Prawo rzeczowe


Wykład 1 - 24.02.2010 r.

Potrzebne ustawy:

Przedmiot stosunku cywilnoprawnego (Z. Radwański Prawo cywilne, część ogólna str. 116).

- szerokie rozumienie: dozwolone, nakazane, zakazane zachowanie się człowieka polegające na działaniu bądź zaniechaniu.

lub obiekt:

Rzeczy art. 45 k.c.

Res corporales czyli tylko przedmioty materialne. Wg definicji prof. Wasilkowskiego rzeczami są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione, że w obrocie (stosunkach gospodarczych) mogą być traktowane jako dobra samoistne.

Rzeczą nie jest universitas rerum (zbiór rzeczy), ale może się on stać przedmiotem czynności cywilnoprawnej.

Rzeczy sui generis, których nie można traktować jak rzeczy np. tkanki i narządy czyli wyodrębnione części ciała ludzkiego (z wyjątkiem krwi i protez) są wyjęte z obrotu (extra commercium) pobrane ex mortum lub ex vivo, dotyczy ich ustawa transplantacyjna z 2005 r.

Pobranie ex mortum - obowiązuje zasada braku sprzeciwu (Centralny Rejestr Sprzeciwów), a nie zasada zgody. Wola rodziny nie ma tutaj znaczenia, chyba, że rodziców dzieci nieposiadających zdolności do czynności prawnych, chyba, że pacjent wyraził sprzeciw w ich obecności.

Pobranie ex vivo - dotyczy tylko wybranych organów i tkanek, dokonywane tylko w celach leczniczych, ze wskazaniem na czyją rzecz może to nastąpić i za wyraźną zgodą dawcy.

Klasyfikacja rzeczy:

  1. Ruchome i nieruchome:

  1. Rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości.

Dość płynny podział, zależy często od woli stron i treści umowy, chyba, że natura danej rzeczy stanowi o jej przynależności do konkretnej kategorii np. nieruchomość (rzecz oznaczona co do tożsamości). Rzeczy oznaczone co do gatunku określone są wg cech rodzajowych, natomiast oznaczenie rzeczy co do tożsamości odnosi się do indywidualnie wskazanego przedmiotu.

Część składowa rzeczy art. 47-50 k.c.

Część składowa rzeczy nie jest rzeczą, jest składnikiem rzeczy ruchomej bądź nieruchomej.

Nie ma jednak zakazu odłączania części składowych rzeczy, które w ten sposób ulegają przekształceniu w rzecz samoistną.

Art. 47 § 1 k.c. ma charakter ius cogens - część składowa rzeczy nie może być odrębnym, osobnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych (art. 244 k.c.) np. najem pokoju, powierzchni ściany pod reklamę - są to prawa obligacyjne a nie rzeczowe.

Wykład 2 - 03.03.2010 r.

art. 47 § 1 c.d.

Nietypowy status urządzeń przesyłowych art. 49 k.c.

Modyfikuje pojęcie części składowej. Art. 49 zawęża pojęcie części składowej nieruchomości.

Tzw. urządzenia przesyłowe mimo, że są trwale z gruntem związane, nie stanowią części składowych tego gruntu jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Co oznacza „wchodzą” w skład przedsiębiorstwa? Ma znaczenie to czy są przyłączone czy nie. Od tego momentu (przyłączenia) rury itd. nie stanowią części składowej gruntu.

Wchodzą w skład to nie to samo co stanowią własność (art. 49 § 2). Jeżeli ktoś wykonał, zainstalował urządzenia przesyłowe na własny koszt i jest ich właścicielem np. właściciel gruntu to może żądać aby przedsiębiorstwo nabyło własność tych urządzeń. Przedsiębiorstwo musi na żądanie tej osoby nabyć ich własność za wynagrodzeniem. Takie nabycie własności może także wymusić przedsiębiorca, oczywiście również za wynagrodzeniem.

Ustanowienie służebności gruntowej tzw. służebności przesyłu. Po uiszczeniu wynagrodzenia, grunt nadal należy do właściciela. Ten może żądać ustanowienia służebności na drodze sądowej bądź umownie.

Przynależność art. 51 k.c.

Tzw. przynależność zawsze jest rzeczą ruchomą sensu stricto. Jej cechą naczelną jest wyodrębnienie. Nazywamy ją przynależnością bo ma charakter pomocniczy wobec korzystania z rzeczy głównej. Rzecz główna może być zarówno nieruchomością jak i rzeczą ruchomą. Przynależnościami nieruchomości mogą być inwentarz, maszyny rolnicze. Rzecz ruchoma ma status przynależności tylko wtedy gdy rzecz główna i przynależność należą do tej samej osoby.

Nadto przynależność powinna pozostawać w faktycznym związku (przestrzennym) z rzeczą główną. Przemijające pozbawienie tego związku nie powoduje utraty statusu przynależności np. oddanie maszyny do naprawy. Przynależność co do zasady dzieli los rzeczy głównej.

Skutek prawny stosunku przynależności art. 52 k.c. (charakter dyspozytywny)

Jeśli nic w czynności prawnej nie ma to skutek czynności prawnej tyczy się nie tylko rzeczy głównej ale i przynależności (np. spór o własność maszyn rolniczych). Trzeba zadbać o odpowiednie uregulowanie umowne mimo to.

Inny przykład 929 k.p.c. - egzekucja skierowana do nieruchomości obejmuje także jej przynależność.

Art. 84 ustawy o księgach wieczystych i hipotece - zakres obciążenia hipoteką. Przy realizacji prawa z hipoteki można objąć w trakcie zaspakajania się nie tylko nieruchomość ale i przynależności jeżeli pozostają w jej fizycznych, przestrzennych granicach.

Pożytki art. 53 k.c.

Pożytki mogą być pożytkami rzeczy lub pożytkami prawa. W pożytkach rzeczy wyróżnia się naturalne i cywilne.

Pożytki rzeczy:

Pożytki prawa - dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem np. wierzytelność pieniężna z tytułu pożyczki - odsetki z tytułu korzystania z kapitału (tylko wówczas gdy wyraźnie zastrzeżono w umowie). Kolejny przykład to dywidendy, pożytki prawa z tytułu posiadania akcji.

Należne pożytki - art. 55 k.c. - Komu przypadają pożytki w razie zmiany podmiotu uprawnionego do ich pobierania?

§ 1 stanowi, że pożytki naturalne przypadają temu, który był uprawniony w momencie odłączenia od rzeczy. Np. właściciel obciążył swoją rzecz użytkowaniem (pole uprawne ziemniaków) Użytkownik uprawiał ziemniaki, ale nie zdążył ich wykopać przed upływem okresu użytkowania - ziemniaki dostanie właściciel.

§ 2 - może żądać zwrotu za poniesione nakłady.

Pożytki cywilne należą się w stosunku do trwania czasu uprawnienia. Np. czynsz mimo, że był wymagalny po wygaśnięciu prawa np. użytkowania, użytkownikowi przypadnie odpowiednia część do zapłaty.

Przedsiębiorstwo w sensie przedmiotowym.

Zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Pojęciem objęto więc tylko aktywa, nie ma tu długów. Odpowiedzialność z tytułu pasywów jest uregulowana odrębnie. Wyliczenie w art. 551 jest tylko egzemplifikacją (przykładowe - zwrot „w szczególności”). Znajdziemy tam również koncesje, licencje i zezwolenia - pojęcia z prawa administracyjnego. Również tajemnice przedsiębiorstwa, może tutaj chodzić o technologiczne lub czysto organizacyjne informacje mające wartość gospodarczą. Za składnik przedsiębiorstwa należy uznać również lokalizację, stałą klientelę mimo, że nie znajdują się w przepisie.

Zbycie przedsiębiorstwa, czyli całego zespołu składników, może nastąpić jedną czynnością prawną. Nie nabywamy jednak długów. Przepis prawny - art. 751 - forma pisemna, poświadczona notarialnie ad solemnitatem.

Art. 554 - Przepis ten odpowiada na pytanie co dzieje się z pasywami.

Mamy do czynienia z tzw. solidarną odpowiedzialnością nabywcy i zbywcy, z wyjątkiem sytuacji gdy nabywca nie wiedział i nie mógł się dowiedzieć o długach przy dochowaniu należytej staranności. Wierzyciel ma zatem swobodę w dochodzeniu roszczeń („jak Trzej muszkieterowie, dłużnicy odpowiadają w myśl zasady jeden za wszystkich wszyscy za jednego” - prof. Stecki).

zd. drugie - odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa (pro viribus patrimoni).

Mienie a majątek.

Art. 44 - własność i inne prawa majątkowe. Oznacza tym samym aktywa. Słowo „majątek” - czy to to samo co mienie, czy też pasywa? Problem polega na tym, że nie wiadomo. Prawo spadkowe - majątek w szerszym znaczeniu - zarówno aktywa jak i pasywa (prawa i obowiązki w sukcesji uniwersalnej). W prawie rodzinnym zaś pojęcie majątku zostało użyte jak pojęcie mienia czyli tylko aktywa (32 i 33 k.r.o.).

Wniosek - czytać przepisy!

Surogacja - polega na tym, że jeżeli jakiś składnik masy majątkowej zostaje zastąpiony innym to wchodzi do tej samej masy majątkowej. Surogacja działa tylko wtedy gdy ustawa tak stanowi, nie ma surogacji uniwersalnej (np. w prawie rodzinnym art. 33 ust. 10). Surogacja pojawia się również przy bezpodstawnym wzbogaceniu czy niemożliwości świadczenia.

PRAWO RZECZOWE

W sensie przedmiotowym i podmiotowym.

Rzeczowe prawo podmiotowe - dotyczy rzeczy w sensie technicznym (słowo węższe niż obiekt czy przedmiot) i kumulatywnie - jest skuteczne erga omnes. Przejawia się tym, że wszyscy inni mają obowiązek powstrzymania się od ingerencji w sferę naszego prawa podmiotowego. W przypadku ingerencji służą nam roszczenia, które mają już charakter względny.

Mamy zamknięta listę praw rzeczowych (numerus clausus). Nie można tworzyć hybryd dwóch instytucji czy tworzyć nowych praw rzeczowych. Katalog:

- własność

- użytkowanie wieczyste

- art. 244 k.c. - ograniczone prawa rzeczowe

Prawo własności art. 140.

Pozytywna (a) i negatywna (b) strona prawa własności:

a) uprawnienia do:

- korzystania - posiadanie (władztwo faktyczne zazwyczaj towarzyszące własności), używanie (niekoniecznie zgodnie z jej przeznaczeniem, właściciel może np. zniszczyć rzecz), pobieranie pożytków i innych przychodów - to najważniejsze z uprawnień związanych z korzystaniem.

- rozporządzania rzeczą - jeżeli mówimy, że doszło do rozporządzenia tzn. że właściciel może się wyzbyć prawa własności poprzez przeniesienie tego prawa, zrzeczenie się go przy czym trzeba zaznaczyć, że jednostronne zrzeczenie się nie jest możliwe gdy chodzi o własność nieruchomości (konieczne wtedy umowne przekazanie nieruchomości). Aktem rozporządzenia jest też obciążenie rzeczy. Można tego dokonać poprzez ustanowienie na nim ograniczonego prawa rzeczowego takiego jak zastaw, hipoteka, służebność itd. Czyli rozporządzenie to zbycie, wyzbycie się lub obciążenie rzeczy.

b) obowiązek nieingerowania przez inne osoby w nasze prawo własności - non facere. Ograniczenia znajdujemy w prawie sąsiedzkim i stanie wyższej konieczności, zasadach współżycia społecznego i klauzuli społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa.

Wykład 3 - 10.03.2010 r.

Przestrzenne granice nieruchomości gruntowej 143 k.c.

Nieruchomość gruntowa obejmuje przestrzeń zarówno nad jak i pod jej powierzchnią, obowiązują jednak stosowne granice. Obecnie nakreślono „wyraźne granice” czyli społeczno gospodarcze przeznaczenie gruntu. W każdym razie jest to bryła przestrzenna (3D), a nie twór dwuwymiarowy. Jej zasięg w pionie wyznacza zatem jej społeczno gospodarcze przeznaczenie i w prawo własności w poziomie.

Prawo wodne z 2002 r. Określa status wód śródlądowych.

Własność wód płynących, wgłębnych i podziemnych należy do państwa. Woda płynąca nie ma cechy wyodrębnienia czyli cechy konstytutywnej każdej rzeczy. Inaczej traktujemy wody stojące np. jeziora czy wody w rowach, stawy i sadzawki (pozbawione cieków) stanowią część składową gruntu i należą do jego właściciela, a nie do państwa. Podobnie traktuje się wody w studniach - te też należą do właściciela gruntu.

Prawo geologiczne i górnicze 1994 r.

Ustawa trzyma się kryterium z k.c. i stanowi, że to co poniżej społeczno gospodarczego przeznaczenia gruntu, stanowi własność państwa (kopaliny nie są rzeczą jednak mogą być przedmiotem wydobycia). Państwo może ustanowić tzw. użytkowanie górnicze na rzecz osoby fizycznej, jest na to potrzebna koncesja (element administracyjno-prawny). Podmiot wskazany, z wyłączeniem innych osób może wydobywać stosowne kopaliny, należące do państwa.

Prawo lotnicze z 2002 r.

Prawo to nie pozwala na loty zbyt niskie.

Przepisy ustawy tworzące granice prawa własności tzw. prawo sąsiedzkie.

Sąsiedztwo - nieruchomości będące w zasięgu wzajemnego oddziaływania (ma to znaczenie dla tzw. immisji). Przepisy prawa sąsiedzkiego stosuje się również do użytkowania wieczystego.

Art. 144 i n. to przepisy względnie obowiązujące - sąsiedzi mogą inaczej ułożyć relacje między sobą.

Kwestia dopuszczalności immisji - oddziaływanie na nieruchomość sąsiednią, ale dokonywane poprzez korzystanie z własnej nieruchomości. Immisje dzielą się na bezpośrednie i pośrednie:

Służebności w stosunkach sąsiedzkich.

Służebność drogi koniecznej - art. 145 k.c. Pojawią się tam roszczenie materialno-prawne o ustanowienie służebności wówczas gdy właściciel nieruchomości nie ma odpowiedniego dostępu do własnej nieruchomości. Nie musi to być kompletny brak dostępu, ale dostęp nieodpowiedni czyli dokuczliwy, problematyczny, niedogodny. W takich sytuacjach sąd może ustanowić służebność przechodu bądź przejazdu. Podobna potrzeba obciążenia nieruchomości sąsiedniej pojawia się w przypadku instalacji elektrycznych czy wodociągowych (luka - niepotrzebne zawężenie przepisu do drogi koniecznej). Stosujemy w tym przypadku analogię umożliwiającą narzucenie przeprowadzenia kabli bądź rur przez grunt sąsiedzki (nie mylić, że służebnością przesyłu w przypadku przedsiębiorstwa!).

Służebność budynkowa - art. 151 k.c. Sytuacja, w której nastąpiło przekroczenie granicy gruntu sąsiedzkiego w wyniku wzniesienia budynku czy innego urządzenia. Budynek częściowo znajduje się na gruncie sąsiednim.

Mamy 3 możliwości:

Kwestia granic w prawie sąsiedzkim.

Własność urządzeń i obiektów granicznych nie jest uregulowana w kodeksie. Obowiązek wspólnego ponoszenia kosztów utrzymania urządzeń granicznych rozkłada się po połowie na sąsiadów. Nie obejmuje on jednak wznoszenia nowych urządzeń czy obiektów. Rozgraniczenie (w przypadku sporu co do przebiegu granic) reguluje art. 153 k.c. Następuje na drodze umowy, orzeczenia sądowego bądź decyzji administracyjnej. Jeśli nie da się ustalić stanu faktycznego, opieramy się na ostatnim spokojnym stanie posiadania.

NABYCIE I UTRATA WŁASNOŚCI.

Nabycie każdego prawa podmiotowego może być pierwotne bądź pochodne. Znaczenie ma tutaj tzw. następstwo prawne bądź jego brak. W obszarze przeniesienia własności są wyjątki od zasady nemo plus iuris in alium transfere potest quam ipse habet.

Przeniesienie własności.

Oznacza przejście własności na podstawie umowy art. 155 k.c. (umowa, zamiana, darowizna i ostatnio tzw. przekazanie nieruchomości). Podwójny skutek umowy: zobowiązująco - rozporządzający czyli obligacyjny i rzeczowy.

Wpis do księgi wieczystej przy przeniesieniu własności nieruchomości ma charakter deklaratoryjny. Występuje przez to możliwość rozbieżności między rzeczywistością a stanem prawnym w księdze.

Wyjątki - gdy wpis ma charakter konstytutywny:

Ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia zobowiązania do przeniesienia własności w samej umowie.

Forma przeniesienia własności nieruchomości - art. 158 k.c. nie dotyczy umów przedwstępnych. Poza tym art. przy przeniesieniu własności mamy formę dowolną.

Wyjątki od zasady nemo plus iuris:

- nabycie własności od osoby nieuprawnionej. Czy jest nią każda osoba, która nie jest właścicielem? Uprawnionym do zbycia rzeczy może być np. komisant. Osobą nieuprawnioną jest złodziej, przechowawca, dzierżawca, najemca itp.

Art. 169 k.c. skuteczność nabycia rzeczy ruchomej od nieuprawnionego. Nie jest wystarczające zbycie, konieczne jest wydanie rzeczy nabywcy i wtedy nabywa jej własność jeżeli jest w dobrej wierze. W tej sytuacji to brak świadomości nabycia rzeczy od osoby nieuprawnionej, nie wie i nie mógł o tym wiedzieć mimo dochowania należytej staranności.

§ 2 jeżeli rzecz ruchoma została skradziona bądź zgubiona muszą upłynąć 3 lata od utraty bądź kradzieży rzeczy. I przez te 3 lata nabywca musi być w dobrej wierze. Następcza zła wiara szkodzi!

Ograniczenie to nie dotyczy nabycia pieniędzy, dokumentów na okaziciela, rzeczy nabytych na licytacji publicznej i postępowania egzekucyjnego.

Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych - nabycie od osoby nieuprawnionej nieruchomości (art. 5-9 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

Zbywca figuruje w księdze mimo, ze nie powinien się w niej znajdować. Nabywca będąc w dobrej wierze, przy odpłatnej czynności prawnej nabywa prawo własności wskutek rękojmi mimo tego, że nabywa nieruchomość od osoby de facto nieuprawnionej.

Wykład 4 - 17.03.2010 r.

Ustawa o gospodarce nieruchomościami z 1997 r. (dalej u.g.n.)

Dotyczy gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego. Zawiera tryb obligatoryjnego przetargu i wyjątki od niego, kwestię podziału nieruchomości miejskich (art. 92 i n.), prawo pierwokupu (art. 109 i n.).

Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

Zasadą ogólną jest wymaganie uprzedniego zezwolenia ministra MSWiA. Wyłączony gdy chodzi o nieruchomości lokalowe, albo cudzoziemców będących dziedzicami ustawowymi.

Zasiedzenie art. 172 i n.

Tylko takie prawa mogą ulegać zasiedzeniu, które zostały wskazane w ustawie:

  1. nieruchomości zarówno gruntowe jak i lokalowe i budynkowe na użytkowaniu wieczystym, ale pod warunkiem jednoczesnego zasiedzenia względem użytkowania wieczystego.

  2. rzeczy ruchome, także użytkowanie wieczyste - tylko gdy wcześniej zostało ustanowione na rzecz innego podmiotu. Użytkowanie wieczyste to wyjątek wywodzony per analogiam.

  3. udział we współwłasności

  4. służebności gruntowe, ale tylko wskazane w art. 292 (korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia).

Przesłanki zasiedzenia nieruchomości.

Przesłanki zasiedzenia rzeczy ruchomych

Posiadanie samoistne przy nieruchomościach.

Problem nieformalnego obrotu nieruchomościami - bez aktu notarialnego. Taki nieformalny obrót jest niedopuszczalny i stanowi klasyczny przykład nabycia nieruchomości w złej wierze. I nie chodzi tutaj o to, że strony nie krzywdzą się nawzajem, ale o zachowanie odpowiedniej formy tj. w tej sytuacji forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Do biegu zasiedzenia stosujemy odpowiednio przepisy dotyczące przedawnienia.

Bieg zasiedzenia może zatem ulegać zawieszeniu (art. 121) oraz przerwaniu (art. 123). Szczególnie przerwanie jest bardzo korzystne dla właściciela - okres czasowy potrzebny do zasiedzenia biegnie wtedy od początku.

Accesio tempori. Art. 176 k.c. czy jest możliwe doliczenie czasu posiadania poprzednika? Tak. np. w przypadku przeniesienia posiadania z rodziców na dzieci, pod warunkiem dobrowolności tego przeniesienia. Drugi wyjątek to dziedziczenie. Posiadanie jest dziedziczne mimo, że nie jest prawem. Jeżeli poprzednik uzyskał posiadanie w złej wierze to żeby skutecznie doliczyć należy brać pod uwagę okres przynajmniej 30 lat.

Dobra wiara - przykładem może być tutaj wadliwość aktu notarialnego. Klient notariusza nie musi sprawdzać profesjonalności czynności notarialnych. Inny wyjątek to zawarcie umowy z osobą, która nie posiada zdolności do czynności prawnych czego nie można było sprawdzić na skutek sfałszowanych dokumentów.

Skutek zasiedzenia następuje ex lege. Nie oznacza to jednak, że obciążenia wygasają. Hipoteka czy służebność mimo zasiedzenia przez zupełnie inną osobę - utrzymuje się. Uważa się, że zasiedzenie biegnie przeciwko właścicielowi, który nie interesuje się swoją własnością, a nie przeciwko osobom trzecim korzystającym z ograniczonych praw rzeczowych. Posiadacz ma tylko ekspektatywę prawa.

Postępowanie prowadzące do stwierdzenia zasiedzenia. Ma charakter nieprocesowy, a orzeczenie charakter deklaratoryjny. Roszczenie o ustalenie zasiedzenia można zgłosić kiedykolwiek, nie ma przedawnienia.

Przemilczenie art. 183 i n. k.c.

Dotyczy tylko rzeczy ruchomych. Podstawą nabycia prawa własności jest ustalenie bezczynności właściciela przez czas w ustawie określony. Nie wymaga się żadnego posiadania samoistnego! Przemilczenie dotyczy ruchomych rzeczy znalezionych, a więc chodzi o sytuacje przechowawcy - dzierżenie. Dzierżyciel ma intencję oddania rzeczy właścicielowi o ile ten się zgłosi. Przepis dotyczy także zagubionych zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły.

Schemat zachowań przy przemilczeniu:

Pojęcie skarbu.

Znaczna wartość materialna, naukowa bądź artystyczna - znaleziona w takich okolicznościach, ze poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe. Własność przypada Skarbowi Państwa, a znalazcy przysługuje odpowiednie wynagrodzenie - odpowiadające nakładowi pracy przy zdobyciu tegoż skarbu.

Sposoby utraty własności.

Dopuszczalność zrzeczenia się własności nieruchomości jednostronną czynnością prawną.

Nie jest dopuszczalne zrzeczenie się własności, ale istnieje przepis - art. 16 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami: „państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności nieruchomości odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego”. Skreślono przepis mówiący o zgodzie tych organów.

W k.c. mamy instytucję umowy z 9021 i 9022. Są to dość nowe instytucje stanowiące o tzw. przekazaniu nieruchomości. Jest to umowa nieodpłatna, chcący wyzbyć się nieruchomości może zaprosić do zawarcia umowy gminę lub Skarb Państwa.

Zrzeczenie się rzeczy ruchomej - porzucenie z zamiarem wyzbycia się własności (corpus i animus). Zamiar musi być łatwo odczytywalny - manifestacja zamiaru wyzbycia się własności. To czynność prawna jednostronna i realna.

Nabycie własności rzeczy niczyjej art. 181 k.c. Nabycie przez objęcie w posiadanie samoistne.

Rój pszczół art. 182 k.c.

Akcesja.

Może się przejawiać w różny sposób (art. 191 - 194 k.c.)

Wywłaszczenie z art. 112 i n. ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości.

Wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, tylko na cel publiczny (art. 6 u.g.n.). Obligatoryjne są rokowania z właścicielem nieruchomości, które powinny zakończyć się umową cywilno-prawną. Jeżeli do niej nie prowadzą, wszczyna się postępowanie wywłaszczeniowe kończące się decyzją administracyjną. Taka decyzja może kończyć się obciążeniem nieruchomości lub utratą użytkowania wieczystego (wbrew swojej nazwie). Wywłaszczenie odbywa się za odszkodowaniem równającym się cenie rynkowej nieruchomości. Dopuszczalna jest częściowa rekompensata w postaci nieruchomości zamiennej.

Współwłasność.

Własność rzeczy należąca niepodzielnie do kilku osób przy czym uprawnienia każdego z właścicieli są podobne. Musi zachodzić:

Wykład 5 - 24.03.2010 r.

Współwłasność łączna i w częściach ułamkowych:

  1. łączna - opiera się zawsze na stosunku osobistym i pełni wobec niego rolę służebną (instrumentalną) np. majątkowa wspólność małżeńska (art. 30 k.r.o.). Nie można jej znieść dopóki trwa stosunek łączny. Podział majątku nie jest możliwy co do zasady kiedy małżeństwo trwa. Inny przykład to umowa spółki cywilnej - wspólność łączna, bezudziałowa, nie można jej znieść dopóki istnieje spółka.

Cechy - bezudziałowa, nie można jej znieść dopóki trwa stosunek łączny.

  1. W częściach ułamkowych - samoistny stosunek prawa rzeczowego, powstaje często przypadkowo.

Można żądać jej zniesienia w każdym czasie, roszczenie mimo to, że jest majątkowe nie ulega przedawnieniu z uwagi na art. 220 k.c. Każdy ze współwłaścicieli ma na wyłączność udział w części wspólnej. Udział to wycinek prawa własności, jego przejaw, dlatego stosujemy wobec niego wprost przepisy dot. prawa własności np. zasiedzenie, zbycie udziału. Pogląd prof. Wosiewicza - udział to jednak nie współwłasność - to przejaw prawa rzeczowego sui generis - pogląd marginalny, odosobniony.

Klasycznym przykładem jest spadkobranie. Czynność prawna także może być źródłem np. kilka osób nabywa razem jakąś rzecz. Może też powstać ex lege - zasiedzenie, akcesja. Współwłasność w częściach ułamkowych może wynikać także z orzeczenia sądowego np. prawomocne orzeczenie rozwodu - konwersja współwłasności łącznej we współwłasność w częściach ułamkowych. Konkubinat tworzy też współwłasność w częściach ułamkowych. Udział określony jest najczęściej ułamkiem i jest częścią myślową, idealną rzeczy (idea, myśl, wyobrażenie) - nigdy nie chodzi o fizyczny kawałek rzeczy! Współwłaściciel bez zgody innych współwłaścicieli może swoim udziałem rozporządzać - to nie to samo co rozporządzanie całą rzeczą! Może zbyć udział na rzecz osoby trzeciej. Może obciążyć udział np. hipoteką. Można także dopuścić użytkowanie udziału w rzeczy, istnieje bowiem użytkowanie praw. Dzierżawa udziału też jest możliwa z tych samych przyczyn.

Zarząd współwłasnością

Rozumiemy szeroko, emanacją zarządu mogą być czynności prawne jak i faktyczne. Może istnieć zarząd umowny, ale też wskutek ingerencji sądu wyznaczenie zarządcy. W k.c. mamy zarząd ustawowy.

Ustawowy stosujemy gdy nie istnieje zarząd umowny lub sądowy.

Zarząd ustawowy.

  1. Czynności zwykłego zarządu - czynności bieżące związane z eksploatacją rzeczy. Zasada woli większości (art. 201 w związku z 204 k.c.). Większość oblicza się nie wg „głów” ale wg wielkości udziałów. Każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia do zarządu całością (art. 203 k.c.).

  2. Przekraczające zwykły zarząd - Jednomyślność (art. 199 k.c.) Gdy nie można uzyskać woli jednomyślnej - współwłaściciele stanowiący przynajmniej połowę udziałowców mogą zwrócić się do sądu o upoważnienie do dokonania czynności. Sąd decyduje czy ta czynność jest racjonalna. Nadto każdy ze współwłaścicieli może zwrócić się do sądu gdy są problemu z zarządem całością. Sąd może rozstrzygać za współwłaścicieli lub ustanowić zarządcę.

  3. Czynności zachowawcze - art. 209 k.c. Zmierzają do zachowania, ochrony wspólnego prawa czyli mają znaczenie dla wszystkich. Może dokonywać ich każdy ze współwłaścicieli. Przykłady: wytoczenie powództwa windykacyjnego, sprzedaż, rozebranie budynku grożącego zawaleniem.

Korzystanie z rzeczy wspólnej.

Każdy ze współwłaścicieli ma prawo do posiadania i korzystania z rzeczy tak by nie przeszkadzało to innym współwłaścicielom. Pożytki z rzeczy przypadają pro parte czyli wg udziałów. Tak samo dzielimy obowiązki i wydatki np. ciężary publiczne - podatki. W relacji na zewnątrz nie ma pro parte - odpowiada tylko ten, który zawarł umowę z wierzycielem. Art. 370 k.c. - odpowiedzialność solidarna dotycząca zaciągnięcia zobowiązania względem wspólnego mienia - ma zastosowanie tylko wtedy gdy zobowiązanie zaciągnięte jest przez wszystkich współwłaścicieli.

Roszczenie o dopuszczenie do współposiadania - art. 206 k.c. - w praktyce uważa się to roszczenie za takie, które może być dochodzone przed sądem jeżeli współposiadanie nie wymaga wspólnego decydowania, współdziałania. Chodzi np. o sytuacje gdy w skład nieruchomości wchodzi droga, studnia. Przykładem rzeczy gdy takie powództwo nie ma zastosowania nigdy - nieruchomość rolna - ta zawsze wymaga współdziałania. Tutaj wyrok byłby niewykonalny - remedium na to postępowanie nieprocesowe, w którym żąda się podziału quod usum - w żadnym razie nie jest zniesieniem współwłasności! Nie oznacza podziału majątku, to rozwiązanie prowizoryczne, ustalenie faktyczne, z którego wynika, że każdy ze współwłaścicieli korzysta z określonej części rzeczy np. z wschodniej części działki.

Podobne zastosowanie ma miejsce np. po rozwodzie przy podziale mieszkania będącego współwłasnością. Taki podział może być również zastosowany w drodze umowy.

Umowy współwłaścicieli.

Co do zarządu, co do korzystania z rzeczy i z art. 210 - wyłączenie uprawnienia do zniesienia współwłasności na okres 5-letni z możliwością przedłużenia. Umowy te mają skutek inter partes, ale gdy nabywca mógł się o tym dowiedzieć mają skutek także dla niego.

Zniesienie współwłasności.

Roszczenie o to nie ulega przedawnieniu. Jeden wyjątek - fenomen współwłasności przymusowej przy tworzeniu odrębnej własności lokali, której towarzyszy powstanie współwłasności w częściach ułamkowych o charakterze przymusowym np. korytarze, klatki schodowe, kominy.

Zniesienia współwłasności można dokonać umową lub w postępowaniu nieprocesowym - na wniosek, a nie powództwem. Zniesienie własności nieruchomości - potrzebny oczywiście akt notarialny.

3 sposoby:

Szczególne przepisy (art. 166 prawo pierwokupu) dotyczące zniesienia współwłasności nieruchomości rolnych.

Co może być przedmiotem odrębnej własności wg ustawy o odrębnej własności lokali? - lokal, garaż Pomieszczenia przynależne wg tej ustawy stanowią (art. 4) części składowe nieruchomości lokalowej. Wbrew znanej nam definicji są to nie tylko elementy bezpośrednio przylegające ale też piwnica, strych, komórka, garaż - które nie przylegają bezpośrednio do lokalu.

Dla nieruchomości lokalowej trzeba stworzyć odrębną księgę wieczystą. Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu tego nie wymaga.

Etapy ustanowienia odrębnej własności lokali (punktem wyjścia samodzielność przestrzenna):

Ustanowienie odrębnej własności lokalu przez jednostronną czynność prawną właściciela nieruchomości macierzystej (druga forma).

- w formie aktu notarialnego jeżeli wyodrębnia on ten lokal dla siebie żeby np. swobodnie wynająć czy sprzedać - wpis do księgi wieczystej konstytutywny.

Orzeczenie sądu znoszące współwłasność (trzecia forma).

Wówczas gdy sąd decyduje się na stworzenie odrębnej własności lokalu czy lokali.

Zarząd lokali (uzupełnić - J. Ignatowicz Prawo rzeczowe s. 151)

Ochrona własności.

Charakter petytoryjny - legitymację czynną ma tylko właściciel. Przejawem tejże ochrony jest powództwo o ustalenie prawa (własności) art. 189 k.p.c. Ochrona własności ma charakter obiektywny, bez znaczenia jest tu wina. Powództwa nie zależą od wykazania winy tylko od samych naruszeń prawa własności (obowiązek non facere). Ochrona zatem jest bardzo surowa. Za dwa najważniejsze roszczenia uznaje się:

A. - rei vindicatio - roszczenie o wydanie albo o zwrot rzeczy. Jednak sam ten fakt nie czyni od razu roszczenia windykacyjnego np. zakończenie okresu dzierżawy - wybór roszczeń. W przypadku wyboru roszczenia windykacyjnego należy udowodnić prawo własności. Nie można oprzeć dowodu na domniemaniach płynących z faktu posiadania, bo nie ma tego posiadania. Ponadto z tym roszczeniem łączy się zwrot ze wszystkimi pobranymi przychodami. Legitymacja czynna przypada tylko właścicielowi, procesowa także prokuratorowi z wyjątkiem praw z zakresu prawa rodzinnego gdzie konieczne jest upoważnienie. Przedmiot żądania stanowi: wydanie rzeczy właścicielowi lub do rąk osoby trzeciej, którą wskaże. Dowód bycia właścicielem nieruchomości można oprzeć na wpisie w księdze wieczystej (domniemanie wiary publicznej ksiąg wieczystych art. 5 ustawy o ks. w. i h.). Biernie legitymowany jest ten, kto włada rzeczą. Nie każde władztwo faktyczne jest posiadaniem. Posiadanie dokonywane jest we własnym interesie. Przykład przechowawcy - ten działa pro alieno, ma władztwo faktyczne określane mianem dzierżenia - to nie jest posiadanie (art. 336 k.c. i n.)!

Jakie zarzuty możemy podnosić przed sądem:

Przedawnienie w przypadku ruchomości - 10 lat. Roszczenia te nie ulegają przedawnieniu jeśli dotyczą nieruchomości. Trzeba jednak uważać wtedy na możliwość zasiedzenia.

Wykład 6 - 31.03.2010 r.

Ochrona własności c.d.

B. - actio negatoria - Naruszenia prawa własności inne niż naruszenie posiadania. Treść roszczenia: o przywrócenie stanu zgodnego z prawem lub zaprzestania naruszeń. Działania nacechowane naruszeniami np. przejazd przez cudzą nieruchomość. Immisje pośrednie i bezpośrednie przekraczające tzw. średnią miarę w stosunkach sąsiedzkich umożliwiają skorzystanie z actio negatoria. Przywrócenie stanu zgodnego z prawem może polegać np. na zasypaniu rowu, rozebraniu budynku.

Bez tych roszczeń własność nie może istnieć, nie można zbyć tych praw, nie mogą być przedmiotem obrotu.

W procesie (339, 341 k.c.) powód jest w lepszej sytuacji bo nawet przy nieruchomościach przysługują mu roszczenia z posiadania.

Przedawnienie analogicznie j. w.

W przypadku roszczenia windykacyjnego mamy jeszcze roszczenia uzupełniające (art. 224 k.c. i n.)

To nie jest ochrona obiektywna, bierzemy pod uwagę kryteria subiektywne takie jak dobra bądź zła wiara posiadacza:

  1. Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy bez tytułu prawnego

  2. Zwrot pożytków rzeczy lub ich równowartości

  3. Roszczenie o odszkodowanie jeśli rzecz uległa pogorszeniu albo utracie

Roszczenia uzupełniające mogą być samoistnym przedmiotem obrotu. Właściciel może dokonać przelewu wierzytelności na osobę trzecią.

Przedawnienie - 1 rok od dnia zwrotu rzeczy. Co gdy rzeczy nie zwrócono? 10 lat od utraty wg doktryny.

Rozróżniamy 3 stany:

  1. Posiadacz w dobrej wierze - nie musi zwracać pożytków, nie ma obowiązku wynagradzania za korzystanie z rzeczy i nie ponosi obowiązku odszkodowawczego. W zasadzie właściciel nie ma wobec niego żadnych roszczeń.

  2. Posiadacz w dobrej wierze, ale o świadomości wytoczonego powództwa przeciwko niemu. Z tym stanem mamy do czynienia od momentu doręczenia pozwu. Od tej chwili jest on zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, jest odpowiedzialny za zużycie lub utratę rzeczy, może jednak bronić się brakiem winy (ekskulpacja) np. kradzież. Powinien zwrócić pobrane pożytki od powyższej chwili.

  3. Posiadacz w złej wierze - (art. 225 k.c.) odpowiada za wynagrodzenie, pożytki od początku itp., a ponadto musi zwrócić za pożytki, których nie uzyskał wskutek złej gospodarki (element represji). Posiadacz w złej wierze nie może bronić się brakiem winy.

Casus mixtus - odpowiedzialność za tzw. przypadek mieszany. Posiadacz w złej wierze może zwolnić się od odpowiedzialności poprzez wykazanie braku związku przyczynowego między szkodą, a niedozwolonym, zarzuconym działaniem - władaniem cudzą rzeczą. Przykład - posiadacz w złej wierze i właściciel mieszkają w tej samej dzielnicy. Pożar, czyli zdarzenie przypadkowe nie spowoduje jego odpowiedzialności jeśli wykaże, ze pożar objął całą dzielnicę. Nie ma znaczenia u kogo znajduje się rzecz - i tak uległa by pogorszeniu lub utracie.

Z drugiej strony mamy do czynienia z roszczeniami o poniesione nakłady przez posiadacza, które niejako limitują roszczenia ze strony właściciela (art. 226 k.c.).

Nakłady - działania pozwalające na utrzymanie rzeczy w stanie zdatnym do użytku. Kodeks cywilny wyróżnia nakłady:

  1. konieczne

  2. inne

Posiadacz w dobrej wierze może żądać jednych i drugich. Osoba, która już wie o powództwie może żądać tylko koniecznych nakładów. Posiadacz w złej wierze może żądać tylko koniecznych i to tylko wtedy gdy prawowity właściciel bezpodstawnie wzbogaciłby się jego kosztem.

Najważniejsze przepisy dot. cudzych nakładów to te regulujące budowę na cudzym gruncie (art. 231 k.c.) Punktem wyjścia jest zasada superficies solo cedit. Art. 231 pozwala na odejście od zasady w przypadku roszczenia o wykup gruntu, które może przysługiwać osobie, która wzniosła budynek oraz właścicielowi. Osoba która wzniosła budynek musi być samoistnym posiadaczem budynku (ew. współposiadacz samoistny), w dobrej wierze. Trzecia przesłanka to wzniesienie budynku (także tama, urządzenia melioracyjne, silosy, kanały). Musi także zachodzić znaczna różnicy w wartości wzniesionego budynku a zajętego gruntu.

§ 2 - właściciel gruntu - nieważne jakie cechy ma osoba, która wzniosła budynek. Właściciel może żądać po prostu od tego, kto wzniósł, a więc dużo bardziej liberalne podejście. Pozostałe przesłanki zostają czyli wzniesienie budynku (sztucznej konstrukcji) oraz znaczna różnica wartości.

Użytkowanie wieczyste.

Kategoria pośrednia między własnością a ograniczonymi prawami rzeczowymi. Dotyczy tylko nieruchomości. Dotyczy tylko własności Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego. Art. 27 u.g.n. przy ustanowieniu i przeniesieniu użytkowania wieczystego - wpis do księgi wieczystej konstytutywny. Obligatoryjny tryb przetargowy. Art. 32 - Skarb Państwa i samorząd terytorialny może sprzedać oddany grunt, ale tylko użytkownikowi wieczystemu.

Atrybuty wynikające z użytkowania wieczystego:

Granice użytkowania wieczystego są podobne jak przy własności (ustawy i zasady współżycia społecznego), poszerzone o umowy dot. oddania gruntu w użytkowanie wieczyste. W umowie o oddanie należy określić cel użytkowania np. termin wzniesienia budynków. Może to spowodować przedwczesne rozwiązanie użytkowania gdyby użytkownik wieczysty nie stosował się do umowy. Postanowienia umowy o oddane gruntu muszą być ujawnione w treści księgi wieczystej - do wiadomości nabywcy.

Wygaśnięcie użytkowania wieczystego. Trzeba złożyć wniosek rozpatrywany przez starostę. Kiedy decyzja okaże się ostateczna - moment utworzenia własności.
Zasiedzenie użytkowania wieczystego - możliwe tylko wtedy gdy zostało wcześniej ustanowione.

Ciężary realne. Instytucja ograniczonych praw rzeczowych, których kodeks nie przewiduje, ale które pozostały w mocy, jeśli powstały przed jego wejściem w życie. Ciężar realny polega na obowiązku powtarzających się świadczeń ze strony każdoczesnego właściciela oznaczonej nieruchomości na rzecz osoby lub na rzecz każdoczesnego właściciela innej nieruchomości. Mogły to być świadczenia w pieniądzu lub zamiennikach np. w zbożu lub wyjątkowo świadczenia należne dożywotnikowi.

Ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych.

- hipoteka - konstytutywny wpis, bez niego nie ma hipoteki.

- zasiedzeniu ulega tylko służebność gruntowa.

- nie można ustanowić zastawu na nieruchomości i hipoteki na rzeczy ruchomej (pełna rozdzielność).

Użytkowanie i służebność osobista - ograniczone prawa rzeczowe niezbywalne.

Niektóre ograniczone prawa rzeczowe mogą być zbyte tylko z prawem, na którym są ustanowione (zastaw i hipoteka).

Zasada pierwszeństwa.

Ma zastosowanie jeśli rzecz obciążona jest więcej niż jednym ograniczonym prawem rzeczowym oraz wtedy gdy może dojść do kolizji tych praw. Jeśli mogą być wykonywane bezkolizyjnie to nie ma problemu.

Zasady obowiązujące przy korzystaniu z praw:

- zasada hierarchii (pierwszeństwa) - wykonywania prawa, które ma lepsze pierwszeństwo, dopiero gdy to możliwe wykonuje się inne prawa, mające gorsze pierwszeństwo. Przykład: 3 hipoteki na jednej nieruchomości. 300, 200 i 100 tys. Nieruchomość warta 400 tys. Pierwszy wierzyciel hipoteczny dostanie całość, drugi połowę - 100 tys., a ostatni nic. Tak działa zasada hierarchii.

- zasada pierwszy czasem lepszy prawem (prior tempore potior iure) - wpis wcześniejszy jest lepszy, wpis w ogóle jest lepszy niż brak wpisu. Przy równoczesnych wnioskach, prawa mają równe pierwszeństwo.

Wykład 7 - 7.04.2010 r.

Prawa zastawnicze.

Wszystkie prawa rzeczowe służące zabezpieczeniu wierzytelności poprzez zaspokojenie się z przedmiotu obciążonego. Zaspokojenie to odbywa się wg reguł proceduralnych z k.p.c. - sądowe postępowanie egzekucyjne. Hipoteka i przepisy jej dotyczące wyjątkowo w ustawie o księgach wieczystych i hipotece.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie - też pełni funkcję zabezpieczającą i ma charakter rzeczowy. Nie jest to jednak prawo zastawnicze. Jest fragmentarycznie uregulowana w art. 101 prawa bankowego.

Polega na tym, że dłużnik przenosi własność rzeczy na rzecz wierzyciela dla zabezpieczenia jego wierzytelności przy czym strony umawiają się, że wierzyciel będzie korzystał z rzeczy w sposób umożliwiający jej zwrotny transfer kiedy wierzytelność wygaśnie wskutek spłaty. Przeniesienie własności zachodzi na skutek cavendi causa (w celu zabezpieczenia wierzytelności). Jest to czynność fiducjarna, powiernicza, łączy się z zaufaniem dłużnika do wierzyciela. Może dotyczyć zarówno rzeczy ruchomych jak i nieruchomości. Uważa się, że zobowiązanie dłużnika do zwrotnego przeniesienia własności nie podlega zakazowi z art. 157 k.c., ale jest przedmiotem odrębnej umowy między uczestnikami stosunku.

Hipoteka. art. 65 i n. ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Służy zabezpieczeniu wyłącznie wierzytelności pieniężnej i jest wyrażona wyłącznie przez sumę pieniężną.

Hipoteka obciąża głównie nieruchomości i inne prawa wyrażone w ustawie. Te prawa nigdy nie mogą być obciążone zastawem (pełna dychotomia).

Zaspokojenie na następujących zasadach:

A. - bez względu na to czyją jest własnością - prawo jest skuteczne wobec każdoczasowego właściciela nieruchomości, hipoteka „idzie” za rzeczą.

Wierzyciel hipoteczny może mieć dwóch dłużników: osobistego i rzeczowego. Może to mieć miejsce w przypadku zbycia nieruchomości przez osobę, która wcześniej zaciągnęła dług i obciążyła hipoteką swoją nieruchomość. Ta osoba pozostaje dłużnikiem osobistym, odpowiada za dług całym swoim majątkiem. Natomiast nabywca nieruchomości staje się dłużnikiem rzeczowym i odpowiada tylko z nieruchomości. Podstawą prawną są tutaj odpowiednio: stosunek obligacyjny (dłużnik osobisty) i hipoteczny (dłużnik rzeczowy). Taki przypadek stanowi wyjątek od zwykłej zasady solidarności - zachodzi domniemanie solidarności - żaden przepis niej nie stanowi (por. art. 369 k.c.). Jest to przypadek solidarności nieprawidłowej lub tzw. odpowiedzialność in solidum w związku z czym nie możemy stosować wszystkich przepisów dotyczących solidarności np. regresu. Stosujemy je w drodze tzw. ostrożnej analogii.

B. - z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości - Istnieją jednak tzw. przywileje egzekucyjne np. alimenty (1025 k.p.c.), które mają pierwszeństwo w tym momencie. Między wierzycielami hipotecznymi w razie kolizji ich interesów obowiązuje zasada pierwszeństwa (przykład w poprzednim wykładzie).

Cechy hipoteki.

Hipoteka jest prawem akcesoryjnym - istnieje o tyle o ile istnieje wierzytelność. Może być przeniesiona wyłącznie z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Bez niej traci sens prawno-gospodarczy.

Wygaśnięcie wierzytelności bez żadnych wyjątków oznacza wygaśnięcie hipoteki. Mimo nadal istniejącego wpisu w pewnych przypadkach, decyduje wygaśnięcie wierzytelności.

Wyjątek od akcesoryjności - hipoteka kaucyjna (zabezpieczająca wierzytelność przyszłą lub warunkową).

Rozdział dot. tego rozwiązania zostanie prawdopodobnie w ciągu roku uchylony.

Hipoteka nie polega na korzystaniu z nieruchomości. Własność pozostaje w rękach dłużnika, nadal ma on możliwość korzystania z nieruchomości.

Hipoteka nie ogranicza właściciela w rozporządzaniu nieruchomością (zbycie, obciążenie). Zastrzeżenie dotyczące tych działań jest nieważne (art. 72 u. o ks. w. i h.)

Ochrona hipoteki art. 91-93 u. o ks. w. i h. Roszczenia wierzyciela mają zapobiec dewastacji przedmiotu hipoteki przez właściciela w celu pogorszenia jej wartości.

Przedmiot obciążenia hipoteką art. 65 § 2 u. o ks. w. i h.

1. nieruchomość - zasada szczegółowości hipoteki - obciąża oznaczoną, konkretną nieruchomość

(z urządzoną księgą wieczystą) dłużnika a nie ogół jego nieruchomości. Może być to nieruchomość gruntowa, budynkowa i lokalowa. Wyjątek art. 272 k.c. nie można obciążyć nieruchomości budynkowej będącej przedmiotem zwykłego użytkowania.

Hipoteka łączna - obciążająca kilka nieruchomości z mocy prawa (w razie podziału fizycznego nieruchomości obciążonej, wtedy hipoteka powstaje na wszystkich częściach podziału) lub na podstawie umowy cywilnoprawnej (dla zabezpieczenia wierzytelności obciążanych jest kilka nieruchomości dłużnika, także konkretnie wskazane).

2. użytkowanie wieczyste (zawsze razem z własnością budynków)

3. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego - hipoteka na ograniczonym prawie rzeczowym - konieczność utworzenia księgi wieczystej dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu.

4. część ułamkowa nieruchomości jeśli stanowi udział współwłaściciela. Hipotekę można ustanowić bez zgody pozostałych współwłaścicieli.

5. część ułamkowa użytkowania wieczystego i własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu

6. hipoteka na hipotece. Subintabulat czyli hipoteka na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.

7. hipoteka morska - obciąża statki wpisane do rejestru okrętowego - stosujemy odpowiednio przepisy dot. hipoteki na nieruchomości.

Hipoteka może zabezpieczać wierzytelność przyszłą.

Art. 1025 k.p.c. - odsetki za 2 ostatnie lata przed końcem egzekucji.

Wykład 8 - 14.04.2010 r.

art. 71 u. o ks. w. i h. - uwolnienie wierzyciela od obowiązku dowodzenia przysługiwania mu wierzytelności. Domniemanie iuris tantum.

art. 75 u. o ks. w. i h. - zaspokojenie wierzyciela hipotecznego zawsze następuje wg przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym chyba, że prowadzona jest egzekucja administracyjna. NIE ISTNIEJE sposób zaspokojenia poprzez zajęcie na własność nieruchomości. Należy wytoczyć powództwo, otrzymać wyrok zasądzający, wyrok z tytułem egzekucyjnym podlega wykonaniu. Niekiedy nazywamy to actio hipotecaria.

Inny przypadek - nie wierzyciel hipoteczny, ale inny wierzyciel (np. wierzyciel osobisty) wszczyna postępowanie sądowe. Ma do wyboru cały majątek dłużnika i jego wolą jest wybór nieruchomości obciążonej hipoteką. Musi jednak pamiętać o tym, że obowiązuje zasada pierwszeństwa i w jej myśl będzie ostatnim uprawnionym. Co się stanie po przysądzeniu własności? Czy hipoteki się utrzymają?

Z art. 1000 § 1 i 1003 § 1 k.p.c. - z chwilą zakończenia egzekucji, wszelkie obciążenia na nieruchomości wygasają, ale w ich miejsce można zaspokoić się z ceny egzekucji (ze sprzedaży licytacyjnej), a warunkiem sine qua non jest to by wierzytelność istniała.

Rodzaje hipoteki i ich powstanie. Art. 67 u. o ks. w i h. - nie ulegnie zmianie - do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.

  1. Nie istnieje hipoteka ustawowa - art. 66 skreślono.

  2. Hipoteka umowna - wymaga oświadczenia woli właściciela w formie aktu notarialnego

(ad solemnitatem).

  1. Hipoteka przymusowa - art. 109 i n. Wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym może na podst. tego tytułu uzyskać hipotekę. Podstawą żądania wpisu hipoteki jest posiadanie tytułu wykonawczego. Art. 1111 podział zabezpieczenia między poszczególne nieruchomości zależy od uznania wierzyciela. Zatem nie jest to hipoteka generalna czy też łączna. Także w tym przypadku wpis do księgi wieczystej jest konstytutywny - jak w przypadku każdej z hipotek.

Hipotekę przymusową można uzyskać także na podst.:

Funkcje hipoteki przymusowej:

Ma pełnić zupełnie inną funkcję niż umowna. Jest ułatwieniem prowadzenia egzekucji, ma ją usprawnić, uwolnić wierzyciela od poszukiwania przez wierzyciela przedmiotu nadającego się do egzekucji w majątku dłużnika. Stanowi raczej środek egzekucyjny niż zabezpieczenie wierzytelności.

Tytuł egzekucyjny i klauzula wykonalności.

Prawomocne orzeczenie zasądzające wierzytelność: Tytuł wykonawczy = TE + KW czyli prawomocne orzeczenie opatrzone klauzulą wykonalności.

Także ugoda zatwierdzona przez sąd może stanowić TW.

Akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji także może być TW.

W dwóch ostatnich musi być dodatkowo opatrzenie KW by można było mówić o TW - sytuacja analogiczna jak w przypadku klasycznego orzeczenia sądowego.

Czynności bankowe - takie, w których stroną jest bank. Wyciąg z ksiąg bankowych dotyczący wierzytelności bankowej stanowi bankowy TE, który także wymaga nadania klauzuli wykonalności przez sąd.

Hipoteka kaucyjna.

Może być zarówno umowna jak i przymusowa np. na podst. nie ostatecznego rozstrzygnięcia. Może dotyczyć także wierzytelności przyszłych - wtedy wpisem jest najwyższa suma obciążenia, będzie górną granicą odpowiedzialności rzeczowej. Przykłady wierzytelności przyszłych - z tzw. kredytu otwartego, należnych w przyszłości alimentów, wierzytelności z tytułu płatnej w przyszłości renty (zależy od stanu zdrowia) itp.

Wygaśnięcie hipoteki. Hipoteka wygasa wskutek: wygaśnięcia wierzytelności, złożenia zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego, zniesienia jej przez czynność prawną, w drodze konfuzji, wykreślenia bez podstawy prawnej:

  1. Art. 31 u. o ks. w. i h. - w razie spłaty wierzytelności wierzyciel powinien dać pokwitowanie, które wymaga podpisu notarialnie poświadczonego. Jest wymagany po to by dokonać wykreślenia wpisu hipoteki.

  2. Art. 99 - szczególny sposób wygasania wierzytelności hipotecznej. Wierzyciel w zwłoce (czyli np. ten, który nie chce dać pokwitowania) uprawnia dłużnika do złożenia kwoty świadczenia do depozytu sądowego - co powoduje wygaśnięcie hipoteki.

  3. Można zrzec się zabezpieczenia hipotecznego czyli spowodowanie wygaśnięcia hipoteki przez czynność prawną.

  4. Konfuzja - połączenie w jednym reku uprawnień wierzycielskich i właścicielskich np. w przypadku dziedziczenia, przelania wierzytelności - hipoteka wygasa.

  5. Czy wykreślenie bez podstawy prawnej (art. 95) stanowi przesłankę jej wygaśnięcia? Tak, ale dopiero po 10 latach.

Rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym. Np. wygasa hipoteka na miejscu 3 w hierarchii, mieliśmy prawo awansu o jedno miejsce, nowa hipoteka musiała zająć ostatnie miejsce w szeregu. Zmienia to nowelizacja, nowa hipoteka może (art. 1011,2,3 - rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym) za wolą właściciela zająć miejsce w środku stawki.

Zastaw ustawowy.

Może zabezpieczać wierzytelności pieniężne jak i niepieniężne. W przypadku tych drugich, możliwość realizacji zastawu w drodze przymusowego zaspokojenia wierzytelności pojawiałaby się tylko wtedy gdy roszczenie pierwotne określałoby roszczenie odszkodowawcze w pieniądzu.

Przedmiotem obciążenia może być wyłącznie rzecz ruchoma, albo majątkowe prawo zbywalne z wyjątkiem tych, które mogą być przedmiotem hipotek (pełna dychotomia).

Art. 306 k.c. - istota zastawu. Zastawcą jest dłużnik - właściciel. Zastawnik - wierzyciel.

Zastaw podobnie jak hipoteka jest prawem akcesoryjnym. Może jednak zabezpieczać wierzytelność przyszłą lub warunkową. Nie można przenieść zastawu bez wierzytelności, ma on sens jurydyczny tylko wtedy gdy jest połączony z wierzytelnością, którą zabezpiecza.

Zaspokojenie - art. 312 k.c. - tylko w drodze egzekucji sądowej.

Zastaw na prawach.

Tylko majątkowe prawa zbywalne. Przykłady:

art. 329 k.c. Odpowiednie stosowanie przepisów o przeniesieniu tego prawa. Nie ma mowy przy obciążaniu prawa o przeniesieniu tego prawa na zastawnika! Własność pozostaje przy dłużniku, on je tylko obciąża. Objawem odpowiedniego stosowania może być przeniesienie wierzytelności cesją, której można dokonać bez zgody dłużnika. Odpowiednie stosowanie przepisu będzie polegało na tym, że zarzuty jakie miał dłużnik w stosunku do wierzyciela, będzie miał też dłużnik rzeczowy, a więc dłużnik dłużnika.

Forma zastawu na prawach.

329 § 1 - umowa pisemna z datą pewną (ad solemnitatem). Konstytutywne jest pisemne powiadomienie dłużnika zastawionej wierzytelności czyli tzw. dłużnika dłużnika.

Wykład 9 - 21.04.2010 r.

Zastaw na wierzytelności jako przykład zastawu na prawach.

0x08 graphic
0x08 graphic
Zastawca dłużnik (B) wierzytelność obciążona Dłużnik dłużnika (C)

0x08 graphic
0x08 graphic

wierzytelność zabezpieczona

0x08 graphic

Wierzyciel (A) zastawnik

Jeśli dłużnik dłużnika świadczy to świadczy łącznie do rąk A i B lub składa przedmiot świadczenia do depozytu sądowego. Świadczenie to powoduje konwersję na zastaw na rzeczy. Zastawca (B) pozostaje zastawcą. Wierzytelność obciążona może być również niepieniężna. Art. 332 - w razie spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzi na przedmiot świadczenia.

Art. 335 k.c. - Pierwszy z przypadków zaspokojenia poza egzekucyjnego przy zastawie na prawach z tym, że warunkiem tutaj jest to by wierzytelność zabezpieczona jak i obciążona, były pieniężne. Jeżeli wierzytelność zabezpieczona staje się wymagalna to można żądać cesji wierzytelności obciążonej na zastawnika (do wysokości wierzytelności obciążonej).

Zawsze wierzytelność zabezpieczona musi być przekształcona w pieniężną by mogło dojść do jej przymusowej realizacji .

Zastaw w ogólności zabezpiecza także odsetki, koszty postępowania, zwrot nakładów na rzecz będącą w rękach wierzyciela. Nadchodząca nowelizacja precyzuje to: „zastaw zabezpiecza odsetki za 3 ostatnie lata sprzed egzekucji i koszty postępowania w części nieprzekraczającej 1/10 kapitału”(nowe brzmienie art. 314 k.c.).

Jak powstaje zastaw?

a) na podstawie umowy - czynność prawna realna tj. koniecznym elementem zawarcia umowy wydanie rzeczy do rąk wierzyciela albo osoby trzeciej, na którą strony wyraziły zgodę.

Art. 309 - ochrona dobrej wiary zastawnika, jeśli działa w dobrej wierze to zastaw powstanie na jego rzecz.

Wierzyciel ma obowiązek zachowywać się jak przechowawca. Nikt nie ma prawa do korzystania z rzeczy zastawionej. Wierzyciel nie może jej używać w żaden sposób.

b) ustawa - ustawowe prawo zastawu - (różnica między hipoteką - ta nigdy nie mogła wynikać z ustawy) np. prawo właściciela do zastawu na rzeczach gości (850 k.c.). Ustawowe prawo zastawu na zwierzęciu - art. 432 k.c.

c) zastaw przymusowy - zastaw skarbowy z ordynacji podatkowej (art. 41-46 u.). Wymaga wydania decyzji i wpisu do rejestru zastawów. Zastaw skarbowy obejmuje rzeczy o wartości nie mniejszej niż 10 tyś. zł.

Art. 319 k.c. - drugi przypadek zaspokojenia poza egzekucyjnego. Jeżeli rzecz przynosi pożytki to zastawnik powinien pobierać je i zaliczać na poczet wierzytelności. To uprawnienie działa automatycznie, choć można je wyłączyć umownie. Chodzi tutaj także o pożytki prawa takie jak odsetki czy dywidendy.

Kiedy zastaw wygasa?

Gdy przeniesiono wierzytelność bez zastawu, gdy wierzytelność wygasa, zastaw wygasa też zawsze gdy zastawnik wrócił rzecz zastawcy bez względu na przeciwne zastrzeżenia (art. 325 § 1 k.c.). Konfuzja (skupienie w jednym ręku prawa własności i ograniczonego prawa rzeczowego) z reguły prowadzi do wygaśnięcia zastawu z wyjątkiem tzw. zastawu właściciela. Zastaw w takim przypadku nie wygasa mimo konfuzji z powodu tego, że wierzytelność byłego zastawnika jest obciążona prawem osoby trzeciej.

Jeżeli zastaw wygasa to pojawia się roszczenie windykacyjne zastawcy.

Zastaw rejestrowy i rejestr zastawów.

Istota zastawu rejestrowego niczym nie różni się od zastawu ustawowego, a w kwestiach nieuregulowanych stosujemy k.c.

Art. 2 i 3 u. oZRiRZ - wskazanie elementów umowy zastawniczej (treść minimalna).

Ustanawia się formę pisemną ad solemnitatem dla każdego zastawu rejestrowego. Nadto konieczny jest konstytutywny wpis do rejestru zastawów. Jeżeli jest w formie elektronicznej - musi spełniać wymogi z art. 78 § 2 k.c.

Zastaw rejestrowy jest prawem uniwersalnym. Każdy podmiot prawa cywilnego może być zarówno zastawcą jak i zastawnikiem (od nowelizacji z 2008 r.)

Art. 18a - prawo terminowe - ustanawiany na maksymalnie lat 20. Możliwość przedłużenia na dalsze lat 10. Po 30 latach definitywnie wygasa a Sądy Rejonowe mają z urzędu obowiązek wykreślania wpisu.

Zastaw rejestrowy jest konsensualny. Wpis do rejestru zastępuje wydanie rzeczy.

Rzecz pozostaje w rękach dłużnika - zastawcy, który może używać tej rzeczy w działalności gospodarczej np. nie wymaga się stemplowania przedmiotu zastawu, jedyny wyjątek to wzmianka w dowodzie rejestracyjnym samochodu.

Co może być przedmiotem zastawu rejestrowego? (art. 7 u. oZRiRZ)

Rzeczy oznaczone co do tożsamości i co do gatunku. Ustawa wymaga by w umowie zastawniczej przy rzeczach co do gatunku określono ich ilość i sposób wyodrębniania w stosunku do innych rzeczy co do gatunku. Trzecim przedmiotem obciążenia jest zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiący całość gospodarczą choćby jego skład był zmienny (przedsiębiorstwo w rozumieniu przedmiotowym).

Płynność zastawu rejestrowego. Pozostaje w mocy bez względu na zmiany, którym podlega przedmiot zastawu w toku przetwarzania. Ustawa zawiera jednak zastrzeżenie: gdy w toku przetwarzania nastąpiło połączenie rzeczy obciążonej z nieruchomością zastaw rejestrowy wygaśnie (art. 8 i 9 u. oZRiRZ).

Zastawem rejestrowym można obciążyć również prawa (zbywalne i majątkowe):

- wierzytelności

- prawa na dobrach niematerialnych

- prawa z papierów wartościowych

W umowie zastawniczej można zapisać, że przedmiotem zastawu są rzeczy lub prawa przyszłe. Stan obciążenia powstanie razem z momentem powstania praw lub rzeczy (stan zawieszenia).

Wierzytelność zabezpieczona przy zastawie może być tylko pieniężna, wyrażona nawet w walucie obcej. Obciążona może być także niepieniężna.

Szczególne klauzule umowy o zastaw rejestrowy (ważne!)

a) klauzula pozwalająca na ustalenie o niezbywaniu lub nieobciążaniu dalszym przedmiotu zastawu rejestrowego. Jest to jednak skuteczne tylko inter partes między zastawcą a zastawnikiem. Rzecz można wprawdzie zbyć, ale pojawia się wtedy natychmiastowa wymagalność wierzytelności.

b) klauzule dotyczące zaspokojenia poza egzekucyjnego - tylko gdy odpowiednia klauzula zostanie włączona do umowy zastawu rejestrowego:

Ustawa daje prawa monitoringu zastawnikowi art. 11 u. oZRiRZ.

Wygaśnięcie zastawu rejestrowego.

- wygaśnięcie wierzytelności

- gdy rzecz ruchoma stała się częścią składową nieruchomości

Rejestr zastawów.

Prowadzony przez Sądy Rejonowe - wydziały gospodarcze. Korzysta z jawności materialnej - nikt nie może zasłaniać się nieznajomością wpisów, danych ujawnionych w rejestrze chyba, że by wykazał dochowanie należytej staranności w tej materii. Z rejestrem zastawów powiązana jest rękojmia - wobec osób trzecich ani zastawca ani zastawnik nie mogą zasłaniać się argumentem, że dane w rejestrze są nieprawdziwe. Uczestnicy obrotu gospodarczego działają w zaufaniu do rejestru.

Jawność formalna - nie tylko sam rejestr i wpis, ale także dokumenty złożone do rejestru są jawne w tym sensie, że można żądać odpisu tych akt, a także zaświadczenia o braku wpisu - każdy kto tego zażąda.

Od postanowienia o odmowie wpisu służy apelacja w postępowaniu nieprocesowym.

Administrator zastawów (art. 4 u. oZRiRZ).

Zastawnik, na którego rzecz ustanowiono zastaw zabezpieczający wierzytelności wielu osób. Podobne rozwiązanie pojawi się po nowelizacji przy hipotece. Sytuacja gdy jest wielu wierzycieli a jeden zawiera umowę jako zastępca pośredni - administrator zastawu.

Zastaw finansowy (ustawa o niektórych zabezpieczeniach finansowych z 2004 r.)

Nie dotyczy osób fizycznych. Zabezpieczenie i obciążenie na pieniądzach lub na instrumentach finansowych.

Wykład 10 - 28.04.2010 r.

Posiadanie art. 336 i n.

Jest zjawiskiem psychofizycznym, stanem faktycznym. Prof. Stelmachowski twierdził, że to prawo podmiotowe - pogląd odosobniony. Chodzi o władztwo nad rzeczą. Posiadanie składa się z dwóch elementów wg teorii romańskiej:

- corpus possessionis - fizyczne władanie rzeczą, zewnętrzny element posiadania, dostrzegalny, widoczny.

- animus possessionis - zamiar władania rzeczą zawsze dla siebie w różnym zakresie

Wg. germańskiej teorii posiadania mamy tylko corpus, nie bada się zamiaru, woli.

Posiadanie może być w najwyższym stopniu oderwane od prawa, może być nawet posiadaniem samoistnym - przykład złodzieja.

Posiadanie nie związane z prawem może być w dobrej jak i złej wierze.

Posiadanie samoistne.

Animus - władanie rzeczą jak właściciel. I tutaj posiadanie składa się z dwóch elementów, ale art. 337 corpus wygląda nietypowo - gdzie właściciel nie traci posiadania samoistnego w razie oddania rzeczy w posiadanie zależne. Corpus to możność wykonywania władztwa, a nie tylko jego efektywne wykonywanie.

Posiadanie zależne.

Animus - władanie rzeczą dla siebie, we własnym imieniu, ale cudzą rzeczą, w ograniczonym zakresie.

Posiadanie służebności.

Pozwala na zasiedzenie służebności - jedyny przykład ograniczonego prawa rzeczowego, które może ulec zasiedzeniu.

Art. 352 - posiadanie służebności to faktyczne korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Czyli mamy do czynienia z sytuacją gdy formalnie nie ustanowiono służebności, a ktoś np. przejeżdża autem przez cudzy grunt.

Animus - może ulec zmianie, zamiar jest dynamiczny. Ktoś kto zachowuje się jako posiadacz zależny, może zacząć zachowywać się jak posiadacz samoistny, co otwiera drogę do zasiedzenia.

Posiadanie wadliwe i niewadliwe.

a) nabyte wg Rzymian - vis, clam, precario. Dzisiaj powiemy, że zostało nabyte samowolnie.

b) za zgodą posiadacza, ale wcale nie jest to równoznaczne z posiadaniem w dobrej wierze.

Inne rodzaje władztwa faktycznego.

  1. Dzierżenie - art. 338 k.c. - nie ma nic wspólnego z dzierżawą! Dzierżenie nie jest w ogóle posiadaniem. Dzierżyciel to zastępca w posiadaniu, włada rzeczą wyłącznie za kogoś innego.

Animus pro alieno czyli nie dla siebie. Przykłady dzierżycieli - przechowawca, przewoźnik, spedytor czy przedsiębiorstwo składowe, przedstawiciel czy też pracownik, zarządca.

  1. Władztwo prekaryjne - ma miejsce wówczas gdy ktoś wyświadcza przysługę kierując się grzecznością, kierując się względami humanitarnymi (gościna, sąsiedztwo).

Nie ma tutaj więzi prawnej. Jest to zawsze stosunek odwołalny i grzecznościowy. Między tym, który oddaje w prekarium (precario dans) i przyjmującym (precario accipiens). Osoba biorąca w prekarium nie ma żadnej ochrony posiadania.

Commoda possessionis - dobrodziejstwa posiadania. Uzasadniają pojmowanie posiadania jako zjawiska prawnego - nie prawa podmiotowego.

Przeniesienie posiadania jest czasami przesłanką nabycia prawa - art. 155 § 2, 169 § 1 k.c.

System domniemań. Są to domniemania wzruszalne, ale przerzucają ciężar dowodu.

- 339 k.c. władztwo jest posiadaniem i jest to posiadanie samoistne.

- 341 k.c. domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym.

Przy rzeczach ruchomych, te domniemania zastępują dowód prawa własności. Przy nieruchomościach silniejszym domniemaniem jest te wynikające z wpisu do księgi wieczystej - art. 5 u. o ks. w. i h.

Ochrona posesoryjna.

Nie wolno naruszać posiadania choćby posiadacz był w złej wierze. Uniemożliwienie samowoli, jeśli chcesz odzyskać rzecz - wytocz proces posesoryjny. Zakaz samowolnego naruszania posiadania dotyczy również właściciela.

Ochronę dzielimy na własną i sądową:

A. Ochrona własna obejmuje 2 rodzaje (art. 343 k.c.):

Posiadaczowi rzeczy ruchomej pozwala się działać natychmiast po naruszeniu i pod warunkiem, że grozi mu niepowetowana szkoda.

Dzierżyciel również ma dostęp do ochrony własnej. Np. przechowawca - aby wykonywać obowiązek przechowania musi mięć możliwość skorzystania z obrony koniecznej czy samopomocy.

Prekarzysta nie ma żadnych uprawnień w zakresie ochrony własnej.

B. Ochrona sądowa.

Powództwo posesoryjne jest możliwe przy każdorazowym naruszeniu posiadania, także przez właściciela. Może polegać na pozbawieniu władztwa (wyzuciu z posiadania) lub na innych zakłóceniach posiadania (wymaga wtedy wydania przez sąd konkretnych nakazów i zakazów w celu ochrony).

Trzecie roszczenie, dotyczące tylko nieruchomości ma charakter prewencyjny:

Art. 347 k.c. - posiadacz nieruchomości zagrożony przez budowę na gruncie sąsiednim.

Ochrona posesoryjna ma charakter obiektywny, nie trzeba wykazywać dobrej wiary.

Jest możliwa zmiana powództwa posesoryjnego na petytoryjne, pod pewnymi warunkami (art. 251 k.c.)

W ochronie sądowej legitymacja czynna przysługuje każdemu posiadaczowi. Bierną ma każdy kto naruszył posiadanie, albo też osoba na czyjej rzecz naruszenie nastąpiło.

Model czystego procesu posesoryjnego - art. 344 k.c., 478 k.p.c. W procesie posesoryjnym nie bada się prawa podmiotowego do spornej rzeczy. Ekscepcjo domini (własności) czy iuris (ograniczonego prawa rzeczowego) nie są skuteczne. Powództwo wzajemne jest niedopuszczalne - wyjątek - art. 344 in fine.

Obowiązuje krótki termin zawity - 1 rok od naruszenia posiadania roszczenie wygasa.

Posiadacz nieruchomości - przypadek roszczenia o wstrzymanie budowy - gdy budowa „mogłaby” naruszyć konstrukcję. Można wytoczyć powództwo - 1 miesiąc od rozpoczęcia budowy.

Wyrok posesoryjny musi szczegółowo określić przywrócenie posiadania np. poprzez wydanie przedmiotu, określenie zakazu przejeżdżania przez cudzą nieruchomość. Przy czym sąd musi zaznaczyć, że jest to tryb posesoryjny, nie tamuje wytoczenia procesu petytoryjnego przez osobę uprawnioną - nie zamyka sprawy ostatecznie.

Posiadanie przywrócone uznaje się za nieprzerwane.

Publicjańska ochrona posiadania np. w kodeksie austriackim.

Nabycie posiadania. (J. Ignatowicz Prawo rzeczowe, s. 335)

  1. w sposób pierwotny.

  2. wtórny - przejście posiadania. Nabycie pochodne może odbywać się zarówno inter vivos jak i mortis causa. Czy przeniesienie posiadania jest czynnością prawną? Nie można dać jednoznacznej odpowiedzi, należy oceniać w zależności od konkretnego sposobu przeniesienia posiadania.

Funkcje posiadania.

a) prawomanifestująca - zewnętrzny znak uprawnienia.

b) prawokorygująca - prowadząca do nabycia własności przez posiadanie rzeczy.

Służebność przesyłu. (art. 3051 k.c. i n.)

Nie jest ani służebnością osobistą ani gruntową. Uprawnionym z tytułu tejże służebności jest przedsiębiorca, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej (art. 49 § 1 k.c.). Przysługuje mu prawo polegające na korzystaniu w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń.

Powstanie służebności przesyłu. W wyniku:

  1. umowy - właściciel obciążonej nieruchomości i przedsiębiorca mogą umownie ustanowić służebność zanim wzniesione zostaną określone urządzenia lub już po ich wybudowaniu. Umowa ta może być nieodpłatna lub przewidywać jednorazowe bądź okresowe wynagrodzenie dla właściciela nieruchomości obciążonej.

  2. orzeczenia sądowego - roszczenie o jej ustanowienie za wynagrodzeniem przysługuje przedsiębiorcy. Właściciel nieruchomości może wystąpić z wnioskiem o wynagrodzenie za obciążenie nieruchomości tym prawem. Obydwa sposoby stosuje się w przypadku braku porozumienia co do zawarcia umowy.

  3. zasiedzenia - przesłankami są: posiadanie przez przedsiębiorcę służebności przesyłu, upływ czasu konieczny do zasiedzenia nieruchomości, trwałe i widoczne korzystanie zawiera się w pierwszej przesłance.

Przejście i wygaśnięcie służebności przesyłu.

Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa, którego jest składnikiem. Jeżeli przedmiotem zbycia są same urządzenia, służebność przechodzi na nabywcę tych urządzeń.

Wygasa najpóźniej z chwilą likwidacji przedsiębiorstwa rozumianej jako zaprzestanie działalności przesyłowej przez przedsiębiorcę jeżeli wraz z nią nie nastąpiło zbycie urządzeń innemu przedsiębiorcy.

Użytkowanie. (J. Ignatowicz Prawo rzeczowe, s. 208)

art. 252 k.c. Obciążenie rzeczy prawem do jej używania i usus fructus - pobieranie pożytków, używanie poprzez posiadanie zależne. Różnica między dzierżawą a użytkowaniem jest taka, ze to pierwsze jest skuteczne tylko inter partes.

Użytkowanie jest niezbywalne i niedziedziczne. Charakterystyczne jest wygasanie użytkowania po 10 latach wskutek niewykonywania (to samo także ze służebnością).

Quasi usus fructus - użytkowanie nieprawidłowe. Art. 264 k.c. - gdy przedmiotem są pieniądze, albo rzeczy oznaczone co do gatunku. Skutkiem zawarcia umowy jest przeniesienie własności na użytkownika - element quasi.

Mimo to istnieje obowiązek zwrotu takich samych (o tych samych cechach gatunkowych czy nominale, a nie tych samych) po wygaśnięciu użytkowania. Odsyła się tutaj do przepisu o pożyczce (art. 720 k.c.).

Użytkowanie na prawach.

Tylko na prawach zbywalnych. Nie jest możliwe ustanowienie użytkowania na użytkowaniu prawa.

Przykłady:

Zobowiązania realne.

Pośredni charakter między inter partes a erga omnes. Stosunki obligacyjne, ale związane ex lege z sytuacją prawno-rzeczową. Np. ponoszenie ciężarów z pożytków, drobne naprawy rzeczy, nakłady powiązane ze zwykłym używaniem rzeczy. Inne poważniejsze nakłady obciążają właściciela. Każdy kto będzie użytkownikiem będzie obciążony takimi zobowiązaniami realnymi.

Timesharing. (Prawo rzeczowe, s. 217)

Ustawa konsumencka (z jednej strony przedsiębiorca z drugiej konsumenci). Dotyczy umów zawartych na min. 3 lata, stosuję się ją bez względu na naturę stosunku, który do tego uprawnia. Może mieć postać prawa obligacyjnego, ale też prawa rzeczowego, w szczególności użytkowania (nigdy nie może być własnością).

Treść umowy timesharingu. Ustanowienie dla osoby fizycznej, za ryczałtowym wynagrodzeniem, prawa do korzystania z domu lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku.

Możliwość odstąpienia z ustawy bez uprzedzenia (10 dni), trzeba zwrócić koszty zawarcia.

Nie można umownie ograniczyć uprawnień zawartych w ustawie, charakter semiimperatywny.

Użytkowanie jako timesharing.

Używanie + pobieranie pożytków - 2701 - timesharing w postaci użytkowania jest prawem zbywalnym, dziedzicznym, nie wygasa wskutek niewykonywania przez lat 10 - zupełnie inaczej jak przy użytkowaniu.

Mamy tutaj termin zawity 50 lat - wygasa najpóźniej z jego upływem.

1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
prawo rzeczowe2
prawo rzeczowe i familijne
Prawo prywatne cywilne 2 prawo rzeczowe
PRAWO RZECZOWE
prawo rzeczowe (5)
Prawo rzeczowe i skapdkowe
Prawo rzeczowe pytania
Prawo rzeczowe (15 stron) ULUCHH72YIQFWRJ2XEJPITODZIX2UWBPCYEQWHA
Prawo cywilne prawo rzeczowe 1 23 poprawione
Prawo rzeczowe m
prawo rzeczowe foli
Skrypt z Kolanczyka Prawo Rzeczowe, Zobowiazania, Prawo Spadkowe (2)
prawo cywilne, Prawo-rzeczoweopracowanie, Prawo Rzeczowe
Prawo rzeczowe wyklad dr Swide Nieznany
opr wship 030609d, Prawo rzeczowe
prawo rzeczowe
Prawo rzeczowe ograniczone

więcej podobnych podstron