ardzo zaraźliwa choroba zwierząt głównie przeżuwaczy przenoszona na ludzi przez kontakt ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego. Obecnie wąglik występuje głównie u zwierząt. U ludzi zdarza się rzadko i występuje głównie w krajach w których nie prowadzi się nadzoru weterynaryjnego nad zwierzętami domowymi.
Choroba wywołana jest przez Gram-dodatnią, względnie beztlenową, zarodnikującą laseczkę wąglika (Bacillus anthracis) posiadającą otoczkę. Zarodniki wąglika są oporne na czynniki fizyczne i charakteryzują się zdolnością do wieloletniego przeżywania w glebie oraz w produktach pochodzenia zwierzęcego.
Do zakażenia dochodzi głównie drogą kontaktu bezpośredniego przez skórę lub drogą pokarmową przez spożycie zakażonego mięsa. W sprzyjających okolicznościach może dojść do zakażenia drogą oddechową.
Po zakażeniu przetrwalniki uwalniają się z otoczek w przeciągu paru godzin i zaczynają wytwarzać toksynę odpowiedzialną za powstawanie obrzęków i marwicy. Jeżeli do zakażenia dochodzi przez skórą wąglik rozwija się jako:
Krosta złośliwa (pustula maligna) - Po okresie wylęgania trwającym około 7 dni w miejscu wtargnięcia laseczki wąglika pojawia się plamka przkształcająca się w grudkę a następne w pęcherzyk wypełniony płynem surowiczym lub krwistym często z ciemnym punktem w środku. Następnie tworzy się owrzodzenie pokryte czarnym strupem a skóra wokół niego staję się zaczerwieniona. Zmianom tym mogą towarzyszyć zmiany ogólne w postaci stanów gorączkowych z dreszczami, bólem głowy i zapalenie okolicznych naczyń i węzłów chłonnych.
Obrzęk złośliwy (oedema malignum) - W niektórych przypadkach w przebiegu postaci skórnej zakażenia nie dochodzi do powstania czarnej krosty, z miany miejscowe wystęlpują w postaci znacznego obrzęku okolicznych tkanek. W tych przypadkach skóra przyjmuje charakterystyczną fioletową barwę.
W zakażeniach przez błony śluzowe drogą wziewną laseczki wąglika uwalniają się w węzłach chłonnych śródpiersia, w których powstają zmiany o charakterze marwiczym powodujące krwotoczne zapalenie śródpiersia, któremu często może towarzyszyć zapalenie płuc. Postać płucna możę również rozwinąć się bez zajęcia węzłów chłonnych śródpiersia. W obu przypadkach choroba przebiega szybko, charakteryzuje się nagłym początkiem z wysoką gorączką, dreszczami, kaszlem, krwiopluciem, dusznością i sinicą.
Postać żołądkowo- jelitowa do której dochodzi po spożyciu surowego, niedogotowanego mięsa zakażonych zwierząt obecni rozwija się bardzo rzadko. Po dostaniu się przetrwalników do błony śluzowej jelita oraz do węzłów chłonnych wydzielana przez laseczkę wąglika toksyna powoduje krwotoczną martwicę węzłów chłonnych. Choroba ma ciężki przebieg, rozpoczyna się wymiotami, bólami brzucha do których w późniejszym okresie dołącza się biegunka ze śluzowo-krwistymi wypróżnieniami oraz wysoka gorączka z objawami ciężkiej toksemii.
Obecność bakterii we krwi w każdej z postaci może spowodować wystąpienie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Rozpoznanie ustala się po wykryciu bakterii w wymazach ze zmian skórnych a w postaciu płucnej z wymazów z gardła lub plwociny.
W rozpoznaniu bardzo ważny jest wywiad dotyczący możliwości zakażenia w związku z wykonywaną pracą.
Leczenie polega na podaniu penicyliny w dawkach uzależnionych od postaci choroby. Niekiedy podaje się tetracykliny lub chloramfenikol.
W przypadkach kiedy leczenie jest włączone zbyt późno najczęśćiej z powodu mylnego rozpoznania często dochodzi do zgonu pacjenta.
|