Zasady procesu karnego

Pojecie i klasyfikacja zasad procesu karnego

1. 4 powody dla ktorych zasady procesu sa tak doniosle:

• powody historyczne (pokrywaja sie one z krotkimi haslami - postulatami, ktore wprowadzano do konstytucji)

• walory naukowe (pozwalaja uporzadkowac instytucje prawne oraz porownywac rozne systemy procesowe)

• walory dydaktyczne

• wzgledy praktyczne (formulowanie dyrektyw i zapelnianie luk)

2. „Zasady” mozna rozumiec dwojako:

• postulaty/ idee/ zasady w sensie abstrakcyjnym

• normy konkretne

3. Kryteria wyroznienia sposrod norm zasad

• Kryterium hierarchicznej nadrzednosci (zasadami sa normy konstytucyjne)

• Kryterium nadrzednosci tresciowej (normy stwarzajace „racje” grupie norm)

• Kryterium szczegolnej roli danej normy

• Kryterium funkcjonalne (donioslosci spolecznej normy)

4. Kryterium wyroznienia zasad postepowania karnego to przedmiot uregulowania

• Zasady to normy wypowiadajace idee ksztaltujace dany model procesu karnego

• Idee te na przestrzeni rozwoju historycznego przybieraly przeciwstawne wartosci (legalizm - oportunizm; swobodna - legalna ocena dowodow)

• W danym systemie mozna wybrac tylko jedna z pary zasad abstrakcyjnych (ustawodawca moze jednak wprowadzic wyjatki - ale tylko wyraznie okreslone; bowiem wyjatkow nie mozna wykladac rozszerzajaco)

5. Zasady dziela sie na skodyfikowane (swobodna ocena dowodow, skargowosc) i nieskodyfikowane (obowiazuja jako synteza roznych przepisow: np. bezposredniosc, spornosc)

6. Zasady pozostaja w zwiazku tworzac system zasad

7. Zasady wystepujace w procesie karnym

8. Zasady scisle procesowe:

• Zasady zwiazane z wszczeciem postepowania

• Oficjalnosci (scigania z urzedu)

• Legalizmu

• Skargowosci

• Zasady dotyczace postepowania dowodowego

• Prawdy

• Bezposredniosci

• Koncentracji materialu dowodowego

• Swobodnej oceny dowodow

• Zasady dotyczace formy i sposobu prowadzenia postepowania

• Kontradyktoryjnosci

• Jawnosci

• Rzetelnego procesu

• Ustnosci

• Kontroli

• Zasady dotyczace sytuacji prawnej oskarzonego

• Domniemania niewinnosci

• Prawa do obrony

Zasada humanitaryzmu

1. Wynika z konstytucji (art. 30 i 40) oraz umow miedzynarodowych

2. Wymaga aby czlowiek byl przez organy panstwa traktowany w sposob odpowiadajacy godnosci ludzkiej

3. Jej realizacje zapewniaja:

• Jawnosc rozprawy (pozwala na publiczne ujawnienie niedopuszczalnych metod w postepowaniu)

• Domniemanie niewinnosci

• Prawo do obrony

Zasady ustrojowo - organizacyjne procesu karnego

1. Art. 175 ust. 1 konstytucji - wymiar sprawiedliwosci w RP jest monopolem sadow (w pewnym zakresie rowniez TS)

• A sady powszechne sprawuja wymiar sprawiedliwosci w sprawach niezastrzezonych dla sadow administracyjnych, wojskowych i SN (art. 1 § 2 u.s.p.)

2. Jest to zasada absolutna

3. Powiazana z zasada prawa do sadu

Zasada prawa do sadu

1. Oznacza ona:

• Prawo jednostki dostepu do sadu

• Ze sprawe ma rozpoznawac ustanowiony ustawa wlasciwy, niezalezny i bezstronny sad

2. Wprowadzona umowami miedzynarodowymi

• Art. 14 ust. 1 MPPOiP

• Art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czlowieka i Podstawowych Wolnosci

3. Sadem jest organ:

• Niezalezny od egzekutywy i stron postepowania

• Zlozony z sedziow, ktorych nie mozna dowolnie odwolac

• Przy istnieniu gwarancji praworzadnosci postepowania

• Ustalony przez ustawe

• Nie moze to byc sad specjalny ustanowiony ex post do konkretnej sprawy

4. Moga orzekac organy niesadowe (administracyjne, arbitrazowe) byleby od tych orzeczen przyslugiwalo odwolanie do sadu lub podgalaly one pelnej kontroli sadowej

5. W konstytucji RP:

• Art. 45 ust. 1 - kazdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy, bez nieuzasadnionej zwloki przez wlasciwy, niezalezny, bezstronny i niezawisly sad

• Art. 77 ust. 2 - ustawa nie moze nikomu zamykac drogi sadowej dochodzenia naruszonych wolnosci lub praw, otwierajac droge sadowa kazdej jednostce w razie naruszenia jej wolnosci lub praw

6. Wg TK na prawo do sadu skladaja sie:

• Prawo dostepu do sadu (do uruchomienia procedury)

• Prawo do odpowiedniego uksztaltowania procedury (sprawiedliwosc, jawnosc)

• Prawo do wyroku

Zasada udzialu czynnika spolecznego w procesie karnym

1. Rozstrzyganie indywidualnych spraw obywateli powinno sie odbywac przy udziale przedstawicieli ludu

• Udzial ten przejawia sie

• W skladzie organu wyrokujacego

• W udziale podmiotow reprezentujacych interes spoleczny (np. przedstawiciel spoleczny)

• W dostepie obywateli do publicznych obrad (laczy sie z zasada jawnosci)

2. Wybor czy w skladzie orzekajacym maja byc fachowcy/ niefachowcy, czy obie grupy to wybor polityczny

• Fachowcy- fachowosc ale centralizm wladzy

• Czynnik spoleczny - demokratyzm ale brak przygotowania

3. Dwie postaci udzialu czynnika spolecznego:

• Sad przysieglych

• Lawa przysieglych rozstrzyga o winie (bez udzialu sedziego), sedzia zawodowy wymierza kare

• Sad lawniczy

• Lawnik rozstrzyga zarowno co do faktu jak i prawa tak samo jak sedzia zawodowy

4. Konstytucja sugeruje, ze udzial czynnika powinien istniec, ale decyzje co do postaci tego udzialu pozostawia ustawie (o ustroju sadow powszechnych)

5. Art. 3 k.p.k. w granicach okreslonych ustawa, postepowanie karne odbywa sie z udzialem czynnika spolecznego ⇒ udzial czynnika spolecznego jest regula

• Czynnik spoleczny tylko w sadach I instancji

• Art. 28 § 1 k.p.k. regula jest sklad jeden sedzia + 2 lawnikow

6. Lawnicy pochodza z wyboru (rad gmin) - art. 160 u.s.p.

7. Minusy systemu lawniczego

• Mala aktywnosc lawnikow

• Uchylanie sie lawnikow od obowiazkow

• Kiepski system wylaniania lawnikow

Zasada niezawislosci sedziowskiej

1. Art. 178 ust. 1 konstytucji - sedziowie w sprawowaniu swego urzedu sa niezawisli i podlegaja tylko Konstytucji i ustawom

• Podobnie sedziowie TK i TS

• Nikt poza ustawodawca nie moze wplywac na sedziego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwosci

• Sedzia nie musi sie stosowac do przepisow rangi wykonawczych (choc powinien sie do nich stosowac jesli sa zgodne z ustawami)

• Sedzia ma obowiazek samodzielnie rozstrzygac wszelkie kwestie dotyczace wykladni przepisow i oceny dowodow

2. Sedziego zasadniczo nie wiaza postepowania innych sadow, chyba ze ustawa stanowi inaczej:

• Sedziego obowiazuje tylko orzeczenie sadu ksztaltujace prawo lub stosunek prawny (art. 8 § 1 k.p.k.)

• Sad rozpoznajacy sprawe ponownie jest zwiazany wskazaniami sadu odwolawczego (art. 442 § 3 k.p.k.)

• Uchwala SN rozstrzygajaca zagadnienie prawne wiaze sad w danej sprawie (art. 441 § 3 k.p.k.)

• Uchwaly SN nie zwiazane z konkretna sprawa wiaza SN

3. Niezawislosc przedmiotowo dotyczy tylko czynnosci nalezacych do sfery jurysdykcji

4. Gwarancje ustrojowe niezawislosci sedziowskiej:

• Odpowiedni poziom etyczno-moralny

• Przygotowanie zawodowe (pozwala na samodzielnosc)

• Stalosc zawodu (brak presji)

• Incompatbilitas

• Materialna niezaleznosc sedziego

• Immunitet sedziowski

• Samorzadnosc sedziowska

5. Gwarancje procesowe niezawislosci sedziowskiej:

• Kolegialnosc skladu sedziowskiego

• Jawnosc rozpraw

• swobodna ocena dowodow

• tajnosc narady

Zasada kolegialnosci sadow

1. Rozstrzygniecia wydawane powinny byc kolegialnie (odnosi sie to do sadow)

• Demokratyzm

• Wszechstronnosc

• Mniejsza szansa na blad

• Wzmacnia to autorytet organu

• Zwiekszenie niezawislosci

2. Zasada jest sklad trzyosobowy w I i II instancji (art. 28 i 29 k.p.k.)

• Wyjatkiem - sklad jednoosobowy

• Np. postepowanie uproszczone - art. 476 § 1 k.p.k.

• Np. sad okregowy w II instancji - wyjatkowo - art. 476 § 1 k.p.k.

Zasada bezstronnosci

1. Organy procesowe sa zobowiazane do zachowania bezstronnego stosunku do sprawy i uczestnikow procesu

2. Wynika z art.45 konstytucji

3. Gwarancja obiektywizmu sadu jest instytucja wylaczenia sedziego

• Wylaczenie z moc prawa (art. 40 k.p.k.)

• Wylaczenie na wniosek (art. 41 k.p.k.)

4. Zasada ta odnosi sie tez do innych organow panstwowych wystepujacych w procesie

• Oskarzyciela publicznego i organow postepowania przygotowawczego

• Podlegaja przepisom o wylaczeniu (art. 47 k.p.k.)

• Art. 4 k.p.k. organy te musza badac wszystkie okolicznosci na korzysc i niekorzysc oskarzonego

• Oskarzyciel publiczny moze wniesc srodek odwolawczy takie na korzysc oskarzonego

Zasady scisle procesowe

Zasady zwiazane z wszczeciem procesu karnego

Zasada oficjalnosci (scigania z urzedu)

1. Sciganie przestepstwa odbywa sie przez organy panstwa niezaleznie od woli pokrzywdzonego lub innego podmiotu

• Panstwo sciga przestepstwo ze wzgledu na naruszenie porzadku prawnego

• Organy te (prokurator, Policja) rozpoczynaja sciganie gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popelnienia przestepstwa - art. 303 k.p.k.

• Organ uzyskujac informacje o popelnieniu przestepstwa nie moze nie wszczac postepowania

2. Zasada ta ma wplyw na proces od chwili zawiazania do jego zakonczenia

3. Art. 9 § 1 k.p.k. - jesli ustawa nie przewiduje scigania na wniosek lub z oskarzenia prywatnego to stosuje sie regule scigania z urzedu

4. 
   
   Sciganie moze zalezec od spelnienia warunku

5. Zlozenie wniosku ⇒ (art. 12 § 1 k.p.k.) postepowanie toczy sie z urzedu

• Wniosek mozna jednak cofnac

• W postepowaniu przygotowawczym za zgoda prokuratora

• W postepowaniu sadowym za zgoda sadu do czasu rozpoczecia przewodu sadowego

• Nie dotyczy to przestepstwa zgwalcenia

6. 
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   Sciganie na wniosek

7. sciganie z oskarzenia prywatnego

• potrzebne jest wniesienie skargi prywatnej

• pokrzywdzony staje sie tym samym oskarzycielem prywatnym (art. 59 § 1 k.p.k.)

• mozna jednak wrocic do scigania z urzedu na skutek ingerencji:

• prokuratora z powodu istnienia interesu spolecznego (art. 60 k.p.k.)

• sedziego rodzinnego

Zasada legalizmu

1. Zasada legalizmu - obowiazek scigania przestepstw sciganych z urzedu

• Wynika z prawa materialnego i zasady rownosci wobec prawa

• nie wolno oceniac czy sciganie byloby celowe (bylaby to zasada oportunizmu)

2. W k.p.k. legalizm z pewnymi oznaczonymi wyjatkami

• Art. 10 k.p.k. - organy powolane do scigania przestepstw sa zobowiazane do scigania przestepstw sciganych z urzedu a prokurator do wniesienia i popierania oskarzenia

• Art. 10 § 2 k.p.k. poza wyjatkami z ustaw i umow miedzynarodowych nikt nie moze byc zwolniony z odpowiedzialnosci za przestepstwo

3. Obowiazek zawiadomienia o przestepstwie sciganym z urzedu:

• Co do niektorych przestepstw jest to obowiazek prawny (art. 240 k.k.) do reszty obowiazek spoleczny (art. 304 § 1 k.p.k.)

• Obowiazek zawiadomienia w szerszym zakresie dotyczy tez instytucji panstwowych i samorzadowych - art. 304 § 2 k.k.

4. Uregulowanie zapewniajace realizacje zasady legalizmu

• Kontrola dzialan tamujacych sprawowanie przez sad wymiaru sprawiedliwosci

• Sad moze upowaznic pokrzywdzonego do wniesienia skargi w sprawach o przestepstwach sciganych z oskarzenia publicznego jesli prokurator ponownie odmowi wszczecia lub umorzenia postepowania (skargi subsydiarnej) - art. 55 k.p.k.

• Zazalenie do prokuratora na bezczynnosc organu scigania ponad 6 tygodni (art. 306 § 3 k.p.k.)

• W postepowaniu sadowym odstapienie oskarzyciela nie wiaze sadu (art. 14 § 2 k.p.k.)

• Sad moze takie oswiadczenie przyjac lub nie

5. Przypadki zastosowania zasady oportunizmu:

• Umorzenie absorpcyjne - art. 11 k.p.k. (postepowanie mozna umorzyc jesli orzeczenie wobec skazanego kary byloby bezcelowe ze wzgledu na rodzaj i wysokosc prawomocnie orzeczonej kary za inne przestepstwo)

• Swiadek koronny

• Umorzenie postepowania wobec nieletniego jesli orzeczenie srodkow wychowawczych lub poprawczych byloby niecelowe ze wzgledu na orzeczone juz w innej sprawie srodki

Zasada skargowosci

1. Zasada skargowosci wystepuje w postepowaniu jurysdykcyjnym

• Sa dwie przeciwstawne mozliwosci:

• Sad wszczyna proces z urzedu (nie ma wtedy oskarzyciela; proces inkwizycyjny)

• Sad wszczyna proces dopiero gdy z odpowiednim zadaniem wystapi uprawniony podmiot (oskarzyciel)

2. Skargi dziela sie na:

• Zasadnicze - inauguruja postepowania sadowe

• Np. akty oskarzenia, pozew cywilny, wniosek o warunkowe umorzenie postepowania karnego itp.

• Etapowe - warunkujace odpowiedni etap postepowania sadowego

• Np. skarga apelacyjna, kasacyjna itp.

• Incydentalne - inaugurujace odpowiednie postepowanie w zwiazku z indywidualna decyzja

• Np. zazalenie w przedmiocie tymczasowego aresztowania

3. Funkcje skargi zasadniczej

• Funkcja bilansujaca - podsumowuje zebrany w postepowaniu przygotowawczym material dowodowy

• Funkcja inicjujaca - zawiazuje postepowanie sadowe przez samo zlozenie aktu oskarzenia

• Funkcja programowa - akt oskarzenia okresla zakres rozpoznania sprawy

• Funkcja informacyjna - informuje jaki czyn sie zarzuca i jak zamierza sie go dowiesc

4. Zasade skargowosci zawiera art. 14 § 1 k.p.k.

• Obowiazuje rowniez w zakresie kontroli odwolawczej

• Tylko wyjatkowo (w razie uchybien z art. 439 § 1 k.p.k.) kontrole mozna uruchomic z urzedu
  (art. 542 § 3 k.p.k.)

6. Funkcja programowa skargi ⇒ skarga zawiera program wiazacy dla sadu

⇓

Sad nie moze przekroczyc granic pozwu

• Podmiotowych - osoby oskarzonego

• Przedmiotowych - czynu

• Kwalifikacja prawna czynu moze ulegac zmianie w toku procesu i nie wiaze sadu

• Stan faktyczny - dopuszcza sie zmiane opisu czynu jesli nie wychodzi poza tozsamosc czynu (oceniac nalezy czy ciagle chodzi o ten sam czyn rzeczywisty) - do oceny sluza kryteria negatywne:

1. roznosc podmiotow (sprawcow)

2. roznosc dobr prawnych (przedmiotow ochrony)

3. juz nie zawsze roznosc pokrzywdzonego

7. Regula niepodzielnosci przedmiotu procesu

• Niedopuszczalne jest orzekanie w roznych postepowaniach o fragmentach tego samego przedmiotu

• Np. osobno sadzic znamiona czynu (np. rozboju)

• Osobno orzekac o winie i karze (choc mozna wniesc apelacje tylko co do kary)

• Rozbijac jednosci czynu ciaglego i przestepstwa trwalego

• Rozbijac naturalnej jednosci czynu

• Odrywac niesamodzielne fragmenty czynu

• Orzeczenie co do fragmentu podmiotu procesu ⇒ stan rzeczy osadzonej w stosunku do calego przestepstwa

8. Mozliwosc orzekania sadu co do innego czynu nie objetego aktem oskarzenia moze nastapic wyjatkowo w ramach procesu wpadkowego (art. 398 k.p.k.)

9. Wyjatki od zasady skargowosci:

• Postepowanie z nieletnim

• Orzekanie w kwestii odpowiedzialnosci cywilnej z urzedu

• Wznowienie z urzedu postepowania zakonczonego prawomocnym wyrokiem z powodu uchybien z art. 493 § 1 k.p.k.

Zasady dotyczace postepowania dowodowego

Zasada prawdy (materialnej)

1. Organ procesowy ma decyzje opierac na ustaleniach zgodnych ze stanem rzeczy

• Bezwzglednie dotyczy to decyzji na niekorzysc oskarzonego

2. Jest to zasada nadrzedna bo:

• Wiaze sie z samym celem procesu

• Budowa calego procesu ma umozliwic realizacje tej dyrektywy

3. Jej realizacje gwarantuja zasady:

• Bezposredniosci

• Koncentracji materialu dowodowego

• Swobodnej oceny dowodow

4. Prawda to zgodnosc sadu (zdania) z rzeczywistoscia

5. Ale skoro nie zawsze osiagniecie prawdziwosci ustalen jest mozliwe to stosuje sie dyrektywe aby ustalenia faktyczne byly udowodnione tj. Spelnialy warunki:

• Obiektywny - kazdy zwyczajnie myslacy czlowiek powinien zostac przekonany o prawdziwosci ustalen

• Subiektywny - wewnetrzne przekonanie organu, bedace podstawa decyzji

6. Zawiera ja art. 2 § 2 k.p.k.

• Aby ta dyrektywe zrealizowac sad musi uwzglednic na rowni okolicznosci przemawiajace na korzysc i na niekorzysc oskarzonego - art. 4 k.p.k.

• Sluzy jej tez zasada instrukcyjnosci - organ ma brac czynny udzial w poszukiwaniu dowodow zmierzajacych do wyjasnienia wszelkich istotnych okolicznosci sprawy

7. Realizacja tej zasady nie moze nastapic za wszelka cene

• Nie wolno uzywac faktow z nielegalnych zrodel

• Tajemnice: panstwowa, sluzbowa, zawodowa itp.

8. Obowiazek dowodzenia spoczywa na organach procesowych, zas watpliwosci nalezy rozstrzygac na korzysc oskarzonego (art. 5 k.p.k.)

Zasada bezposredniosci

1. Sluzy realizacji zasady prawdy

2. Skladaja sie na nia 3 dyrektywy:

• Sad powinien opierac sie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie (art. 410 k.p.k.)

• Sad moze czynic ustalenia tylko na etapie do ktorego maja dostep strony

• Dowody powinny byc przeprowadzone bezposrednio przed sadem orzekajacym w danej sprawie

• Pozwala sadowi na zebranie dodatkowych wrazen np. na temat wiarygodnosci swiadka

• Zasada nieskodyfikowana

• Korzystac glownie z dowodow pierwotnych, ale nie odrzucac dowodow posrednich

• Bo stwarzaja one lepsze warunki poznania prawdy

• Zasada nieskodyfikowana

3. Odstepstwa:

• Gdy odczytuje sie protokol przesluchania sporzadzony w postepowaniu przygotowawczym lub na rozprawie w tej lub innej sprawie

• Art. 389 k.p.k. - protokol wyjasnien oskarzonego

• Art. 291 k.p.k. - protokol zeznan swiadkow

• Postepowanie kontrolne

• Organ kontrolujacy opiera sie na materialach z akt, przeprowadza dowody tylko wyjatkowo

Zasada koncentracji materialu dowodowego (zasada skupienia materialu procesowego)

1. Proces powinien stanowic zwarty ciag czynnosci bez zbednej zwloki, skupiajacy srodki dowodowe wokol przedmiotu procesu

2. Koncentracje materialu dowodowego mozna osiagnac przez:

• Prekluzje (pod rygorem utraty uprawnien nalezy od razu przedstawic wszelkie znane fakty i dowody)

• Dyskrecjonalna wladze sedziego (sad moze uwzglednic fakty i dowody nie przytoczone mimo mozliwosci od razu)- ta koncepcja obowiazuje w polskim k.p.k.

3. Nieskodyfikowana - jej elementy w artykulach:

• 297 § 1 pkt5 k.p.k.

• 338 § 1 k.p.k.

• 352 k.p.k.

• 366 § 1 i 2 k.p.k.

4. W stosunku do rozprawy obowiazuje zasada ciaglosci rozprawy

• Niezmiennosc skladu sadzacego - orzekac moze tylko sedzia, ktory od poczatku uczestniczyl w rozprawie - art. 439 § 1 pkt2 k.p.k.

5. Wyjatki:

• Przerwa w rozprawie

• Odroczenie rozprawy

• Odroczenie wydania wyroku

Zasada swobodnej oceny dowodow

1. 
   
   Koncepcje oceny dowodow

Aprioryczna (czy dowod dopuscic)

2. 
   Swobodna ocena dowodow

Aposterioryczna (ocena dowodow juz przedstawionych)

4. Art. 7 k.p.k. - swobodna ocena dowodow kontrolowana

• Kazdy organ powinien sie kierowac w ocenie

• Zasadami prawidlowego rozumowania

• Wskazania wiedzy

• Doswiadczenie zyciowe

• Organ jest rowniez zwiazany przeprowadzonymi dowodami

5. Art. 410 k.p.k. podstawe wyroku stanowi caloksztalt okolicznosci ujawnionych w toku rozprawy glownej = mozna i trzeba oceniac tylko dowody przeprowadzone na rozprawie

6. Kontroli podlegaja tylko te elementy oceny, ktore sie do tego nadaja:

• Bledy faktyczne

• Bledy logiczne

• Sprzecznosc z wiedza i doswiadczeniem zyciowym

Zasady dotyczace formy i sposobu prowadzenia procesu

Zasada kontradyktoryjnosci (spornosci)

1. Dyrektywa by proces byl sporem rownouprawnionych stron przed bezstronnym sadem

• Wystepuje przede wszystkim w postepowaniu sadowym

• Pewna przewage ma w postepowaniu przygotowawczym organ postepowania

• Jej przeciwienstwem jest zasada sledcza (z procesu inkwizycyjnego)

2. Rownoprawnosc stron jest jej niezbedna czescia

• Oznacza ona wyposazenie stron w te same srodki prawne („rownosc broni”)

• Faktyczna rownoprawnosc jest fikcja bo oskarzyciel ma za soba aparat panstwa

3. Istnieja 3 podmioty: strona czynna (oskarzyciel, powod), bierna (oskarzony) i bezstronny sad; wiec zasada kontradyktoryjnosci przesadza o rozdzieleniu funkcji procesowych

4. Uprawnienia stron w postepowaniu:

• Uczestniczenie w czynnosciach (zwiazane z jawnoscia wewnetrzna)

• Uprawnienie do zachowania pytan i skladania oswiadczen

• Uprawnienie do skladania wnioskow

• Strony sa uprawnione do korzystania z pomocy osoby majacej odpowiednie przygotowanie (obroncy, pelnomocnika)

• Uprawnienie do zaskarzenia zapadlych decyzji procesowych

5. K.p.k. zacheca do konsensualnego rozstrzygania sporow wynikajacych z przestepstw, szczegolnie tych mniejszej wagi:

• Porozumienie sie stron umozliwia postepowanie mediacyjne (art. 23a k.p.k.)

• Porozumienie jest podstawa dla wydania wyroku bez rozprawy (art. 335 k.p.k.) warunkowego umorzenia sprawy lub dla wniosku oskarzonego o skazanie go bez potrzeby dalszego prowadzenia sprawy (art. 387 k.p.k.)

Zasada jawnosci

1. Zasada jawnosci to zasada konstytucyjna - art. 45 - sprowadzajaca sie do 2 dyrektyw:

• Zasada publicznosci - jawnosc wobec postronnych

• Umozliwia kontrole dzialalnosci sedziego czym gwarantuje niezawislosc i bezstronnosc

• Zasada jawnosci wewnetrznej - jawnosc wobec stron i przedstawicieli stron

2. Zasada publicznosci - art. 355 k.p.k. - rozprawa odbywa sie jawnie (z ograniczeniami ustawowymi); na jawnej rozprawie obecni moga byc:

• Osoby biorace udzial w postepowaniu

• Inne osoby gdy (art. 356 § 2 k.p.k.):

• Sa pelnoletnie (maloletni za zezwoleniem przewodniczacego skladu)

• Sa nieuzbrojone (wyjatki za zezwoleniem przewodniczacego skladu)

• Nie znajduja sie w stanie nie licujacym z powaga sadu

3. Mozna zezwolic na relacje przez media jesli (art. 357 § 1 k.p.k.)

• Przemawia za tym uzasadniony interes spoleczny

• Nie bedzie to utrudniac rozprawy

• Wazny interes uczestnika sie temu nie sprzeciwia

4. Strona moze nagrywac tok rozprawy o ile nie przeszkadza w jej prowadzeniu (z art. 358 k.p.k.)




6. Obligatoryjne wylaczenie jawnosci, gdy jawnosc moglaby:

• 
  Wywolac zaklocenie spokoju publicznego

• Obrazac dobre obyczaje 360 § 1 k.p.k.

• Ujawnic okolicznosci, ktore powinny pozostac tajemnica ze wzgledu na interes panstwa

• Naruszyc wazny interes prywatny

• W razie przesluchania swiadka co do okolicznosci objetych tajemnica (art. 181 § 1 k.p.k.)

• 
  Gdy rozprawa dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postepowania z powodu
  niepoczytalnosci sprawcy i zastosowania srodka zabezpieczajacego art. 359 k.p.k.

• Gdy rozprawa dotyczy sprawy o pomowienie lub znieslawienie

• Ale na wniosek pokrzywdzonego moze byc jawna

7. Sad wylacza jawnosc w calosci lub czesci na zadanie tego kto zlozyl wniosek o sciganie (art. 360 § 2 k.p.k.)

8. Wylaczenie jawnosci nie pozbawia udzialu w postepowaniu uczestnikow i osob zaufania wskazanych przez strony (art. 361 § 1 k.p.k.) poza tym, przewodniczacy moze pozwolic okreslonym osobom na obecnosc na rozprawie - art. 361 § 3 k.p.k.

• Mimo wylaczenia jawnosci wyrok jest jawny - art. 364 § 1 k.p.k. - utajnione w calosci lub czesci moze byc uzasadnione

• Narada sadu jest zawsze tajna - art. 108 § 1 k.p.k.

9. Jawnosc wewnetrzna jest szersza niz zewnetrzna:

• Art. 390 § 1 k.p.k. oskarzony ma prawo byc obecny przy wszystkich czynnosciach postepowania dowodowego

• Wyjatki od obecnosci oskarzonego:

• Wydalenie z sali

• Opuszczenie sali na zarzadzenie przewodniczacego gdy jego obecnosc moze oddzialywac krepujaco na wyjasnienia wspoloskarzonego, zeznania swiadkow i bieglych

• Jednak gdy wraca to zostaje poinformowany o przebiegu sprawy w tym czasie

• Rozprawa pod nieobecnosc oskarzonego gdy:

• Istnieja warunki do wydania wyroku zaocznego (art. 479 k.p.k.)

• Oskarzony ze swej winy wprawil sie w stan niezdolnosci do udzialu w rozprawie lub posiedzeniu
  (art. 377 § 1 k.p.k.)

• Oskarzony nie stawia sie bez usprawiedliwienia itp. Wtedy sad moze prowadzic postepowanie bez jego udzialu, chyba ze uzna jego obecnosc za niezbedna (art. 377 § 3 k.p.k.)

• Oskarzony opuscil sale po zlozeniu wyjasnien (art. 376 k.p.k.)

10. 
    Sad moze wydac wyrok na posiedzeniu w sytuacji:

• Warunkowe umorzenie postepowania przed rozprawa (art. 341 § 5 k.p.k.)

• 
  Skazania oskarzonego wyrokiem na posiedzeniu w ramach art. 343 k.p.k.

• Dobrowolnego poddania sie karze w postepowaniu uproszczonym
  gdy wniosek oskarzonego zlozono przed rozprawa - art. 474a k.p.k.

• Orzekania wyrokiem nakazowym - art. 500 § 4 k.p.k.

11. Posiedzenia odbywaja sie z wylaczeniem publicznosci

• ale strony i inne osoby o ile ma to znaczenie dla ochrony ich praw i interesow moga wziac udzial w posiedzeniu gdy ustawa tak stanowi - art. 96 § 1 k.p.k.

12. Jawnosc wewnetrzna w postepowaniu przygotowawczym

• Podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli ustawowych (+ ew. Obronce i pelnomocnika) nalezy dopuscic do udzialu w czynnosci jesli nie mozna jej bedzie powtorzyc na rozprawie

• Chyba, ze zwloka grozi znieksztalceniem lub utrata dowodu (art. 316 k.p.k.)

• Stronom i ich przedstawicielom zezwala sie na udzial w przesluchaniu bieglych (art. 318 k.p.k.)

• Stronie (i jej przedstawicielowi) nie mozna odmowic udzialu w czynnosci ktorej zadala (art. 315 § 2 k.p.k.)

• Strony (i ich Przedstawicieli) nalezy dopuscic do wszystkich czynnosci na ich zadanie - art. 317 § 1 k.p.k.

• Prokurator moze odmowic ze wzgledu na wazny interes sledztwa - art. 317 § 2 k.p.k.

Zasada rzetelnego procesu

1. Zasada rzetelnego procesu oznacza koniecznosc:

• Rownosci broni (element zasady kontradyktoryjnosci)

• Zapewnienie prawa do obrony oraz posiadania tlumacza

• Zachowania lojalnosci organow procesowych wobec wszystkich uczestnikow

• Zakaz wprowadzania w blad uczestnika procesu

• Nakaz udzielania informacji nie tylko gdy to nakazuja przepisy(np. art. 300, 334 § 2, 100 § 6 k.p.k.) ale zawsze w miare potrzeby - art. 16 § 2 k.p.k.

• Rozstrzygniecia sprawy w rozsadnym terminie

Zasada ustnosci

1. Czynnosci procesowe powinny miec forme ustna

• W zwiazku z zasadami bezposredniosci, jawnosci, spornosci

• Pozwala tez na odformalizowanie procesu

2. Przeciwienstwem jest zasada pisemnosci (tez ma swoje zalety)

3. Art. 365 k.p.k. - rozprawa odbywa sie ustnie

• Nie wyklucza to mozliwosci dokonywania niektorych czynnosci pisemnie

• Niektore czynnosci wymagaja obu form:

• Wyrok art. 412 i 418 § 1 k.p.k.

• Forma pisemna dla skarg: zasadniczych i etapowych

Zasada kontroli

1. Kontrola spelnia funkcje:

• Prewencyjna ⇒ kontrola sprzyja rzetelnemu wykonywaniu czynnosci

• Korekcyjna (reformacyjna) - wadliwe czynnosci i decyzje sa reformowane

Kontrola scisle procesowa

2. 
   Kontrola w procesie karnym

Kontrola administracyjno-nadzorcza

• Dotyczy dzialalnosci administracyjnej sadow

• Sprawuje Minister Sprawiedliwosci i prezesi sadow

• Nadzor prokuratora nad postepowaniem przygotowawczym w zakresie w jakim sam go nie prowadzi

3. Cecha srodkow odwolawczych jest dewolutywnosc (przesuniecie sprawy w celu kontroli do sadu wyzszej instancji)

• Bezwzgledna - przy apelacji

• Wzgledna - przy zazaleniu (moze byc ten sam sad jesli w tym samym skladzie) - art. 463 § 1 k.p.k.

4. Wg art. 176 ust. 1 konstytucji postepowanie przed sadem jest co najmniej dwuinstancyjne

5. Kontroli podlegaja:

• Decyzje procesowe (art. 459 k.p.k.)

• Czynnosci procesowe (art. 467 § 1 k.p.k.)

• Bezczynnosc organow scigania (art. 306 § 3 k.p.k.)

Zasady dotyczace sytuacji prawnej oskarzonego w procesie

Zasada domniemania niewinnosci oskarzonego

1. Domniemanie niewinnosci= oskarzony ma byc uwazany za niewinnego, dopoki jego wina nie zostanie prawomocnie stwierdzona zgodnie z k.p.k.

• Zostaje ono wylaczone stwierdzeniem winy (w prawomocnym wyroku skazujacym)

2. Jest to zasada konstytucyjna - art. 42 ust. 3 konstytucji i art. 5 § 1 k.p.k.

• Obowiazuje wewnatrz i zewnatrz procesu

3. Konsekwencje procesowe domniemania niewinnosci:

• Badanie winy oskarzonego powinno odbywac sie w sposob obiektywny

• Regula in dubio pro reo - art. 5 § 1 k.p.k. - niedajace sie usunac watpliwosci rozstrzyga sie na korzysc oskarzonego

• Ma zastosowanie po wyczerpaniu wszystkich mozliwych dowodow

• W razie nieusuwalnych watpliwosci co do faktu wybiera sie najbardziej korzystna dla oskarzonego wersje

• Obowiazek dowodzenia maja organy procesowe

• Jest czescia zasady domniemania niewinnosci, mimo ze wynika z innego przepisu

• Wobec oskarzonego stosuje sie tylko konieczne ograniczenia swobody

• Tymczasowe aresztowanie jest ustawowym wyjatkiem od zasady domniemania niewinnosci

Zasada prawa do obrony oskarzonego

1. W procesie karnym oskarzonemu nalezy zapewnic prawo do obrony

• Art. 46 ust. 2 konstytucji i art. 6 ust. 3 KE

2. Na prawo do obrony skladaja sie

• Mozliwosc podejmowania czynnosci osobiscie

• Takich jakie moze podjac kazda strona

• Takie jakie ma tylko oskarzony (prawo do milczenia, zakaz reformationis in peius)

• Prawo do korzystania z pomocy obroncy

• 
  Obrona ta moze byc obowiazkowa gdy:

1. oskarzony jest nieletni

2. oskarzony jest gluchy, niemy lub niewidomy art. 79 § 1 k.p.k.

3. zachodzi uzasadniona watpliwosc co do jego poczytalnosci

4. gdy sad to uzna za niezbedne ze wzgledu na trudnosc obrony - art. 79 § 2 k.p.k.

5. 
   gdy zarzuca sie oskarzonemu zbrodnie

6. gdy oskarzony jest pozbawiony wolnosci art. 80 k.p.k.

• Obrona z urzedu gdy obrona jest obowiazkowa a brak obroncy z wyboru (art. 81 k.p.k.) lub gdy oskarzony nie jest w stanie poniesc kosztow obrony (art. 78 k.p.k.)

• Nakaz dokonywania czynnosci rowniez na korzysc oskarzonego

1

1

Zasady procesu karnego

Zasady ogolnoprawne

(panstwa prawa, humanitaryzmu)

Ustrojowo - organizacyjne

• Zasada sadowego wymiaru sprawiedliwosci

• Zasada prawa do sadu

• Zasada udzialu czynnika spolecznego w procesie

• Zasada niezawislosci sedziowskiej

• Zasada kolegialnosci sadu

• Zasada bezstronnosci

Zasady scisle procesowe

(funkcjonalne/ kinetyczne)

Sciganie uzaleznione od zezwolenia odpowiedniego organu

• Np. sadu dyscyplinarnego

Sciganie na wniosek (art. 12 k.p.k.)

• Organ scigania ma jednak obowiazek pouczyc pokrzywdzonego o tym uprawnieniu a takze o tym, ze wniosek upowaznia tez do scigania wspolsprawcow i pomocnikow

• Wniosek imienny jest potrzebny tylko gdy sprawca jest najblizszym pokrzywdzonego

• Moze go zlozyc dowolny uprawniony (a moze ich byc kilku)

• W razie smierci uprawnionego moga go zlozyc najblizsi a gdy ich brak lub nieujawnieni - prokurator (art. 52 k.p.k.)

• Brak wniosku moze byc konwalidowany jesli wniosek zostanie zlozony przed wyrokiem sadu I instancji

Sciganie na wniosek

pokrzywdzonego

Sciganie na wniosek

Organu opieki spolecznej lub wlasciwej instytucji (art. 209 § 2 k.k.)

Na wniosek dowodcy
jednostki wojskowej

Sciganie bezwzglednie wnioskowe na wniosek bez wzgledu na osobe sprawcy

Sciganie wzglednie wnioskowe

• Przestepstwo scigane z zasady z urzedu ale ze wzgledu na osobe sprawcy na wniosek

• Np. kradziez

Ustawowa ocena dowodow

Swobodna ocena dowodow

Pozytywna teoria dowodowa

• Jesli spelnione beda warunki to fakt jest udowodniony

Negatywna teoria dowodowa

• Jesli spelnione nie beda warunki to fakt nie moze byc udowodniony

Swobodna ocena dowodow niekontrolowana

• Sad nie musi przytaczac motywow swojej decyzji
  ⇒ nie mozna poddac tej oceny kontroli

Swobodna ocena dowodow kontrolowana

• Sad przedstawia swoja ocene dowodow i podlega ona kontroli instancyjnej (art. 483 pkt3 k.p.k.)

Wzbudza watpliwosci zgodnosc z art. 45 konstytucji

---