16. Scharakteryzuj dwa skrajnie różne pod względem stopnia przekształcenia antropogenicznego środowiska geograficznego regiony geograficzne Polski.
Środowisko przyrodnicze Górnego Śląska od tysiącleci kształtowane było przez naturalne czynniki. Pojawienie się człowieka oraz rozwój cywilizacji wpłynął w sposób istotny na zmiany w środowisku przyrodniczym. Oddziaływanie antropogeniczne na obszarze Górnego Śląska związane było początkowo z osadnictwem rolniczym, rozwojem szlaków wodnych i komunikacyjnych oraz dawnym kopalnictwem kruszcu. Od XVlll i XlX w., głównie dzięki rozwojowi górnictwa węgla kamiennego i przemysłu ciężkiego, proces ten bardzo się nasilił doprowadzając w końcu XX w. do stanu klęski ekologicznej. Do głównych czynników antropopresji, oddziałujących obecnie w sposób istotny na środowisko przyrodnicze należy zaliczyć: urbanizację, industrializację, chemizację środowiska, eutrofizację siedlisk oligo- i mezotroficznych, zmiany gospodarki wodnej, zmiany struktury krajobrazu.
Urbanizacja miała istotny wpływ na zmiany środowiska przyrodniczego. Rozwój przemysłu związany rozrostem populacji ludzkiej spowodował presję urbanizacyjną na niezamieszkałe tereny, czego efektem stają się nieodwracalne zmiany w krajobrazie naturalnym. Początkowo małe, liczące niewielu mieszkańców osady, istniejące w przeszłości jako niewielkie krople na obszarze Puszczy Śląskiej, z biegiem czasu zmieniły się w osiedla, lub wielkie miasta, by obecnie tworzyć kilkumilionową aglomerację katowicką.
Transport-komunikacja, poza lokalnie dość intensywnym zanieczyszczeniem otoczenia i emitowaniem hałasu, niesie jeszcze dwojakiego rodzaju zagrożenia dla środowiska przyrodniczego.
Po pierwsze-tereny komunikacyjne stanowią liczne bariery przestrzenne, dzielące różne siedliska, oddzielające od siebie większe kompleksy leśne i uniemożliwiające często lokalne migracje roślin i zwierząt. W ten sposób dawna Puszcza Śląska została rozdzielona na mniejsze, kurczące się fragmenty, zlokalizowane obecnie na obrzeżach aglomeracji katowickiej: Lasy Pszczyńskie, Murckowskie, Rudzkie, Lublinieckie. Ocalałe w ich wnętrzu fragmenty naturalnych siedlisk świadczą o dawnej świetności tego obszaru.
Po drugie-transport jest źródłem nie kontrolowanego rozprzestrzeniania się obcych gatunków roślin i zwierząt. Wzdłuż dużych szlaków komunikacyjnych obserwuje się występowanie licznych populacji gatunków obcych regionowi czy nawet kontynentowi. Często wypierają one rodzime rośliny i stają się dominatorami w zbiorowiskach roślinnych otoczenia szlaków komunikacyjnych.
Proces industrializacji obszaru Górnego Śląska występuje od kilku stuleci. Największy rozwój osiągnął jednak w ciągu ostatnich 150 lat. Wśród głównych gałęzi przemysłu, mających niekorzystny wpływ na środowisko, należy wymienić: przemysł wydobywczy, hutniczy i energetyczny.
Przemysł wydobywczy związany jest z pozyskiwaniem kopalin, takich jak węgiel kamienny, rudy metali czy piasek. Z działalnością górnictwa wiąże się szereg zagrożeń środowiskowych:
-osiadanie gruntu i powstawanie zapadlisk i zatopisk pogórniczych;
-nagromadzenie wielkich mas odpadów pogórniczych trafiających na zwałowiska i powodujących niekorzystne zmiany krajobrazu;
-zrzuty dużych mas wód zasolonych do rzek regionu i dalej do Wisły i Odry;
-powstawanie znacznych odwodnień nasilających degradację krajobrazu;
Przemysł energetyczny i hutniczy jest najpoważniejszym producentem zanieczyszczeń atmosferycznych, stwarzając poważne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi na obszarze Górnego Śląska. Dominującym źródłem zanieczyszczeń gazowych powietrza jest, w woj. śląskim, spalanie paliw. Głównym emitorem tlenku węgla jest hutnictwo.
Hutnictwo i energetyka są także producentami dużej masy odpadów poprzemysłowych, gromadzonych na zwałowiskach lub w osadnikach, licznie występujących.
EUTROFIZACJA SIEDLISK OLIGO- I MEZOTROFICZNYCH
Zachodzi ona wtedy, gdy do siedliska o niskim trofizmie wprowadzona zostanie znaczna ilość substancji organicznych. W takich miejscach pojawia się roślinność nitrofilna (azotolubna). Zazwyczaj są to okazałe byliny ekspansywne i eliminujące gatunki o mniejszych wymaganiach troficznych. W wodach otwartych dochodzi do tzw. zakwitu glonów, co w efekcie powodować może deficyt tlenowy i śmierć zbiornika. W wyniku procesu eutrofizacji zanika na swych stanowiskach naturalnych szereg gatunków roślin i zwierząt. Zastępowane są one przez gatunki wcześniej obce dla tych siedlisk. Charakter całej biocenozy ulega wtedy nieodwracalnej zmianie. Większość śląskich cieków wodnych, poza wysokim zanieczyszczeniem chemicznym, niesie w sobie duży ładunek substancji organicznych.
Nizina Podlaska należy do najczystszych ekologicznie regionów Polski - najniższa emisja (poza województwem warmińsko-mazurskim) zanieczyszczeń pyłowych (5,4 tys. ton) i gazowych (23 tys. ton).
Bardzo niska gęstość zaludnienia 61 os./km², największe zaludnienie (poza miastami) w zachodniej i środkowej części województwa podlaskiego; w Białymstoku i okolicach mieszka 1/3 ludności; niższy od średniej krajowej stopień urbanizacji 57,8%;
Słabe gleby pod uprawy (niewielki udział rolnictwa).
Brak większych zakładów przemysłowych, czy górnictwa (małe zanieczyszczenie powietrza).
Ochroną prawną objęto blisko 40% powierzchni tego terenu. Szczególnym uznaniem cieszą się 4 podlaskie parki narodowe - najstarszy w Polsce Białowieski Park Narodowy, a także o największej powierzchni czyli Biebrzański Park Narodowy. Dwa pozostałe parki narodowe to Wigierski i Narwiański.
Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3 parki krajobrazowe, 85 rezerwatów przyrody oraz 2051 pomników przyrody.
Przyroda Podlasia jest dzisiaj jednym z najlepiej zachowanych obszarów w kraju. Jest ona w dużym stopniu naturalna, a jej niezwykłość i unikatowość jest duża nawet w skali Europejskiej. Do największych i najbardziej unikatowych zasobów przyrodniczych należą duże, naturalne kompleksy leśne, rozległe zabagnione doliny rzek i liczne jeziora. Przy tym zbiorowiska roślinności cechują się dużym stopniem naturalność i bioróżnorodności.
Naturalność przyrody tego obszaru jest utrzymywane przez dużą ilość obszarów uznanych za naturalnie czynnych czyli: łąki, pastwiska, zadrzewienia, wody i nieużytki bagienne. Na jego terenie nie ma zlokalizowanych większych zakładów przemysłowych dzięki czemu powietrze jest czyste a zanieczyszczenia powietrza utrzymują się na niskim poziomie. Duża wartość środowiska przyrodniczego sprawiła, że obszar województwa został włączony do regionu funkcjonalnego "Zielone płuca Polski".