socjalne państwo socjalne: nowoczesne państwo dobrobytu.
Ochrona środowiska naturalnego prawa ekologiczne państwo ekologiczne: konstytucjonalizacja ochrony środowiska naturalnego.
Proszę omówić etapy rozwoju nowoczesnego państwa.
Wpływ wojen światowych na rozwój nowoczesnego państwa.
Do pierwszej wojny światowej historia świata była w wysokim stopniu Europocentryczna, dotyczyła przede wszystkim Europy i przez Europe była kształtowana.
Kształtowanie nowoczesnego państwa po II wojnie światowej.
Po drugiej wojnie światowej rozszerzył się proces dekolonizacji prowadzący do powstania suwerennych państw w miejsce dotychczasowych kolonii krajów europejskich.
Wpływ przemian demokratycznych na rozwój nowoczesnego państwa.
Demokratyczne przemiany od połowy lat 70 do roku 1989 były następstwem kryzysu legitymizacji państw autorytarnych.
Rola państwa w kształtowaniu narodu.
Organizacja państwowa odgrywa decydującą rolę w oddziaływaniu na procesy przemian i wykształcanie właściwych dla narodu cech. Proces powstawania narodu jest historycznie rzecz ujmując wtórny w stosunku do procesu powstawania państwa, gdyż państwo jako instytucja istniało zanim uformowały się narody.
Cechy wspólnoty narodowej.
Język
Terytorium
Wspólnota pochodzenia
Wspólny sposób życia
Religia
Tradycja
Obyczaje
Wspólnota losów historycznych i politycznych.
Państwo, jako ważny instrument narodowo twórczy.
W procesie formowania się narodu, państwo odgrywało wielką rolę przejawiając się w tym, że:
Tworzyło ramy zewnętrzne, w których dokonywały się procesy integracji kulturalnej, językowej, ekonomicznej.
Powodowało powstawanie wspólnoty losów historycznych szczególnie w stosunku z obcymi.
Tworzyło wspólnotę dla całego tworzącego się narodu, ideologię polityczną, odwołując się stopniowo coraz bardziej do treści narodowych.
Popierało działalność kulturalną, funkcjonalną wobec procesu tworzenia się narodu( np. w Polsce w postaci literatury, narodowego szkolnictwa.)
W wielu wypadkach było promotorem powstania religii narodowej.( np. kościół anglikański)
Wpływ cywilizacji przemysłowej na kształtowanie narodów.
Procesy modernizacji prowadzące do wytworzenia się państwa narodu.
Narastająca kontrola władzy politycznej nad rządzonymi wyrażająca się w:
Rosnącej sile militari
Rozwoju kapitalizmu
Społecznych i technologicznych skutkach industrializacji.
Relacje państwo naród.
Państwo – może obejmować ludzi na określonym terytorium przynależnym do danego narodu. W państwie mogą również żyć członkowie wielu narodów i może być ono wspólnotą wielonarodową na określonym terytorium.
Narodowość- służyła do określania zbiorowości etniczno- językowej, naród był zaś pojmowany, jako produkt historii państwowości, zbiorowość zorganizowana politycznie, o granicach zależnych od swej wewnętrznej żywotności i zdolności cywilizacyjnej.
Państwo narodowe.
Nowożytna koncepcja państwa narodowego nie ograniczała się do sfery politycznej. Następuje stopniowo, co ma niesłychanie istotne znaczenie dla funkcji państwa. Funkcja władzy politycznej i ekonomicznej wraz z umacnianiem się państwa narodowego dochodzi do utożsamiania władzy politycznej z państwem.
Nacjonalizm.
Definicja państwa.
Państwo to - szczególny typ organizacji politycznej, która kontroluje podstawowe środki przymusu na określonym terytorium, autonomicznej w swoim funkcjonowaniu, a zarządzanie nią następuje wspólnie za pomocą formaalnie ustalonych norm.(praw lub ideologii)
Wg. Webera- polityką nazwalibyśmy dążenie do udziału we władzy lub wpływania na nią, czy to między państwami czy w ramach państwa między obejmowanymi przez nie grupami ludzi.
Wykład 2
Rewolucja to.
Rewolucja to:
Szczególny okres historyczny, w którym występuje możliwość zastąpienia panowania jednej władzy przez drugą lub też jej przejście z jednej formacji społeczno- ekonomicznej do drugiej.
Każde przejęcie władzy krwawe i zbrojne oraz zmiany ustroju.
Obalenie rządu od środka państwa, czyli przez opozycję wewnętrzną.
Transformacja systemy politycznego.
Proces polityczny, czyli zespół zmian zachodzących w następujących po sobie stadiach rozwojowych, których wynikiem są określone przeobrażenia.
Definicja rewolucji.
Punkt wyżej.
Przewrót polityczny.
To gwałtowna zmiana polityczna, która zachodzi w formie zamachu stanu lub puczu.
Zamach stanu.
Jest dziełem ludzi z aparatu władzy lub samych panujących.
Pucz.
Jest dziełem politycznym autsajderów, czyli ludzi pozostających poza władzą.
Rewolta.
Przewrót charakteryzujący się brakiem realnego projektu rewolucyjnego, występuje zazwyczaj w obronie zagrożonej przez samowolę władzy lub jej poszczególnych eksponentów. Cechuje się żywiołowością i brakiem zorganizowania, może ograniczać się do walki o cele bliskie i lokalne.
Rodzaje rewolucji.
Kryterium historyczne:
Husycka ( Czechy)
Purytańska ( Anglia)
Niepodległościowa ( USA)
Burżuazyjna (Francja)
Bolszewicka( Rosja)
Narodowa(Turcja)
Komunistyczna( Chiny)
Kryterium celu:
Personalne polegające na gwałtownym obaleniu panującego.
Konstytucyjne, w wyniku, których zostają usunięte konstytucje
Socjalne, polegające na gwałtownym obaleniu podstaw prawnych, na których opiera się życie społeczne.
Religijne
Gospodarcze będące wynikiem zmierzchu feudalizmu i wzrostu znaczenia miast dla mieszkańców.
Kryterium siły rewolucyjnej:
Wojskowe, gdzie siłą działającą jest wojsko
Parlamentarne, dokonywane w obrębie parlamentu
Masowe, w którym udział bierze cały lud.
Kryterium paradygmatu:
Żakerie – rewolucje chłopskie
Rebelie
Rewolucje jakobińsko- komunistyczne
Spiskowe, zamachy stanu
Masowe, zbrojne insurekcje.
Bezpośrednie przyczyny rewolucji.
Pojawienie się konkurentów mających alternatywne w stosunku do władzy żądania.
Poparcie tych rządów przez znaczną część ludności.
Rządowa niezdolność lub niechęć do zlikwidowania alternatywnych koalicji lub poparcie ich rządami.
Fazy rewolucji.
Niepokoju społecznego, niezadowolenia i wrzenia,
Niepokoju ogarniającego intelektualistów, którzy formują ideologie zawierające wizje nowego porządku społecznego.
Powstanie organizacji celowych przygotowujących rewolucję, ukierunkowanych na realizację określonego celu przygotowujących rewolucję, jej program polityczny, ekonomiczny, będący podstawą mobilizacji szerokiego poparcia dla ludzi.
Wybuch rewolucji
Władze sprawowane przez grupy umiarkowane
Mobilizacja grup ekstremistycznych, obawiających się, że umiarkowani nie bronią rewolucji i jej zdobyczy.
Przejęcie władzy przez ekstremistów i terroru mającego na celu zwalczanie kontrrewolucji.
Opadanie fali terroru, stabilizacji nowego porządku lub restauracji porządku starego.
Transformacje systemów demokratycznych.
Od 1925-1990 – na świecie przeważał system demokratyczny.
1922 - na 64 państwa – 29 demokratycznych ( 45,3%)
1962 – na 111 państwa – 36 demokratycznych (32,4%)
1973 – na 122 państwa – 30 demokratycznych ( 24,6%) – najgorszy punkt.
1990 – na 129 państw – 58 demokratycznych (45%)
Warianty przechodzenia od nie-demokracji do demokracji w ostatnich dziesięcioleciach.
Transformacja systemowa pod obcą kuratelą – dokonana przez siły zewnętrzne (Japonia, Włochy, Niemcy)
Rewolucja mas (społeczna)- dokonana przez siły własne( Iran, Rumunia)
Przewrót wojskowy (wojsko przeciwko władzy) – (Portugalia -1974, Paragwaj -1989)
Kapitulacja reżimu – częstszy wariant ( Grecja 1974, Argentyna 1982)
Reforma systemu: dwa rodzaje:
Reformowanie ogólne w porozumieniu z opozycją,
Wybory- na początku nie całkiem demokratyczne, przywrócenie urzędu prezydenta.
Polska przeszła do systemu demokratycznego przy pomocy reformy systemu (okrągły stół kalendarz działań wykontraktowany scenariusz.
Oblicza globalizacji.
Wg. Giddensa:
Globalizacja to w gruncie rzeczy mit a najwyżej kontynuacja dawnych trendów.
Globalizacja to zaawansowany proces oznaczający, że żyjemy w świecie bez granic gdzie następuje pewna erozja, państwa narodowego i dominuje technologia informacyjna, która tworzy sieć komunikacyjną dla wszystkich.
Globalizacja – to proces, w którym zaczynają tracić na znaczeniu granice państw narodowych; wzrasta znaczenie zjawisk ekonomicznych, politycznych , socjalnych, kulturowych w rozwoju społeczeństw narodowych a ich oddziaływanie ma charakter globalny.
Konsekwencje globalizacji.
Pozytywne :
Globalizacja ekonomiczna osiągnięta dzięki usunięciu barier handlu, kapitału i towaru promuje konkurencję, efektywność, pomnaża miejsca pracy, podwyższa, jakość towarów i usług.
Globalizacja jest nośnikiem rozwoju nowych technologii oraz przyciąga interesantów.
Globalizacja opłaca się wszystkim ponieważ technologie wymagają wiedzy i kompetencji a więc lepszego wykształcenia.
Negatywne:
Jest odpowiedzialna za zdeformowany ustrój społeczny
Ogranicza rozwój kultury
Oznacza erozję, społeczeństw obywatelskich i utrudnianie procesów demokratycznych i Re- demokracji.
Doprowadza do ruiny państwo narodowe.
Odpowiada za destabilizacje polityczną na świecie.
Państwa i polityka w obliczu globalizacji.
Polska i państwa Europy wschodniej i środkowej a proces globalizacji i integracji.
Czym jest globalizacja.
Globalizacja to zjawisko:
O globalnym zakresie
Powodowane przez dynamiczne zmiany środowiska i sposobów ludzkiej aktywności.
Owocującym istotnymi- pozytywnymi i negatywnymi zmianami ludzkiej egzystencji.
Globalizacja 4 zalecenia:
Umiarkowanie w zakreślaniu celów
Szacunek dla dorobku poprzednich pokoleń
Partnerstwa w stosunkach międzynarodowych, międzyludzkich, międzyrasowych, międzykulturowych, między religijnych, między cywilizacyjnych.
Odpowiedzialność nie tylko za byt współcześnie żyjących, ale także za przyszłe pokolenia.
Wykład 3
Unitarno- autorytarny model integracji. Idea napoleońska.
Cesarstwo Napoleona Bonaparte było przejawem podejścia autorytarnego procesie jednoczenia się Europy. Cesarstwo wyrosło na gruzach rewolucji francuskiej i jej ideały legły w wysokiej mierze u podstaw koncepcji europejskich samego Napoleona. Rewolucja francuska rozbudziła aspiracje narodów, znajdując odzwierciedlenie w uchwalonej 26 sierpnia 1789r deklaracji praw człowieka i obywatela. Prawa te wcześniej formułowano już w angielskiej karcie praw z 1689 i amerykańskiej deklaracji niepodległości. Podporządkowując sobie w mniejszym lub większym stopniu niemal całą Europę, Napoleon przenosząc doświadczenie francuskie w zakresie zarządzania krajem, tworzył podwaliny pod nowoczesną administrację europejską. Kodeks Napoleona wywarł wpływ na ustawodawstwo kilkudziesięciu państw.
Nazistowski nowy ład europejski.
Idea nazistowskiego ładu europejskiego w zarysie znalazła objaśnienie w pierwszych programach ruchu. Wizję przyszłości Hitler sformułował w „ Mein Kampf” ostateczny projekt wykreował z Niemiec państwo centralne, otoczone trzema dużymi związkami krajów. Były to:
WESTBUND – obejmujący Belgię, Holandię, i północną Francję
NORDBUND – jednoczący kraje skandynawskie
OSTBUND – obejmujący ziemie na wschód od Niemiec, aż po Gruzję, z krajami nadbałtyckimi Polską i Ukrainą włącznie. Autorytarne i totalitarne rządy faszystowskie jedynie pozornie oddały perspektywę jedności Europy opartą na zgodzie społecznej.
Bolszewizacja Europy wschodniej.
Instytucje służące polityce uniformizacji Europy wschodniej.
Płaszczyzna ideologiczno – polityczna: KOMIFORM (1947-1956)
Płaszczyzna ekonomiczna – RWPG (1949-1991)
Płaszczyzna wojskowa – układ warszawski (1955-1991)
Federalno demokratyczna koncepcja integracji.
Proces obumierania państwa postkomunistycznego.
Przejawia się w:
Prowadzeniu do samolikwidacji instrumentów rządzenia niezbędnych każdemu państwu narodowemu.
Odcentrowieniu państwa, czyli na osłabianiu ośrodka artykułującego i egzekwującego interes i przekształcaniu go w system sieci.
Komercjalizacji państwa, czyli przekazywaniu zadań państwowych tworzonym agendom komercyjnym, które w sposób niekontrolowany dysponują środkami publicznymi.
Perspektywy dla państwa narodowego.
Widoczne są w dwóch wymiarach:
Pesymistycznym: zgodnie, z którym państwo narodowe odchodzi do lamus historii i śpiewa mu się pieśń pogrzebową
Optymistyczny – lub bardziej realistycznym zgodnie z którym państwo narodowe w obliczu procesu internacjonalizacji i integracji europejskiej trzyma się dość dobrze i ma przed sobą perspektywy.
Wykład 4
Kształtowanie się państwowości.
Zasada równowagi sił.
System bipolarny.
Inaczej dwubiegunowy, polegał na istnieniu dwóch zinstytucjonalizowanych aliansów, wypartych odmiennością ideologiczną zakładająca stały, wzajemny konflikt.
Geopolityka.
Wpływ środowiska naturalnego w tym klimatu na politykę był już dla świata antycznego czymś oczywistym. Termin „Geopolityka” sformułował Rudolf Kjellen pod koniec dziewiętnastego wieku. Za twórców geopolityki uważa się:
Alfreda Thayera Manana,
Halforda Jana Mackindera
Karla Haussnoffera
Teza Mackindera „ kto panuje nad wschodnią Europą panuje nad „sercem lądu” kto panuje nad „sercem lądu” panuje nad wyspą świata a kto panuje nad wyspą świata panuje nad światem. Jego teoria legła u podstaw powołania do życia NATO.
Wojna
w wersji klasycznej definicję wojny „ Niesprawiedliwej ” ,przedstawił Cyceron w tekście zatytułowanym „ O państwie”. Wojny niesprawiedliwe to takie, które wszczyna się bez powodu. Poza koniecznością ukarania wrogów albo ich odparcia nic wojny nie usprawiedliwia.
Huig de Groot 1583-1645 - w „trzech księgach o prawie wojny i pokoju” (1965) „Wojny sprawiedliwe można jedynie prowadzić w obronie zagrożonych praw natury”
Geoffrey Blainey – współczesny historyk australijski, wyróżnił siedem współczynników oceniania siły potencjalnego przeciwnika:
Poziom wiedzy lub zapomnienia o rzeczywistości wojny oraz cierpieniach z wojny wynikających.
Nacjonalizm oraz inne formy ideologii
Stan gospodarczy państwa oraz wynikająca z niego zdolność do prowadzenia zaplanowanej wojny.
Typ osobowości oraz doświadczenie podejmujących decyzję o wojnie.
Siła militarna oraz zdolności skutecznego zastosowania tej siły na potencjalnym teatrze wojny.
Ocena jak zachowują się inne narody w przypadku wojny.
Ocena stopnia wewnętrznej spójności oraz jedności albo wewnętrznego rozdarcia i konfliktów w obrębie społeczeństwa własnego jak i przeciwnika politycznego.
Wojna defensywna i ofensywna.
Wykład 5
Państwo i prawo.
Historyczne typy państwa mają właściwe im typy prawa, państwo jest wyrazem polityki państwa.
Reakcja państwa na niezastosowanie się do wskazań prawa może przybrać postać sankcji, kary, egzekucji lub sankcji nieważności.
Prawo jest zjawiskiem społecznym występującym w państwie. Państwo stanowi prawo za pośrednictwem swoich organów prawodawczych. Prawo to jest wyrazem woli państwa i służy do realizacji celów państwa.
Prawo określonego państwa stanowi zespół określonych norm postępowania ustanowionych lub uznawanych przez państwo, wyrażających interesy znaczących gr. społ. w państwie, zmierzających do utrwalenia rodzaju stosunków społ. korzystnych dla tych grup.
Pojęcie prawa.
Prawo z reguły sprzyja rozwojowi społeczeństwa i pobudzaniu jego wytwórczości oraz sprzyja pomnażaniu dóbr kulturowych. Prawo to zespół norm prawnych o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, ustanowionych lub uznawanych przez państwo, których realizacja zabezpieczona jest zagrożona użyciem przymusu.
Gałęzie prawa
Gałęzie prawa to jednorodne dziedziny prawa, regulujące materie zbliżone i możliwe do skupienia w jednej gr. Tematycznej.
Nalezy wymienić następujące gałęzie prawa:
- prawo konstytucyjne
- prawo administracyjne
- prawo finansowe
- prawo cywilne
- prawo rodzinne
- prawo rolne
- prawo karne
- prawo karne procesowe
- prawo procesowe cywilne
- prawo międzynarodowe prywatne
Normy postępowania prawnego.
Instytucja prawna - całokształt albo zespół norm prawnych regulujących jakiś typowy stosunek społeczny.
Podział zachowań:
- zgodne z normą
- niezgodne z normą
- normy dane - nie odnoszą się do zachowań.
Normy postępowania - są to pewne wypowiedzi, które wskazują komuś sposób zachowania w określonych sytuacjach. Normy postępowania są wytworem ludzi i są adresowane do ludzi. Możemy je podzielić na:
- n. indywidualne
- n. generalne
- n. bezwzględne
-n. względnie obowiązujące.
Normy prawne
Normy prawne - to normy postępowania ustanowione lub uznane przez państwo, wyrażone w aktach normatywnych. Są to ogólne i abstrakcyjne reguły stworzone na podstawie przepisów prawnych, które określają adresata i warunki powinnego zachowania się, reguły tegoż zachowania się oraz konsekwencje zachowania niezgodnego z powinnością. Mają one okresloną strukturę wynikającą z treści normy, na którą składa się: hipoteza, dyspozycja, sankcja.
Prawo a polityka Prawo jest instrumentem realizacji interesów rządzących, proces decydowania politycznego jest całkowicie uzależniony od prawa, polityka i prawo pozostaję ze sobą w relacjach zależności. Jeśli prawo traktujemy jako system norm, to za jego odpowiednik w sferze polityki możemy uznać system norm politycznych.
Gospodarka a polityka.
Relacje między gospodarką a polityką można analizować na rożnych poziomach ogólności – na różnych płaszczyznach. Prof. E. Zieliński „ prawo jest wyrazem polityki państwa i bardzo ważnym środkiem realizacji tej polityki”
Po pierwsze – można badać zależności między ekonomią a polityką.
Po drugie - można analizować wpływ poszczególnych wskaźników określających rozwój ekonomiczny, na system polityczny, jego stabilność przemiany.
Po trzecie – przedmiotem analizy może być problem relacji między gospodarką i władzą w rożnych systemach gospodarczych.
Po czwarte- można podjąć próbę odpowiedzi na pytanie jak określona polityka ekonomiczna lub stan gospodarki wpływa na proces polityczny, postrzeganie elit władzy, większości rządzącej.
Współzależność między ekonomiką a polityką określają cztery typy relacji:
Pierwotna determinacja polityki przez ekonomikę w znaczeniu pierwotności genetycznej, strukturalnej i funkcjonalnej.
Odzwierciedlenie stosunków ekonomicznych, zróżnicowania potrzeb i interesów sprzeczności gospodarczych w sferze polityki, co wyraża formuła, że polityka jest skoncentrowanym wyrazem ekonomiki.
Względna autonomia i immamentność polityki, wtórny kreatywny wpływ polityki na ekonomikę.
Relacje między ekonomiką a polityką analizuje Marks w kontekście stworzonej przez niego koncepcji panowania klasowego.
Według Parsonsa na system społeczny składają się cztery powiązane ze sobą i wypełniające właściwe im funkcje podsystemy: ekonomiczny, technologiczny, polityczny, kulturowy,
W. Jakóbik wyróżnił cztery modele gospodarki kapitalistycznej:
Konkurencyjny kapitalizm anglo-amerykański
Europejski model „społeczny” gospodarki rynkowej,
Nordycki kapitalizm gospodarki negocjacyjnej
Kapitalizm azjatycki ( głównie japoński)
Zarówno w europejskim systemie gospodarki rynkowej, jak i w modelu nordyckiej gospodarki negocjacyjnej rząd aktywnie oddziałuje na rynek.
Wykład 6 na poczcie ipsism-u
Wykład 7
Czym jest władza.
Pojęciem władza określa się stosunki międzyludzkie polegające na ukierunkowaniu zachowań innych ludzi nie tylko zgodnie z ich wolą, ale i wbrew jej.
Typy władzy uwzględniające ich charakter.
Typ władzy uwzględniając ich charakter:
Indywidualny
Wspólnotowy
Publiczny
Właściwe dla publicznego typu stosunki władzy mają trojaki charakter:
Władzy ekonomicznej
Władzy ideologicznej
Władzy politycznej
Władza polityczna.
Władza polityczna podobnie jak ekonomiczna i ideologiczna w dużych strukturach społecznych ma trzy poziomy:
Władza polityczna ma trzy poziomy:
Panowanie
Rządzenie
Zarządzanie
Z relacji władzy politycznej i podporządkowania mamy do czynienia w tych grupach społecznych, w których więzi między ludźmi mają charakter bezosobowy, opierają się na tym, że wszyscy podlegamy tym samym ośrodkom decyzyjnym, tym samym obowiązującym grupą normom postępowania.
Powody podejmowania i sprawowania funkcji władczych przez część członków społeczności.
Są różnorodne, najczęstsze z nich to:
Skłonność do pełnienia ról przywódczych,
Poczucie obowiązku przewodzenia społeczności.
Zachłanność na korzyści związane z pełnieniem funkcji władczych.
Konstatacja Bertranda Russela:
„żądza władzy i żądza sławy są najsilniejszymi z ludzkich rządz”
Podział władzy
To idea polityczna i zasada ustrojowa, która stała się przesłanką demokratycznych i racjonalnych rozwiązań ustrojowych współczesnego państwa. Koncepcja trójpodziału władzy na ustawodawczą wykonawczą i sądowniczą harmonizowała wedle Monteskiusza z wizją umiarkowanego. Idea podziału władzy w rozwiniętej postaci wywodzi się od angielskiego myśliciela Johna Lock’a ( dwa traktaty o rządzie 1690) i w wersji najbardziej powszechnej od Monteskiusza „o duchu praw” 1748. Władza miała być oparta na idei podziału i równowagi czyli jednak władza miała powściągać w zapędach uzurpatorskich.
Wymień funkcje władzy politycznej.