ZASADY PROCESOWE

ZASADY PROCESOWE (ISTOTA, WYMIEŃ JE ORAZ OMÓWIĆ JEDNĄ Z ZASAD)

Proces karny stanowi przewidziane prawe zachowanie organów państwowych i pozostałych uczestników, zmierzające do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary lub zastosowania innych środków, a w razie stwierdzenia braku przestępstwa, sprawstwa lub istnienia okoliczności wyłączającą odpowiedzialność- do uniewinnienia oskarżonego.

Proces karny tworzą zachowania jego uczestników, którzy podejmują przewidziane przepisami czynności, w celu uzyskania określonej tezy.
Z uwagi na rozbudowanie tego rodzaju procesu, można wyróżnić poszczególne etapy, składające się na przebieg procesu.

Istota procesu karnego

Przez istotę zazwyczaj rozumie się , to co jest w czymś zasadnicze, podstawowe, a więc stanowiące grunt, czy też zasadnicze założenie. Trudno jest ustalić co jest zasadnicze dla procesu karnego .

Na istotę procesu karnego składają się cechy charakterystyczne jak :

Istotą procesu karnego jest więc to , że stanowi on prawnie uregulowaną działalność procesową organów procesowych oraz innych jego uczestników, których celem jest rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności karnej określonej osoby, której zapewnia się prawo do obrony, aby wydane rozstrzygnięcie końcowe odpowiadało dyrektywie prawdy i poczucia sprawiedliwości

ZNACZENIE ZASAD PROCESOWYCH

Zasady procesowe określają ogólne, zasadnicze cechy danego procesu, wyrażają to, co dla tego procesu jest charakterystyczne.
Znaczenie problematyki zasad procesu karnego jest istotne z punktu widzenia zarówno teorii, jak i praktyki. Teoretyczny aspekt tej kwestii dotyczy roli zasad procesu karnego jako określających i charakteryzujących model procesu.
Z punktu widzenia praktyki zasady procesowe wskazują kierunek i stanowią dyrektywy pomagające w rozwiązaniu wątpliwości interpretacyjnych.

W teorii prawa wyodrębnia się zasady dyrektywalne i opisowe. W procesie karnym zasady mają przede wszystkim charakter dyrektywy skierowanej do konkretnego adresata.

Obowiązujące zasady procesowe wyrażone są w ustawie w konkretnych przepisach, które definiują tę zasady, lub też treść zasady wynika pośrednio z różnych przepisów.

Niektóre zasady procesowe są sformułowane także w prawie między narodowym oraz wyrażone w Konstytucji RP, co ma dodatkowy walor, gdyż wskazuje na rangę treści wyrażonej w zasadzie procesowej.

Istotne znaczenie ma zasada rzetelnego procesu karnego sformułowana w art.6 EKPC. W przepisie tym ujęto że rzetelny proces karny realizuje m.in. zasady:

Klasyfikacja zasad procesowych

  1. Zasady dotyczące wszczęcia procesu:

  1. Zasady dotyczące praw oskarżonego:

  1. Zasady gwarancyjne:

  1. Zasady postępowania dowodowego:

  1. Zasady dotyczące przebiegu procesu:

ZASADA LEGALIZMU

Polega ona na obowiązku ścigania przestępstw ściganych z urzędu. Obowiązek ten powstaje, gdy prawdopodobny jest fakt popełnienia przestępstwa. Zasada ta dotyczy w równym stopniu wszczęcia, jak i kontynuowania procesu karnego. Organ ścigania w razie podejrzenia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu jest zobowiązany wszcząć i prowadzić postępowanie przygotowawcze, a oskarżyciel publiczny także wnieść i popierać oskarżenie. Jeśli są odpowiednie podstawy proces powinien być wszczęty i kontynuowany, doprowadzając do skazania osoby winnej popełnienia przestępstwa. Nikt nie może być zwolniony z odpowiedzialności za popełnione przestępstwo, z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub prawie międzynarodowym. Zasada legalizmu została ujęta w kodeksie postępowania karnego art.10 § 1. K.P.A. Jest ona zasadą obowiązująca w polskim procesie karnym.

W ścisłym związku z zasadą legalizmu pozostaje obowiązek zawiadamiania o przestępstwie. Każda osoba ma obowiązek o doniesieniu o przestępstwie ściganym z urzędu. Obowiązek ten jest usankcjonowany odpowiedzialnością karną z art.240 K. p. k obowiązującą obowiązek denuncjacji przestępstw z art.118,127,128,130,134,140,148,163,166 lub 252 K.k. W pozostałym zakresie obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, spoczywa na każdym obywatelu , nie jest sankcjonowany odpowiedzialnością karną lecz społeczną art.340. K. p. k.

Ustanawiając zasadę legalizmu , obowiązują przepisy przewidują środki jej przestrzegania.

W postępowaniu sądowym art.14 §2 K. p. k stanowi, że odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu. Unormowanie to wywołało kontrowersję w literaturze co do skutków oświadczenia oskarżyciela publicznego o odstąpieniu od oskarżenia. Przepis art.14 §2 K. p. k. należy rozumieć w ten sposób , że odstąpienie oskarżyciela publicznego nie jest bezwzględnie wiążące. Sąd może bądź wyrazić zgodę na odstąpienie, umarzając postępowanie , bądź takiej zgody nie wyrażać, co powoduje , że postępowanie toczy w dalszym ciągu. A zatem sąd poddaje ocenie odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia , opierając się na zgromadzonym materiale dowodowym.

W postępowaniu przygotowawczym kontrolą zostały objęte wszystkie decyzje, które tamują sprawowanie przez sądy wymiaru sprawiedliwości. Kodeks postępowania karnego wprowadza możliwość żalenia się do sądu na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia oraz na podstawie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. K.p.k. przewiduje również możliwość wniesienia zażalenia do prokuratora na bezczynność organu ścigania, jeżeli w ciągu 6 tygodni zawiadamiający nie zostanie powiadomiony o odmowie wszczęcia lub o wszczęciu postępowania przygotowawczego art.306§3.

Organ ścigania nie może odmówić przyjęcia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Na odmowę przyjęcia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa osobie zgłaszającej powinna przysługiwać skarga do sądu, w konsekwencji oznacza to ograniczenie prawa do sądu.

Uregulowany został problem powinności wniesienia przez prokuratora aktu oskarżenia w razie istnienia odpowiednich podstaw w zebranym materiale dowodowym. Mogą się pojawić sprzeczności zdań pomiędzy prokuratorem a pokrzywdzonym co do tego, czy takie podstawy istnieją w konkretnej sprawie w świetle zebranego materiału dowodowego. W takiej sytuacji rozstrzygające słowo ma sąd.
Mogą być zastosowane dwa rozwiązania. Jedno i drugie zakłada istnienie sądowej kontroli postanowienia prokuratora odmowie ścigania lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Według I koncepcji sąd po rozpatrzeniu zażalenia ma możliwość zobowiązania prokuratora do wniesienia aktu oskarżenia. Taki system obowiązuje w procesie karnym RFN (REPUBLIKA FEDERALNA NIMIEC). Jest on określany nazwą wymuszania skargi publicznej. Drugie rozwiązanie polega na upoważnieniu pokrzywdzonego do wniesienia skargi w sprawach o przestępstwach ścigane z oskarżenia publicznego. Tą II koncepcję przyjmuje kodeks postępowania karnego. Według tego unormowania pokrzywdzony może wnieść zażalenie do sądu na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia, jak i na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Jeżeli sąd uchyli zaskarżenie postanowienie, a prokurator ponownie umorzy postępowanie przygotowawcze, ponieważ jego zdaniem zebrane dowody nie stwarzają podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i prokurator nadrzędny nie uwzględni wniesionego zażalenia przez pokrzywdzonego, to decyzja taka otwiera pokrzywdzonemu drogę do wniesienia własnego aktu oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, bez względu na właściwość rzeczową sądu art.55.K.p.k.

ŚRODKI ZASKARŻENIA

Środek zaskarżenia stanowi skargę skierowaną do organu procesowego z żądaniem przeprowadzenia kontroli decyzji procesowej. Niekiedy zaskarżeniu i kontroli może podlegać inna niż decyzja czynność procesowa, a nawet brak czynności – bezczynność organu.

Cechą charakterystyczną środków zaskarżenia jest to, że impulsem koniecznym do przeprowadzenia kontroli lub spowodowania utraty mocy prawnej postanowienia jest złożenie skargi. Bez jej wniesienia kontrola jest niemożliwa. Zaskarżenie decyzji jest możliwe tylko w ramach określonych obowiązującymi przepisami. Zaskarżenie dokonuje uprawniony podmiot, który z reguły jest strona. Środek zaskarżenia wnosi się w celu zmiany lub uchylenia wydanej decyzji procesowej. Wniesienie środka zaskarżenia jest z reguły ograniczone czasowo. Oznacza to ,że uprawniony podmiot może skorzystać z przyznanego mu uprawnienia tylko w określonym czasie.

Cechy środków zaskarżenia :

  1. Prawomocności decyzji

  2. Wykonalności decyzji, które może mieć charakter bezwzględny lub względny

W polskim procesie karnym wyróżnić można zwyczajne i nadzwyczajne środki zaskarżenia.

Zwyczajne środki zaskarżenia

Zwyczajne środki zaskarżenia skierowane są przeciwko nie prawomocnym lub czynnością nie mającym charakteru decyzji procesowych np. (art..302§ 2, art.246 § 1 k.p.k.) i mają na celu spowodowanie ich kontroli. Zaskarżeniu podlegać może również bezczynność organu procesowego- jeżeli osoba lub instytucja , która złożyła zawiadomienie o popełnieni przestępstwa, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa (dochodzenia, art.306§ 3 k.pk. w zw. z art.325a §2 k.p.k. ) może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (art.306 § 3 k.p.k.). zwyczajne środki zaskarżania są normalnymi środkami zaskarżenia decyzji organu pierwszej instancji. Przysługują one stronom, a czasami i innym uczestnikom postępowania. Wśród zwyczajnych środków odwoławczych wyróżniamy:

Środki odwoławcze (apelacja, zażalenia), są skargami , które mogą doprowadzić do wydania decyzji odmiennej niż zaskarżona. Wniesienie środka odwoławczego powoduje uruchomienie merytorycznej kontroli orzeczenia, w wyniku której organ odwoławczy może utrzymać w mocy zaskarżone orzeczenie, uchylić je w całości lub w części , jak również zmienić w całości lub w części. Środki odwoławcze odróżniają się od innych zwyczajnych środków zaskarżenia cechą dewolutywności i suspensywności. Dewolutywność oznacza przeniesienie rozpoznania danej sprawy do innego organu niż ten, który dokonał czynności lub wydal przedmiotową decyzję procesową, z reguły instancyjnie wyższego lub usytuowanego przez ustawodawcę jako organ kontrolny.

Dewolutywność może mieć charakter :

Sprzeciwy i quasi-sprzeciwy charakteryzują się :

Natychmiastowe odwołania

Przysługuje ono stronom , ich przedstawicielom oraz innym osobom, od zarządzeń przewodniczącego składu sądzącego na rozprawie do sądu. Wniesienie takiego odwołania powoduje konieczność wydania postanowienia przez skład sądzący. Do odwołania tego nie stosuje się przepisów dotyczących środków odwoławczych.

Nadzwyczajne środki zaskarżenia

Skierowane są przeciwko orzeczeniom prawomocnym. Są to:

  1. Kasacja

  2. Wniosek o wznowienie postępowania sądowego

Ad a) Kasacja w postępowaniu karnym zastąpiła w 1995 roku rewizję nadzwyczajną, jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym, przysługującym od prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe. W związku z nowelizacją kodeksu postępowania karnego z dnia 20.07.2000r. nastąpiło ograniczenie zakresu przedmiotowego dopuszczalności kasacji stron. Obecnie może być wniesiona tylko od wyroku sądu odwoławczego, który jest prawomocny i kończy postępowanie w sprawie. Natomiast Prokurator Generalny a także Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sadu kończącego postępowanie.
Kasacja jest dopuszczalna w postępowaniu odszkodowawczym według przepisów kodeksu postępowania karnego. Kasacja w przeciwieństwie do zwykłych środków odwoławczych w procesie karnym, może być wniesiona wyłącznie z powodu rażącej obrazy prawa, której dopuścił się sąd, wydając zaskarżone orzeczenie. Nie jest dopuszczalne kwestionowanie w trybie kasacji ustaleń faktycznych , które legły u podstaw tego orzeczenia. Powodem wniesienia kasacji może być uchybienie wymienione w art.439 k.p.k, które brane jest pod uwagę przez sąd kasacyjny z urzędu i powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia bez badanie jego wpływu na treść orzeczenia. Kasacja musi pochodzić od podmiotu uprawnionego do jej wyniesienia i dotyczyć prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego. Jako pismo procesowe musi spełniać wymogi z art.119.k.p.k oraz dodatkowo art.526 k.p.k , czyli należy podać na czym polegało zarzucane uchybienie. Kasacja jest objęta przymusem adwokacko-radcowskim , dlatego w praktyce jest sporządzana i podpisana przez tego samego pełnomocnika , który występował przed sądem pierwszej i drugiej instancji. Termin do wniesienia kasacji wynosi dla stron 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Wcześniej jednak strona powinna złożyć w sądzie apelacyjnym wniosek o doręczenie jej uzasadnienia wyroku- w terminie 7 dni. Termin do wniesienia kasacji określony w art.524 § 1 k.p.k nie obowiązują Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich

Ad b) Wniosek o wznowienie postępowania sądowego

Wniosek ten jeżeli nie pochodzi od prokuratora powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego. Dołącza się do niego odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych art.545 § 2.k.p.k.

Wniosek o wznowienie wolno więc skutecznie cofnąć , z ograniczeniami obowiązującymi przy cofaniu środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego. Wniosek taki pozostawia się bez rozpoznania , chyba że zachodzi jedna z przyczyn wymienionych w art.439 lub art.440. wznowienie postępowania na podstawie art.439 lub art.440 będzie wznowieniem z urzędu , różnica, która leży w stosunku co do k.p.k z 1969r. polega na tym, że zawsze niezbędny będzie impuls w postaci wniosku o wznowienie.

Wznawia się na wniosek postępowanie , gdy zachodzi jedna z następujących przyczyn:

  1. Skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze.

  2. Skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności które wpływają na nadzwyczajne kary.

  3. Sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie, błędnie przyjmując popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu czynu

  4. Został uchylony lub uległ istotnej zmianie treści prawomocny wyrok z powodu którego doszło do absorpcyjnego umorzenia postępowania

  1. Jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia

  2. Gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską chodzić tu będzie o uwzględnienie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzającego naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stwierdzającego naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w toku postępowania przed sądem polskim

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym to drugi gatunek kontroli judykacyjnej.

Judykacyjność tej kontroli należy rozumieć szerzej. Polega ona na osądzaniu prawidłowości decyzji procesowych i wyciąganiu z tego faktu określonych następstw prawnych. Polskie prawo procesowe , czyniąc z prokuratora gospodarza śledztwa i dochodzenia, przyznało mu zarazem kompetencję do osądzania czynności wykonywanych w postępowaniu przygotowawczym.

W odróżnieniu od kontroli instancyjnej , nadzór prokuratora charakteryzuje się następującymi cechami :

Nadzór ten został uregulowany w art. 326 § 1-4. K.p.k., który brzmi następująco:

  1. Prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym w zakresie , w jakim go sam nie prowadzi, a także nad postępowaniem sprawdzającym prowadzonym na podstawie art.307.k.p.k.

  2. Prokurator jest obowiązany czuwać nad prawidłowym i sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania.

  3. Z tytułu sprawowanego nadzoru prokurator może w szczególności:

  1. Zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie , wskazywać kierunki postępowania oraz wydawać co do tego zarządzenia

  2. Żądać przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania

  3. Uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiście je przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia

  4. Wydawać postanowienia, zarządzenia lub polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie.

  1. W razie niewykonania przez organ nie będący prokuratorem postanowienia, zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór ,na jego żądanie przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe ; o wyniku postępowania informuje się prokuratora.

Ewelina Rucińska
administracja stacjonarne


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wyja nione paremie i zasady procesowe, RÓŻNE
zasady procesowe z prawa karnego procesowego., Różne Spr(1)(4)
ZASADY PROCESU OP WYCH
Zasady procesu resocjalizacji
Zasady procesu karnego
Test+1+zasady+procesowe, Prawo, [ Postępowanie cywilne ], [ Postępowanie karne ] (WithNight)
NACZELNE ZASADY PROCESU KARNEGO TOO!!, Prawo karne procesowe
zasady+procesowe, Prawo, [ Postępowanie cywilne ], [ Postępowanie karne ] (WithNight)
Prawo Karne Naczelne Zasady Procesowe
pk nz, NACZELNE ZASADY PROCESU KARNEGO
kpk skrypt, Dział II - Zasady procesu karnego, ZASADY PROCESU KARNEGO
wos zasady procesow, Ściągi
Zasady procesu karnego (2)
Zasady procesu opiekuńczo wychowawczego

więcej podobnych podstron