Działania wywiadu niemieckiego na terenie ZSRR to początek lat 20-tych, choć wówczas był to przede wszystkim wywiad gospodarczy. Dojście Hitlera do władzy rozszerza zakres działania wywiadu niemieckiego. Hitler w swoich planach widzi podbity i skolonizowany ZSRR. Decyzja o przygotowaniu planu agresji nastąpiła po pokonaniu Francji - w 1940 roku. Plan Barbarossa obejmował dwa założenia - rozbicie, a następnie opanowanie ZSRR. Plan ten był gotowy i podpisany już 18 grudnia 1940 roku, jednak wydarzenia na Bałkanach uniemożliwiły rozpoczęcie ataku w terminie planowanym, a mianowicie 15 maja 1941 roku. Termin został przesunięty na 22 czerwca (pierwszy błąd). Hitler liczył na błyskawiczne rozstrzygnięcie tej kampanii: znajdujące się w zachodniej części Rosji podstawowe siły rosyjskich wojsk lądowych należy zniszczyć siłami operacyjnymi wojsk pancernych, posuwających się głęboko wysuniętym, ostrym klinem oraz nie dopuścić do wycofania się zdolnych do walki jednostek na rozległe przestrzenie terytorium rosyjskiego. Drogą szybkiego ścigania należy dotrzeć do linii, z których rosyjska flota powietrzna nie będzie w stanie dokonywać nalotów na terytorium Rzeszy Niemieckiej. Celem końcowym operacji jest utworzenie bariery zaporowej przeciwko Rosji azjatyckiej na ogólnej linii Wołga - Archangielsk. W ten sposób ostatni okręg przemysłowy pozostający u Rosjan na Uralu można będzie w razie konieczności sparaliżować za pomocą lotnictwa. W toku tych działań rosyjska flota bałtycka szybko utraci swe bazy, a zatem okaże się niezdolna do kontynuowania dalszej walki. Nasze potężne uderzenia już na początku operacji muszą zapobiec działaniom rosyjskiej floty powietrznej. Założone cele miały być osiągnięte w ciągu dwóch - trzech miesięcy. Hitler przekonywał swój sztab o konieczności ataku na słabe państwo radzieckie, zanim się dozbroi i będzie stanowić siłę nie do pokonania. Zapowiadał likwidację Rosji jako państwa, likwidację inteligencji rosyjskiej, wytępienie komunistów. W planach niemieckich północne tereny ZSRR miały być przekazane Finlandii, na terenach republik bałtyckich oraz na Ukrainie i Białorusi miały być utworzone protektoraty.
Tymczasem 13 maja 1941 roku Hitler podpisał rozkaz o działalności sądów wojennych w czasie realizacji planu Barbarossa. To dawało grupom specjalnym SS ogromną swobodę postępowania na zajmowanych terenach wobec ludności cywilnej. 25 maja o planowanym ataku poinformowani zostali dowódcy armii fińskiej. W drugim etapie Hitler poinformował o swoich planach Mussoliniego. Do planu włączona została Rumunia, która liczyła na odebranie Besarabii oraz na zajęcie terytoriów po Odessę.
Na granicy ze Związkiem Radzieckim skoncentrowane zostały 153 dywizje, z czego 29 pancernych i 4 dywizje Waffen SS. Dowództwo powierzone zostało feldmarszałkowi von Brauchitschowi. Atak miał być przeprowadzony jednocześnie w trzech kierunkach: Grupa Armii Północ pod dowództwem feldmarszałka Wilhelma von Leeba z terytorium Prus uderzyć miała na Leningrad. Z południowych Prus i terytorium GG Grupa Armii Środek miała przeprowadzić uderzenie na linii Mińsk - Smoleńsk - Moskwa. Tą grupą dowodził feldmarszałek Fedor von Bock. Grupa Armii Południe miała poprowadzić atak z Lubelszczyzny na Kijów - dowódcą był feldmarszałek Gerd von Rundstedt. Ponadto do ataku na ZSRR miały być użyte trzy floty powietrzne - blisko5000 samolotów. Siła armii niemieckiej to 7 200 000 ludzi, z czego blisko 4 miliony miały być użyte w pierwszym rzucie. Związek Radziecki mógł przeciwstawić tej machinie wojennej 4 700 000 ludzi, z czego połowę tylko w pierwszej linii.
Już 10 czerwca 1941 roku wywiad brytyjski poinformował ZSRR o przygotowywanym ataku, koncentracji wojsk niemieckich - informacje zebrane przez wywiad AK. ZSRR zignorował to ostrzeżenie, a w prasie radzieckiej informacje o planowanym ataku na ZSRR uznane zostały za niezręcznie spreparowaną akcję propagandową. To sprawiło, że po stronie radzieckiej nie podjęto żadnych przygotowań do odparcia ewentualnego ataku. 18 czerwca strona radziecka została poinformowana o planowanym ataku ponownie - tym razem przez niemieckiego oficera, który przekazał dokładną datę i godzinę agresji. Również i to zostało zignorowane. Do kolejnej dezercji oficera niemieckiego, który przekazał informację o planowanym ataku doszło 20 czerwca - Alfred Lieskoff. Dzień 22 czerwca został wyznaczony w armii czerwonej jako dzień wolny od zajęć. Zignorowane zostały także informacje rodzimego wywiadu wojskowego o niepokoju i koncentracji wojsk na granicy. Informacje, które dotarły do Moskwy zostały zignorowane przez Stalina - niepotrzebnie wywołujemy panikę. Wszystko wydawało się potwierdzać to stanowisko - w nocy z 21 na 22 czerwca przez granicę przejechał pociąg relacji Berlin - Moskwa, na kilka minut przed czwartą na terytorium niemieckie wjechały dwa transporty radzieckie z ropą i żywnością. Dopiero o 1 w nocy komisarz obrony marszałek Timoszenko wydał rozkaz o mobilizacji, ale do znacznej części oddziałów rozkaz ten dotarł na długo po ataku.
O godz. 315 Niemcy bez wypowiedzenia wojny zaatakowały ZSRR. Po 45 minutowym przygotowaniu artyleryjskim oraz atakach lotnictwa niemieckiego granicę niemiecką przekroczyły armie niemieckie. Jedynie na niektórych odcinkach frontu wojska radzieckie stawiły opór. Pierwszy dzień zakończył się sukcesem armii niemieckich, które wdarły się na kilkadziesiąt kilometrów w głąb ZSRR. Dowództwo radzieckie nie mogło uwierzyć w atak. Komisarz Timoszenko mówił: Towarzyszu Bołdin, weźcie pod uwagę, że nie należy podejmować żadnych działań przeciwko Niemcom bez naszej wiedzy. Towarzysz Stalin nie zezwala otwierać ognia artyleryjskiego przeciwko Niemcom! Nie dać się wciągnąć w prowokację! Gazety z 22 czerwca milczały o wybuchu wojny. Dopiero radio podało pierwszy komunikat o napaści. O 715 sztab radziecki wydał rozkaz o podjęciu działań przeciwko armii niemieckiej. Wieczorem wydany został rozkaz o poprowadzeniu kontruderzeń, by rozbić oddziały niemieckie - ale tego rozkazu nie było już jak wykonać. W pierwszym dniu walki ZSRR stracił 1200 samolotów, z czego 2/3 na lotniskach.
Agresja na ZSRR spotkała się z bardzo szybką reakcją Europy. Wielka Brytania zapowiedziała udzielenie wszelkiej pomocy. Już 2 lipca rządy angielski i radziecki zawarły umowę. 23 czerwca głos w sprawie niemieckiej agresji zabrał gen. Wł. Sikorski.
24 czerwca doszło do bitwy pancernej pod Łuckiem i Dubnem, w okolicach Mińska okrążone zostały znaczne siły radzieckiego Frontu Zachodniego. Po tygodniu walk Front ten przestał istnieć.
28 czerwca wojska niemieckie wkroczyły do Mińska, 300 000 żołnierzy armii czerwonej dostało się do niewoli. 1 lipca do Rygi, 16 lipca do Smoleńska. W walkach o Smoleńsk strona radziecka po raz pierwszy użyła swojej nowej tajnej broni - katiusz. Na front przybył wówczas marszałek Woroszyłow, Szaposznikow, Kulik, dowódca frontu oskarżony został o zdradę i rozstrzelany, a wraz z nim kilku innych generałów. Na dowódcę frontu powołano szefa sztabu generalnego gen. Gieorgija Żukowa. 29 czerwca Komitet Centralny w odezwie do narodu wezwał wszystkich obywateli, bez względu na przekonania, do Wielkiej Wojny Narodowej. Zorganizowane zostały trzy fronty: Północno - Zachodni marszałka Woroszyłowa, Zachodni marszałka Timoszenki i Południowo - Zachodni marszałka Budionnego. Ponieważ front południowy (Kijów) pozostał w tyle w stosunku do środkowego, Hitler przerzucił część sił dla jego podciągnięcia. To pozwoliło Żukowowi na przygotowanie linii obrony na wschód od Smoleńska, gdzie stawi opór armii niemieckiej do 2 września. Kijów kapitulował 20 września i front uległ wyrównaniu. Doszło do napięć w sztabie niemieckim - generalicja uważała, że główne siły winny uderzyć na Moskwę. Hitler uważał, że Moskwa nie stanowi jakiegoś ważnego strategicznie celu, dążył do oskrzydlenia i odcięcia ZSRR od Bałtyku, chciał także połączenia frontu niemieckiego z fińskim i dopiero wówczas chciał przeprowadzić atak na Moskwę. Drugie skrzydło - południowe, miało pozbawić ZSRR zaplecza surowcowego, zapewnić dostawy ropy dla armii niemieckiej. W ten sposób zamknięty by został pierścień wokół Moskwy.
Jednocześnie sztab niemiecki uświadomił sobie, że idea blitzkriegu nie powiodła się. Po trzech miesiącach walk ZSRR nie został rozbity, a sytuacja na froncie komplikowała się. Marsz armii niemieckiej zablokowała jesienna pogoda i błoto, z którym niemiecka technika nie mogła sobie poradzić. Hitler popełnił błąd - po raz pierwszy lotnictwo niemieckie nie zostało użyte przeciwko zapleczu wroga, lecz jako wsparcie działań frontowych. To pozwoliło na ewakuację wielu zakładów pracy, fabryk za Ural. W końcu września armia niemiecka stanęła pod Leningradem, ale miasto nie skapitulowało. Siły niemieckie zostały związane w tym miejscu na dłuższy czas. Wojska frontu środkowego podeszły pod Moskwę. Ewakuowano władze cywilne, natomiast Stalin ze sztabem pozostali w stolicy. W listopadzie rozpocznie się operacja Tajfun - niemiecka ofensywa na Moskwę. Faktycznie bitwa o Moskwę rozpoczęła się już 30 września.Niemcy skoncentrowali 77 dywizji, w tym 22 pancerne i zmotoryzowane. Grupa Armii Środek liczyła 1 800 000 ludzi, 1700 czołgów, 1400 samolotów, 14 tysięcy dział.
Na terenach zajętych przez armię niemiecką specjalne grupy operacyjne SS dokonywały masowych egzekucji. W pierwszej kolejności rozwiązywano kwestię żydowską, w drugiej kolejności likwidowanojeńców wojennych. To także było błędem - w pierwszych dniach walk oddziały radzieckie po zamordowaniu oficerów politycznych same przechodziły na stronę niemiecką. Spodziewano się wyzwolenia z terroru bolszewickiego. Ten został jedynie zastąpiony nowym.
Ciekawostki:
Rudolf Hess - następca Hitlera (oficjalnie ogłoszony drugim następcą po Goeringu). Jego kariera kończy się 10 maja 1941 roku, kiedy jako kapitan Alfred Horn opuszcza Niemcy i udaje się do Szkocji. W liście pozostawionym do Hitlera swój wyjazd tłumaczył dążeniem do doprowadzenia pokoju z Wielką Brytanią. Został rozpoznany i aresztowany jako jeniec wojenny. Przebywał na terenie Wielkiej Brytanii do końca wojny. Jedynym skutkiem wyprawy była kompromitacja Rzeszy. Hitler nakazał wydanie w sprawie Hessa specjalnego komunikatu, który wskazywał na chorobę psychiczną Hessa i jego śmiertelny wypadek przy próbie pilotażu, czego rzekomo zakazano mu wykonywać. 12 maja rząd Wielkiej Brytanii wydał oświadczenie o przebywaniu Hessa na terytorium Wielkiej Brytanii, cały i zdrów. Nie ujawniono powodów jego przybycia. Po wojnie Hess stanął przed trybunałem w Norymberdze i został skazany na dożywotnie więzienie. Był więźniem w Spandau. Mając 93 lata w roku 1987, 17sierpnia popełnił - wg oficjalnych źródeł - samobójstwo. Do dziś nie jest jasny powód ucieczki Hessa - archiwa brytyjskie w tej sprawie są zamknięte do roku 2016. Ponieważ Hess nie rozumiał zarzutów stawianych mu na procesie, badania lekarskie nie potwierdziły blizn po ranachz I wojny światowej, a sam Hess nie dopuszczał do siebie przez 28 lat najbliższej rodziny - wielu poddaje w wątpliwość tożsamość więźnia ze Spandau.
Agresje japońskie na Dalekim Wchodzie.
Rozpoczynając omawianie tematu o agresjach japońskich musimy cofnąć się w historii aż do roku 1931. Japonia bowiem uzyskała wówczas na mocy międzynarodowego układu prawo utrzymywania w Chinach sił wojskowych - tzw. armii kwantuńskiej.
Już we wrześniu 1931 roku wykorzystując przypadkowy wybuch Japonia doprowadziła do okupacji Mukdenu, a w roku następnym powstaje marionetkowe państewko z uległym rządem - Mandżuko.
Liga Narodów nie uznała tego państwa, natomiast pozwoliło ono Japończykom na umacnianie swojej pozycji na tym terenie. Jednocześnie Japonia próbowała wymusić pewne ustępstwa na władzach chińskich (Czang-Kai-Szek) na drodze pertraktacji. W lipcu 1937 roku dochodzi do konfrontacji sił japońskich i chińskich na moście Marco Polo pod Pekinem. Rząd japoński nie zapanował nad swoją armią i doszło do wybuchu konfliktu wojennego. Czang-Kai-szek miał poparcie państw zachodnich, był związany paktem o nieagresji z ZSRR. Chińczycy opierali swoją strategię na oczekiwaniu przeciwnika (defensywa), wycofywaniu się, co miało uświadomić Japończykom, że nie opanują tak wielkiego kraju. Tymczasem Japończycy uderzyli z państwa Mandżuko, 28 lipca 1937 roku zdobyli Pekin, a w sierpniu rozpoczęli oblężenie Szanghaju. Pod koniec 1937 roku Japończycy kontrolowali większość terytorium północnych Chin, część Mongolii oraz miasta chińskie położone u ujścia rzeki Jangcy. W roku 1938 kontynuując swoje działania Japończycy uderzyli na południowe Chiny. Armia japońska odcięła Honkong - brytyjską posiadłość. 21 października 1938 roku zdobyli Kanton. W listopadzie Chiny zostały pozbawione portów, przez które docierałyzagraniczne dostawy. Japonia uważała, że armia chińska została pokonana, dlatego zrezygnowano z dalszego pościgu, powołany został tymczasowy rząd Chińskiej Republiki w Nankinie. Teoretycznie Japonia wygrała, ale faktycznie wciąż była atakowana przez niewielkie oddziały partyzanckie, blokada portów uniemożliwiła wzmacnianie sił chińskich, ale Japończycy mieli świadomość braku ostatecznego zwycięstwa.
Jednocześnie Japonia weszła w konflikt z ZSRR i Mongolią i poniosła klęskę. Od maja do września 1939 roku Japończycy stracili 25 000 ludzi, ponad 30 000 było rannych. 15 września Japonia podpisała porozumienie o zawieszeniu broni. Jednocześnie Japonia umacniała swoje stosunki z III Rzeszą i Włochami.
Rząd japoński podejmuje decyzję o wycofaniu swojej armii. Kiedy wybucha wojna w Europie zachodniej, Japonia ogłasza, że zachowa wobec niej neutralność. W roku 1940 w przekonaniu o nieuchronnej klęsce Wielkiej Brytanii Japończycy podejmują decyzję o zaatakowaniu południowo - wschodniej Azji, szczególnie tereny bogate w złoża ropy naftowej. Dlatego 4 czerwca 1940 roku Japończycy wysłali ultimatum do gubernatora Indochin, domagając się zamknięcia granicy z Chinami. Indochiny próbują uzyskać pomoc USA, ale Stany Zjednoczone odmawiają pomocy. 22 czerwca sztab japoński podejmuje decyzję o ataku na Singapur. Jednocześnie władze Japonii domagają się od rządu Vichy umożliwienia działańw koloniach, uznając suwerenność Francji w Indochinach. Indie holenderskie zostają wezwane do dostarczenia Japonii 3 milionów ton ropy naftowej. Holandia, będąca pod okupacją niemiecką, odrzuca żądanie. 27 września 1940 roku Japonia podpisuje pakt z Niemcami i Włochami (pakt trzech) w którym uzyskuje zgodę na opanowanie Azji oraz zapewnienie pomocy na wypadek wojny z USA. 13 kwietnia 1941 roku Japonia podpisuje układ o nieagresji z ZSRR. Agresja niemiecka na ZSRR zaskoczyła Japończyków. Hitler domaga się pomocy, a rząd Japonii nie jest w tej kwestii jednomyślny. Prośba zostaje odrzucona, a wywiad sowiecki (R. Sorge) przekazuje informację Stalinowi - Japonia nie zaatakuje ZSRR. Jednocześnie Japonia domaga się od USA prawa do aneksji Birmy, Indochin, Filipin. Odpowiedź USA jest przewidywalna - nie. Dlatego Japonia przygotowuje się do uderzenia na USA.
W dniu 20 listopada 1941 roku opuszcza porty japońskie 20 dużych okrętów podwodnych, z których 11 wyposażonych jest w niewielkie samoloty pokładowe. 26 listopada wypływa kolejnych 20 okrętów, które zachowując ciszę radiową płyną w kierunku Hawajów. 1 grudnia admirał Isoroku Yamamoto wydaje rozkaz ataku na dzień 7 grudnia. W ataku na Pearl Harbour brało udział 40 samolotów torpedowych, 104 samoloty bombowo - torpedowe, 45 myśliwców. 50 myśliwców miało za zadanie ochraniać japońską flotę przed ewentualnym kontratakiem USA. W Pearl Harbour stacjonowało 70 okrętów, w tym główne okręty floty Pacyfiku - 8 pancerników, 8 krążowników, 29 niszczycieli. Port opuściły lotniskowce. Dowódcą sił Pacyfiku był admirał Kimmel. Wypowiedzenie wojny dotarło do władz USA kilka godzin po ataku. Atak nastąpił o godz. 7:48. Ponieważ nie spodziewano się ataku lotniczego, a raczej sabotażu ze strony ludności japońskiej zamieszkującej wyspy, dla lepszej kontroli samoloty były poustawiane w grupach na lotniskach. To spowodowało, że w ciągu kilku minut ponad 60% samolotów zostało zniszczonych, a te które ocalały nie mogły wystartować z powodu uszkodzonych pasów startowych. Zerwane zostały linie telefoniczne, a to uniemożliwiło ostrzeżenie portu. Po zbombardowaniu lotnisk samoloty japońskie zaatakowały port. Jako pierwszy został zatopiony pancernik „Arizona”, później inne okręty. Z 8 pancerników tylko jeden nadawał się do użytku, uszkodzonych zostało wiele innych jednostek. Atak ten miał duże znaczenie moralne, psychologiczne, na dłuższą jednak skalę okazał się mało znaczący, gdyż wyremontowane okręty zostały użyte do działań. Dało to jednak Japończykom przewagę na Pacyfiku aż do bitwy o Midway w 1942 roku.
W grudniu roku 1941 Japończycy uderzyli na Birmę, Malezję co doprowadziło do odcięcia Czang-Kai-szeka od zaopatrzenia jedyną drogą lądową - drogę birmańską. Od tej pory Amerykanie, wspierający Chiny, musieli zaopatrywać armię Czang-Kai-szeka drogą powietrzną. Chiny uzyskały pożyczkę - 500 milionów dolarów od USA oraz 50 milionów od Wielkiej Brytanii.
Holenderskie Indie Wschodnie były dla Japończyków ważne pod względem strategicznym. Zależało im na zdobyciu pól naftowych. Opracowany został plan trzykierunkowego uderzenia: na Sumatrę, południową Jawę i północne Borneo od południa, armie centralne miały uderzać na wschodnie Borneo i Jawę, natomiast od wschodu uderzenie miało pójść w kierunku na Celebes, następnie na wschodnią Jawę. Do końca 1941 roku zajęte zostało miasto Davao, wyspa Jolo oraz Kuching. Do 12 stycznia udało się Japończykom zająć północną część wyspy Celebes. Dowódca sił alianckich podjął decyzję o koncentracji swoich sił na linii umocnionych baz od Singapuru do Darwin. Po zajęciu wyspy Celebes do końca stycznia Japonia uderza na wyspę Amboina, przejmując kontrolę nad wyspą już 4 lutego. To daje dogodną bazę wypadową przeciwko Jawie. 8 marca podjęta została decyzja w sztabie alianckim o rezygnacji ze zorganizowanej obrony Indii Holenderskich i zawieszeniu działań wojennych.
Wraz z atakiem na Pearl Harbour nastąpił atak na Honkong, Półwysep Malajski, Filipiny. Honkong był terenem trudnym do obrony, stały ląd otaczający Honkong znajdował się bowiem pod kontrolą Japońską. 8 grudnia rozpoczął się atak japoński. Po 18 dniach garnizon brytyjski kapitulował.
W kwietniu 1942 roku dochodzi do ataku japońskiego na Filipiny. Po zaciekłych walkach w maju Brytyjczycy podjęli decyzję o kapitulacji.
Wraz z działaniami na lądzie prowadzona jest wojna morska. Flotą sprzymierzonych dowodził admirał Doorman. Flocie tej brakowało jednak samolotów zwiadowczych, pomiędzy okrętami łączność była bardzo słaba, a zatem ich współdziałanie było bardzo ograniczone. Celem działania tej floty było nękanie okrętów japońskich u wybrzeży Jawy i Sumatry. 27 lutego dochodzi do bitwy morskiej pod Makassar. Ostatecznie bitwa zakończyła się klęską Doormana, który zginął. Flota sprzymierzonych przestała istnieć 28 lutego.
Po tym zwycięstwie w sztabie japońskim powstają dwa plany, których celem jest całkowite przejęcie kontroli na Pacyfiku. Pierwszy z tych planów nosi kryptonim MO - atak na Morze Koralowe, którego celem jest otworzenie drogi do Australii, drugi plan to MI - atak na Midway, co ma doprowadzić do opanowania Pacyfiku w rejonie Aleutów, a w konsekwencji zagrożenie bazom wojskowym USA na Alasce. Informacje o planowanym ataku docierają do wywiadu USA, zostają opracowane plany obrony. Jednocześnie Amerykanie mają świadomość przewagi sił japońskich. Dlatego w sztabie amerykańskim podjęta zostaje decyzja o rezygnacji z obrony Hawajów i przerzuceniu sił ku wyspom Salomona i Nowej Gwinei. W tym samym kierunku przemieszczają się okręty japońskie. Tym przemieszczeniom i planom przeszkodziła pogoda. Do pierwszych potyczek dochodzi w dniach 3 - 4 maja, które kończą się sukcesami Amerykanów - są dość względne zwycięstwa jeżeli brać pod uwagę ilość zużytej amunicji i efekt operacji. Jednocześnie dochodzi do ataku lotnictwa amerykańskiego nad Guadalcanal, w wyniku którego Japończycy tracą trzy okręty. Do kolejnego starcia dochodzi 7 maja, w wyniku którego Amerykanie stracili jeden niszczyciel, a Japończycy lotniskowiec Soho. Do decydującego starcia dochodzi dopiero w dniu 8 maja. W wyniku walki na wodzie i w powietrzu większe straty ponoszą Amerykanie - 66 samolotów, 543 osoby, statek zaopatrzeniowy i niszczyciel, jeden zatopiony i jeden uszkodzony lotniskowiec. Japończycy ponieśli większe straty osobowe, stracili tylko jeden lotniskowiec. Alew wyniku tej walki dochodzi do opóźnienia ataku japońskiego na Port Moresby, co zadecyduje o wyniku ostatecznym walk o panowanie na Pacyfiku.
Wraz z trwającymi walkami na Morzu Koralowym sztab japoński podjął przygotowania do ataku na Midway. Miał to być połączony atak sił lądowych i floty. Była to jedna z najlepiej przygotowanych operacji japońskich. Zaplanowany został udział 11 pancerników, 8 lotniskowców, 22 krążowników, 65 niszczycieli, 21 okrętów podwodnych oraz ponad 200 samolotów. Taktyka admirała Yamamoto opierała się na upozorowaniu ataku na Aleuty, a następnie uderzeniu całymi siłami na Midway. Do opanowania wyspy skierowanych zostało 2 tysiące piechoty. Atak zostaje zatwierdzony na 1 czerwca. I wtedy Yamamoto popełnił błąd - wraca do dawnej strategii przerzucając cały ciężar walk na siły morskie, odsuwając na dalszy plan działania lotnictwa. W takiej sytuacji wymagane jest utrzymanie w tajemnicy ruchów floty, a tego nie uda się zrobić. Amerykanie przechwycili szyfrogramy japońskie, które mówią o planowanej wielkiej operacji w okolicach Midway. To powoduje wzmocnienie bazy. Później Amerykanie rozszyfrują plan pozorowanego ataku. Do bitwy dochodzi w dniach 4 - 6 czerwca 1942 roku, choć pierwsze potyczki w powietrzu mają miejsce już 3 czerwca. W dniu 4 czerwca zaznacza się przewaga Japończyków. Zniszczone zostają hangary, zapasy paliwa, szpital wojskowy. Amerykanie stracili 17 samolotów. Kiedy Japończycy po tym pierwszym sukcesie odlatują, by zaopatrzyć się w świeży zapas amunicji, z lotniskowców amerykańskich startuje 155 maszyn, przeciwko okrętom japońskim płynie 11 okrętów wroga. Atak amerykański wywołał panikę,lotniskowce japońskie zostają zaatakowane i uszkodzone. Yamomoto podejmuje decyzje o kontratakach samobójczych (płk Tomonaga), ale nie są one już w stanie zmienić losów bitwy. 5 czerwca Amerykanie podejmują kolejny atak, ale złe warunki atmosferyczne uniemożliwią pościg za Japończykami.
W wyniku tej bitwy Japończycy musieli zrezygnować z planów opanowania Pacyfiku. Informacji o tej klęsce nie dopuszczono do opinii publicznej, ale ta bitwa zmieni całkowicie politykę wojenną Japonii.