Społeczność międzynarodowa to w najszerszym ujęciu społeczeństwołej Ziemi traktowane jako podm


Społeczność międzynarodowa to w najszerszym ujęciu społeczeństwo całej Ziemi traktowane jako podmiot stosunków społecznych i politycznych. Często używanym jej synonimem jest określenie opinia publiczna.

W ujęciu prawa międzynarodowego członkami społeczności międzynarodowej nie są poszczególni ludzie, lecz podmioty prawa międzynarodowego. Lista tych podmiotów jest sporna. W ujęciu wąskim zdaniem niektórych są to tylko państwa lub państwa i organizacje międzynarodowe międzyrządowe. W ujęciu niezwykle szerokim przyznaje się podmiotowość międzynarodową także wszystkim innym organizacjom międzynarodowym, osobom prawnym i fizycznym oraz jednostkom zbiorowym bez osobowości prawnej.

Definicyjnie rzecz ujmując społeczność międzynarodowa w znaczeniu węższym to - ogół państw suwerennych, utrzymujących stosunki wzajemne, które to stosunki regulowane są przez prawo międzynarodowe. Natomiast społeczność międzynarodowa w znaczeniu szerszym to - społeczność międzynarodowa w znaczeniu węższym oraz niesuwerenne podmioty, czyli wszyscy uczestnicy stosunków międzynarodowych, którzy wyposażeni są w zdolność do działań w płaszczyźnie międzynarodowej, których prawa i obowiązki są określone przez prawo międzynarodowe.

Kwestia podmiotowości międzynarodowej osób fizycznych jest bardzo sporna. Na jednostkach ciążą bowiem od pewnego czasu zarówno obowiązki (jak zakaz popełniania zbrodni wojennych, przeciwko ludzkości, ludobójstwa czy zakaz piractwa oraz odpowiedzialność za ich złamanie) jak i prawa (głównie składania petycji i skarg do sądów międzynarodowych) regulowane prawem międzynarodowym.

Najczęściej jednak mówiąc "społeczność międzynarodowa" mamy na myśli społeczność międzynarodową w sensie umiarkowanym. Składa się ona z bezspornie akceptowanych podmiotów prawa międzynarodowego:

Uczestnik stosunków międzynarodowych - zorganizowana grupa społeczna prowadząca świadome działania transgraniczne, zdolna do wywierania wpływu na stosunki międzynarodowe (zdolna do aktywności międzynarodowej: zmieniania, utrwalania i wpływania na środowisko międzynarodowe w zamierzony sposób).

Podmiotami pierwotnymi (uczestnikami pierwotnymi) stosunków międzynarodowych są państwa, a obok nich podmioty specyficzne takie jak:

Podmioty wtórne (ograniczone; uczestnicy wtórni) nie posiadają wszystkich kompetencji państw; ich kompetencje wynikają z nadania ich przez podmioty pierwotne (czyli państwa). Typowym przykładem podmiotów wtórnych są międzynarodowe organizacje rządowe (GO = Governmental Organizations).

Podmiotowość prawnomiędzynarodowa = zdolność prawna (nabyte już prawa i obowiązki) + zdolność do działań prawnych (zdolność do nabywania praw i obowiązków). Podmioty prawa międzynarodowego są suwerenne.

Podmiotowość politycznomiędzynarodowa - to pojęcie jest znacznie szersze niż podmiotowość prawnomiędzynarodowa; podmioty, które mają tylko podmiotowość politycznomiędzynarodową nie mogą występować jako podmiot w stosunkach międzynarodowych, jeśli te stosunki wynikają z posiadania terytorium; stosunki między nimi a państwami reguluje prawo międzynarodowe, a między nimi samymi - prawo wewnętrzne poszczególnych państw; nie mają prawa legacji; umowy między tymi podmiotami nie mają charakteru międzynarodowego; nie dotyczy ich Międzynarodowa Konwencja o Prawie Traktatów; nie mogą odwoływać się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Uczestnicy stosunków międzynarodowych, którzy nie mają podmiotowość prawnomiędzynarodowej (innymi słowy uczestnicy transnarodowi, nieterytorialni, niesuwerenni, ale wywierający wpływ na stosunki międzynarodowe):

Społeczność międzynarodowa - (w znaczeniu szerszym) wszyscy uczestnicy stosunków międzynarodowych razem wzięci (w znaczeni węższym) ogół państw. Członkowie społeczności międzynarodowej muszą mieć zdolność do działań międzynarodowych, ich prawa i obowiązki są określane przez prawo międzynarodowe. Dziś społeczność międzynarodową definiuje się raczej jako ogół państw czy nawet ogół członków ONZ (nie należą: Tajwan, Sahara Zachodnia, zaś Kiribati i Palau aktualnie nie mają reprezentacji w Nowym Jorku)

Prawo międzynarodowe publiczne - opracowane pytania na egzamin

  1. Organy wewnętrzne państw w stosunkach międzynarodowych. Rodzaje, kompetencje, konwencje międzynarodowe w oparciu, o które działają.

    Organy państw w stosunkach międzynarodowych.
    Organy państwowe dla stosunków międzynarodowych podzielić można na organy, które mają swą stałą siedzibę na terytorium własnego państwa
    Organy wewnętrzne
    a) Głowa państwa
    b) Parlament
    c) Rząd i szef rządu
    d) Minister spaw zagranicznych
    oraz organy, które mają swą stałą siedzibę na terytorium innego państwa
    Organy zewnętrzne
    a) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne,
    b) misje specjalne
    c) przedstawicielstwa handlowe
    d) przedstawicielstwa przy organizacjach międzynarodowych
    e) urzędy konsularne
    f) misje wojskowe

Państwa, wstępujące we wzajemne stosunki różnego rodzaju, czynią to za pośrednictwem odpowiednich organów reprezentujących te państwa i wyrażających na zewnątrz, ze skutkiem prawnym, ich wolę. Organem podstawowym, realizującym zarówno politykę wewnętrzną jak i zagraniczną każdego państwa, jest jego rząd. W dziedzinie stosunków międzynarodowych w praktyce państw szczególną role od dawna odgrywają szef państwa, szef rządu i minister spraw zagranicznych. Osoby te mają konstytucyjne upoważnienie do występowania w imieniu państwa i do składania obowiązujących je oświadczeń. Prawo wewnętrzne poszczególnych państw stanowi, które organy i w jakim zakresie powołane są do ustalania woli państw w domenie stosunków z innymi państwami (np. parlament), które zaś do wyrażenia tej woli (minister spraw zagranicznych).
Ad. A) Głowa państwa
Kompetencje szefa państwa w domenie stosunków międzynarodowych określane są przez konstytucję odnośnych państw i częściowo przez powszechne prawo międzynarodowe. Jako najwyższy reprezentant państwa w stosunkach międzynarodowych ma on prawo reprezentowania państwa na zewnątrz, prawo przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych obcych państw oraz wysyłania do nich przedstawicieli swego państwa. Posiada prawo zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów, wypowiadania wojny bądź ogłaszania stanu wojny, ogłaszania stanu neutralności. Często akty szefa państwa wymagają w świetle prawa wewnętrznego zgody czy współdziałania innych organów (parlamentu, rządu), niemniej jednak, gdy zostały one dokonane przez szefa państwa, powodują skutki prawnomiędzynarodowe dla odnośnego państwa. Instytucja głowy państwa występować może w różnych postaciach przewidzianych przez prawo wewnętrzne � bądź w formie jednoosobowej (prezydent, monarcha), bądź kolegialnej. Szef państwa jednoosobowy, lub przewodniczący organu kolegialnego oraz jego zastępcy korzystają w czasie pobytu na terytorium innego państwa ze wszystkich przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. W czasie oficjalnych wizyt winny im być okazane specjalne honory. Szef państwa, który uosabia jedność, powagę i osobowość prawnomiędzynarodową suwerennego państwa, jest nietykalny. Korzysta on ze szczególnej ochrony prawnej w czasie oficjalnego pobytu za granicą (nie zaś, gdy przebywa tam incognito). Kodeksy karne szeregu państw przewidują zaostrzone sankcje przeciw zamachom na szefów państw obcych. Szef państwa w czasie oficjalnego pobytu za granicą nie podlega obcej jurysdykcji cywilnej i karnej, winien jednak przestrzegać prawo miejscowe, a także międzynarodowe. Szefa państwa może spotykać się i zawierać porozumienia, obowiązujące jego państwo, z przedstawicielami innych państw. Dla swych aktów w stosunkach międzynarodowych szef państwa nie musi mieć specjalnego pełnomocnictwa, bo wystąpienia i akty szefa państwa wyrażają wolę tego państwa i wiążą je.
Ad. B) Parlament
W większości państw demokratycznych parlament (ciało ustawodawcze) zajmuje poważne miejsce w ustalaniu wytycznych polityki zagranicznej. Jednak treść i zakres uprawnień parlamentu w dziedzinie wykonywania zewnętrznych funkcji państwa określa jego konstytucja. Ratyfikacja ważniejszych umów międzynarodowych, według konstytucji wielu państw, wymaga uprzedniej uchwały jednej lub obu izb parlamentu. Parlament decyduje bądź wpływa na desygnację ministra spraw zagranicznych. W niektórych państwach nominacja przedstawicieli dyplomatycznych wymaga zgody parlamentu (np. w USA � zgody Senatu). Rola parlamentu w dziedzinie stosunków międzynarodowych ma przeważnie charakter nadzoru, ustalenia wytycznych, zatwierdzenia, nie zaś działalności operatywnej, która należy do rządu i jego specjalnego resortu � ministerstwa spraw zagranicznych.
Ad. C) Rząd i szef rządu
Organami, które we współczesnym obrocie międzynarodowym kierują rzeczywistą działalnością państw i podejmują w tej sferze istotne dla nich decyzje, są rządy. W praktyce życia międzynarodowego konkretnymi wyrazicielami woli państw, tworzącymi dla nich określone prawa i obowiązki, są ich rządy. Spośród członków rządu często zaś występuje na pierwszy plan jego szef � premier. Szef rządu jako kierownik organu kolegialnego, który ustala podstawowe zasady i wytyczne polityki zagranicznej, podejmuje ważniejsze decyzje w tej dziedzinie i, rozporządzając bardzo szerokim pełnomocnictwem, wykonuje nadzór nad resortem spraw zagranicznych � odgrywa dziś dużą, stale wzrastającą rolę w stosunkach międzynarodowych. Rząd przeważnie mianuje delegatów na konferencje międzynarodowe oraz przedstawicieli do organizacji i komisji międzynarodowych. Szef rządu uprawniony jest do przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych oraz innych oficjalnych reprezentantów państw obcych, do uczestniczenia w konferencjach międzynarodowych, do prowadzenia rokowań i podpisywania umów międzynarodowych na ogół bez specjalnego pełnomocnictwa. Szef rządu wyraża wolę państwa i w związku z tym nie ma potrzeby legitymować się pełnomocnictwem. Jego oświadczenia i akty wiążą jego państwo. W czasie pobytu za granicą korzysta on z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. W chwili obecnej tzw. konferencje na szczycie obejmują przeważnie szefów rządów, a nieraz szefów państw, również wtedy (jak w przypadku USA) jedna osoba nie pełni obu tych funkcji. W praktyce stosunków międzynarodowych przyjęły się bezpośrednie kontakty między szefami rządów bądź państw, w postaci spotkań, konferencji, wymiany listów, osobistego udziału w pracach najbardziej reprezentatywnych organów międzynarodowych itp. Konstytucja i praktyka konstytucyjna poszczególnych państw określają rolę i wzajemny stosunek głowy państwa i szefa rządu (m.in. kto odgrywa główną rolę).
Ad. D) Minister spaw zagranicznych
Ministrowi spraw zagranicznych podlega resort spraw zagranicznych. Jest on uprawniony do prowadzenia rokowań z przedstawicielami innych państw i zawierania umów międzynarodowych bez specjalnego pełnomocnictwa. Jego oświadczenia składane są w imieniu państwa i że nakładają na nie obowiązki. Minister spraw zagranicznych:
• prowadzi negocjacje z reprezentantami innych rządów
• przyjmuje oficjalnie przedstawicieli dyplomatycznych
• mianuje pracowników dyplomatycznych wszystkich stopni (za wyjątkiem ambasadorów i posłów)
• kontrasygnuje listy uwierzytelniające i odwołujące szefów placówek dyplomatycznych, listy komisyjne konsulów oraz pełnomocnictwa delegacji na konferencje międzynarodowe
• wystawia listy uwierzytelniające chargé daffaires własnego państwa
• przyjmuje oficjalnie chargé daffaires innych państw
• udziela w wielu państwach zezwolenia na ogłoszenie w Dzienniku Ustaw umów międzynarodowych itp.
W czasie urzędowej podróży za granicą przysługują mu wszelkie przywileje i immunitety dyplomatyczne. Ponadto podlegają mu placówki dyplomatyczne i konsularne za granicą. Organem doradczym ministra spraw zagranicznych jest, kierowane przez niego, kolegium MSZ, w skład którego wchodzą wiceministrowie, generalni dyrektorzy i niektórzy inni wyżsi pracownicy MSZ
Ministerstwo spraw zagranicznych
W związku z bujnym rozkwitem współpracy w najróżnorodniejszych dziedzinach między państwami inne resorty też zaczęły rozwijać własną działalność w dziedzinie stosunków z obcymi państwami. Dotyczy to w szczególności spraw gospodarczych. Ogólna koordynacja działalności na polu stosunków z innymi krajami realizowana przez różne resorty należy jednak do ministerstwa spraw zagranicznych. Na ilościowy i jakościowy wzrost agend ministerstw spraw zagranicznych miało wpływ znaczne powiększenie się liczby państw - podmiotów stosunków międzynarodowych, wielostronność współpracy między państwami, konieczność stałego kontaktowania się z innymi resortami, realizującymi na swym odcinku kontakty międzynarodowe oraz ogromny wzrost ilości konferencji i organizacji międzynarodowych. Na czele ministerstw spraw zagranicznych stoi minister, który ma określoną ilość zastępców (wiceministrów, podsekretarzy stanu). Struktura tych ministerstw oparta jest przeważnie na zasadzie terytorialnej w połączeniu z zasadą funkcjonalną (np. departamenty terytorialne: kraje Azji, departamenty funkcjonalne: studiów i programowania). Prócz tego w skład ministerstwa wchodzą komórki usługowo - administracyjne, które posiadają również inne resorty (jak gabinet ministra). Ministerstwu spraw zagranicznych podlegają stałe placówki dyplomatyczne oraz konsularne za granicą.

4. Organy zewnętrzne państw w państw w stosunkach międzynarodowych. Rodzaje i ich charakterystyka

Organy państwowe dla stosunków międzynarodowych podzielić można na organy, które mają swą stałą siedzibę na terytorium własnego państwa
Organy wewnętrzne
a) Głowa państwa
b) Parlament
c) Rząd i szef rządu
d) Minister spaw zagranicznych
oraz organy, które mają swą stałą siedzibę na terytorium innego państwa
Organy zewnętrzne
a) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne,
b) misje specjalne
c) przedstawicielstwa handlowe
d) przedstawicielstwa przy organizacjach międzynarodowych
e) urzędy konsularne
f) misje wojskowe

Ad. A) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne
Przedstawicielstwa dyplomatyczne to: stałe placówki dyplomatyczne, ambasady wraz z całym korpusem dyplomatycznym i personelem placówki. Korpus dyplomatyczny to zespół szefów stałych przedstawicielstw dyplomatycznych obcych państw (ambasadorów, posłów, charge daffaires) akredytowanych w jakimś kraju. Na czele korpusu dyplomatycznego stoi dziekan, którym jest najwyższy rangą szef przedstawicielstwa dyplomatycznego, przeważnie ambasador, który najwcześniej złożył listy uwierzytelniające. Korpus dyplomatyczny w szerszym tego słowa znaczeniu obejmuje, obok szefów placówek dyplomatycznych, wszystkich członków personelu misji, posiadających stopień dyplomatyczny (radców, sekretarzy, attaché itp.). Do korpusu dyplomatycznego wchodzą również zamieszkałe z nimi rodziny urzędników dyplomatycznych, jak żona, niezamężne córki, niepełnoletni synowie. Członkom personelu dyplomatycznego i ich rodzinom przysługują przywileje i immunitety dyplomatyczne. Rola korpusu dyplomatycznego i jego dziekana ogranicza się wyłącznie do spraw ceremoniału dyplomatycznego.
Ad B) misje specjalne
Instytucja misji specjalnych stanowi najstarszą formę stosunków dyplomatycznych, która przetrwała przez całe tysiąclecia jako tzw. dyplomacja ad hoc, a więc różniąca się swą sporadycznością i tymczasowością stosowania od instytucji stałych misji.
Misje specjalne, lub misje dyplomatyczne ad hoc lub nadzwyczajne zaczęły częściowo tracić swe znaczenie jednakże nigdy nie wyszły z obiegu i stale niejako konkurowały ze stałymi przedstawicielstwami dyplom.
Komisja Prawa Międzynarodowego słusznie podjęła się zadania skodyfikowania norm dotyczących misji specjalnych . W naszych czasach wzrosła bowiem rola ich jako jednej z form współczesnej dyplomacji, jako instytucji odpowiadającej potrzebom szybko rozwijających się stosunków międzynarodowych i postępującej specjalizacji w zakresie poszczególnych dziedzin tych stosunków.
Jest to instytucja bardzo elastyczna i w dużej mierze zróżnicowana, co umożliwia załatwienie różnorakich zadań, począwszy od najważniejszych dla żywotności interesów państwa a skończywszy na "zwykłych".
Zgromadzenie Ogólne NZ uchwaliło na podstawie rezolucji z 8.12.1969 r. Konwencję o misjach specjalnych opierająca się, w przeważającej mierze, na postanowieniach Konwencji wiedeńskiej z 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych. Została ona podpisana w Nowym Jorku 16.12.1969 r.
Misja specjalna ze względu na swój charakter i funkcje różni się od stałej misji dyplom. i wobec tego zasady i normy prawne dotyczące stałych misji nie mogą się automatycznie odnosić do misji specjalnych.
Cechy misji specjalnych:
• Definicja zamieszczona w art. 1 Konwencji: "Misją specjalną jest misja czasowa reprezentująca państwo, wysyłana przez jedno państwo do drugiego państwa za jego zgodą, w celu wspólnego rozpatrzenia z nim określonych spraw albo wypełnienia wobec niego określonego zadania."
- Nie mogą być uważane za misje specjalne delegacje jakiegoś państwowego przedsiębiorstwa czy instytucji lub osoba prywatna. Misja specjalna jest, bowiem instytucją międzynarodowego prawa publicznego i służy celom realizacji stosunków między państwami.
- Komisja Prawa Międzynarodowego odrzuciła sugestie zmierzające do wprowadzenia podziału misji specjalnych, w zależności od statusu jej szefa, a więc od tego czy jest on zaliczony do tzw. osobistości wysokiej rangi, czy też nie. Art. 21 Konwencji o misjach specjalnych wyraźnie stwierdza, że głowa państwa wysyłającego, jeżeli znajduje się na czele misji specjalnej, jest uprawniona do korzystania w państwie przyjmującym i w państwie trzecim, przywilejów i immunitetów przyznawanym na podstawie prawa międzynarodowego głowom państw podczas wizyt oficjalnych.
- Komisja Prawa Międzyanr. odrzuciła także propozycję podziału misji specjalnych ze względu na charakter zadania, jakie mają one spełniać, gdyż w zależności od konkretnej sytuacji waga określonego zagadnienia dla danego państwa jest różna.
- misje specjalne zawsze reprezentują państwo wysyłające i działa w jego imieniu
- mają one tymczasowy charakter, a więc wyznaczane są na czas określony lub potrzebny do wypełnienia określonego zadania
- spełniają ściśle sprecyzowane zadanie
- misja specjalna może być wysłana przez jedno państwo do drugiego państwa tylko po uprzednim porozumieniu między obu państwami, a więc po wyrażeniu na to zgody państwa przyjmującego.
- w razie wysyłania misji do kilku państw, każde z państw przyjmujących misję musi wyrazić zgodę na jej przyjęcie
- funkcje misji specjalnych muszą być każdorazowo określane na podstawie zgody obu państw
- określenie funkcji i zadań misji specjalnych byłoby wręcz niemożliwe ze względu na ich wielką różnorodność i częstotliwość, co jest odbiciem różnorodności interesów państw
- misje specjalne mogą być wysyłane do państwa, które nie uznało oficjalnie państwa wysyłającego. Z art. 7 Konwencji wynika, że nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych nie jest warunkiem wysyłania lub przyjmowania misji specjalnych
- mogą one być wykorzystywane do przedyskutowania i załatwiania istotnych spraw, nie tylko między państwami nie posiadającymi żadnych stosunków oficjalnych, lecz również nie uznających się wzajemnie oraz będących w stanie wojny
- misje specjalne umożliwiają szybkie odbywania spotkań " na szczycie"
- Konwencja Wiedeńska z 1961 r. i Konwencja o misjach specjalnych stoi na stanowisku obowiązywania międzynarodowego prawa zwyczajowego w sprawach nie uregulowanych postanowieniami Konwencji.
Podział misji specjalnych:
• misje specjalne suwerenów i książąt należących do rodziny królewskiej, szefów państwa, prezydentów, w tym kolegialnej głowy państwa
• misje specjalne szefa i członków rządu oraz misje specjalne osobistości reprezentujących głowę państwa
• misje specjalne, na których czele nie stoją wyżej wymienione osobistości wysokiej rangi państwowej, a które reprezentują państwo zgodnie z postanowieniami konwencji o misjach specjalnych z 1969 r.
• misje specjalne o charakterze czysto dyplomatycznym, na czele których stoją przedstawiciele resortu spraw zagranicznych, minister spraw zagranicznych, sekretarz i podsekretarz stanu, ambasadorowie ad persona itp.
Pod względem formy/charakteru misje specjalne można podzielić na
- polityczno-ceremonialne,
- dyplomatyczne
- misje o charakterze technicznym,
Kierowane przez specjalistów określonych dziedzin.
Zakres osobowy misji specjalnych:
- składać może się z jednego lub więcej przedstawicieli państwa wysyłającego
- państwo wysyłające wyznacza szefa misji spec.
- w skład może wchodzić zarówno personel dyplom. jak i administracyjno-techniczny oraz członkowie personelu służby
- członkowie dzielą się na : szefa misji spec. przedstawicieli państwa wysyłającego w misji specjalnej oraz członków personelu misji specjalnej , który dzieli się na: personel dyplom. personel administracyjno-techniczny oraz personel służby
Państwo przyjmujące może nie wyrazić zgody na przyjęcie misji specjalnej, może bez podania powodu, nie wyrazić zgody na włączenie określonej osoby w skład misji spec.
Z art. 10 Konwencji wynika że przedstawiciele państwa wysyłającego oraz członkowie personelu dyplom. misji powinni posiadać obywatelstwo państwa wysyłającego.
Obywatele państwa przyjmującego lub państwa trzeciego mogą być wyjątkowo powoływani w skład misji spec. państwa wysyłającego jednakże wyłącznie za uprzednią zgodą państwa przyjmującego i zgoda ta w każdej chwili może być cofnięta.
W skład misji spec. mogą być wyłącznie członkowie stałych misji dyplom. lub urzędów konsularnych, pełniących swe funkcje w państwie przyjmującym. W takim przypadku korzystają oni z przysługujących im, jako członkom stałych misji lub urzędów konsularnych, przywilejów i immunitetów oraz przywilejów i immunitetów, z których korzystają na podstawie Konwencji o misjach specjalnych.
Ad. E) urzędy konsularne
Przedstawicielstwa konsularne składają się z: urzędów konsularnych i szefów placówek konsularnych - konsulów. Ogół szefów placówek konsularnych w określonym mieście stanowi korpus konsularny. W szerszym znaczeniu korpus konsularny obejmuje wszystkie osoby zatrudnione w obcych konsulatach (sekretarze, attaché) i ich rodziny, którym państwo przyjmujące przyznaje określone przywileje. Dziekanem korpusu konsularnego jest najstarszy rangą konsul, który w danym okręgu najwcześniej otrzymał zgodę do wykonywania swych czynności.)

5. Stosunki dyplomatyczne. Normy regulująca te stosunki, formy ustanawiania misji dyplomatycznych, klasy szefów misji i zasady precedencji.

Norma regulująca stosunki dyplomatyczne.
Stosunki dyplomatyczne regulowane są przez zespól norm prawa międzynarodowego, wyodrębnionych jako tzw. prawo dyplomatyczne, przez normy o charakterze kurtuazyjnym, oparte na uprzejmości międzynarodowej, i wreszcie przez normy prawa międzynarodowego.
Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych. Całość prawa dyplomatycznego została skodyfikowana dopiero w podpisanej 18 kwietnia 1961 roku konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, obowiązującej od roku 1964. Projekt konwencji został opracowany przez Komisję Prawa Międzynarodowego. Mimo kodyfikacji charakteru, konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych nie uchyliła obowiązującego prawa zwyczajowego.
Stosunki dyplomatyczne to zewnętrzna działalność organów państwa, realizująca jego politykę zagraniczną. Obejmuje inicjatywy i polityczne oddziaływania, rokowania dwustronne, negocjacje wielostronne na konferencjach i w organizacjach międzynarodowych. Pozwala wypracowywać kompromisy, uzgadniać satysfakcjonujące państwa normy prawa międzynarodowego, wyjaśniać sprzeczności, łagodzić napięcia, zażegnywać konflikty. Prawo wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych nazywane jest czynnym prawem legacji, natomiast prawo ich przyjmowania - biernym prawem legacji. Prawo legacji nie implikuje konieczności ustanowienia stosunków dyplomatycznych, gdyż nawiązywanie i utrzymywanie tych stosunków zależy od zgody zainteresowanych państw.
Prawo legacji. (bierne, czynne)
• Paro legacji jest częścią składową jednego z zasadniczych praw państw, wiążących się z suwerennością tj. prawa do utrzymywania stosunków międzynarodowych, w tym do reprezentacji dyplomatycznej.
• Jest to podstawowy atrybut suwerenności państwowej i oznacza uprawnienie podmiotu prawa międzynarodowego do wysyłania swoich i przyjmowania obcych przedstawicieli dyplo., tylko za obopólną zgodą zainteresowanych stron. Jest to prawo podmiotu prawa międzynar. Do utrzymania lub nieutrzymania stosunków dyplo. Z drugim podmiotem tego prawa.
• Art. 2 Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r., według którego ”ustanawianie stosunków dypl. następuje za wzajemną zgodą” Konwencja nie wspomina przy tym nic o „prawie legacji” - z tego wynika że państwo nie ma prawnomiędzynarodowego obowiązku wysyłania własnych przedstawicieli dypl. bądź też przyjmowania obcych. Zgodnie z jego suwerennością może ono to czynić wyłącznie na podstawie wyrażonej własnej woli i decyzji.
• Prawo wysyłania przedstawicieli dypl. należy do wyłącznej kompetencji państwa wysyłającego, podobnie jak prawo przyjęcia lub odmowy ich przyjęcia należy do kompetencji państwa przyjmującego. Kompetencje te określa także Konwencja Hawańska z 1928 r., która w art. 8 stwierdza, ze: „ żadne państwo nie może akredytować swoich przedstawicieli dypl. w innych państwach bez ich uprzedniego wyrażenia na to zgody” dodając, że „państwa mogą odmówić przyjęcia przedstawiciela innego państwa lub gdy już przyjęły, mogą żądać jego odwołania, przy czym nie mają obowiązku uzasadniania takiej decyzji”.
• Odmowa realizacji „prawa legacji” przez jedno z państw wynika zazwyczaj z baku gotowości utrzymywania przez nie i rozwijania przyjaznych i pokojowych stosunków z drugim państwem. Za wyjątkiem sytuacji gdy państwo nie wysyła misji ze względu na trudności finansowe lub tymczasowa likwidacja misji dypl. ze względu na wyjątkowe okoliczności utrudniające normalne funkcjonowania misji.
• Normalne stosunki dypl. między państwami mogą istnieć także bez utrzymywania w sensie fizycznym w państwie przyjmującym stałej misji dypl. państwa wysyłającego. Stosunki dypl. mogą bowiem być realizowane ze pośrednictwem stałej misji państwa trzeciego, akredytowanej również w państwie przyjmującym, co jest obecnie częstą praktyką, także polską.
W dawnej obowiązywał podział prawa legacji na:
- prawo czynne - to prawo wysyłania własnych przedstawicieli dypl.
- prawo bierne - to prawo przyjmowania obcych przedstawicieli dypl.
Współcześnie jednak, w związku z utrwaleniem się zasady suwerennej równości państw, podział ten utracił swe dawne znaczenie.
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych następuje zazwyczaj na podstawie pisemnego porozumienia obu zainteresowanych stron. W porozumieniu tym zawarty jest przeważnie termin, jak i szczebel misji dyplomatycznej.
Państwo w zasadzie samo określa warunki realizacji "prawa legacji", przy czym może się ono ograniczyć jedynie do aktu nawiązania stosunków dyplomatycznych bez ustanowienia swej stałej misji w państwie przyjmującym, np. z powodu niedostatku środków finansowych lub też braku perspektyw intensywniejszego rozwoju stosunków z danym państwem. Z tych powodów jedno z państw może ustanowić swą misję dyplom. i utrzymywać ją, podczas gdy drugie państwo nie uczyniło tego. Do oceny państwa utrzymującego jednostronnie swą misję dyplom. należy, czy może tolerować taki stan .
Art. 5 Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r., uwzględniając szeroko stosowaną praktykę państw, daje możliwość akredytowania szefa misji mającego siedzibę w innym państwie lub wyznaczyć członka personelu dyplomatycznego. Państwo wysyłające może także ustanowić misję dyplom. kierowaną przez charge d'affaires ad interim, podlegającą szefowi misji mającej siedzibę w innym państwie. Na państwie wysyłającym ciąży przy tym obowiązek dokonania odpowiedniej notyfikacji zainteresowanym państwom przyjmującym. Ponadto, taka akredytacja może mieć miejsce jedynie w przypadku, jeżeli którekolwiek z państw przyjmującym wyraźnie się temu nie sprzeciwi.
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych daje podstawę polityczną i prawną do bezpośredniego komunikowania się między obu państwami, bez pośrednictwa państw trzecich, w tym sprawowania bezpośredniej opieki nad swymi obywatelami oraz realizacji innych funkcji określonych przez prawo międzynarodowe. Stanowi też podstawę do ustanowienia w tym celu w obu państwach misji dyplomatycznych i urzędów konsularnych, lub realizacji funkcji dyplom. i konsularnych nawet bez ustanowienia w sensie fizycznym tych misji i urzędów. Wtedy funkcje te realizowane są bądź bezpośrednio przez państwo wysyłające, np. przez wysyłanie misji ad hoc , za pośrednictwem jego misji dyplom. w państwie trzecim lub też za pośrednictwem państwa trzeciego.
Klasy i rangi przedstawicieli dyplomatycznych
Funkcje dyplomatyczne
Do zasadniczych funkcji stałej misji dyplomatycznej jednego państwa w innym państwie należy:
• reprezentowanie swego państwa w państwie przyjmującym
• prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego
• ochrona w państwie przyjmującym interesów swego państwa oraz jego obywateli w granicach dozwolonych przez prawo międzynarodowe (misja dyplomatyczna wykonuje nadzór nad działalnością konsulatów, sama też może zajmować się pełnieniem funkcji konsularnych)
• zapoznanie się przy pomocy wszelkich legalnych sposobów z warunkami panującymi w państwie pobytu i z rozwojem zachodzących w nim wydarzeń oraz informowanie o tym swego państwa
• popieranie przyjaznych stosunków między państwem reprezentowanym a państwem przyjmującym oraz rozwijanie między nimi stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych
Szefowie misji dyplomatycznych dzielą się obecnie na trzy następujące klasy:
- ambasadorowie (nuncjusze), akredytowani przy głowie państwa
- posłowie - ministrowie (internuncjusze), akredytowani przy głowie państwa
- chargé d'affaires, akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych
Dawniejsze prawo dyplomatyczne przewidywało jeszcze klasę pośrednią między drugą a trzecią - ministrów - rezydentów.
W razie nieobecności ambasadora czy posła (choroba, wyjazd) zastępuje go najstarszy rangą urzędnik dyplomatyczny w charakterze chargé d'affaires.
Szef placówki dyplomatycznej jest przedstawicielem dyplomatycznym państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, nie zaś osobistym reprezentantem szefa państwa czy też urzędu. Stopień dyplomatyczny posiada także personel misji dyplomatycznej: radcy, sekretarz, attaché itp.
Precedencja- czyli pierwszeństwo między szefami placówek .listy pierwszeństwa będące w istocie ustaleniem między kolejności państw były sporządzane od dawna.
Ustaleniem zasady precedencji zajął się kongres wiedeński a inicjatorem przyjętego rozwiązania był Ch. M. de Talleyrand-Périgord. Regulamin wiedeński z uwagi na to że nie udało się uzgodnić kolejności państw, rozstrzygnął problem pragmatycznie stanowiąc, że w każdej klasie funkcjonariusze dyplomatyczni zajmują między sobą miejsce według daty urzędowej notyfikacji ich przybycia.

6.Przywileje i immunitety dyplomatyczne. Pojęcie i podstawy prawne, rodzaje.

Przywileje i immunitety dyplomatyczne są to prawa i ulgi udzielane obcym przedstawicielom dyplomatycznym, ich szefom i personelowi tych placówek. Celem tych przywilejów i immunitetów jest zapewnienie skutecznego wykonywania funkcji przez misje dyplomatyczne, jako reprezentujące państwo.
Przywileje i immunitety dyplomatyczne można podzielić na dwie grupy:
przysługujące placówkom
- nienaruszalność pomieszczenia placówki
- bezwzględna nietykalność archiwów i dokumentów
- zwolnienie od wszelkich opłat i podatków państwowych, regionalnych lub komunalnych w odniesieniu do pomieszczeń misji - zarówno własnych jak i dzierżawionych (nie dotyczy opłat za gaz, światło telefon...)
- swoboda niekontrolowanego porozumiewania się w celach urzędowych z własnym rządem oraz innymi misjami i konsulatami swego państwa (wraz z kurierami dyplomatycznymi, korespondencją kodowaną czy szyfrowaną) - jedynie używanie i instalacja radiowa stacji nadawczej przez misje wymaga zgody państwa przyjmującego
- przywileje celne: zwolnienie przedstawicielstw dyplomatycznych od cła i rewizji celnej za przywiezione zza granicy przedmioty do użytku służbowego (druki, flagi, pieczęcie, dokumenty...)
- misja dyplomatyczna oraz jej szef mają prawo używania flagi i godła swego państwa na pomieszczeniach misji oraz jego środkach transportu
przysługujące osobiście szefowi i personelowi placówki i ich rodzinom
- nietykalność osobista przedstawiciela dyplomatycznego (immunitet od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego)
- przedstawiciel dyplomatyczny zwolniony jest od wszelkich opłat i podatków osobistych i rzeczowych (za wyjątkiem podatków pośrednich, tj. tych, które normalnie wliczane są w cenę towarów i usług) - immunitet fiskalny
- przywileje celne: zwolnienie od cła i rewizji celnej
- Personel administracyjny i techniczny korzysta z ograniczonych przywilejów i immunitetów.
Immunitet konsularny a immunitet dyplomatyczny
Immunitet konsularny jest nieco węższy niż immunitet dyplomatyczny.
Podstawowe różnice:
- immunitet nienaruszalności korespondencji nie rozciąga się na prywatne dokumenty i korespondencję konsula
- nietykalność osobista i immunitet jurysdykcyjny są nieco ograniczone: funkcjonariusz konsularny może być aresztowany i poddany więzieniu zapobiegawczemu tylko w przypadku popełnienia ciężkiej zbrodni
- członkowie placówki konsularnej w przeciwieństwie do przedstawicieli dyplomatycznych mogą być wzywani przez sądy miejscowe w charakterze świadka
- immunitet celny konsulów jest częściowo ograniczony

7. Stosunki konsularne, istota pojęcia, normy regulujące, funkcje i zakres przywilejów i immunitetów konsularnych.

Zakres immunitetów i przywilejów konsulów nosi wyraźny charakter funkcjonalny, w większym stopniu niż przy przedstawicielach dyplomatycznych. Sytuacja prawna konsulów i ich immunitety ustalane są w dwustronnych lub wielostronnych umowach konsularnych oraz w ustawodawstwie wewnętrznym poszczególnych państw, zwłaszcza w specjalnych statutach konsularnych, a także w różnych innych aktach normatywnych. Poza tym w dziedzinie tej działa subsydiarnie międzynarodowe prawo zwyczajowe. Państwa, określające we wzajemnym porozumieniu sytuację prawną konsulów, sięgają często do klauzuli największego uprzywilejowania w połączeniu z zasadą wzajemności materialnej.
Zasięg immunitetów konsula jest nieco węższy niż u przedstawicieli dyplomatycznych.
Podstawowym immunitetem konsularnym jest:
- nietykalność archiwów i dokumentów konsularnych, bez której działalność konsula byłaby nie do pomyślenia
- nietykalne są również pomieszczenia konsulatu (według niektórych konwencji również mieszkanie kierownika urzędu konsularnego)
- swoboda porozumiewania się konsulów z własnymi władzami, z władzami państwa pobytu, z innymi konsulami i z własnymi obywatelami (nienaruszalność korespondencji urzędowej, również szyfrowanej, poczty kurierskiej - immunitet nie rozciąga się na prywatne dokumenty i korespondencję konsula)
- nietykalność osobista i immunitet jurysdykcyjny są nieco ograniczone: funkcjonariusz konsularny może być aresztowany i poddany więzieniu zapobiegawczemu tylko w przypadku popełnienia ciężkiej zbrodni
- członkowie placówki konsularnej mogą być wzywani przez sądy miejscowe w charakterze świadka (nie muszą składać zeznać dotyczących ich działalności urzędowej)
- immunitet fiskalny i częściowo celny: zwolnieni są od osobistych i rzeczowych świadczeń na cele publiczne
- nie podlegają (ani ich rodziny) przepisom państwa przyjmującego o zezwoleniach na pobyt, rejestracji i meldunkach cudzoziemców
Klasy szefów placówek konsularnych
W praktyce służby konsularnej państw rozróżniać należy:
• konsulów zawodowych - obywatel państwa wysyłającego, funkcjonariusz resortu służby zagranicznej
• konsulów honorowych - obywatel państwa przyjmującego, zajmujący się działalnością gospodarczą na jego terenie, utrzymujący stosunki z państwem wysyłającym, które powierza mu pewien zakres funkcji konsularnych
Szefowie placówek konsularnych dzielą się na cztery klasy:
- konsulów generalnych
- konsulów mianowani przez organy centralne
- wicekonsulów
- agentów konsularnych (może być powołany przez konsula)
Ogół szefów placówek konsularnych w określonym mieście stanowi korpus konsularny, który obejmuje jeszcze osoby zatrudnione w obcych konsulatach (sekretarze, attaché) i ich rodziny.
Dziekanem korpusu konsularnego jest najstarszy rangą konsul, który w danym okręgu najwcześniej otrzymał akceptację ze strony państwa przyjmującego.

8. Definicja państwa w prawie międzynarodowym. Opisz elementy składowe definicji.

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego państwo można określić jako suwerenna organizację terytorialną. W prawie międzynarodowym wskazuje się na 3 elementy pojęcia państwa. Są nimi: określone terytorium, ludność zamieszkująca to terytorium, władza (rząd), która ma charakter władzy najwyższej, czyli suwerennej oraz zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami.
Suwerenność państwowa oznacza najogólniej niezależność władzy państwowej (jest ona władzą najwyższą) od jakiejkolwiek innej władzy oraz to, że jest to władza pierwotna, w tym sensie, że swoich uprawnień nie czerpie od innej władzy.. Jest ona cechą władzy państwowej, która personifikuje i reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych. Suwerenność oznacza też pełnię i wyłączność władzy sprawowanej przez państwo na jego terytorium, co określane jest jako suwerenność terytorialna lub zwierzchnictwo terytorialne. Granicą wykonywania suwerennej władzy jest poszanowanie suwerenności innych państw, a w szczególności zobowiązań międzynarodowych przyjętych przez państwo. Czasami stan prawny niecałkiem pokrywa się ze stanem faktycznym, tj. władza jakiegoś państwa, formalnie suwerenna i niezależna, w rzeczywistości może być uzależniona gospodarczo lub politycznie od innego państwa lub międzynarodowego kapitału. Przejawem takiej sytuacji jest neokolonializm. Suwerenność państw jest podstawową zasadą prawa międzynarodowego. Z nią wiążą się cechy charakterystyczne tego prawa oraz sytuacja państwa w społeczności międzynarodowej. Z suwerennością wiążą się również tzw. prawa zasadnicze państw. Są to prawa, które przysługują każdemu państwu od czasu jego powstania przez cały czas jego istnienia. Najczęściej wymieniane są tu: prawo do istnienia, do niezawisłości, do równości, do czci oraz do obrotu, czyli do utrzymywania stosunków międzynarodowych.
Terytorium państwa jest to obszar, na którym państwo wykonuje władzę suwerenną. Państwo jest organizacją terytorialną, to znaczy organizacją ludzi związanych z określonym terytorium, a powstanie państw wiązało się ściśle z przejściem ludzi do osiadłego trybu życia. Na obszarze państwa jego władze sprawują zwierzchność nad wszystkimi przebywającymi tam osobami(poza osobami, które chroni immunitet dyplomatyczny). Terytorium państwa jest ściśle ograniczone, nawet, jeśli granice państwa są łatwe do przekroczenia. Za obszar państwa uważa się obszar lądowy, wody przybrzeżne, strefie powietrzna nad lądowym i morskim obszarem państwa, a także statki wodne i powietrzne należące do tego państwa. Wielkość terytorium nie przesądza o istnieniu państwa.
Cechą organizacji państwowej jest również to, że przynależność do niej jej członków ma charakter sformalizowany. Przynależność jednostki do państwa nazywamy obywatelstwem, a formalny charakter obywatelstwa oznacza, że przepisy prawne współczesnego państwa określają, kto jest, a kto nie jest jego obywatelem. Do społeczności państwowej należą wszyscy ludzie, którzy dłużej przebywają na obszarze objętym granicami państwa i na tym obszarze wchodzą z innymi w różnego rodzaju stosunki społeczne, a przy tym większość stosunków społecznych, którymi są związani, zachodzi w obrębie tej właśnie społeczności. Są tez obywatele państwa stale przebywający poza jego granicami i tylko w ograniczonym stopniu uczestniczący w życiu społeczności tego państwa, którego są obywatelami.
Państwo jest organizacją, a więc grupą, która ma statut organizacyjny, czyli konstytucję. Reguluje ona przede wszystkim ustrój państwa, a ponadto podstawowe prawa i obowiązki obywateli oraz podstawy porządku gospodarczego w państwie. Ustrój państwa, czyli urządzenie państwa, określany jest przez następujące elementy: wskazanie suwerena (czyli podmiotu, od którego wywodzi się wszelka władza państwie), wskazanie organów państwa oraz ich upoważnień i obowiązków, określenie relacji miedzy organami państwa.

9. Terytorium w prawie międzynarodowym jego istota, elementy składowe, co to jest zwierzchnictwo terytorialne.

Termin terytorium jest używany w pr.miedz. w różnych znaczeniach. Z punktu widzenia geofizycznego należy rozróżnić 5 kategorii terytoriów:
• lądowe
• wodne (wody śródlądowe i morskie)
• podziemne
• powietrzne
• kosmiczne (wraz z ciałami niebieskimi).
Terytorium jest trójwymiarową przestrzenią podlegającą suwerenności danego państwa. Składa się z obszaru lądowego, morskich wód przybrzeżnych, wnętrza ziemi pod lądem i morzem przybrzeżnym, a także z przestrzeni powietrznej ponad terytorium lądowym
i morskim.
Według prawa międzynarodowego istnieją cztery rodzaje terytorium:
• podległe suwerenności poszczególnych państw
• zależne, za których administrację i stosunki międzynarodowe odpowiedzialność ponoszą inne państwa lub organizacja międzynarodowa,
• nie podlegające suwerenności żadnego państwa, lecz dostępne dla wszystkich państw w celu ich działalności w zakresie określonym przez umowy międzynarodowe i prawo zwyczajowe
• niczyje, które mogą być poddane suwerenności jakiegoś państwa
Państwo ma zwierzchnictwo terytorialne na własnym terytorium, czyli suwerenność, a więc wszystkie osoby i rzeczy znajdujące się na tym terytorium podlegają jego władzy i prawu. Są jednak pewne ograniczenia suwerenności na rzecz wszystkich państw, lub tylko wybranych. Przykładem jest prawo nieszkodliwego przepływu przez obce morze terytorialne, immunitet jurysdykcyjny obcych dyplomatów, umowa terytorialna w sprawie tranzytu, a także ograniczenie wynikające z możliwości zaszkodzenia drugiemu państwu. Żadne państwo nie może korzystać z własnej suwerenności w taki sposób, który naruszałby suwerenność terytorialną innego państwa.
Szczególnymi ograniczeniami suwerenności terytorialnej są obszary zdemilitaryzowane i zneutralizowane, lub pobyt obcych sił zbrojnych na terenie państwa.
Nabyć terytorium można w sposób pierwotny lub pochodny. Nabycie pierwotnym dotyczy terytoriów niebędących pod zwierzchnictwem terytorialnym żadnego innego państwa. Przykładem nabycia pierwotnego jest zawłaszczenie ziemi niczyjej (okupację) i przyrost. Okupacja w tej chwili nie ma już większego znaczenia, gdyż cały świat jest już zajęty. Przyrost wyraża się w naturalny sposób, kiedy np. powstaje nowa wyspa wskutek wybuchu podwodnego wulkanu (np. islandzka Surtsey) lub prąd morski usypuje tak dużo materiału wzdłuż wybrzeża, że tworzy mierzeję zamykającą zatokę (co ma powoli miejsce w Polsce).
Nabyciem pochodnym, kiedy na pewnym terytorium zachodzi zmiana zwierzchności terytorialnej na rzecz innego państwa, jest cesja wzajemna (np. polsko-radziecka wymiana terytoriów w 1951 r.) lub odpłatna (zakup Alaski przez USA w 1803 r.), oraz plebiscyt (znane z polskiej historii plebiscyty na Górnym Śląsku i Warmii).
Rozróżnia się dwa rodzaje nabycia terytorium lądowego przez państwo:
• pierwotne - jeśli państwo nabywa terytorium, które do tego czasu nie pozostawało pod władzą żadnego państwa
- zawłaszczenie ziemi niczyjej (okupacja) - dziś traci na znaczeniu, z powodu braku takich terytoriów (ciała niebieskie, księżyc i planety nie podlegają zawłaszczeniu przez państwa); ostatecznie jeśli chodzi o zawłaszczenie ziemi niczyjej ukształtowały się zasady: rzeczywistości (dokonanie efektywnej okupacji, faktyczne objęcie danego obszaru w posiadanie, traktowanie go jako części swego terytorium i wykonywanie tam władzy suwerennej) i jawności (obowiązek notyfikowania innym państwom o dokonanym zawłaszczeniu)
- przyrost terytorium - może nastąpić w sposób naturalny (siły przyrody) poprzez zjawiska na wybrzeżu morskim, morzu terytorialnym lub na rzekach granicznych lub sztuczny (działalność człowieka) poprzez budowę na morzu portów, falochronów czy osuszanie części obszaru morskiego
• pochodne - jeśli państwo nabywa terytorium, które do czasu nabycia należało do innego państwa; nabycie pochodne terytorium przez jedno państwo jest więc utratą terytorium dla państwa drugiego. Podstawową instytucją tego rodzaju jest cesja terytorialna, która polega na odstąpieniu przez jedno państwo części swego terytorium drugiemu państwu na podstawie umowy międzynarodowej; jest to przeniesienie suwerenności terytorialnej. I państwo nazywane jest cedentem, a II- cesjonariuszem. Niekiedy cesja teryt. Ma postać szczególną, która pozwala ją kwalifikować jako cesję wzajemna, odpłatną lub plebiscytarną. Cesja wzajemna zachodzi wtedy, kiedy dwa państwa w trybie umownym zamieniają się jakimiś częściami swoich terytoriów. Cesja odpłatna polega na tym, że państwo cedent otrzymuje od państwa cesjonariusza w zamian za cedowane terytorium ustaloną w umowie międz. kwotę pieniędzy.- kupno - sprzedaż terytorium. Cesja plebiscytarna ma skomplikowaną konstrukcję prawnomiędzynarodową. O przynależności państwowej jakiegoś terytorium decyduje głosowanie ludności zamieszkałej na danym obszarze
Zwierzchnictwo terytorialne lub suwerenność to stosunek państwa do jego terytorium. Wszystkie osoby (obywatele i cudzoziemcy) i rzeczy znajdujące się na terytorium państwa podlegają jego władzy i prawu, każde państwo może postępować na własnym terytorium tak jak chce, tzn. jak dyktują to jego interesy. Ponieważ zwierzchnictwo terytorialne jest władzą wyłączną, oznacza to, że żadna inna władza nie może działać na terytorium państwa bez jego zgody. Zatem państwo ma pełnię władzy na własnym terytorium, ale obowiązujące normy prawa międzynarodowego (zwyczajowe i umowne) nakładają nań w tym względzie pewne ograniczenia.
Zasada zwierzchnictwa terytorialnego, a więc suwerenności terytorialnej oznacza:
• że te, kto powołuje się na ograniczenie zwierzchnictwa terytorialnego, tzn. pełnej władzy i kompetencji państwa, musi dowieść, iż ograniczenie takie wynika z konkretnej normy prawa międzynarodowego, wiążącej dane państwo
• że każde państwo związane jest tylko takimi ograniczeniami, jaki uznało, przyjmując konkretne zobowiązania międzynarodowe
Tak więc na własnym terytorium można robić wszystko, co nie jest zakazane przez prawo międzynarodowe.
Zwierzchnictwo terytorialne może być ograniczone na rzecz społeczności międzynarodowej, czyli na rzecz wszystkich państw i ich obywateli (np. prawo przepływu przez obce morze terytorialne lub immunitety jurysdykcyjne dla dyplomatów) lub na rzecz niektórych konkretnych państw (np. umowy tranzytowe). Jeśli chodzi o działalność podejmowaną przez państwo na obszarze innego państwa, które może spowodować szkodliwe skutki (w sensie fizycznym) obowiązuje zasada: żadne państwo nie może korzystać z własnej suwerenności terytorialnej w sposób, który narusza suwerenność terytorialną drugiego państwa.
Zwierzchnictwo personalne państwa to władza państwa (opieka) nad wszystkimi obywatelami tego państwa, czyli nad:
* obywatelami zamieszkującymi w kraju
* obywatelami przebywającymi czasowo za granicą
* personelem placówek dyplomatycznych i konsularnych tego państwa za granicą
* obywatelami pełniącymi służbę wojskową wobec tego kraju za granicą
* wszystkimi obywatelami przebywającymi na statkach, samolotach tego państwa (gdziekolwiek by się nie znajdowali).

10. Granica - pojęcie i rodzaj granic. Przedstaw istotę i różnice pojęć delimitacja i demarkacja.

Granice państwa mogą mieć charakter:
• orograficzny, czyli uwzględniający właściwości terenu
• geometryczny, gdy nie spełniają tego warunku
• astronomiczny, gdy pokrywają się z południkiem lub równoleżnikiem geograficznym
Dawniejszy podział na granice naturalne (góry, rzeki) i sztuczne stracił w związku z rozwojem techniki wiele na znaczeniu.
Granice między państwami ustalane są w drodze umów. Opis granic w umowie międzynarodowej, do której załączona jest mapa, stanowi delimitację, po której następuje wytyczenie jej bezpośrednio na miejscu z udziałem przedstawicieli obu stron, czyli demarkacja, z ustawieniem na granicy odpowiednich znaków (słupów granicznych). Redemarkacja - sprawdzenie granicy i przywrócenie zniszczonych słupów. Jeśli terytorium dwóch państw oddziela rzeka nieżeglowna, to granica przebiega w środku rzeki (mediana) lub w środku głównego nurtu, Jeśli jest to rzeka żeglowna, to granica przebiega zawsze, niezależnie od charakteru rzeki, środkiem mostu.
W strefach pogranicznych ustanawia się specjalny porządek prawny, odmienny od istniejącego na pozostałym terytorium, np. ograniczenia wjazdu do strefy pogranicznej. Celem zapobieżenia konfliktom granicznym i regulowania ich w sposób pokojowy, odnośne państwa powołują często w oparciu o specjalne układy komisarzy granicznych, załatwiających konflikty wynikające z naruszenia granic.
Delimitacja (łacińskie delimitatio - rozgraniczenie), określenie i wytyczenie granicy państwa na podstawie umowy międzynarodowej. Dokonuje jej powołana przez zainteresowane strony wspólna komisja
Demarkacja rozgraniczenie; wyznaczenie w terenie granic między państwami; wytyczenie linii demarkacyjnej dzielącej wrogie sobie armie w okresie zawieszenia broni

11. Omów obszary morskie wchodzące w skład terytorium państwowego oraz obszary morskie podlegające ograniczonej suwerenności lub jurysdykcji państwa nadbrzeżnego.

Obszary morskie jednolite pod względem fizycznym nie są jednolite pod względem statusu prawnego. Najogólniej wody morskie można podzielić na:
- Wody wchodzące w skład terytorium państwowego, nazywane wodami terytorialnymi lub morskimi terytorium państwa
- Morze otwarte
Podział ten nie jest jednak wystarczający, gdyż zarówno wody terytorialne jak i morze otwarte nie są jednolite pod względem prawnym i należy dokonać dalej idącej klasyfikacji:
W skład morskiego terytorium państwa wchodzą, bowiem dwie kategorie wód:
- wody wewnętrzne
- morze otwarte
Na wodach wewnętrznych, obejmujących pas wód między brzegiem a tzw. linią podstawową, czyli wewnętrzną granicą morza terytorialnego, państwo sprawuje pełne zwierzchnictwo terytorialne, podczas gdy na morzu terytorialnym rozciągającym się od linii podstawowej w kierunku morza otwartego do maksymalnej granicy 12 mil wykonywanie zwierzchnictwa terytorialnego ograniczone jest istnieniem tzw. prawa nieszkodliwego przepływu statkom innych państw.
Biorąc za punkt wyjścia zakres jurysdykcji państwa, obszary morskie można, zatem podzielić na trzy kategorie:
A - obszary morskie wchodzące w skład terytorium państwowego
B - obszary podlegające w ograniczonym stopniu jurysdykcji lub prawom suwerennego państwa
C - na obszary znajdujące się poza granicami jurysdykcji państwowej- dotyczy pytania 12

Ad. A Obszary morskie wchodzące w skład terytorium państwowego
Wody wewnętrzne
Należą do nich przede wszystkim wody śródlądowe, tj. znajdujące się w obrębie granic państwowych rzeki, jeziora, kanały oraz morza otoczone terytorium państwa, nawet jeśli mają one połączenie z innymi morzami otwartymi. Do wód morskich wewnętrznych należą wody niektórych zatok morskich, ujścia rzek oraz wody portów, red, których brzegi należą do jednego państwa. Konwencja Genewska z 1958r. o morzu terytorialnym i pasie przyległym uważa za wody wewnętrzne wody zatoki, jeśli wejście do niej nie przekracza 24 mil morskich. Za wody wewnętrzne uważa się także wody niektórych „zatok historycznych”, których szerokość wejścia przekracza 24 mile. Wody wewnętrzne ciągną się od rzeczywistego końca lądu do tzw. linii podstawowej (base line), od której liczy się szerokość morza terytorialnego i podlegają całkowitej i wyłącznej władzy państwa.
Morze terytorialne
Częścią terytorium państwa, obok morskich wód wewnętrznych, jest również jego morze terytorialne (zwane też wodami nadbrzeżnymi, przybrzeżnymi lub wodami terytorialnymi) tj. pas morza określonej szerokości przyległy do brzegu. Morze terytorialne ciągnie się w kierunku morza pełnego, począwszy od linii największego odpływu i tam, gdzie istnieją morskie wody wewnętrzne do ich granicy zewnętrznej (np. od najdalej wysuniętych stałych urządzeń portowych). Suwerenność państwa nadbrzeżnego rozciąga się także na dno morza terytorialnego i jego wnętrza (Konwencja Genewska). Przyjęto szerokość pasa wód terytorialnych od 3 do 12 mil morskich.
Na wodach terytorialnych obowiązuje tzw. prawo nieszkodliwego przepływu statków niewojennych innych państw. Przepływem jest wykonanie żeglugi na morzu terytorialnym bądź to dla przepłynięcia go bez wchodzenia na wody wewnętrzne, bądź dla skierowania się na wody wewnętrzne, bądź też dla wyjścia na pełne morze z wód wewnętrznych (prawo to nie obejmuje prawa przelotu nad tymi wodami).
Państwo nabrzeżne nie powinno utrudniać nieszkodliwego przepływu przez morze terytorialne. Statek przepływający przez morze terytorialne przebywa wtedy na terytorium obcego państwa i dlatego obowiązany jest przestrzegać jego przepisów prawnych (nie może bez zezwolenia zajmować się rybołówstwem.
Niektóre państwa wymagają zezwolenia na przepływ przez ich morze terytorialne okrętów wojennych.
Jurysdykcja państwa nadbrzeżnego (karna, cywilna, administracyjna), w stosunku do statków znajdujących się na jego wodach terytorialnych jest nieco ograniczona przez prawo międzynarodowe (państwo nabrzeżne nie może wykonać jurysdykcji karnej, w celu zatrzymania lub przeprowadzenia śledztwa wobec osoby, która popełniła przestępstwo na pokładzie obcego statku przepływającego przez jego morze terytorialne - chyb, że czyn ten bezpośrednio zagrażał państwu przepływu lub kapitan bądź konsul zażądali od tego państwa pomocy).

Ad B Obszary podlegające w ograniczonym stopniu jurysdykcji lub prawom suwerennego państwa
Morski pas przyległy i szelf kontynentalny
Obszar poza granicami morza terytorialnego, na który szereg państw rozciąga swą władzę w pewnych dziedzinach dla ochrony swych interesów, nazywamy morskim pasem przyległym. Pas przyległy jest częścią morza pełnego, w związku z czym nie podlega suwerenności państwa, które wykonuje nad nim kontrolę w pewnym tylko zakresie dla ochrony swych interesów celnych, finansowych itp.
Morski pas przyległy nie może się rozciągać poza strefę 12 mil, poczynając od linii, służącej za podstawę dla wyznaczenia szerokości morza terytorialnego. Tak, więc szerokość morza terytorialnego i ewentualnego pasa przyległego nie może przewyższać łącznie 12 mil (Konwencja Genewska).
Szelf kontynentalny to dno morskie i podglebie obszarów podmorskich przyległych do wybrzeża, lecz położonych poza morzem terytorialnym aż do głębokości 200 m., albo poza te granicę, aż do punktu, gdzie głębokość znajdujących się nad nim wód pozwala na eksploatację naturalnych zasobów wymienionych obszarów. Państwo wykonuje nad szelfem kontynentalnym prawa suwerenne, lecz nie wykonuje ich nad wodami pokrywającymi szelf.
Pas wyłącznego rybołówstwa to pas morski leżący poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne zastrzega sobie wyłączność rybołówstwa.
Strefa ekonomiczna-jest to koncepcja, w której państwo nadbrzeżne posiadałoby suwerenne prawo badania i eksploatacji wszelkich zasobów (zarówno żywych, jak i mineralnych) wód morskich oraz dna morskiego i jego podziemia. Uprawnienia państwa nadbrzeżnego w strefie ekonomicznej są więc jak gdyby sumą uprawnień w pasie wyłącznego rybołówstwa i na szelfie kontynentalnym.
Tendencja do rozszerzania władzy państw nadbrzeżnych w celu ochrony ich interesów ekonomicznych (wyłączność eksploatacji bogactw morskich) znalazła w ostatnich latach wyraz w wysunięciu koncepcji tzw. strefy ekonomicznej.
Koncepcję tę zaakceptowano. Przeważająca większość opowiadała się za ustaleniem maksymalnej szerokości morza terytorialnego na 12 mil, przy równoczesnym upoważnieniu państw do ustanawiania 200 - milowej strefy ekonomicznej.
Przyjmuje się, że państwa nadbrzeżne będą miały w strefie ekonomicznej suwerenne prawa poszukiwania i eksploatacji zasobów żywych i mineralnych. Mówi się, że powinna tam jednak obowiązywać wolność żeglugi oraz inne uznane wolności korzystania z morza pełnego. Jeśli chodzi o rybołówstwo, to powinna być przyjęta zasada pełnego wykorzystania żywych zasobów strefy (jeśli państwo nadbrzeżne nie odławia całości połowów powinno dopuścić tam innych rybaków. Szereg państw już ustanowiło swoje 200 - milowe strefy ekonomiczne krzywdząc tym państwa śródlądowe i państwa o niekorzystnym położeniu geograficznych (takich, które nie mogą ustanowić 200 - milowej strefy).

12. Omów obszary morskie poza granicami jurysdykcji państwa. Status prawny morza otwartego, mórz i oceanów.

Obszary morskie jednolite pod względem fizycznym nie są jednolite pod względem statusu prawnego. Najogólniej wody morskie można podzielić na:
- Wody wchodzące w skład terytorium państwowego, nazywane wodami terytorialnymi lub morskimi terytorium państwa
- Morze otwarte
Podział ten nie jest jednak wystarczający, gdyż zarówno wody terytorialne jak i morze otwarte nie są jednolite pod względem prawnym i należy dokonać dalej idącej klasyfikacji:
W skład morskiego terytorium państwa wchodzą, bowiem dwie kategorie wód:
- wody wewnętrzne
- morze otwarte
Na wodach wewnętrznych, obejmujących pas wód między brzegiem a tzw. linią podstawową, czyli wewnętrzną granicą morza terytorialnego, państwo sprawuje pełne zwierzchnictwo terytorialne, podczas gdy na morzu terytorialnym rozciągającym się od linii podstawowej w kierunku morza otwartego do maksymalnej granicy 12 mil wykonywanie zwierzchnictwa terytorialnego ograniczone jest istnieniem tzw. prawa nieszkodliwego przepływu statkom innych państw.
Biorąc za punkt wyjścia zakres jurysdykcji państwa, obszary morskie można, zatem podzielić na trzy kategorie:
A - obszary morskie wchodzące w skład terytorium państwowego - dotyczy pytania 11
B - obszary podlegające w ograniczonym stopniu jurysdykcji lub prawom suwerennego państwa - dotyczy pytania 11
C - na obszary znajdujące się poza granicami jurysdykcji państwowej
Obszary morza pełnego nie podlegają władzy żadnego państwa i z których wszyscy mogą korzystać na zasadzie pełnej równości. Obecnie obowiązuje zasada, że morze pełne jest wolne i dostępne dla wszystkich państw i ich obywateli. Jest to tzw. zasada wolności mórz.
Sytuację prawna morza pełnego określa zasada wolności mórz. Wolność mórz obowiązuje w całej swojej treści jedynie na morzu pełnym jakkolwiek znajduje odbicie również w sytuacji prawnej morza terytorialnego, jako prawo nieszkodliwego przepływu. Zasada wolności mórz podlega ograniczeniom w czasie wojny.
Zasada wolności mórz - morze pełne nie podlega suwerenności żadnego państwa, a korzystanie z niego pozostaje wolne dla wszystkich państw i ich obywateli. Jedynym ograniczeniem tej wolności jest nieprzeszkadzanie innym w korzystaniu z tych samych praw. Wolność ta obejmuje:
• wolność żeglugi
• wolność rybołówstwa
• wolność zakładania kabli podmorskich i rurociągów
• wolność przelotu nad morzem pełnym
Wolności te nie mają charakteru wyczerpującego, możliwa jest np. wolność badań naukowych, wolność eksploatacji zasobów mineralnych dna i podziemia morza pełnego. Zasada wolności mórz nie oznacza anarchii. Na obszarze morza pełnego każde państwo może wykonywać władzę z tytułu zwierzchnictwa okrętowego - w stosunku do statków własnych i z mocy prawa międzynarodowego (zwyczajów i umów międzynarodowych) - w stosunku do statków obcych.
W związku z rozwojem techniki i intensywności żeglugi podjęto pewne środki np. w celu zapobieżenia zderzeniom poprzez rozdzielenie różnych kierunków żeglugi i wytyczenie przymusowych tras oraz w celu regulacji zagadnień związanych np. z przewozem ropy naftowej, by nie dopuścić do zatruwania mórz, zachwiania równowagi biologicznej i wyginięcia wielu pożytecznych gatunków.
Wolność mórz to przede wszystkim wolność żeglugi. Wolność żeglugi oznacza przede wszystkim, że statki wszystkich państw mogą płynąć po morzu pełnym tam gdzie chcą i jeżeli znajdują się na morzu pełnym, wówczas podlegają wyłącznej władzy i jurysdykcji państwa bandery, a kontrolę nad nimi mogą sprawować jedynie okręty wojenne i statki strażnicze tego państwa.
Od zasady wyłącznej kompetencji państwa bandery istnieją wyjątki:
• prawo do powszechnej represji piractwa
• prawo do pościgu jeżeli przebywający na wodach terytorialnych lub w pasie przyległym, obcy statek handlowy albo znajdujące się na jego pokładzie osoby popełniły czyn niezgodny z prawem państwa nadbrzeżnego, państwo to może statek taki ścigać poza granicami swego morza terytorialnego, schwytać go na morzu pełnym, sprowadzić go do portu i tam sprawce czynu niedozwolonego ukarać; pościg musi być gorący i nieprzerwany
• inne prawa wynikające z umów między kontrahentami, np. dotyczące zwalczania przemytu narkotyków?
Drugą konsekwencją zasady wolności mórz jest wolność eksploatacji bogactw morskich, która jest określana jako wolność rybołówstwa (w tym połowy innych zwierząt). Obywatele każdego państwa mogą wykorzystywać wszelkie bogactwa morskie teoretycznie bez żadnych ograniczeń. W praktyce jednak stosuje się ochronę bogactw morskich poprzez np. tworzenie stref wyłącznego rybołówstwa, podpisywanie umów dotyczących okresów ochronnych, zakazu użycia określonych narzędzi połowów i wprowadzenia kwot połowowych oraz powołanie do życia kilku regionalnych organizacji rybołówczych.
Ostatnio zamiast wolności korzystania z bogactw naturalnych morza pełnego przez wszystkie państwa i ich obywateli, proponuje się uznanie tych bogactw za „wspólne dziedzictwo ludzkości” i poddanie ich międzynarodowej kontroli i zarządowi oraz powołanie do życia organizacji międzynarodowej o szerokich kompetencjach, która zapewniałaby racjonalną eksploatację bogactw morskich.
Do wolności mórz należy zaliczyć również wolność zakładania kabli podmorskich i rurociągów, ich ochrona oraz zakaz niszczenia, a także wolność przelotu nad morzem pełnym.

. 13. Przedstaw prawny status obszarów podbiegunowych Arktyki Antarktyki.

Arktyką nazywamy obszary położone wokół bieguna północnego. Obszary te to przeważnie zamarznięte oraz pokryte lodami pływającymi morza i nieliczne wyspy. Teoria sektorów stosowana do obszarów arktycznych polega na ty, że państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów lądowych, zarówno odkrytych, jak tych, które zostaną odkryte w przyszłości w sektorze. Wierzchołkiem sektora jest biegun północny, a granicami bocznymi � linie przeprowadzone wzdłuż południków do bieguna północnego od krańcowego punktu wschodniego i zachodniego terytorium lądowego danego państwa. Północna linia brzegowa tego państwa stanowi podstawę sektora. Teorię sektorów odnośnie Arktyki uznała Kanada i Rosja. Nie uznały jej USA.
Antarktyka to obszar wokół bieguna południowego, którego granicę stanowi równoleżnik 60o szerokości geograficznej południowej. Obszar ten obejmuje ląd stały pokryty lodem, mało jeszcze znany i niezamieszkały, uznawany za 6 cześć świata: Antarktydę (cenne złoża mineralne, stacje meteorologiczne). Przewidziano, ze obszar ten będzie wykorzystywani wyłącznie dla celów pokojowych. Zakazane jest podejmowanie wszelkich środków o charakterze wojskowym, a wiec zakładanie baz wojskowych i fortyfikacji, przeprowadzanie manewrów wojskowych, jak również dokonywanie prób z bronią jakiegokolwiek rodzaju (traktat waszyngtoński z 1959r.). W Antarktyce zakazane są wszelkie wybuchy jądrowe oraz umieszczanie tam odpadów radioaktywnych. Traktat waszyngtoński proklamował także wolność badań naukowych na całym obszarze Antarktyki.

14. Zagadnienie obywatelstwa w prawie międzynarodowym. Pojęcie nabycia i utraty obywatelstwa, prawne konsekwencje wielorakiego obywatelstwa. Bezpaństwowość i uchodźstwo.

Obywatelstwo stanowi podstawę, na której opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa. Powoduje ono szereg doniosłych konsekwencji na płaszczyźnie międzynarodowej: państwo, z którym jednostka pozostaje w trwałym związku prawnym, sprawuje nad nią opiekę dyplomatyczną i konsularną (niekiedy ponosi też odpowiedzialność za jej działanie), państwo zobowiązane jest przyjmować na swe terytorium własnych obywateli. Jednostkę, poprzez obywatelstwo, zobowiązuje odbycie służby wojskowej wobec swego państwa (państwo może wtedy wezwać do powrotu obywatela przebywającego za granicą). Obywatelstwo daje państwu podstawę do wykonania swej jurysdykcji także poza granicami kraju, na terytorium nie podlegającym niczyjej suwerenności, lub na terytorium innego podmiotu, za jego zgodą. Ustalenie obywatelstwa ma znaczenie dla cudzoziemca, który może korzystać z większych lub mniejszych praw, a w przypadku wojny, może być internowany. Sprawy obywatelstwa należą do wyłącznej kompetencji państwa: ono decyduje komu przysługuje, jak można je uzyskać bądź utracić .Ustawodawstwo to musi być jednak zgodne z konwencjami międzynarodowymi, zwyczajem i zasadami prawa, powszechnie uznanymi w tym przedmiocie: np. konwencja haska z 1930r. Sposoby nabycia obywatelstwa:
I. wskutek urodzenia (nabycie pierwotne)
Na zasadzie „prawa krwi” - Ius sanguinis - obywatelstwo jednostki określa się na podstawie obywatelstwa rodziców (Austria, Finlandia, Hiszpania, Norwegia, Włochy), niekiedy podkreśla się dominującą rolę mężczyzny
Na zasadzie „prawa ziemi”- Ius soli - obywatelstwo nabywa się wedle miejsca urodzenia, nie zależy od obywatelstwa rodziców (Ameryka Południowa)
Coraz częściej stosuje się obie zasady łącznie.
II przez naturalizację (nabycie pochodne)
Naturalizacja, czyli nadanie, następuje gdy obywatelstwo uzyskuje osoba, nie mająca żadnego lub mająca obywatelstwo innego kraju. Sposoby nadania obywatelstwa:
• na prośbę zainteresowanego do odpowiedniego organu państwa Najczęstsze warunki naturalizacji: wymóg zamieszkiwania na terytorium danego państwa przez określony czas: 5, 7 lub 10 lat, znajomość języka, dobre obyczaje, dobra reputacja, posiadanie środków utrzymania, cenzus zamieszkania...
• poprzez zamążpójście Zasada „obywatelstwo żony określane jest przez obywatelstwo męża” została już odrzucona w ustawodawstwie wielu krajów. Przewidują one natomiast uproszczony tryb naturalizacji dla cudzoziemek. Umowa z 20 lutego 1957r. mówi, że małżeństwo samo przez się nie ma wpływu na obywatelstwo małżonka. Ratyfikowała ją również Polska w 1959r.
• poprzez adopcję.
Z reguły adoptowany uzyskuje obywatelstwo adoptującego.
III przez reintegrację (nabycie pochodne)
Reintegracja, czyli odzyskanie obywatelstwa poprzedniego, jest rzadszym sposobem. Stosuje się wtedy zwykle uproszczony tryb naturalizacji, rezygnując np. z wymogu zamieszkiwania przez określony czas na terytorium danego państwa. Organem właściwym w sprawach obywatelstwa może być: głowa państwa, parlament, rząd, niektórzy członkowie rządu: minister sprawiedliwości, min. spraw wewnętrznych, organy sądowe lub prokurator generalny.
Obywatelstwo a zmiany terytorialne
Jednoznacznie nie uregulowane w prawie międzynarodowym. Zwykle rozstrzygana w umowach międzynarodowych, które dają prawo opcji wyboru między uzyskaniem nowego obywatelstwa a utrzymaniem poprzedniego. Optowanie na rzecz poprzedniego obywatelstwa jest często związane z repatriacją. Przeważnie mieszkańcy nabywają automatycznie obywatelstwo państwa, które rozciąga swe zwierzchnictwo nad przekazanym terytorium (zbiorowa naturalizacja). Zmiany terytorialne nie powodują nabycia albo utraty obywatelstwa przez cudzoziemców.
Utrata obywatelstwa
- przez nabycie obcego obywatelstwa
- zwolnienie z dotychczasowego na prośbę zainteresowanego
- zamążpójście
- wstąpienie do służby wojskowej lub państwowej obcego kraju
- odmowę spełnienia obowiązku służby wojskowej
- pozbawienie
Warunki utraty obywatelstwa określa państwo. Powinny być one jednak zgodne z normami prawa międzynarodowego. Niemożliwe jest pozbawienie obywatelstwa np. ze względów rasowych, religijnych, narodowościowych czy z uwagi na poglądy.
Podwójne lub wielorakie obywatelstwo Jednostka fizyczna powinna mieć tylko jedno obywatelstwo. Zdarza się jednak inaczej, np. gdy dziecko urodzi się na terytorium państw uznającego zasadę "prawa ziemi" (Brazylia) z rodziców będących obywatelami państwa uznającego zasadę "prawa krwi" (Norwegia) dziecko będzie mieć obywatelstwo norweskie i brazylijskie. Podwójne obywatelstwo można też uzyskać przez zamążpójście, gdy wedle prawa ojczystego kobieta zachowuje swe dotychczasowe obywatelstwo, a wedle prawa męża uzyskuje automatycznie obywatelstwo jego kraju. Często obywatelstwo podwójne powstaje przy przysposobieniu, rozwiązaniu małżeństwa, naturalizacji czy na tle konfliktu ustawodawstw o obywatelstwie. Problemy związane z osobami mającymi podwójne obywatelstwo dotyczą prawa sprawowania opieki dyplomatycznej, służby wojskowej i innych.
Źródła bezpaństwowości - w przypadku negatywnego konfliktu ustaw o obywatelstwie powstaje sytuacja bezpaństwowości. Zainteresowana osoba wiedząc o tym lub nie, staje się apatrydą. Będzie nim np. dziecko rodziców mających obywatelstwo państwa uznającego zasadę ius soli urodzone na terytorium państwa uznającego zasadę ius sanguinis. To samo dotyczy kobiety, która w przypadku zamążpójścia nie uzyska automatycznie obywatelstwa męża, a utraci dotychczasowe. Bezpaństwowość powstaje w każdym przypadku, gdy z przewidzianych ustawą powodów jednostka utraci czy zostanie pozbawiona obywatelstwa a nie uzyska innego.
Sytuacja prawna apatrydów - Sytuacja bezpaństwowości jest wysoce niekorzystna gdyż wobec braku obywatelstwa nie korzysta on z ochrony i opieki żadnego państwa. Apatrydzi nie mając paszportów napotykają często trudności w przekraczaniu granicy, podlegają też niekiedy gorszemu traktowaniu. Status prawny bezpaństwowców jest regulowany przez specjalną konwencję z 28 września 1954 r., która weszła w życie w roku 1960.
Umowy w sprawie ograniczenia bezpaństwowości - Uznając bezpaństwowość za stan wysoce niepożądany, prawo międzynarodowe dąży do jego wyeliminowania. Zagadnieniem bezpaństwowości zajęła się Komisja Prawa Międzynarodowego, która przygotowała projekt dwóch konwencji o ograniczeniu oraz o wyeliminowaniu bezpaństwowości. Na podstawie projektu przygotowanego prze KPM 28 sierpnia 1961 uchwalono konwencje w sprawie ograniczenia bezpaństwowości.
Zapobieganiu bezpaństwowości służą:
- Konwencja w sprawie obywatelstwa kobiet zamężnych z roku 1957, odrzucająca automatyczną utratę obywatelstwa przez kobiety w przypadku małżeństwa z cudzoziemcami
- konwencja haska z roku 1930 przewidująca, że zwolnienie z obywatelstwa nie powoduje utraty obywatelstwa, jeśli zainteresowana osoba nie posiada lub nie nabyła innego. Zobowiązuje ona także strony do zastosowania zasady ius soli w przypadku, gdy dziecko inaczej nie nabywa żadnego obywatelstwa. Rozwiązanie to jest przyjęte w ustawodawstwie polskim. Polska ratyfikowała tę konwencję.
Uchodźstwo
Konwencja genewska regulująca status uchodźców - status uchodźców reguluje po II wojnie światowej konwencja genewska z 28 lipca 1951 roku. Polska przystąpiła do niej oraz do Protokołu dodatkowego do tej konwencji z roku 1967 jako sto piąty kraj.
Uchodźcą w rozumieniu konwencji jest osoba, która „ na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości i przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa”
Uchodźcą jest również osoba, która nie ma żadnego obywatelstwa i znajduje się na skutek podobnych zdarzeń poza państwem swojego zamieszkania, nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa. Konwencja zakazuje wydalania uchodźców oraz zawracania ich do granicy terytoriów, na których groziłoby im niebezpieczeństwo. Maja oni prawo do swobodnego wyznawania religii. Uchodźców nie mogą objąć żadne nadzwyczajne środki, jeśli zostaną one podjęte przeciwko państwu, którego są obywatelami.
Konwencja nie stosuje się do osób, które popełniły przestępstwa przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, ciężkie przestępstwa pospolite czy winne są czynów sprzecznych z celami i zasadami ONZ. Uchodźcy korzystają z dokumentów podróży podobnych do paszportów nansenowskich.
(Wyjaśnienie - nansenowski paszport - pot. dowód tożsamości wydawany po I wojnie światowej bezpaństwowcom różnych kategorii, pełniący funkcję paszportu a. dokumentu podróży Etym. - wprowadzony w 1922 r. z inicjatywy norw. badacza polarnego i działacza społ. Fridtjöfa Nansena (1861-1930), ówczesnego Wysokiego Komisarza Ligi Narodów do spraw uchodźców. )

15. Co to są prawa człowieka? Przedstaw międzynarodowe uregulowania dotyczące ochrony tych praw.

Prawa człowieka są to powszechne prawa moralne o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem. Pojęcie praw człowieka opiera się na trzech tezach:
po pierwsze, że każda władza jest ograniczona; po drugie, że każda jednostka posiada sferę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza; i po trzecie, że każda jednostka może się domagać od państwa ochrony jej praw.
Prawa człowieka traktowane są obecnie jako niepodzielna całość złożona zarówno z praw politycznych, obywatelskich jak i z praw ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych. Państwa nie mogą w przypadku naruszenia podstawowych standardów praw człowieka powoływać się na zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne. Kontrola międzynarodowa została powszechnie uznana za ważny instrument w implementacji praw człowieka. Wzmocnieniu uległy także trendy w kierunku ich uniwersalizacji. Te pozytywne bez wątpienia zmiany nie mogą jednak przesłonić faktu, iż prawa człowieka, zarówno polityczne, jak i ekonomiczne ciągle są naruszane w wielu częściach świata.
Zasada poszanowania praw człowieka w Karcie Narodów Zjednoczonych.
- Postanowienia Karty NZ - Twórcy Narodów Zjednoczonych w preambule Karty dali wyraz swemu zdecydowaniu przywrócenia wiary „ w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość jego osoby, w równouprawnienie mężczyzn i kobiet oraz w równość praw narodów wielkich i małych” Zgodnie z ust. 3 art. 1 Karty ONZ zmierza: do osiągnięcia międzynarodowej współpracy przy „ rozwiązywaniu zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym jak również przy popieraniu swobód dla wszystkich bez różnicy rasy, płci, języka lub religii”.
Karta NZ traktuje wszystkie wymienione w art. 1 cele łącznie. Stąd występuje między nimi sprzężenie zwrotne. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, opartych na zasadach równouprawnienia i samostanowienia narodów, służyć ma popieraniu i poszanowaniu praw człowieka powszechne zaś poszanowanie i przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na rasę, płeć język lub wyznanie jest z kolei, zgodnie z art. 55, warunkiem stworzenia stabilizacji i dobrobytu, koniecznych dla utrzymania między narodami pokojowych i przyjaznych stosunków. Dal osiągnięcia tych celów członkowie zobowiązują się , stosowanie do art. 56, współpracować z Organizacją indywidualnie i zbiorowo.
W czasie konferencji założycielskiej w San Francisco prawa człowieka traktowano jako należące do kompetencji wewnętrznej i tak też interpretowano ust. 7 art. 2 Karty, obecnie sytuacja uległa istotnej zmianie. Tworzenie międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka przyniosło stopniowe zawężenie zakresu kompetencji wewnętrznej państwa, i to nie tylko w wyniku wiążących je umów, lecz także w wyniku tworzenia się norm zwyczajowych.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka,
Już na konferencji w San Francisco wysunięta została idea opracowania międzynarodowej karty praw człowieka. Organem, który miał określić jej formę i treść, była stosownie do art. 68 Karty NZ, komisja Praw Człowieka wyłoniona przez Radę Gospodarczo- Społeczną. W grudniu 1947 r. zadecydowano, że będzie się ona składać z trzech części:
1.Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka [. Prace nad deklaracją prowadzone były w latach 1947-1948. Została ona uchwalona przez ZO 10 grudnia 1948r.]
2. Pakty Praw Człowieka
3. Środków dotyczących wprowadzenia w życie Paktu.
Powszechną Deklarację Praw Człowieka, która nie miała formalnie charakteru obowiązującego, lecz charakter zalecenia, stałą się obecnie obowiązującą w wyniku przekształcenia jej postanowień w zwyczaj międzynarodowy.
Dzień uchwalenia Powszechnej Deklaracji 10 grudnia został proklamowany prze Zgromadzenie Ogólne NZ jako międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.
Deklaracja składa się ze wstępu i 30 artykułów.
a) pierwsze 3 art. - mają charakter ogólny i poświęcone są zasadom: Wolność, Równość i Braterstwo
b) art. 4-21 poświecone są prawom obywatelskim i politycznym
- obywatelskie i polityczne prawa i wolności, jak: prawo do obywatelstwa, prawo azylu, wolność poruszania się, prawo do własności, wolność myśli, sumienia, zgromadzeń, powszechne prawa wyborcze
- elementarne prawa, jak: równość wszystkich ludzi bez jakichkolwiek dyskryminacji, prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby, prawo do równej ochrony prawnej i sądowej
c) art. 22-27dotyczą praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, jak: prawo do pracy, równej płacy, do tworzenia związków zawodowych, do wypoczynku, płatnych urlopów, zabezpieczenia, nauki i uczestnictwa w życiu kulturalnym społeczeństwa
d) art. 29 podkreśla obowiązki jednostki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jej osobowości.
Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
Komisja Praw Człowieka zakończyła prace nad projektami Paktów w roku 1954 i przekazała je ZO do ostatecznego zredagowania i zatwierdzenia. Prace zostały zakończone w roku 1966, kiedy to 16 grudnia jednomyślnie uchwalono Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczy, Społecznych i Kulturalnych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych.
• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczy, Społecznych i Kulturalnych: powyższe prawa społeczno - gospodarcze oraz prawo do ochrony zdrowia, odpowiedniego poziomu życia itp.
• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych: pierwszym prawem jest prawo do życia, o raz wszystkie elementarne prawa oraz obywatelskie i polityczne prawa i wolności oraz prawo ludów do samostanowienia, zakaz niewolnictwa i poddaństwa, prawo do nietykalności osobistej, swobody poruszania się, prawo wyborcze itp.
Konwencje o charakterze partykularnym, chroniące pewne kategorie podmiotów:
• o prawach politycznych kobiet
• o obywatelstwie kobiet zamężnych
• o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet
• o prawach dziecka
• w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej
Jednym z głównych obszarów zainteresowań Rady Europy jest ochrona i rozwój praw człowieka. Ich przestrzeganie traktuje Rada jako niezbędny warunek demokracji. Obowiązująca od 1953r. europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności obejmuje zasadniczy katalog praw, który w ciągu następnych lat wzbogacono 11 protokołami dodatkowymi. Kontrola realizacji konwencji sprawowana jest przez Europejską Komisję Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Drugim regionalnym traktatem jest Karta Socjalna przyjęta w Turynie w 1961r. wraz z Protokołem Dodatkowymi (1988r.) i Zmieniającym (1991r.)
Rozwój i umacnianie poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód to cel współpracy państw Unii Europejskiej w ramach II filaru - politycznego na poziomie międzyrządowym.

16. Podaj definicję organizacji międzynarodowej. Omów struktury głównych organów takiej organizacji. Scharakteryzuj rodzaje organizacji międzynarodowych.

Omawiając organizacje międzynarodowe, należy dokonać rozróżnienia organizacji międzyrządowych od tzw. organizacji pozarządowych, ponieważ te dwa rodzaje organizacji mają zupełnie różny charakter i znaczenie w stosunkach międzynarodowych. Organizacje międzyrządowe są tworzone przez państwa i działają na podstawie umów międzynarodowych. Z reguły posiadają pewien zakres podmiotowości prawnej. Można ją określić jako formę współpracy państw, ustaloną w umowie międzynarodowej, obejmującą względnie stałą liczbę członków i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów, określonych przede wszystkim w statucie organizacji. Organizacje pozarządowe nie działają na podstawie umów międzynarodowych, lecz na podstawie porozumień nieformalnych Lu o charakterze wewnątrzprawnym. Jej członkami związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw, a nie same państwa. Niektóre z nich mają duże znaczenie polityczne, gospodarcze czy społeczne, inne natomiast mają bardzo ograniczony zasięg oddziaływania. Niektóre organizacje pozarządowe uzyskały status konsultacyjny. Mogą one uczestniczyć w posiedzeniach Rady Gospodarczo-Społecznej w charakterze obserwatorów, przedstawiać pisemne oświadczenia itp. Podobny status maja one w tzw. organizacjach wyspecjalizowanych (Np. Światowa Organizacja Zdrowia, Powszechny Związek Pocztowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju). Organizacje pozarządowe mogą, więc w pewnym zakresie uczestniczyć w pracach organizacji rządowych, a przez to pośrednio oddziaływać na państwa członkowskie tych organizacji.
Klasyfikację organizacji międzyrządowych przeprowadza się wg różnych kryteriów:
• Członkostwa
-powszechne (uniwersalne)
-partykularne lub regionalne
• Kompetencji
-o kompetencjach ogólnych
• Stopnia ich władzy
- o charakterze koordynacyjnym
- o charakterze integracyjnym.
Należy rozróżnić organizacje międzynarodowe powszechne (uniwersalne) oraz partykularne (regionalne).
Organizacje powszechne stanowią te organizacje, które w założeniu mogą objąć wszystkie państwa świata (chodzi tu o organizacje o zasięgu potencjalnie światowym).organizacją faktycznie spełniającą te założenie jest tylko ONZ. Charakter powszechny mają również międzynarodowe organizacje wyspecjalizowane związane specjalnymi układami z ONZ, wraz z którą tworzą tzw. system Narodów Zjednoczonych. Są to m.in. Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF). Z ONZ związane są też dwie inne organizacje międzynarodowe o charakterze powszechnym, a mianowicie: Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA) oraz Światowa Organizacja Handlu (WTO).
Członkostwo organizacji partykularnej (regionalnej) jest uzależnione od położenia geograficznego, co niekiedy znajduje odbicie w nazwie organizacji. Pod względem geograficznym najbardziej określonym regionem jest kontynent. Charakter kontynentalny ma Organizacja Państw Jedności Afrykańskiej, do której należą wszystkie państwa afrykańskie, oprócz Maroka. Rada Europy mimo nazwy nie ma charakteru kontynentalnego. Inną grupę stanowią międzynarodowe organizacje regionalne obejmujące państwa położone na określonej części jakiegoś kontynentu i tym samym maja mniejsza liczbę członków. Przykładami mogą być: Rada Nordycka, Stowarzyszenia Państw Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), Organizacja Państw Karaibów Wschodnich (OECS), Forum Pacyfiku Południowego (SPF). Organizacje międzynarodowe o charakterze partykularnym, ale inne niż organizacje regionalne, odznaczają się tym, że członkostwo oparte jest na różnych kryteriach, wśród których kryterium geograficzne nie odgrywa istotnej roli. W rezultacie członkami są zarówno państwa sąsiednie i państw położone w różnych częściach świata. Można przytoczyć kilka organizacji międzynarodowych, których skład członkowski odpowiada w każdym przypadku innemu kryterium, a mianowicie: brytyjska Wspólnota Narodów (jest zrzeszeniem obejmującym Wlk.Brytanię i 53 inne państwa, których terytoria należały do brytyjskiego imperium kolonialnego), Organizacja Konferencji Islamskiej (obejmuje 56 państw położonych ma kilku kontynentach, które łączy religia większości ich mieszkańców), Liga Państw Arabskich (oparta na kryterium etnicznym, obejmuje 22 państwa Azji i Afryki, w tym Palestynę), Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC, skupia 11 państw Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej). Organizacja międzynarodowa o charakterze pierwotnie regionalnym może go utracić na skutek zmiany składu członkowskiego. Tak stało się z Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) po przyjęciu do niej Mongolii, Kuby i Wietnamu.
Duże znaczenie ma podział organizacji międzynarodowych wg stopnia ich władzy w stosunku do państw członkowskich na organizacje o charakterze koordynacyjnym oraz integracyjnym.. Organizacje charakterze koordynacyjnym stanowią klasyczny typ organizacji międzynarodowej, koordynują i uzgadniają działalność państw członkowskich, zmierzającą do realizacji celów organizacji. Są one oparte na zasadzie suwerenności państw członkowskich. Do tej II kategorii należą Wspólnoty Europejskiej (Unia Europejska). Tworzą one organizm oparty nie tylko na prawie międzynarodowym, ale także na wspólnym prawie państwowym.
Organizacje międzynarodowe podzielone wg ich kompetencji rozwijają działalność we wszystkich ważniejszych dziedzinach stosunków międzynarodowych. Są to organizacje o kompetencjach ogólnych Np. ONZ, Organizacja Państw Amerykańskich, Liga Państw Arabskich, Unia Afrykańska.

Organizacje międzynarodowe prowadzą swoją działalność za pomocą odpowiednich organów. Struktura wielu organizacji wykazuje pewne cechy wspólne, mianowicie ich organy są przeważnie trójstopniowe. Istnieje:
• Organ typu zgromadzenie ogólnego, w którym reprezentowani są wszyscy członkowie; wyposażony jest w najogólniejsze kompetencje i zbiera się stosunkowo rzadko,
• Organ typu rady, o węższym składzie, który posiada kompetencje wykonawcze i zbiera się częściej, w przerwach miedzy sesjami zgromadzenia,
• Organ administracyjny w postaci sekretariatu czy biura, składający się z funkcjonariuszy międzynarodowych, który urzęduje permanentnie i spełnia przede wszystkim czynności techniczne oraz biurowe.
Od tej struktury organizacyjnej istnieją wyjątki Np. ONZ posiada 3 rady oraz własny organ sądowy. W zachodnioeuropejskich wspólnotach gospodarczych-Komisja, która ma szerokie kompetencje, a nawet może podejmować decyzje wiążące dla państw członkowskich, składa się z funkcjonariuszy międzynarodowych, a ponadto wspólnoty mają jeszcze organ o charakterze parlamentarnym.
Ze względu na różnorodność organów można je klasyfikować wg określonych kryteriów:
Klasyfikując organy wg ich składu, wyróżniamy organy składające się z państw (organy przedstawicielskie)oraz organy składające się z osób fizycznych (o.nieprzedstawicielskie). W organach międzynarodowych państwa reprezentowane są przez swoich przedstawicieli, którzy działają na podstawie instrukcji otrzymywanych od rządów i wszelkie oświadczenia i działania przypisywane są państwom. Taki charakter ma większość organów organizacji międzynarodowych. Np. członkami Rady Bezpieczeństwa NZ jest 5 mocarstw i 10 innych państw wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne. W organach nieprzedstawicielskich osoby fizyczne działają we własnym imieniu, a nie jako przedstawiciele państw. Do organów tych należą przede wszystkim sekretariaty organizacji, organy sądowe i inne organy rozstrzygania sporów oraz niektóre inne organy jak Np. Komisja Prawa Międzynarodowego ONZ.
Organy przedstawicielskie można podzielić na plenarne, w skład, których wchodzą wszyscy członkowie organizacji (Np. Zgromadzenie Ogólne ONZ), i organy o ograniczonym składzie, do których wchodzą tylko niektórzy członkowie organizacji (Rada Bezpieczeństwa NZ).
Organy można również sklasyfikować w zależności od miejsca, jakie zajmują w strukturze organizacji. Istnieją organy główne i pomocnicze. Organy główne są przewidziane w statucie organizacji, natomiast organy pomocnicze są albo przewidziane w statucie albo tworzone w miarę potrzeby przez organy główne.
Organy można podzielić też w zależności od okresu, na jaki SA powołane, na organy stałe i organy czasowe (organy ad hoc), których mandat jest czasowo ograniczony. Organy główne są z reguły organami stałymi, natomiast pomocnicze mogą być stałe bądź czasowe.
Można podzielić je wg funkcji. Jednak wiele organów może pełnić równocześnie kilka funkcji. Można wyróżnić następujące organy:
• Decydujące o wszystkich ważniejszych sprawach, które można określić jako organy polityczne; są to organy naczelne,
• Organy wykonawcze, zarządzające organizacją w oparciu o decyzje o charakterze ogólnym, podjęte przez organ naczelny,
• Organy administracyjne, pełniące funkcje administracyjno-usługowe i techniczne (np. sekretariaty),
• Organy kontrolne,
• Organy pokojowego załatwiania sporów,
• Organy konsultacyjne i doradcze.

17. Podaj genezę, cele i zasady ONZ. Organy ONZ i ich kompetencje.

Za poprzedniczkę ONZ uważa się Ligę Narodów, która powstała po I wojnie światowej, a została rozwiązana w 1946r.
Podstawą prawną istnienia i działania ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych) jest Karta Narodów Zjednoczonych, która została podpisana 26.06.1945r, a weszła w Zycie 25.10.1945r. jest to wielostronna umowa międzynarodowa. Dla stron Karta ma szczególne znaczenie prawne, ponieważ w razie sprzeczności między zobowiązaniami wynikającymi z Karty a zobowiązaniami z jakiejkolwiek umowy międzynarodowej zobowiązania wynikające z Karty mają pierwszeństwo. Karta została sporządzona w 5 językach: angielskim, francuskim, rosyjskim, hiszpańskim i chińskim. Karta składa się ze wstępu oraz 111 artykułów, podzielonych na 19 rozdziałów. Załącznikiem stanowiącym integralną część Karty jest Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Kart przewiduje 2 procedury zmian: zwykłe zmiany (poprawki) uchwalane przez Zgromadzenie Ogólne oraz rewizję Karty dokonaną przez ogólną konferencję członków ONZ.
Podstawowym celem (zadaniem) ONZ jest zapewnienie trwałego pokoju i bezpieczeństwa, poprzez stosowanie skutecznych środków zbiorowych w celu zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienie aktów agresji, załatwianie sporów w drodze pokojowej wg zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego. Z I celem związany jest II, mianowicie rozwijanie współpracy politycznej dla umacniania pokoju powszechnego (rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami, oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów). Cel III jest to popieranie współpracy międzynarodowej w wielu dziedzinach m.in. gospodarczej, humanitarnej, kulturalnej, społecznej oraz poszanowania praw człowieka. Dodatkowo (cel IV) ONZ ma być ośrodkiem spajającym [harmonizującym]działalność międzynarodową, zmierzającą do osiągnięcia tych trzech celów.
Karta wymienia zasady, wg, których ma postępować ONZ i jej członkowie. Są to: suwerenna równość, nieinterwencja, wykonywanie zobowiązań międzynarodowych, pokojowe załatwianie sporów, wyrzeczenie się siły, bezpieczeństwo zbiorowe. Większość z nich stanowi zarazem podstawowe zasady współczesnego prawa międzynarodowego.
ONZ opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich jej członków. Określenie to oznacza suwerenność i równość państw, które są podstawowymi zasadami współczesnego prawa międzynarodowego.
Z suwerenności wynika zakaz interwencji jednego państwa w sprawy wewnętrzne innego państwa. Zasada nieinterwencji jest powszechną normą pr.międz.
Wszyscy członkowie ONZ mają wykonywać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z Kartą. Jest to potwierdzenie podstawowej normy Pr.międz.: pacta sunt servanda.
Członkowie ONZ zobowiązani są załatwiać swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, oraz sprawiedliwości. Ta zasada jest powszechnie obowiązująca w pr.międz.
Z pokojowym załatwianiem sporów wiąże się zasada wyrzeczenia się siły. Członkowie ONZ są zobowiązani do powstrzymania się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości jakiegokolwiek państwa albo w jakikolwiek sposób sprzeczny z celami ONZ. Jej realizacja jest podstawowym celem ONZ.
Zasada bezpieczeństwa zbiorowego polega na obowiązku wszystkich członków udzielania ONZ wszelkiej pomocy w każdej akcji, podjętej zgodnie z Kartą, oraz na obowiązku wstrzymania się od udzielania pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko, któremu ONZ podjęło akcję zapobiegawczą lub przymusową. Związana jest ona z nadrzędnym celem ONZ-utrzymaniem międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Zgodnie z Kartą ONZ ma zapewnić, aby państwa niebędące członkami, postępowały zgodnie z wymienionymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Zagadnienie to zostało w Karcie potraktowane uniwersalnie, ponieważ zakaz agresji i naruszania pokoju stanowi powszechnie obowiązująca normę prawa międzynarodowego.
ONZ posiada organy główne i pomocnicze. Organy główne ONZ to Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo-Społeczna, Rada Powiernicza, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) i Sekretariat. Organy pomocnicze ONZ można tworzyć zgodnie z Kartą, jeżeli okażą się konieczne. Zgromadzenie Ogólne i Rada Gosp-Społ powołały do życia wiele organów pomocniczych. Są one podporządkowane organom głównym, które je powołały, i składają im sprawozdania. Organy te mają charakter stały lub czasowy. Niektóre ze stałych organów maja duże znaczenie (np. Komisja Prawa Międzynarodowego, która jest organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego). Na organy pomocnicze nie można nakładać obowiązków ani przyznawać im takich uprawnień, które nie należą do zakresu działania organu głównego, ponieważ byłoby to niezgodne z Kartą.
Zgromadzenie Ogólne składa się ze wszystkich członków ONZ. Zgromadzenie Ogólne jest organem plenarnym. Zbiera się raz w roku na sesję zwyczajną. Może być zwoływane na sesje nadzwyczajne. Sekretarz Generalny zwołuje taką sesję na żądanie Rady Bezpieczeństwa lub większości członków ONZ. Podejmuje ono uchwały albo bezpośrednio (bez przekazywania sprawy do komisji), albo na podstawie sprawozdania komisji. Zgromadzenie powołuje 7 głównych komisji: I-Polityczna i Bezpieczeństwa, II- Gospodarcza i Finansowa, III- Społeczna, Humanitarna i Kulturalna, IV- Powiernictwa i Obszarów Niesamodzielnych, V-Administracyjna i Budżetowa, VI-Prawna. Ponadto powoływana jest Specjalna Komisja Polityczna.
Ma bardzo szerokie kompetencje. Może ono omawiać wszelkie sprawy dotyczące kompetencji i funkcji któregokolwiek organu (głównego lub pomocniczego). Może ono omawiać wszelkie zagadnienia lub sprawy wchodzące w zakres Karty albo dotyczące kompetencji i funkcji któregokolwiek organu ONZ. Może ono, pod warunkiem nienaruszalności kompetencji Rady Bezpieczeństwa, udzielać w związku z takimi zagadnieniami i sprawami zaleceń członkom ONZ i Radzie Bezpieczeństwa. Posiada również wiele szczegółowych uprawnień. Do nich należy inicjowanie badan i wydawanie poleceń w celu: rozwoju współpracy międzynarodowej w dziedzinie polityki, popierania stopniowego rozwoju prawa międzynarodowego i jego kodyfikacji, popierania współpracy międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, wychowawczej i zdrowia, oraz w celu realizacji praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich (niezależnie od rasy, płci, języka lub religii). Zgromadzenie bada i zatwierdza budżet ONZ oraz analizuje sprawozdania składane mu przez pozostałe organy ONZ. W wielu przypadkach kompetencją Zgromadzenia jest również decydowanie o konkretnych sprawach. Dotyczy to przede wszystkim spraw samej ONZ, takich jak wybór członków rad, przyjmowanie nowych członków, sprawy budżetowe i finansowe. Zgromadzenie może rozważać ogólne zasady współpracy nad utrzymaniem pokoju i bezpieczeństwa, włączając w to zasady rozbrojenia i regulowania zbrojeń oraz w związku z tymi zasadami może udzielać zaleceń członkom ONZ i Radzie Bezpieczeństwa.
Rada Bezpieczeństwa jest organem, na którym spoczywa główna odpowiedzialność za utrzymanie bezpieczeństwa i pokoju międzynarodowego. Tej funkcji odpowiada jej skład- 5 mocarstw posiadających broń atomową, czyli USA, Rosja, Chiny, Francja i Wielka Brytania. Rada składa się obecnie z 15 członków (poprzednio z 11)- 5 członków stałych i 10 niestałych, których wybiera Zgromadzenie Ogólne na okres 2 lat (bez prawa natychmiastowej reelekcji).
Podstawową funkcją Rady jest działanie w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Rada działa w tym zakresie z tytułu delegacji władzy. Do kompetencji Rady należą: pokojowe załatwianie sporów, podejmowanie akcji w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji, popieranie układów regionalnych w celu utrzymania pokoju, spełnianie pewnych funkcji w stosunku do okręgów strategicznych obszarów powierniczych, a także opracowywanie planów systemu regulowania zbrojeń. Posiada wiele kompetencji szczegółowych m.in. związanych z przyjmowaniem, zawieszaniem i wykluczaniem członków, wyborem sędziów MTS, powoływaniem Sekretarza Generalnego. Niektóre uchwały Rady adresowane do państw są prawnie wiążące. Moc wiążącą maję też decyzje Rady. Uchwały podejmowane w formie zaleceń nie mają mocy wiążącej dla członków ONZ.
Rada Gospodarczo-Społeczna jest organem, który zajmuje się koordynacją działalności ONZ i innych organizacji międzynarodowych „ systemu ONZ”. Rada prowadzi lub inicjuje studia oraz wydaje zalecenia dotyczące międzynarodowych stosunków gospodarczych, społecznych, kulturalnych, oświatowych i zdrowotnych oraz praw człowieka. Jest ona organem koordynującym działalność wszystkich organizacji wyspecjalizowanych tworzących system NZ. Może ona również poczynić odpowiednie kroki w celu stałego otrzymywania od nich sprawozdań oraz dopuścić ich przedstawicieli do udziału w obradach Rady i jej komisjach, bez prawa głosu. Może zawierać porozumienia w sprawie zasięgania opinii organizacji pozarządowych, zajmujących się sprawami wchodzącymi w zakres jej kompetencji. Uprawnienia Rady obejmują badanie, zalecanie oraz inicjatywę prawotwórczą. W jej skład wchodzą obecnie 54 państwa. Zgromadzenie Ogólne wybiera członków Rady na 3 lata.
Rada Powiernicza w zasadzie jest organem nieczynnym, wobec praktycznej likwidacji systemu powierniczego.
Sekretariat składa się z Sekretarza Generalnego i personelu, jaki może być potrzebny ONZ. Wszelkie uprawnienia przysługują z reguły Sekretarzowi, a nie sekretariatowi jako całości. Sekretarza Generalnego powołuje Zgromadzenie Ogólne na zalecenia Rady Bezpieczeństwa, na 5 lat. Jest on najwyższym urzędnikiem ONZ. Stoi na czele Sekretariatu, mianuje jego pracowników i odpowiada za całokształt ich działalności. Może on zwrócić uwagę Radzie Bezpieczeństwa na każda sprawę, która, jego zdaniem, może zagrażać utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Państwo członkowskie ma obowiązek szanowania wyłącznie międzynarodowy charakter funkcji Sekretarza Generalnego i personelu oraz nie starać się o wywieranie na nich wpływu przy pełnieniu przez nich ich obowiązków. Sekretarz i jego zastępcy korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych.
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) składa się z 15 sędziów. Każdy z nich powinien być przedstawicielem innego państwa. Sędziów MTS wybiera na okres 9 lat Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa ONZ, przy czym możliwy jest ponowny wybór. Co 3 lata następuje częściowe odnowienie składu Sądu (5 sędziów). Obok sędziów stałych w składzie sądzącym mogą również zasiadać sędziowie narodowi, czyli sędziowie ad hoc. Sąd wybiera przewodniczącego wiceprzewodniczącego na okres 3 lat oraz sekretarza Sądu na 7 lat. MTS pełni 2 funkcje- sądową i opiniodawczą. Sędziowie korzystają z przywilejów dyplomatycznych w sytuacji, gdy sprawują funkcje sędziowskie.

18. Główne cechy i zasady działania ONZ jako systemu bezpieczeństwa pośredniego.

ONZ powołana została w celu zapewnienia pokoju i rozwoju współpracy międzynarodowej. Głównym celem organizacji jest: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa ,rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, popieranie gospodarczego i społecznego postępu wszystkich narodów, popieranie praw człowieka i podstawowych wolności oraz zachęcanie do ich poszanowania.
Stworzona wspólnym wysiłkiem państw, które w II wojnie światowej walczyły przeciw faszyzmowi i nazizmowi. Organizacja ta obliczona była od początku istnienia na jedność działania wszystkich miłujących pokój państw (a zwłaszcza wielkich mocarstw) w celu utrzymania bezpieczeństwa i pokoju na świecie. ONZ nie zdołała jednak dotychczas skutecznie zapobiegać wszystkim, tlącym się w różnych zakątkach świata, początkom wojny. Przyczyna tego stanu nie leży w strukturze samej organizacji-Karta Narodów Zjednoczonych jest dokumentem przewidującym skuteczne i realne sposoby zapobiegania nowym konfliktom zbrojnym i ochrony ludzkości przed zagłada, którą mógłby przynieść za sobą wybuch nowej wojny. Powód sięga głębiej i polega na tym, że konieczna do spełnienia zadań przez ONZ jedność działania wszystkich popierających pokój państw była od początku istnienia tej organizacji naruszana. W atmosferze „zimnej wojny” i rosnącego napięcia w stosunkach międzynarodowych trudno było mówić o współpracy na forum ONZ i o prawidłowym funkcjonowaniu tej organizacji. Budowanie pokoju (peacebuilding) polega na podejmowaniu akcji mających na celu uniemożliwienie ponownego powstania sytuacji konfliktowej oraz dążeniu do umocnienia pokoju, m. in. poprzez działania na polu militarnym, takie jak rozbrojenie, demobilizacja, niszczenie broni. Budowanie pokoju obejmuje również repatriację uchodźców, opiekę nad dziećmi poszkodowanymi przez konflikt, organizowanie instytucji prawno - rządowych, przeprowadzanie reform oraz wyborów, kontrolę nad przestrzeganiem praw człowieka, usprawnianie aparatu wewnętrznego, sądownictwa i policji, a także odbudowywanie gospodarki kraju uwikłanego w konflikt. Utrzymywanie pokoju (peacekeeping) - instrument Organizacji Narodów Zjednoczonych pozostającym do dyspozycji społeczności międzynarodowej. Jednym z celów ONZ jest zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa (Karta Narodów Zjednoczonych rozdział 1, art., 1). Dlatego też organizacja ta została upoważniona do stosowania zbiorowych środków dla zapobiegania oraz usuwania zagrożeń i naruszeń pokoju, a także tłumienia wszelkich aktów agresji. W razie zaistnienia takiej sytuacji organem posiadającym kompetencje do podejmowania akcji jest Rada Bezpieczeństwa. Zgodnie z Kartą NZ jej obowiązkiem jest zapobieganie naruszeniom pokoju oraz zastosowanie środków przymusu w razie dopuszczenia się przez państwo aktu agresji. Kraje zasiadające w Radzie decydują o zasadniczych celach misji, określają liczbę jej uczestników i czas trwania. Tworzenie pokoju (peacemaking) polega na skłonieniu dyplomatycznymi metodami stron konfliktu do zaprzestania działań wojennych oraz wynegocjowaniu pokojowego rozstrzygnięcia sporu. ONZ może zareagować tylko i wyłącznie za zgodą stron konfliktu. Operacja pokojowa rozpoczyna się w chwili powstania sytuacji kryzysowej, natomiast arbitraż może się zacząć na długo przed nią. Rada Bezpieczeństwa ONZ może zaproponować drogę rozwiązania konfliktu lub może zwrócić się do Sekretarza Generalnego ONZ o podjęcie mediacji ze stronami. Sekretarz Generalny odgrywa kluczową rolę w arbitrażu. Na mocy Karty ONZ może on zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdą sytuację zagrażającą światowemu pokojowi oraz bezpieczeństwu. Walka z terroryzmem jest integralną częścią mandatu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zgodnie z artykułem 1 Karty Narodów Zjednoczonych, celem ONZ jest - "utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując w tym celu skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia wszelkich aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić lub załatwiać pokojowymi sposobami, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, spory albo sytuacje międzynarodowe, które mogą prowadzić do naruszenia pokoju". Na przestrzeni ostatnich lat Narody Zjednoczone uczyniły wiele, aby zwalczyć terroryzm. Uznając wzrost globalnego zagrożenia terroryzmem Zgromadzenie Ogólne w 1999 r. powołało do życia Sekcję Zapobiegania Terroryzmowi (Terrorism Prevention Branch), wchodzącą w skład Biura ds. Środków Odurzających i Przestępczości (Office on Drugs and Crime).1 Głównym zadaniem Sekcji jest pomoc państwom rozwijającym się we wdrażaniu 12 konwencji antyterrorystycznych. Zamachy z 11 września 2001 r. w znacznym stopniu przyczyniły się do wzmożenia działań mających na celu walkę z globalnym terroryzmem. Rada Bezpieczeństwa NZ określiła zamachy z 11 września jako "tragedię, stanowiącą zarazem wyzwanie dla ludzkości", podkreślając, iż "niczym nie można uzasadnić ani usprawiedliwić takich czynów”. Wydarzenia z 11 września doprowadziły do uchwalenia przez Radę Bezpieczeństwa NZ rezolucji ukierunkowanych na walkę z terroryzmem: Rezolucja 1368 (2001 r.) przyjęta przez Radę Bezpieczeństwa ONZ 12 września 2001r. oraz Rezolucja 1373 (2001 r.) uchwalona 28 września 2001 r. Rezolucja ta zyskała szerszy zasięg (191 państw członkowskich) niż 12 istniejących konwencji antyterrorystycznych. Zobowiązuje ona państwa do pociągania do odpowiedzialności karnej osoby lub organizacje finansujące terroryzm, zamrożenia rachunków bankowych osób, co, do których istnieją uzasadnione podejrzenia, iż są zaangażowane w działalność terrorystyczną, powstrzymania się od udzielenia pomocy podmiotom lub osobom zaangażowanym w działalność terrorystyczną, dzielenia się informacjami dotyczącymi działalności terrorystycznej z innymi państwami. Na mocy rezolucji 1373 powstał Komitet Antyterrorystyczny (Counter Terrorism Committee). W skład Komitetu weszło 15 przedstawicieli członków Rady Bezpieczeństwa NZ. Głównym zadaniem Komitetu jest doradzanie krajom członkowskim, w jaki sposób dostosować obowiązujące w tych państwach prawo, tak, aby jak najskuteczniej wypełniać postanowienia rezolucji RB 1373. Nie ma on jednocześnie możliwości nakładania sankcji na kraje niewypełniające postanowień tej rezolucji. Jego głównym celem nie jest karanie, lecz doradztwo. Do końca 2002 r. Komitet otrzymał raporty ze 175 krajów, w tym raport Polski, dotyczący wprowadzania w życie rezolucji 1373. Dzięki raportom udało się zidentyfikować obszary w których konieczne są zmiany legislacyjne, a także ustalić listę krajów mogących służyć swoją pomocą państwom, które mają problem z wprowadzaniem w życie rezolucji. Rezolucja 1455 (2003), przyjęta przez Radę Bezpieczeństwa 17 stycznia 2003 r. Dotyczy ona wzmocnienia reżimu sankcji wobec Talibów i Al - Kaidy. Istotnym postanowieniem rezolucji jest zobowiązanie państw członkowskich, NZ do przedstawienia Komitetowi Sankcji w ciągu 90 dni zaktualizowanych raportów w sprawie wykonywania sankcji, w tym informacji o prowadzonych dochodzeniach i postępowaniach karnych. Sekretarz Generalny NZ natychmiast zareagował na zamach z 11 września potępiając w swoich wystąpieniach wszelkie akty terroru, dając jednocześnie do zrozumienia, iż kierowana przez niego Organizacja będzie zwalczać terroryzm wszelkimi możliwymi środkami. 10 października 2001 r. Sekretarz Generalny NZ powołał do życia Grupę roboczą ds. wypracowania przez NZ polityki wobec terroryzmu, której celem było określenie roli Sekretariatu w zwalczaniu terroryzmu. W rocznicę zamachów terrorystycznych na Stany Zjednoczone, Sekretarz Generalny przedstawił raport Grupy roboczej zawierający m.in. 31 Rekomendacji, ukierunkowanych na zwiększenie skuteczności Narodów Zjednoczonych w walce z terroryzmem.
ONZ jako płaszczyzna spotkania państwa o różnych ustrojach, mimo pewnych braków, w ostatnich latach stała się rzeczywistym instrumentem współpracy międzynarodowej. Ma pewne konkretne osiągnięcia w dziedzinie politycznej, włączając w to przeprowadzenie operacji zmierzających do zabezpieczenia pokoju. ONZ ma również osiągnięcia w dziedzinie realizowania praw do samostanowienia ludów kolonialnych oraz ochrony i poszanowania praw człowieka. Ma też duży wkład w postępowy rozwój prawa międzynarodowego i jego kodyfikację. Działalność ONZ jest odbiciem istniejącego układu sił na arenie międzynarodowej. Rozkład systemu kolonialnego w latach 60-tych, wzrost liczby nowych państw (głównie afrykańskich) i ich przyjęcie do ONZ, spowodowały zmianę układu sił w tej organizacji. Państwa te, jeszcze do niedawna obiekty ucisku kolonialnego, wypowiadają się za realizacją prawa do samostanowienia. Z reguły prowadzą politykę samodzielną i postępową, co zmieniało w sposób zdecydowany układ sił w ONZ.

19. WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ ŚRODKI POKOJOWEGO ROZSTRZYGANIA SPORÓW. KOMPETENCJE ONZ W TYM ZAKRESIE.

Środki pokojowego załatwiania sporów dzieli się zazwyczaj na środki dyplomatyczne i środki sądowe. Cechą charakterystyczną wszystkich środków dyplomatycznych jest to, że państwa uczestniczące w sporze, współdziałają w załatwianiu sporu, zachowują dla siebie możność podjęcia ostatecznej decyzji. W każdym z tych środków występuje działalność dyplomatyczna stron. W najszerszym występuje ona w rokowaniach bezpośrednich, w stopniu bardziej ograniczonym przy mediacji, najmniej przy korzystaniu z komisji śledczej czy koncyliacyjnej. Rokowania bezpośrednie (negocjacje) - proces, w trakcie, którego państwa starają się usunąć różnice zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia porozumienia. Rzadko kończą się uznaniem w całości przez jedną ze stron roszczeń drugiej strony, rzeczą naturalną jest kompromis oparty na ustępstwach. Obie strony powinny wynieść jakąś korzyść z rokowań. Negocjacje są najczęściej stosowanym środkiem rozstrzygania sporów, dzielą się na dwustronne i wielostronne, mogą brać w nich udział nie tylko strony uczestniczące w sporze. Mogą być one zerwane albo też odroczone. Dobre usługi i mediacja - jest to procedura pomocnicza, która ułatwia rokowania. Przy dobrych usługach państwo ją udzielające dąży do ułatwienia stronom nawiązania przerwanych rokowań, ale nie bierze w nich udziału. Mediator zaś jest to funkcja bardziej aktywna, uczestniczy w rokowaniach, przedstawia własne propozycje załatwienia sporu, niekiedy jest gwarantem osiągniętego porozumienia. Komisje badań - w przypadku, gdy w rokowaniach między stronami powstaje różnica zdań, co do stanu faktycznego, strony mogą je powołać (tzn. komisje śledcze) w celu wyjaśnienia kwestii spornej. Koncyliacja - komisja koncyliacyjna sama formułuje propozycję załatwienia sporu. Wnioski, do których doszła są propozycją skierowaną do stron bez mocy wiążącej. Sądy międzynarodowe - możemy je podzielić na sądy rozjemcze, czyli arbitraż międzynarodowy i sądy stałe. Arbitraż międzynarodowy - inaczej rozjemstwo, polega na załatwieniu sporu za pomocą orzeczenia wydanego przez arbitrów wybranych przez strony. Jego cechą jest bezpośredni wpływ strony na wybór składu sądzącego, możność ustalenia przez strony podstaw prawnych, orzekania i zasad proceduralnych. Podstawę działalności tego sądu stanowi umowa stron (kompromis), w której strony zgadzają się na arbitraż. Od wyroku sądu rozjemczego nie ma odwołania, chyba, że strony w kompromisie postanowiły inaczej. Do sądów rozjemczych należą Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz Międzynarodowy Trybunał Praw Morza. Stałe sądy regionalne - powoływane do rozpatrywania sporów między państwami danego regionu. Na podstawie Traktatu Rzymskiego (1957 r.) utworzono Trybunał Wspólnot Europejskich. Jego funkcje, można porównać do funkcji spełnianych w poszczególnych państwach przez Trybunały Konstytucyjne, Sądy Administracyjne. Na podstawie Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i protokołów powołano Europejski Trybunał Praw Człowieka. Działalność jest ściśle związana z działalnością Europejskiej Komisji Praw Człowieka, która przyjmuje skargi obywateli i stara się je załatwiać w drodze ugodowej. Karta Narodów Zjednoczonych zobowiązuje państwa członkowskie do załatwiania sporów międzynarodowych środkami pokojowymi, pozostawiono stronom uczestniczącym w tym sporze swobodę wyboru tych środków. Każdy członek ONZ ma prawo zwrócenia uwagi Rady Bezpieczeństwa lub Zgromadzenia Ogólnego na spór lub sytuację, których trwanie mogłoby zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju. Rada Bezpieczeństwa w tej sytuacji ma prawo zbadać spór, w celu ustalenia, czy trwanie sporu może zagrażać pokojowi lub bezpieczeństwu. Stwierdzając istnienie zagrożenia lub naruszenia pokoju albo aktu agresji RB wydaje odpowiednie decyzje i może dla zapewnienia ich wykonania stosować sankcje bez użycia sił zbrojnych. Karta wyłącza 2 kategorie sporów kompetencji ONZ, nie upoważnia NZ do ingerencji w ich sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa. W Karcie znalazły się też artykuły, które zastrzegają dla rządu państw sygnatariuszy prawo podejmowania działań skierowanych przeciw powrotowi państw nieprzyjacielskich, (które w czasie II wojny światowej były nieprzyjacielem któregokolwiek sygnatariusza Karty) do polityki agresji. Zobowiązania zawarte w Karcie i dotyczące załatwiania sporów środkami pokojowymi, nie tylko na państwach członkowskich, ale także na państwach nie będących członkami ONZ. Karta NZ kładzie główny nacisk na działalność zmierzającą do utrzymania pokoju, zachęcając do załatwiania sporów poza ONZ w drodze rokowań bezpośrednich lub w ramach układów i porozumień regionalnych. W praktyce organy ONZ zmierzają przede wszystkim do zapobiegania i łagodzenia konfliktów zbrojnych poprzez wysyłanie misji obserwacyjnych do podejmowania pewnych funkcji mediacyjnych. ONZ spełnia funkcje centralnego kanału, poprzez który przechodzi ogromna większość sporów o większym znaczeniu politycznym. Najczęściej spory dostają się na forum ONZ w skutek wzniesienia ich przez strony sporu lub inne państwo.

20. PRZESTAW GŁÓWNE UREGULOWANIA MIĘDZYNARODOWE W ZAKRESIE ZAKAZU UŻYCIA SIŁY W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH.

W Pakcie Ligi Narodów w istotny sposób ograniczono prawo państwa do wszczynania wojen. Ograniczenia te pozostawały w silnym związku z przyjętymi zobowiązaniami w zakresie pokojowego załatwiania spraw. Twórcy Ligi Narodów nie wprowadzili bezwzględnego zakazu wszczynania wojen w przekonaniu, że stanowiłby on zbyt daleko idące zobowiązanie. Zgodnie z artykułem II członkowie Ligi obowiązani byli utrzymać przed napaścią z zewnątrz integralność terytorialną i niepodległość wszystkich członków Ligi. Po I wojnie światowej podjęto próby nałożenia na państwa dalej idących zobowiązań w aspekcie wyrzekania się wojen. Pierwszą próbą tego był Protokół Genewski (1924r.), który nie wszedł jednak w życie na skutek nie ratyfikowania go przez państwa. Powodzeniem uwieńczone zostały próby zmierzające do zawarcia umowy międzynarodowej o wyrzeczeniu się wojny - Pakt Paryski (Brianda - Kelloga 1928 r.), który ratyfikowały prawie wszystkie państwa. W preambule do Kart oświadczono, że narody są zdecydowane by zapewnić, aby siła zbrojna używana była wyłącznie we wspólnym interesie. W Karcie zapisany został też obowiązek załatwiania sporów środkami pokojowymi. Wyjątkiem od zasady zabraniającej państwom stosowania groźby, użycia siły jest prawo państwa do samoobrony, które przysługuje jednaj tylko wtedy, gdy Rada Bezpieczeństwa nie podjęła żadnej akcji. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z października 1970 r. określa w sposób bardziej szczegółowy, treść zasady zabraniającej stosowania groźby użycia siły. Stwierdzono, że działanie wbrew tej zasadzie jest pogwałceniem prawa międzynarodowego i Karty, wojna agresywna jest zbrodnią przeciw pokojowi. Zakaz użycia siły w sformułowaniu zawartym w Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) nakłada na państwa obowiązki w szerszym zakresie, aniżeli użycie siły zbrojnej. Państwa powinny powstrzymywać się do działań stanowiących groźbę użycia siły, od wszelkich demonstracji siły. Przez interwencję rozumiemy mieszanie się do spraw innego państwa w sposób władcy. Pozostaje ona w sprzeczności z prawem państw do niezależności, jest pogwałceniem prawa międzynarodowego. Zasada nieinterwencji jest powszechnie uznaną zasadą prawa międzynarodowego. Zawarta w Karcie zasada zabraniająca stosowania, użycia siły obejmuje też zakaz interwencji zbrojnej. Deklaracja Zasad Prawa Międzynarodowego (1970 r.) stwierdza, że państwa zobowiązane są powstrzymać się od wtargnięcia na terytorium innego państwa. Na państwach ciąży obowiązek (wg Karty) nie interweniowania w sprawy należące do wyłącznej kompetencji jakiegokolwiek państwa. Interwencja zbrojna stanowi pogwałcenie prawa międzynarodowego. Akt końcowy KBWE nakłada na państwa obowiązek powstrzymywania się od jakiejkolwiek interwencji. Prawo międzynarodowe nie zawiera zakazu wszczynania wojen domowych. Jakkolwiek powstańcom zarzuca się zazwyczaj zdradę stanu lub pogwałcenie konstytucji. Nie oznacza to jednak, by inne państwa miały prawo uczestniczyć w wojnach domowych. Artykuł II Karty nie obejmuje użycia siły w celu samoobrony, gdyż każdy członek ONZ ma prawo do obrony od zbrojnej napaści. Pakt Ligi Narodów nie zawierał przepisu dotyczącego tej kwestii, uważano, że prawo to państwom przysługuje. Nie było też takiego przepisu w propozycjach opracowanych w Dumbarton Oaks. W wyniku prac Komitetu Specjalnego Zgromadzenie Ogólne (grudzień 1974 r.) podjęło uchwałę zawierającą definicję napaści, jest to użycie siły zbrojnej przeciw suwerenności, terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości drugiego państwa. Rada Bezpieczeństwa może postanowić, że inne akty stanowią napaść prócz wymienionych w artykule II (np. inwazja, bombardowanie, blokowanie portów, atak). Pierwsze akcje dyplomatyczne w sprawie rozbrojenia przypadają dopiero na II połowę XIX w. W pakcie Ligi Narodów państwa członkowskie uznały, że utrzymywanie pokoju wymaga zmniejszenia zbrojeń narodowych do minimum. W 1992 r. na Konferencji Waszyngtońskiej osiągnięto porozumienie dotyczące ograniczenia zbrojeń morskich. Wg Karty NZ, RB ponosi odpowiedzialność za opracowanie za pomocą Wojskowego Komitetu Sztabowego planów systemu regulowania zbrojeń. Jednak karta jest dokumentem „ery przed atomowej”(podpisana w czerwcu 1945 r.) i nie zawiera rozwiązań z tego zakresu. Karta nie nałożyła na państwa obowiązków prawnych w zakresie rozbrojenia. Dalej w tym zakresie idzie Deklaracja Zasad ( 1970 r.) mówiąca, że wszystkie państwa będą prowadziły rokowania w celu rozbrojenia. Podobnie w Akcie Końcowym KBWE (1975 r.) państwa postanowiły podjąć skuteczne środki, które mają służyć rozbrojeniu.

21. SCHARAKTERYZUJ UE JAKO ORGANIZACJĘ MIĘDZYNARODOWĄ. JAKIE SĄ JEJ CECHY SZCZEGÓLNE?

Wśród rozwiniętych gospodarczo państw Europy Zachodniej ujawniły się po II Wojnie Światowej tendencje zmierzające do ścisłej regionalnej współpracy gospodarczej i politycznej. Na podstawie traktatu paryskiego (1951 r.) powstała EWWiS (Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luxemburg). Organami wspólnoty są: Wysoka Władza, Rada Ministrów i Sekretariat. Kompetencje ww. obejmują ustalanie kwot produkcyjnych, ceny maksymalne, m. in. węgla i stali, udzielanie zaleceń w sprawie płac i stosowanie sankcji wobec państw nie wywiązujących się z przyjętych zobowiązań. W 1957 r. te same państwa na podstawie Traktatów Rzymskich powołały do życia dwie nowe wspólnoty EUROATOM i EWG. Celem tego pierwszego jest zapewnienie rozwoju przemysłu atomowego poprzez popieranie badań naukowych, zaopatrywanie w surowce, tworzenie zakładów produkcyjnych. Znaczenie szersze zarówno gospodarcze jak i polityczne realizuje EWG, której zadaniem jest stworzenie jednego zintegrowanego organizmu gospodarczego przez obniżenie i znoszenie ceł oraz likwidacja ograniczeń w przepływie kapitału i siły roboczej. Ważnym krokiem w drodze do dalszej integracji gospodarczej i politycznej było uchwalenie (1986 r.) Europejskiego Aktu Jednolitego, który przewiduje m. in. współdziałanie państw członkowskich w zakresie polityki zagranicznej. Kolejnym etapem procesu integracji było podpisanie (1991 r.) traktatu w sprawie Unii Europejskiej zmierzającego do utworzenia Zachodnioeuropejskiego Państwa Federalnego. Organizacjami UE są: Rada - złożona z przedstawicieli państw członkowskich na poziomie ministrów, reprezentująca interesy poszczególnych państw. Organem pomocniczym jest Komitet Stałych Przedstawicieli przy UE. Decyzje podejmowane są w zależności od kategorii spraw, jednomyślnie, zwykłą większością głosów lub większością kwalifikowaną - 62 głosy na 87. Głosy te są podzielone przy wzięciu pod uwagę kryteriów demograficznych, politycznych i ekonomicznych. To głosowanie zastępuje stopniowo jednomyślność stając się zasadniczym symbolem „ponad państwowości” UE. Komisja - złożona z 20 komisarzy wybranych spośród obywateli państw członkowskich reprezentuje interesy Wspólnoty. Komisja jest organem wykonawczym zabezpieczającym realizację i przestrzeganie traktatów UE, jak też decyzji Rady. Parlament Europejski- złożony z przedstawicieli społeczeństw państw członkowskich, sprawuje kontrolę polityczną nad działalnością Komisji, posiada uprawnienia dotyczące budżetu, wykonuje funkcje ustawodawcze oraz odgrywa pewną rolę w stosunkach zewnętrznych UE. Trybunał Sprawiedliwości- złożony z 15 sędziów mianowanych przez rządy państw członkowskich, zabezpiecza przestrzeganie prawa w interpretacji i stosowaniu Traktatu z Maastricht oraz kontroluje legalność aktów Rady i Komisji. Traktat Rzymski (1957 r.) zawierał postanowienia zmierzające do utrzymania powiązań gospodarczych, jakie łączyły państwa członkowskie z innymi państwami. Na podstawie tych postanowień EWG zawarła umowy z innymi państwami przyznając im członkostwo stowarzyszone (umowy o stowarzyszeniu zawarło 18 państw afrykańskich, Grecja, Turcja, Malta, Cypr, Polska, Czechosłowacja, Węgry).

22. Wymień najważniejsze konwencje międzynarodowe dotyczące „ius in bello”- prawa wojennego.

Mimo zniesienia ius ad bellum (prawa do wszczynania wojen), nadal istnieje ius in bello (prawo stosowane podczas wojny). To drugie prawo obejmuje wszystkie państwa- zarówno agresorskie, jak i państwa broniące się, a także państwa neutralne.
Dawne prawo międzynarodowe wojenne miało charakter zwyczajowy. Zaczęto je kodyfikować w II połowie XIX wieku. Istotnym zagadnieniem jest stosunek prawa zwyczajowego do prawa umownego, ponieważ umowy są wiążące tylko dla stron. Prawo zwyczajowe, mimo istnienia umów międzynarodowych, pozostaje nadal w mocy i jeżeli państwa nie są związane konkretnym prawem umownym pozostają nadal związane prawem zwyczajowym, które jest powszechnie obowiązujące. Pierwszym aktem procesie kodyfikacji prawa wojennego była deklaracja paryska w przedmiocie prawa wojny morskiej z dnia 16.04.1856r, dotyczyła wykonywania prawa łupu, efektywności blokady morskiej oraz wprowadziła zakaz korsarstwa. W Genewie w roku 1864 podpisano konwencję w sprawie polepszenia losu rannych wojskowych w armiach będącym na polu. Była to pierwsza konwencja „czerwonokrzyska”. Była zmieniana w 1906,1929 i 1949r. Deklarację petersburską o zakazie używania pocisków wybuchających małego kalibru podpisano 11.12.1868r. Zakazywała ich użycia, gdyż zadawały one rannym nadmierne cierpienia. W 1899r odbyła się I konferencja pokojowa w Hadze (29.07.1899r). przyjęto na niej 3 konwencje, z których 2 dotyczyły prawa wojennego: II- o prawach i zwyczajach wojny lądowej, III- o przystosowaniu do wojny morskiej zasad konwencji Genewskiej z 1864r. przyjęta też deklaracje: o zakazie używania pocisków rozszerzających się lub rozpłaszczających się w ciele ludzkim, o zakazie używania pocisków, których jedynym celem jest wydzielanie gazów duszących i trujących, o zakazie zrzucania pocisków i materiałów wybuchowych z balonów. Największe jednak znaczenie w tej dziedzinie miała kodyfikacja dokonana na II konferencji pokojowej w 1907r w Hadze. Rozszerzyła dorobek I konferencji. Przyjęto na niej (18.10.1907r) trzynaście konwencji, z których 11 dotyczyło prawa wojennego: III- o rozpoczęciu kroków nieprzyjacielskich, IV- o prawach i zwyczajach wojny lądowej, V- o prawach i obowiązkach państw i osób w razie wojny lądowej, VI- dotycząca stanowiska prawnego nieprzyjacielskich statków handlowych na początku wojny, VII- w sprawie przemiany statków handlowych na okręty wojenne, VIII- o zakładaniu min wybuchających automatycznie za dotknięciem, IX- w sprawie bombardowania przez morskie siły zbrojne w czasie wojny, X- o przystosowaniu do wojny morskiej zasad Konwencji Genewskiej, XI- dotycząca pewnych ograniczeń w wykonywaniu prawa łupu w wojnie morskiej, XII- w sprawie utworzenia międzynarodowego Trybunału Łupów (nigdy nie weszła w życie), XIII- dotycząca praw i obowiązków państw neutralnych w razie wojny morskiej. W Genewie 17.06.1925r podpisano protokół o zakazie używania w wojnie gazów duszących, trujących oraz środków bakteriologicznych. 27.07.1929r została podpisana Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych oraz konwencja o traktowaniu jeńców wojennych. W 1936r zawarto Protokół Londyński w sprawie używania łodzi podwodnych.
Polska przystąpiła z mocą od dnia 9.07.1925r do konwencji o rozpoczęciu kroków nieprzyjacielskich, konwencji dotyczącej praw i zwyczajów wojny lądowej i konwencji o prawach i obowiązkach mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej. Ponadto 31.05.1935r zgłoszono przystąpienie Polski do czterech konwencji haskich dotyczących wojen morskich.
Po II wojnie światowej , już w czasie obowiązywania Karty Narodów Zjednoczonych, przeprowadzono w Genewie obszerną kodyfikację prawa wojennego, przyjmując dnia 12.08.1949r cztery konwencje: o polepszeniu losu rannych i chorych na polu walki, o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków w wojnie morskiej, o traktowaniu jeńców wojennych oraz o ochronie osób cywilnych podczas wojny.
W Hadze 1954r ustanowiono konwencję o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego. Dnia 10.06.1977r przyjęto dwa protokoły dodatkowe do Konwencji Genewskich z 1949r, zmierzające do uzupełnienia i rozszerzenia ochrony ofiar wojny. Jeden z tych protokołów dotyczy konfliktów zbrojnych międzynarodowych, drugi-konfliktów zbrojnych nie mających charakteru międzynarodowego. Polska jest stroną zarówno czterech konwencji z 1949r, jak i obu protokołów z 1977r.
W zasadzie nadal zachowują moc obowiązującą dwie konwencje haskie z 1907r- konwencja o prawach i obowiązkach państw i osób neutralnych w razie wojny lądowej (V konwencja) oraz konwencja dotycząca praw i obowiązków państw neutralnych w razie wojny morskiej (XIII konwencja). Polska jest stroną tej pierwszej konwencji.
Wiele z powyższych konwencji, które obowiązują nadal, nie jest dostosowana do postępu technicznego w dziedzinie sztuki wojennej (broń jądrowa).od 1974 do 1977 obradowała w Genewie konferencja międzynarodowa poświęcona sprawie potwierdzenia i rozwoju prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych. Wynikiem jej obrad są protokoły dodatkowe do Konwencji Genewskich z 1949r, przyjęte w roku 1977.

23. Pojęcie i rodzaje źródeł prawa międzynarodowego - omów w oparciu o status MTS.

Źródłami prawa międzynarodowego to:
• w znaczeniu materialnym - wola państw i ich świadomość prawna, występująca w procesie współpracy i rywalizacji na arenie międzynarodowej
• w znaczeniu formalnym - forma, w jakiej występują normy prawa międzynarodowego, będące wynikiem porozumienia między państwami
Czasem terminu tego używa się dla oznaczenia zbiorów pewnych dokumentów ważnych dla prawa międzynarodowego, jak zbiorów umów międzynarodowych, orzeczeń międzynarodowych sądów i komisji arbitrażowych, dokumentów dyplomatycznych, ustawodawstwa poszczególnych państw w kwestiach międzynarodowych.
Źródła, na których winien się opierać MTS w swych orzeczeniach wymienia art. 38 Statutu MTS Artykuł 38 wiąże jednak tylko ten Trybunał.
Ze wszystkich źródeł prawa międzynarodowego, we współczesnej praktyce państw najważniejsze okazały się:
• umowy międzynarodowe (prawo traktatów)
• prawo zwyczajowe - stale powtarzająca się praktyka wszystkich państw
• ogólne zasady prawa (jako część prawa zwyczajowego)
• niekiedy uchwały i postanowienia organizacji międzynarodowych
Istniejące dotąd normy prawne dotyczące umów międzynarodowych skodyfikowała Konwencja Wiedeńska z 1969r.

Jeśli chodzi o źródła prawa międzynarodowego za punkt wyjścia przyjmuje się dziś często art. 38 MTS, wymieniający źródła, na których winien się opierać Trybunał w swoich orzeczeniach.
Brzmi on następująco:
1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, które będą mu przekazane, stosuje:
a. konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły, wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące
b. zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia powszechnej praktyki uznanej jako prawo
c. zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane
d. z zastrzeżeniem postanowień art. 59 (wiąże tylko strony będące w sporze) wyroki sądowe tudzież doktryny najznakomitszych specjalistów prawa publicznego różnych narodów jako środek pomocniczy do określenia norm prawnych.
2. Postanowienie niniejsze nie stanowi przeszkody, by Trybunał mógł orzekać ex aequo et bono (według tego co słuszne i dobre na ogólnych zasadach sprawiedliwości), o ile strony na to zgadzają się.
Artykuł 38 wiąże jednak tylko MTS. Sam zresztą Trybunał w swej praktyce, wobec luk istniejących w art. 38 MTS, sięgał nieraz do źródeł nie wymienionych w tym artykule, np. do rezolucji organizacji międzynarodowych lub prawa wewnętrznego stron.

24. Przedstaw istotę pojęcia podmiotu prawa międzynarodowego. Scharakteryzuj rodzaje podmiotów tego prawa.

Podmiotowość prawnomiędzynarodowa oznacza, iż każdy podmiot prawa międzynarodowego jest uczestnikiem i równocześnie, że niektórzy uczestnicy tych stosunków nie są i nie muszą być podmiotami prawa międzynarodowego. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa odnosi się przede wszystkim do państw i składają się na nią: zdolność prawna i zdolność do działania. Zdolność prawna polega na możliwości bycia podmiotem praw i obowiązków międzynarodowych. Zdolność do działania jest to zdolność wywoływania skutków prawnych przez własne działanie, a więc zdolność samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Podmiotami prawa międzynarodowego są dziś wszystkie państwa, niezależnie od ich potęgi, wielkości terytorium, ilości mieszkańców, od ustroju społeczno - politycznego, od rozwoju gospodarczego itp. Współczesna praktyka międzynarodowa wskazuje, że państwa regulując swoje stosunki wzajemne za pomocą prawa międzynarodowego mogą rozszerzyć krąg jego podmiotów poza siebie samych. Dotyczy to mianowicie niepaństwowych podmiotów prawa międzynarodowego, które są formą pośrednią między podmiotami państwowymi a niesuwerennymi. Należą do nich:
• podmioty specyficzne - Stolica Apostolska
Stolica Apostolska jest specyficznym podmiotem prawa międzynarodowego.
Zdolność papieża do występowania w stosunkach międzynarodowych była uznawana już w średniowieczu przy czym wynikała ona zarówno z jego pozycji i jako głowy kościoła, jak tez z faktu istnienia Państwa Kościelnego, które pomimo tego że zostało wchłonięte w etapie zjednoczenia Włoch, nie straciła czynności prawnych na arenie międzynarodowej. Pozostała podmiotem prawa międzynarodowego, którego zdolność do czynności prawnych opierała się na powszechnym uznaniu duchownego zwierzchnictwa papieża nad Kościołem Katolickim.
* W efekcie Traktatu Luterańskiego w 1929 utworzono w państwie Włochy, państwo -miasto Watykan. Miasto Watykan znajduje się bowiem pod wyłączną suwerennością Stolicy Apostolskiej. Traktat Luterański wyposażył Stolicę Apostolską w dodatkowy atrybut do występu na arenie międzynar. w postaci Państwa-Miasta Watykan. To Miasto Watykan jest członkiem Międzynarodowego Związku Telekom., Powszechnego Związku Pocztowego. W stosunkach międzynar. występuje najczęściej Stolica Apostolska, to jej przedstawiciele uczestniczą w obradach organizacji międzynarodowych, to oni podpisują umowy międzynarodowe.
Należy jednak mówić nie o dwóch podmiotach ale o jednym, który ma zdolność występowania jako dwa, ale to się jednak nie zdarzyło by np. uczestniczyli w obradach przedstawiciele Watykanu i Stolicy Apostolskiej.

• podmioty wtórne - organizacje międzynarodowe, których podmiotowość jest funkcją suwerennej woli państw
• podmioty in statu nascendi - czyli narody walczące o utworzenie własnego państwa, wspólnoty powstańcze
A także terytoria zależne, części składowe państw złożonych, niesuwerenne organizacje terytorialne.
Kryterium podmiotowości w prawie międzynarodowym stanowi zdolność traktatowa, czyli zdolność zawierania umów podlegających prawu międzynarodowemu. Status poszczególnych kategorii podmiotów prawa międzynarodowego jest różny. Tylko państwa mają charakter suwerenny, a porównywalny z nimi charakter ma Stolica Apostolska. Państwa składowe, wspólnoty powstańcze i terytoria zależne są dopiero na drodze do uzyskania suwerenności, natomiast organizacje międzynarodowe są z istoty swej tworami niesuwerennymi. Dlatego też względem nich należy mówić nie o uznaniu, lecz o nadaniu podmiotowości prawnomiędzynarodowej przez państwa. Podmiotowość organizacji międzynarodowych ma wyraźnie charakter wtórny.

Literatura: W. Góralczyk „Prawo międzynarodowe publiczne”
Symonides ”Prawo międzynarodowe publiczne”


W 11.10.2004-Cechy charakterystyczne PMP

1.Brak prawodawcy
Tryb tworzenia i stosowania PMP i prawa krajowego.
Prawo krajowe jest stosowane jednostronnie przez poszczególne państwa. Prawo międzynarodowe powstało w drodze porozumienia między państwami. Społeczność międzynarodowa składa się z państw, które są suwerennymi jednostkami geopolitycznymi, w związku z tym, że nie ma prawodawcy w znaczeniu wewnątrz państwowym. Nie ma dotychczas organu międzynarodowego, który byłby powołany do tworzenia prawa. Rolę ustawodawcy w stosunkach międzynarodowych spełniają same państwa, które albo podpisują umowę albo stosują powtarzającą się praktykę, która tworzy prawo zwyczajowe. Państwa jako podmioty prawa międzynarodowego występują w systemie norm w podwójnej roli czyli jako twory tego prawa oraz jako jego adresaci.

2.Normy PMP i ich usytuowanie
Pochodzenie i geneza norm tego PM.
Na gruncie doktryn wykształciły się 2 teorie, które próbują wyjaśnić genezę norm PMP.
Są to teorie:
a) naturalistyczna- pochodzenie norm PMP dopatruje się w czynnikach niezależnych od państwa,
b) pozytywistyczna-pochodzenie norm wywodzi się z woli podmiotów tego prawa- tymi podmiotami są państwa.
Podstawową jednostką tworzącą PMP jest norma.
Norma PM- musimy odrzucić tezę, że ona ma strukturę trójelementarną. W PM hipotezy są domyślne, a norma PM składa się z dyspozycji-podstawowy element ma charakter autonomiczny. Państwa czy organizacje międzynarodowe są ich twórcami, gwarantami, adresatami.
Wyróżniamy normy:
a) bezwzględnie wiążące
b) względnie wiążące
a) juscogens
b) juspositivum
a) bezpośrednie
b) pośrednie wyznaczające obowiązki adresata
a) kologacyjne i kompetencyjne( obejmują normy juryzdykcyjne)
b) zawarte w umowach międzynarodowych
Najważniejszy podział norm to podział na normy I, II, III rzędu:
I rzędu - są to normy materialne PM, dotyczą treści tego prawa, naruszenie ich powoduje odpowiedzialność państwa,
II rzędu- są to normy na podstawie, których jest stwierdzana odpowiedzialność państwa,
III rzędu- są to normy regulujące pokojowe rozstrzyganie sporów międzynarodowych,



3.Moc wiążąca Prawa Międzynarodowego Publicznego
W stosunkach międzynarodowych nie występuje zasada panowania jednym państwem nad drugim, ale dla prawa międzynarodowego charakterystyczna jest zasada równości suwerennej. W związku z tym powstało zagadnienie na czym oparta jest moc wiążąca prawa międzynarodowego.
Funkcjonuje teoria niemiecka, która upatruje moc wiążącą prawa międzynarodowego w związaniu z tej roli przez państwa, jednakże teoria ta nie wyjaśnia na czym ta rola polega i co jest jej wyrazem. Podstawę formalną, moc wiążącą prawa międzynar. Można widzieć w instytucji uznania międzynarodowego.(?). Ta instytucja polega na tym, że państwa stosują wytworzone przez siebie prawo uznając wzajemnie w sposób konstytutywny pewien zakres obrotu międzynarodowego przez co muszą uznać normy, które tym obrotem rządzą i są dla państw przez to wiążące. Rozpatrując moc wiążącą trzeba zwrócić uwagę na fakt, że struktura prawna prawie wszystkich społeczeństw prymitywnych jest hierarchiczna, system władzy jest pionowy i przypomina piramidę, na szczycie której znajduje się suwerenny władca lub jednostka odgrywająca rolę zwierzchnią, a system międzynarodowy jest poziomy i obejmuje ogromną liczbę suwerennych państw. W teorii prawa te państwa traktowane są jako równe, gdyż wszystkie posiadają atrybut suwerenności i państwa te nie uznają żadnej władzy zwierzchniej

4.System sankcji
Prawo międzynarodowe nie zna ujednoliconego systemu sankcji analogicznego jak w prawie wewnętrznym. Ale Prawo międzynarodowe publiczne dopuszcza okoliczności, w których użycie siły uważane jest za usprawiedliwione i legalne. Sankcja za naruszenie spokoju, za akty agresji o charakterze ekonomicznym.

5. Brak podziału na PMN materialne i PMN proceduralne.
Nie neguje on istnienia procedur na gruncie PMP. PMN posługuje się pojęciem procedura wewnętrzna i międzynarodowa.
Procedura wewnętrzna - PMN pozostawia państwom całkowitą swobodę określenia swojej procedury wewnętrznej w zakresie zawierania umów międzynarodowych. Każde państwo posiada władzę dyskrecjonalną w zakresie procedur wewnętrznych. Procedury wewnętrzne są bardzo zróżnicowane
Procedura międzynarodowa-. jest w wielu momentach powiązana w procedurę wewnętrzną i od niej zależna.


W-18.10.2004

1.Definicja PMP
PMP- dawniej jako prawo narodów( z jęz. łac- ius gentium) określano nim część prawa rzymskiego dotyczącego cudzoziemców. PM- jako zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych, mających zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.
Prawo międzynarodowe publiczne określane jest jako dziedzina prawa. Przymiotnika publiczne używa się do odróżnienia od prawa międzynarodowego prywatnego. PM publiczne i PM prywatne to dwie odmienne dziedziny prawa. Prawo prywatne jest częścią prawa krajowego, która wskazuje prawo właściwe dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych w zakresie prawa cywilnego. Źródło prawa prywatnego oprócz ustawodawstwa państwowego są również umowy międzynarodowe .
2.Stosunek między PMP a prawem wewnętrznym.
1. DUALISTYCZNE- prawa te to dwie odrębne od siebie porządki prawne,
2. MONISTYCZNE- PMP i Prawo wew. stanowią jedność,
Kelsen był przeciwnikiem dualizmu. Postawił on dualizmowi kilka zarzutów.
1) że neguje charakter prawny norm międzynarodowych,
2) że neguję naturę prawa państw obcych,
3) nie można ograniczać porządków prawnych poszczególnych państw,
4) dualizm kultyzuje dogmat suwerenności państw,
Był zwolennikiem monizmu z prymatem prawa międzynarodowego. Uważał, że relacje PMN(?)-PW można badać na zasadzie stosunku podporządkowania. Podporządkowanie można rozumieć dwojako- albo jako prymat prawa międzynarodowego nad państwowym albo jako prymat prawa państwowego nad prawem międzynarodowym. Aby je rozwiązać należy odwołać się do etyki. Prawo tego problemu nie jest w stanie rozwiązać, trzeba odwołać się do argumentów pozaprawnych, etycznych, politycznych.
Twierdził, że system prawa zbudowany jest hierarchicznie. Na czele znajduje się norma podstawowa , dalej normy generalne i abstrakcyjne, a na dole normy indywidualne i konkretne. Podstawowa norma systemu to zasada PACTA SUNT SERRANDA( umów należy przestrzegać)
W teorii Kelsena PMN reprezentuje wyższy stopień niż prawo państwowe. Stosunek prawa międzynarodowego i prawa państwowego można porównać do stosunku konstytucji z ustawą zwykłą.

3.Źródła PMN
Pojęcie źródeł prawa PMN- nie jest jednoznaczne
Można rozpatrywać je w znaczeniu MATERIALNYM-źródłem prawa jest to co sprawia, że PMN kształtuje się i nabywa moc obowiązującą. Tego rodzaju przyczyny mają charakter pozaprawny. Zalicza się do nich- wolę państw zgodnie z kierunkami pozytywizmu prawniczego, -nakazy rozumu, -zgodnie ze szkołami prawa natury, -więź społeczną( kierunki socjologiczne) oraz solidarność i emocje ludzi- kierunki psychologiczne.
Źródłami prawa międzynarodowego w znaczeniu FORMALNYM- nazywamy zewnętrzny wyraz procesu, który doprowadził do powstania normy prawnej np. proces zawarcia umowy międzynarodowej czy praktyka ukształtowania się zwyczaju.
Art.38
Trybunał, którego funkcją jest rozstrzyganie zgodnie z PMN przedłożone mu spory:
1) Konwencje międzynarodowe bądź ogólne- mogą mieć charakter ogólny bądź szczególny,
2) Zwyczaj międzynarodowy,
3) Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane,
4) Orzeczenia sadowe i opinie przedstawicieli nauk PMN- mają charakter pomocniczych źródeł prawa,
Jest to wyliczenie nie pełne, nie wymienia aktów jednostronnych państw. Nie ma katalogu źródeł prawa w całości uznawanych.
W doktrynie często pojawia się podział na źródła prawa i źródła zobowiązań.
Źródłami prawa są wg. tej koncepcji tylko te akty , które zawierają normy o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym. Źródłami zobowiązań są akty, które zawierają normy o charakterze indywidualnym i konkretnym. Podział ten ma wyłącznie charakter poznawczy.



ZAGADNIENIA:
1) Źródła prawa mn ( systematyka źródeł, zwyczaj mn, zasady ogólne prawa, orzecznictwo trybunałów, doktryna PMN i uchwały organizacji mn)
2) Umowa mn( definicja i klasyfikacja umów, budowa umowy mn, zawarcie umów, interpretacja umowy, zmiana umowy, wpływ konfliktów państ. i org mn.
3) Cechy PMN publicznego.
4) Podmioty PMN( podmiotowość państwa, organizacji ,m.)
5) Ogólne instytucje PMN( uznanie mn, sukcesja państw, odpowiedzialność państwa)

W-25.10.2004 Istota i powstanie umów międzynarodowych.

1.Pojęcie umowy międzynarodowej.
Konwencja Wiedeńska 1962 r. o umowach międzynarodowych ratyfikowana przez Polskę w 1990r. określana umową międzynarodową jako porozumienie międzynarodowe zawarte w formie pisemnej między państwami i regulowane prawem międzynarodowym ujęto w jednym czy też dwóch lub więcej dokumentach pozostających ze sobą w związku bez względu na jego szczególną nazwę.
Nazwa umowy nie odgrywa z prawnego punktu widzenia żadnego znaczenia. W praktyce występuję kilkadziesiąt nazw służących oznaczeniu porozumień międzynarodowych.
Często jako terminu zbiorowego używa się np. zwyczajnie traktat. Nazwa traktatu jest zakresowo większa od określenia umowy międzynarodowej, gdyż mianem traktatu określa się umowy międzynarodowe o zasadniczym znaczeniu politycznym. Nazwa często wskazuje na ciężar gatunkowy umowy i dlatego w praktyce przestrzega się zasady, iż umów o charakterze uzupełniającym, czy technicznym nie określa się nazwami, które są zarezerwowane dla umów przedmiotowo najważniejszych. Chodzi tu o takie nazwy jak traktat, pakt, karta.

Jeżeli chodzi o nazwy umów międzynarodowych w Polsce obowiązuje załącznik do zarządzenia Nr 20 Prezesa RM z dnia 14 lutego 1969 r. w sprawie form umów międzynarodowych..

Umowa międzynarodowa to uzgodnienie wzajemnych praw i obowiązków między państwami lub innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Definicja ta skazuje:
1) że element zgodności należy do istoty umowy międzynarodowej,
2) z każdej umowy międzynarodowej wynikają jakieś prawa i obowiązki,
3) spośród ogółu umów międzynarodowych największe znaczenie mają umowy międzypaństwowe,

Prawo międzynarodowe nie zawiera żadnych norm dotyczących struktury umów międzynarodowych, pozostawiając to do decyzji stronom zawierającym umowy.

Zazwyczaj umowa międzynarodowa składa się z następujących elementów:
1) z tytułu,
2) wstępu,
3) części merytorycznej,
4) oraz postanowienia końcowego,

Ad)1 Tytuł umowy międzynarodowej zawiera przede wszystkim oznaczenie jej przedmiot. W umowach dwustronnych występują też wskazanie ich stron. Zamiast pełnego tytułu umowa międzynarodowa używa się niekiedy ze względów praktycznych tytułu zastępczego, który wskazuje na miejsce jej zawarcia np. Traktat Warszawski.
Ad) 2 Wstęp ( preambuła ) umowy -zazwyczaj preambuła podaje motywy, którymi kierują się strony zawierające umowy. Preambuła określa cele dla których została zawarta.
Ad) 3 Merytoryczna część umowy międzynarodowej nazywana jest dyspozycją. Jest to część najważniejsza. Zazwyczaj jest podzielona na ponumerowane artykuły, które mogą dzielić się na mniejsze fragmenty.
Ad) 4 Postanowienie końcowe umowy międzynarodowej reguluje przede wszystkim kwestię sposobu jej zawarcia i wejścia w życie oraz czasu obowiązywania.
Ponadto występują tu takie elementy jak miejsce i data podpisania, liczba egzemplarzy oraz język( języki) w jakim umowa zastała zawarta.

2.Interpretacja umów międzynarodowych ( wykładnia).
Kluczowe znaczenie dla interpretacji umów ma norma zawarta w art. 31 ust. 1 Konwencji Wiedeńskiej. Norma ta stanowi, że traktat należy interpretować w dobrej wierze zgodnie ze zwykłym znaczeniem. W procesie interpretacji należy brać pod uwagę także przedmiot i cel umowy. W przypadku umów międzynarodowych wykładnia językowa ma pierwszeństwo przed wykładnią celowościową. W procesie wykładni należy zwrócić uwagę na kontekst, w którym występuje dane wyrażenie. Oznacza to, iż bierzemy pod uwagę nie tylko badane wyrażenie, ale to wyrażenie musimy odnieść do całego traktatu. Dla celów interpretacji kontekst obejmuje cały tekst umowy łącznie ze wstępem oraz załącznikami.
Obok kontekstu przy interpretacji należy brać pod uwagę:
1) późniejsze porozumienia między stronami dotyczące interpretacji umowy lub stosowania jej postanowień,
2) późniejszą praktykę stosowania umowy, która wskazuje na porozumienie stron w sprawie interpretacji,
3) wszelkie odpowiednie normy prawa międzynarodowego, które obowiązują w stosunkach między stronami.

Nie jest sprawą obojętną, kto dokonuje interpretacji umowy międzynarodowej.
-największe znaczenie ma interpretacja autentyczna, czyli dokonywana przez strony zawierające umowę,
-następnie interpretacja sądowa, czyli dokonywana przez sądy międzynarodowe,
-interpretacja doktrynalna ( naukowa) dokonywana przez poszczególnych prawników
-oraz interpretacja rządowa, czyli jest to wykładnia dokonywana zazwyczaj przez jedno z umawiających się państw.
Art. 33 Konwencji Wiedeńskiej przyjmuje domniemanie dotyczące tego, że słowa użyte w umowie mają to samo znaczenie we wszystkich autentycznych tekstach.

3.Zawieranie umów międzynarodowych
Na proces zawierania umów międzynarodowych składają się czynności zachodzące w sferze prawa międzynarodowego i prawa państwowego. W związku z tym regulowany jest on przez normy prawno- międzynarodowe, jak i normy prawne państw uczestniczących w tym procesie. Współdziałanie norm obu systemów prawnych dokonuje się na każdym etapie powstania umowy od stadium przygotowawczego, aż po definitywne związanie się przez państwa jej postanowieniami.

Zgodnie z terminologią przyjęto w Konwencji Wiedeńskiej państwo czy organizacja międzynarodowa po wyrażeniu zgody na związanie się traktatem staje się państwem umawiającym się lub umawiające się organizacje międzynarodowe. Państwo takie lub taka organizacja międzynarodowa staje się stroną umowy dopiero wówczas gdy traktat wejdzie w życie.
W- 08.11.2004 cd.

Państwo może wyrazić zgodę na zawiązanie się umową w różny sposób. Prawo międzynarodowe nie stawia tutaj ścisłych rygorów. Ważne jest aby określona wola państwa została wyrażona przez kompetentne organy.

Swoboda wyborów trybów- formy zawarcia traktatów potwierdza Konwencja Wiedeńska, która stanowi, iż zgoda państw na związanie się traktatem może być wyrażona przez podpisanie, wymianę dokumentów stanowiących traktat, ratyfikację, przyjęcie lub zatwierdzenie, przystąpienie albo w jakikolwiek inny uzgodniony sposób.

Zawieranie umów międzynarodowych może składać się z różnych etapów, w zależności od tego czy umowa jest zawierana w trybie prostym, czy złożonym, oraz w zależności od tego czy umowa ma charakter dwustronny, czy wielostronny.
Tryb prosty- występuje wówczas, gdy rokowania zostają zakończone aktem zgody państw, czy organizacji międzynarodowych na definitywne zawiązanie się umową. W praktyce akt ten ma najczęściej formę podpisania umowy lub wymiany dokumentów tworzących umowę.
Tryb złożony-występuje wówczas, gdy rokowania kończą się jedynie przyjęciem tekstu umowy i ustaleniem jego autentyczności, czyli wierzytelności tekstu umowy oraz podpisaniem, po którym następuje akt ostatecznej zgody na zawiązanie się umową, czy to w formie ratyfikacji, czy w formie zatwierdzenia.
Literatura wyróżnia jeszcze formę mieszaną zawarcia umowy, ta forma występuje wówczas, gdy wola jednej ze stron wyrażona jest w postępowaniu prostym, drugiej w postępowaniu złożonym.


3.Rokowania i negocjacje.

Rokowania są pierwszym etapem zawarcia umowy i występuje zarówno w trybie prostym jak i w trybie złożonym. Ich celem jest ustalenie treści wzajemnych zobowiązań stron porozumienia i ujęcie tej treści w odpowiedniej formie.
Państwa mają obowiązek prowadzenia negocjacji w dobrej wierze, w sposób który nie czyni ich wysiłków pozornym czy pozbawionym sensu.
Rokowania są prowadzone przez organy zainteresowanych państw- ustnie lub pisemnie. Ustnie prowadzi się rokowania wtedy, gdy umowa ma poważniejsze znaczenie, z kolei korespondencyjnie uzgadnia się tekst umowy zwykle wówczas, gdy dotyczy spraw mniejszej wagi. Jednak najczęściej rokowania są prowadzone w obu formach( ustnie i pisemnie).
Rokowania prowadzi najczęściej Minister Spraw Zagranicznych z przedstawicielem dyplomatycznym obcego państwa, albo tekst umowy ustala się na szczeblu Ministerstw Spraw Zagranicznych obu zainteresowanych stron. Jest to rokowanie drogą dyplomatyczną, zwykłą dla umów o charakterze politycznym i wykorzystywaną zwłaszcza wtedy, gdy umowa ma mieć charakter umowy międzypaństwowej. Natomiast umowy, których przedmiot leży w zakresie poszczególnych resortów negocjowane są bezpośrednio przez zainteresowane resorty.
Rokowania kończą się w momencie przyjęci tekstu i ustalenia jego autentyczności. Rokowania poprzedzają nieraz długotrwałe prace przygotowawcze. W pracach tych biorą udział nie tylko zainteresowane państwa lecz coraz częściej grupa ekspertów, których zadaniem jest przygotowanie pierwszego projektu umowy, ten pierwszy projekt umowy jest określany jako projekt baza.

4. Przyjęcie tekstu i ustalenie jego autentyczności.

Przyjęcie tekstu następuje w wyniku zgody wszystkich państw, które uczestniczą w jego opracowywaniu. Jest to ogólna reguła, od tej reguły wskazujemy wyjątek, od reguły ogólnej odbiega tryb przyjęcia tekstu traktatu konferencji międzynarodowej, wówczas przyjęcie tekstu następuje w wyniku głosowania większością 2/3 państw obecnych i biorących udział w głosowaniu chyba, że tą samą większością ustala się inne reguły przyjęcia tekstu.
Po przyjęciu tekstu umowy następuje ustalenie jego autentyczności, która ma na celu stwierdzić, że tekst wyraża to co faktycznie uzgodniono. Wyrazem autentyczności tekstu umowy jest dokonanie czynności uzgodnionych przez państwa uczestniczące w jego opracowaniu. W szczególności może to być włączenie tekstu umowy do aktu kończącego konferencję, bądź przedstawienie go w rezolucji uchwalonej przez organizacje międzynarodowe na forum, której umowa została opracowana. W przypadku nie zastosowania którejś z wymienionych procedur wyrazem autentyczności tekstu umowy będzie jego podpisanie bądź parafowanie przez należycie umocowanych przedstawicieli państw.
Przy zawieraniu umów dwustronnych i umów zawieranych w trybie prostym przyjęcie tekstu umowy i ustalenie jego autentyczności może zbiec się w czasie z ostatecznym wyrażeniem zgody na zawiązanie się umową.

Prosty tryb zawierania umowy międzynarodowej.
W trybie prostym państwo lub organizacja międzynarodowa wyraża swoją ostateczną zgodę na zawiązanie się umową bądź przez podpisanie, w wyjątkowych sytuacjach przez parafowanie, bądź przez wyminę dokumentów tworzących umowę.

5. Podpisanie.
Zawarcie umowy przez podpisanie polega na złożeniu podpisów na uzgodnionym dokumencie umowy przez osoby mające kompetencje do zobowiązywania państw w stosunkach międzynarodowych, bądź z racji swych pełnomocników, bądź z racji sprawowanych funkcji. W przypadku umów dwustronnych uzgodniony tekst umowy podpisują zwykle negocjatorzy, co bynajmniej nie jest regułą umów wielostronnych.

6. Parafowanie.
Występuje zwykle w praktyce państw jako sposób ustalenia autentyczności tekstu umowy.
Parafowanie polega na złożeniu na dokumencie umowy inicjałów przez osoby zdolne do zobowiązania państwa na zewnątrz przez swe działania z zamiarem zawarcia umowy. Mogą to być pełnomocnicy lub osoby posiadające odpowiednie kompetencje z racji zajmowanego stanowiska urzędowego.

7. Wymiana dokumentów tworzących umowę.
Zawarcie umowy w formie wymiany dokumentów polega na przesłaniu noty proponującej zawarcie porozumienia wraz z podaniem jego treści przez jedno państwo drugiemu i zaakceptowanie tej propozycji przez drugie państwo również w formie noty przesłanej oferentowi. Momentem zawarcia umowy, która doszła do skutku w drodze wymiany not czy listów jest faktyczna ich wymiana, chyba że ustalono inaczej.

8.Tryb szczególny zawarcia umowy.
Dla przykładów w trybie szczególnym zawierają państwa, które nie utrzymują ze sobą stosunków dyplomatycznych, do zawarcia umowy dochodzi wówczas za pośrednictwem państwa trzeciego , które jako takie nie jest stroną umowy. Konwencja Wiedeńska dopuszcza zawarcie traktatu w jakikolwiek uzgodniony sposób.

W-15.11.04-cd.

1.Złożony tryb zawarcia umowy międzynarodowej -składa się z dwóch odrębnych, rozdzielonych w czasie etapów, po pierwsze podpisanie, wyjątkowo może to być wymiana dokumentów tworzących umowę, po drugie wyrażenie ostatecznej zgody na związanie się umową, która zwykle odbywa się przez ratyfikację lub zatwierdzenie. Podpisanie w trybie złożonym przez pełnomocników stron na uzgodnionym dokumencie umowy oznacza jedynie fakt, że tekst umowy został ustalony w ostateczny sposób, jednak państwa czy organizacje międzynarodowe nie są związane podpisaną umową .Zawiązanie umowy międzynarodowej nastąpi dopiero w wyniku ratyfikacji bądź zatwierdzenie. Państwo, które umowę jedynie podpisało jest określane jako państwo sygnatariusz umowy. Podpisanie umowy w procedurze złożonej nakłada na państwa obowiązek powstrzymywania się od podejmowania kroków, które utrudniały bądź uniemożliwiały realizację postanowień umowy.

2.Ratyfikacja
Procedura ratyfikacji składa się z dwóch etapów.
I etap przebiega w sferze prawa wewnętrznego i kończy się wydaniem przez głowę państwa decyzji o ratyfikacji umowy.
Natomiast II etap przebiega w sferze prawa międzynarodowego i polega na wymianie dokumentów ratyfikacyjnych lub w przypadku umów wielostronnych na złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych u depozytariusza.
Samo podjęcie decyzji o ratyfikacji umowy międzynarodowej stanowi proces złożony. Konstytucje wielu państw wymagają współdziałania organu ustawodawczego w procesie ratyfikacji, podjęcie decyzji przez głowę państwa musi być poprzedzone uzyskaniem zgody parlamentu.
Konstytucja RP art.133 ust.1 p.1 stanowi, iż prezydent RP jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadamia sejm i senat. Jednak dla niektórych kategorii umów międzynarodowych prezydent będzie musiał mieć zgodę sejmu wyrażoną w ustawie, umowa międzynarodowa dotyczy
-po pierwsze pokojów, sojuszu, układów politycznych lub układów wojskowych,
-po drugie wolności, praw i obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji.
-po trzecie członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych.
-po czwarte znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym .
-po piąte spraw uregulowanych w ustawie lub w, których Konstytucja wymaga ustawy.
Przewidziana w postanowieniach Konstytucji parlamentarna akceptacja umów międzynarodowych jest jedynie instytucja prawa wewnętrznego. Przy braku zgody parlamentu na ratyfikacje umowy w nauce prawa dominuje pogląd, iż tego rodzaju dezaprobata nie narusza obowiązywania ratyfikowanej wbrew woli ciała ustawodawczego umowy na płaszczyźnie prawa międzynarodowego.




Procedura ratyfikacji przebiega następującą:
1) wniosek o wszczęcie postępowania ratyfikacyjnego właściwy minister kieruje do ministra spraw zagranicznych, następnie minister spraw zagranicznych przedkłada RM projekt ustawy w sprawie upoważnienia prezydenta do ratyfikacji danej umowy, dom wniosku dołącza teks umowy wraz z uzasadnieniem jej podjęcia,
2) RM rozpatruje wniosek,
3) Prezes RM przedstawia sejmowi projekt ustawy ratyfikacyjnej upoważniają zwykle ministra sprawa zagranicznych do reprezentowania stanowiska rządu w toku prac parlamentarnych,
4) Sejm ze współdziałaniu z Senatem uchwala ustawę o ratyfikacji danej umowy,
5) Prezydent wydaje akt ratyfikacji umowy, akt ten jest kontrasygnowany przez ministra spraw zagranicznych i następnie po zawarciu umowy akt ratyfikacyjny publikowany jest wraz z ustawa ratyfikacyjną i tekstem umowy w dzienniku ustaw,
6) Następnie ostatni etap ratyfikacji umowy, czyli etap wymiany lub złożenia dokumentu ratyfikacyjnego- tylko te ostatnie działania wywierają skutki w sferze PMP,

4.Drugi sposób zawarcia umowy czyli
Zatwierdzenie
Zatwierdzenie jest to akt państwa ustalający w sferze prawa międzynarodowego zgodę tego państwa na związanie umową dokonanych bez udziału głowy państwa przez rząd, premiera lub szefa resortu. Zatwierdzenie występuje jako forma zawarcia umów rządowych i resortowych. Zgoda państwa na związanie się traktatem wyrażona jest przez zatwierdzenie w warunkach podobnych do tych, które są stosowane do ratyfikacji, a więc w sytuacji gdy sam traktat tak postanawia.
W Polsce instytucja zatwierdzania jest przewidziana przez Konstytucję-zgodnie z art. 146 ust. 4 . Kompetencje do zatwierdzania umów innych niż ratyfikowane ma RM.

Procedura zatwierdzania ma następujący przebieg:
1) Minister spraw zagranicznych wraz z zainteresowanym szefem innego resortu występuje z wnioskiem do dyrektora Generalnego Urzędu RM o wszczęcie postępowania dotyczącego zatwierdzenia podpisanej uprzednio umowy,
2) Dyrektor generalny kieruje notatkę do prezesa RM, w której zamieszczony jest projekt uchwały RM przedłożony przez ministra spraw zagranicznych,
3) Następuje wydanie uchwały przez RM o zatwierdzeniu,
4) Minister spraw zagranicznych zawiadamia rząd o dokonaniu zatwierdzenia, zawiadomienie przekazuje się bądź na ręce ambasadora danego państwa akredytowanego w Polsce lub bądź na ręce ministra spraw zagranicznych drugiej umawiającej się strony za pośrednictwem polskiego ambasadora w danym kraju.

5.Przyjęcie
Obok ratyfikacji i zatwierdzenia w praktyce wielu państw występuje przyjęcie jako forma wyrażenia zgody państw na związanie się umową.
Termin przyjęcia pojawia się z reguły w umowach wielostronnych wówczas, gdy mając na względzie niejednolitość przepisów wewnętrznych poszczególnych państw, chodzi o stworzenie jak najlepszej, najdogodniejszej do zaciągnięcia zobowiązań.
Natomiast w przypadku umów dwustronnych termin przyjęcia jest mniej użyteczny i jest rzadko stosowany. Zamieszczenie klauzuli przyjęcia pozwala przyszłym stronom umowy wybrać najdogodniejszą drogę do przyjęcia zobowiązań. Tą droga dla jednych państw może być ratyfikacja, a dla innych zatwierdzenie, bądź akt jeszcze innego rodzaju zgodny z prawem wewnętrznym.



6.Przystąpienie do umowy międzynarodowej
Przystąpienie do umowy międzynarodowej jest to akt, który umożliwia uczestnictwo w umowie wielostronnej państwu, które nie brało udziału w jej opracowywaniu i które nie było sygnatariuszem umowy. Z instytucją przystąpienia wiąże się konieczność ustalenia kręgu państw, które mogą uczestniczyć w umowie. Państwa, które ustalają treść umowy i przyjmują jej tekst mogą dowolnie ustalać również zasięg podmiotowy takiej umowy, mogą ją więc udostępnić tylko określonym państwom bądź grupie państw natomiast zamknąć umowę przed innymi państwami. Akt przystąpienia może pochodzić zarówno od głowy państwa jak i od rządu.


W- 22.11.2004 - Zasady prawa międzynarodowego

Zasady prawa MN są pochodzenia traktatowego lub zwyczajowego. Mają najczęściej rodowód zwyczajowy. Natomiast współcześnie są zawarte w traktatach lub umowach MN.
Za najważniejsze zasady prawa MN są uznawane zasady zawarte w Karecie Narodów Zjednoczonych. Karta NZ to wielostronna umowa MN, która została opracowana na Konferencji w San Franzisko. Została podpisana 26 czerwca 1945r., weszła w życie w październiku 1946r. Była to Konferencja założycielska ONZ, a Karta stała się podstawą prawną istnienia i działania ONZ.
Karta NZ jest powszechnie uznawana za najważniejszy traktat prawa MN. Inne umowy MN zawierane przez członków ONZ powinny być rejestrowane w ONZ. Jeżeli nie nastąpi taka rejestracja wówczas nie można powoływać się na taką umowę przed organami ONZ.
Tak więc Karta NZ ma prymat nad zobowiązaniami wynikającymi z innych umów MN. Karta NZ tworzy nie tylko prawa i obowiązki dla członków Organizacji, ale tworzy prawa i obowiązki dla państw trzecich.
Celem nadrzędnym ONZ określonym w art. 1 Karty jest zapewnienie trwałego pokoju. Drugi cel to rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia samostanowienia narodów. Cel trzeci to popieranie współpracy MN w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, humanitarnej oraz poszanowanie praw człowieka. Karta NZ wymienia zasady wg których ma postępować Organizacja oraz jej członkowie dla osiągnięcia w.w. celów. W 1970r. nastąpiło dalsze rozwinięcie katalogu zasad prawa MN. Zasady uzupełniono w deklaracji zasad prawa MN dotyczących przyjaznych stosunków i współdziałanie państw zgodnie z Kartą NZ.
W 1975r. państwa europejskie nawiązały do tych zasad i uchwaliły deklarację zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami europejskimi, zawartą w akcie końcowymi Helsińskim.
Te dwie deklaracje z 1970 i z 1975r. należą do tzw. soft law (do miękkiego prawa) a więc nie są prawem powszechnie wiążącym w stosunkach między państwami, a jedynie stanowią zbiór zaleceń.

Zasady Karty NZ

1. zasada suwerennej równości państw - suwerenność to podstawowa zasada współczesnego prawa MN Suwerenność oznacza, że władza państwa nie podlega żadnej innej władzy zewnętrznej. Na własny terytorium jest władzą najwyższą, pełną i wy łączną. Państwa posiadają pełną kompetencję do regulowania swoich stosunków z innymi państwami zgodnie z własnymi potrzebami i interesami. Granice wykonywania suwerenności innych państw, a w szczególności zobowiązań MN przyjętych przez dane państwo. Każde państwo może podejmować wszelkie działania, które nie są zakazane przez normy prawa MN wiążące to państwo.
Każde suwerenne państwo ma od momentu powstania prawa zasadnicze.

Do praw zasadniczych zaliczamy:
• prawo do istnienia
• prawo do niezawisłości
• prawo do równości
• prawo do obrotu (prawo do utrzymania stos. MN )
• prawo do czci

Prawa zasadnicze to prawa jednakowe dla wszystkich państw. Poza prawami zasadniczymi, każde państwo ma prawa nabyte. Prawa nabyte wynikają z umów MN zawieranych przez określone państwa. W związku z tym każde państwo posiada inny zakres praw nabytych. Pojęcie suwerenności określone jest w Karcie NZ. Jest ono połączone z równością państw. Definicje suwerennej równości rozwinęła Karta z 1975r.

2. Zasada interwencji - wynika z zasady suwerennej równości. Skoro państwa są równe i suwerenne to żadne państwo lub grupa państw nie może mieszać się w sprawy należące do kompetencji własnej i innych państw. W myśl zasady poszanowania kompetencji wewnętrznej państwa. Kompetencja własna państwa obejmuje sprawy zewnętrzne i wewnętrzne. Sprawy zewnętrzne to polityka zagraniczna i stosunki MN.

3. Zasada równości państw - (równość łączy się z suwerennością) Państwa są równe wobec prawa korzystają z jednakowej ochrony prawnej. Ich pozycja MN nie zależy od wielkości terytorium, liczby ludności, ustroju, potencjału gospodarczego i wojskowego. Równość dotyczy praw zasadniczych, a nie praw nabytych. Z równości praw wynika m.in. immunitet jurysdykcyjny państwa czyli żadne państwo nie może sądzić innego państwa.

4. Zasada pakta sund serwanda - umów należy przestrzegać, zasada ta wykształciła się w drodze zwyczajowej, ale znalazła potwierdzenie współcześnie w wielu konwencjach (np. Wiedeńskiej) i dokumentach prawa MN.

5. Zasada pokojowego załatwiania spaw MN - zasada ta została wyrażona przez konwencję Haską z 1907r. , Pakt Paryski z 1928r., przez Kartę NZ itd. Prawo MN nie tylko wprowadza obowiązek pokojowego rozwiązywania sporów ale i zobowiązuje państwa w konkretnych przypadkach do poddania się określonemu sposobowi załatwienia spaw, oraz tworzy systemy i sposobi ich pokojowego załatwienia.

Sposoby załatwiania spraw MN to:
• Rokowania
• Dobre usługi
• pośrednictwo - mediacja
• badania - komisje śledcze
• koncyliacja
• arbitraż
• sądownictwo

Głównym organem sądowym jest MN Trybunał Sprawiedliwości. Sędziów Trybunału wybiera Zgromadzenie Ogólne ONZ i Rada Bezpieczeństwa. Stronami w postępowaniu przed MTS mogą być tylko państwa. Poddanie sporu MTS opiera się na zgodzie państw.

6. Zasada wyrzeczenia się siły - wprowadzona do prawa MN w 1928r. - Pakt Paryski. Pakt zakazał wojny agresywnej nie wykluczał jednak wojny obronnej. Wojna agresywna jest bezprawna. Karta NZ zawiera bezwzględny zakaz agresji. Naruszenie zakazu agresji to zbrodnia przeciwko pokojowi. Zakaz agresji to norma bezwzględnie wiążąca. Karta NZ dopuszcza samoobronę i zbrojną akcję przeciwko agresorowi.

7. Zasada bezpieczeństwa zbiorowego - w Karcie NZ zasada ta oznacza obowiązek wszystkich członków udzielania ONZ wszelkiej pomocy w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą oraz obowiązek wstrzymania się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu ONZ podjęło akcję zapobiegawczą lub przymusową. W systemie bezpieczeństwa zbiorowego ONZ centralną rolę pełni Rada Bezpieczeństwa. Rada Bezpieczeństwa stwierdza zagrożenie, naruszenie pokoju lub dokonanie aktu agresji oraz wydaje zalecenia lub decyzje o zastosowaniu środków przymusowych.



W - 29.11.2004 Organizacje MN

Organizacja MN jest to zrzeszenie co najmniej 3 podmiotów, utworzone dla realizacji wspólnego celu, który ma charakter MN bądź jest realizowany przez działalność MN. Podstawą funkcjonowania organizacji MN jest jej umowa założycielska, która jest określona jako statut, w którym przesądza się najważniejsze kwestie dotyczące danej organizacji tj.: cele, funkcje organizacji, zadania, prawa i obowiązki członków, strukturę organizacji - czyli poszczególne organy i ich kompetencje oraz siedzibę organizacji.
Prawa organizacji MN to zespół norm prawnych regulujących tworzenie i funkcjonowanie organizacji MN.
Prawo organizacji MN stanowi jeden z działów PMP obok takich działów jak prawo traktatów, prawo dyplomatyczne i konsularne, prawo morza, prawo rozwiązywania spraw MN.

Klasyfikacja organizacji MN
I.
• Organizacje rządowe
• Organizacje pozarządowe
• Organizacje mieszane

Dominującym kryterium tego podziału jest skład członkowski organizacji. Organizacja rządowa zrzesza państwa w organizacje MN. Organizacja rządowa ma charakter trwały. Podstawą jej funkcjonowania jest statut, będący wielostronną umową MN. Organizacja rządowa posiada stałe organy wyposażone w kompetencje określone w statucie. Członkowie organizacji działają dla realizacji w wspólnych celów.
Organizacja pozarządowa zrzesza osoby fizyczne lub / i osoby prawne, bądź związki takich osób. Członkami organizacji pozarządowych mogą być oprócz wskazanych podmiotów również państwa lub ich organy. Organizacja pozarządowa ma charakter trwały. Członkowie organizacji powinni posiadać obywatelstwo różnych państw lub siedziby w różnych państwach. Podmioty te powinny być przynajmniej 3. Statut organizacji pozarządowej jest aktem prawnym o charakterze porozumienia prywatnego. Członkowie organizacji pozarządowych działają także dla realizacji wspólnych celów. Analogicznie jak organizacja rządowa, organizacja pozarządowa posiada stałe organy określone w statucie.
Organizacje mieszane o mieszanym składzie członkowskim. Są to organizacje, które zrzeszają osoby fizyczne, prawne i państwowe. Organizacja mieszana ma charakter sztuczny.

II.
• Organizacje globalne
• Organizacje partykularne

Kryterium tego podziału jest zakres podmiotowy czyli inaczej zasięg członkowski organizacji.
Organizacje globalne - organizacje powszechne, to takie które są nastawione na objęcie swym członkostwem wszystkich państw świata.
Organizacje partykularne są to organizacje, które nie mają podobnego dążenia.
Jako przykład organizacji globalnej podać można ONZ opartą na Karcie NZ, przykład organizacji partykularnej to np. organizacje regionalne, do których należą państwa położone w określonym regionie geograficznym np. Liga Państw Arabskich, Organizacje Jedności Afrykańskiej, Organizacje Państw Amerykańskich

III.
• Organizacje ogólne
• Organizacje wyspecjalizowane

Kryterium tego podziału jest zakres działalności.
Organizacje określone jako uniwersalne mają maksymalnie szeroki zakres kompetencji i zajmują się całokształtem stosunków MN. Przykładem organizacji uniwersalnej - ogólnej jest ONZ.
Organizacje wyspecjalizowane określone jako funkcjonalne. Te organizacje mają ściśle sprecyzowany zakres kompetencji i zajmują się tylko określonym wycinkiem stosunków MN np. NATO.

IV.
• Organizacje otwarte
• Organizacje półotwarte
• Organizacje zamknięte

Kryterium tego podziału jest możliwość przystąpienia członków do organizacji. Członkowie którzy daną organizację założyli, a więc którzy uczestniczyli w konferencji założycielskiej, na której dyskutowano o celowości utworzenia organizacji oraz opracowywano umowę założycielską, a następnie podpisali i ratyfikowali statut nazywamy członkami pierwotnymi. Obok członków pierwotnych czyli założycieli, wyróżniamy członków wtórnych, czyli takich którzy już do istniejącej organizacji MN przystąpili, z tym że nie każda organizacja MN przewiduje możliwość pozyskiwania członków wtórnych. Od członków pierwotnych wyróżniamy inicjatorów założenia organizacji. Z inicjatywą utworzenia organizacji może wystąpić pojedyncze państwo, grupa państw, istniejąca już inna organizacja MN a nawet osoba fizyczna, prawna lub grupa takich osób.
Organizacja otwarta to taka organizacja, do której może przystąpić każde państwo.
Organizacja MN półotwarta, taka do której mogą przystąpić tylko państwa spełniające określone kryteria selekcji. Kryteria te bywają rozmaicie sformułowane. Często spotykanym kryterium jest położenia w danym regionie geograficznym. Równie często spotyka się warunki w postaci prowadzenia określonej produkcji na świadomie określonych usług. Mogą to być także kryteria ustrojowe.
Organizacja MN zamknięta, to taka do której nie można przystąpić, a więc jest to organizacja, która z założenia ma zrzeszać tylko członków założycieli, albo taka do której przystąpili już wszyscy spełniający określone warunki.

V.
• Organizacje tradycyjna
• Organizacje ponadpaństwowe

Kryterium tego podziału jest stopień władzy organizacji nad państwami członkowskimi.
Organizacje tradycyjne określone jako klasyczne, to takie które nie mają kompetencji do podejmowania decyzji obowiązujących bezpośrednio na terytorium państw członkowskich. Organizacje te uchwalają albo wyłącznie zalecenia albo do zastosowania stworzonych przez nie norm prawnych, potrzebna jest ich transformacja do wewnętrznego systemu prawnego poszczególnych państw członkowskich.
Organizacje ponadnarodowe, to organy na rzecz których państwa członkowskie przekazały część praw suwerennych np. Wspólnoty Europejskie.

VI.
• Organizacje koordynujące
• Organizacje integrujące

Kryterium tego podziału są cele i skutki działania organizacji.
Organizacje koordynujące, to takie których celem jest intensywna współpraca MN w danej dziedzinie.
Organizacje integrujące swoim działaniem prowadzą do przemian strukturalnych w systemie prawnym i ekonomicznym państw członkowskich. Budują wspólny organizm gospodarczy, który obejmuje zrzeszane państwo.

VII. Inne podziały organizacji MN - wg kryterium roli:
• Organizacje o dużym znaczeniu
• Organizacje o małym znaczeniu
• Organizacje martwe

Wg kryterium ustrojowego:
• Organizacje o charakterze socjalistycznym
• Organizacje o charakterze kapitalistycznym

Literatura wskazuje:
• Organizacje wyspecjalizowane - pełniące funkcje w danej dziedzinie.


Organizacje MN są podmiotami PMP. Na podmiotowość MN prawną składa się zdolność prawną czyli zdolność do działań prawnych czyli zdolność do wyłaniania skutków prawnych.




Można wyróżnić dwa rodzaje podmiotowości:
• Pierwotną i pełną - taką mają państwa
• Pochodną i ograniczoną - taką mają pozostałe podmioty prawa MN w tym organizacje MN



W - 06.12.2004 ONZ jako organizacja o charakterze MN

Prototypem ONZ była Liga Narodów powołana w 1919r. ONZ zostało wyposażone przez państwa założycielskie w MN osobowość prawną. Statutem ONZ jest Karta NZ sporządzona w języku chińskim, francuskim, angielskim, hiszpańskim. Wszystkie te teksty są jednakowo autentyczne. Karta składa się z III artykułów ujętych w 19 rozdziałach. Załącznikiem do Kart NZ jest przyjęty wraz z Kartą statut MN Trybunału Sprawiedliwości. Statut stanowi integralną część Karty. Tekst Karty od chwili jej wejścia w życie ulegał zmianie. Karta była nowelizowana kilka razy. Poprawki do Karty NZ uprawomocniają się wtedy gdy zostaną przyjęte większością 2/3 głosów Członków Zgromadzenia Ogólnego a następnie ratyfikowane przez 2/3 Członków Organizacji włączając w to wszystkich stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Do uchwalenia poprawek nie jest zatem konieczna zgoda wszystkich członków ONZ. Natomiast każdy stały członek Rady Bezpieczeństwa ma prawo veta wobec poprawki. Rewizja Kraty NZ jest możliwa wówczas gdy zostanie zwołana w tym celu specjalna konferencja członków ONZ. Dotychczasowe zmiany Karty miały charakter poprawek. Poprawki uchwalano trzykrotnie.

Cele ONZ:
• Utrzymanie MN pokoju i bezpieczeństwa
• Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami
• Doprowadzenie do współdziałania MN oraz popieranie i zachęcanie do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności

Siedzibą główną ONZ jest Nowy Jork. Wiele instytucji znajduje się w Genewie, która określona jest jako europejska siedziba ONZ. Członkami Pierwotnymi Organizacji są państwa, które albo uczestniczyły w konferencji założycielskiej oraz podpisały i ratyfikowały Kartę, albo które podpisały Deklarację NZ z 1 stycznia 1942r. i następnie podpisały i ratyfikowały Kartę. Do ONZ może być przyjęte każde państwo które ceni sobie pokój, przyjmuje zobowiązania zawarte w Karcie i jest w stanie wypełniać te zobowiązania. Przyjęcie nowego członka do ONZ odbywa się w ten sposób, że dane państwo składa wniosek do Sekretarza Generalnego. We wniosku państwo zobowiązuje się do przestrzegania Karty. Wniosek opiniuje Rada Bezpieczeństwa następnie Zgromadzenie Ogólne w drodze uchwały podjęte większością ¾ głosów wyraża zgodę na przyjęcie nowego państwa w poczet swoich członków.
Z ONZ dane państwo może zostać wykluczone w sytuacji kiedy uporczywie łamie postanowienia Karty. W tej kwestii Rada Bezpieczeństwa wydaje zalecenie a Zgromadzenie Ogólne większością ¾ głosów podejmuje stosowną uchwałę. Karta NZ przewiduje także instytucje zawieszenia państwa członkowskiego, w zakresie korzystania z praw i przywilejów członkowskich. Zawieszone zostaje państwo, przeciwko któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała środki przymusu lub też podjęła decyzje o charakterze prewencyjnym.



Organy ONZ:
1. Zgromadzenie Ogólne
2. Rada Bezpieczeństwa
3. Rada Gospodarcza i Społeczna
4. Rada Powiernicza
5. Sekretariat
6. MN Trybunał Sprawiedliwości


Zgodnie z Kratą ONZ może tworzyć organy pomocnicze. Organem pomocniczym jest np. Komisja Prawa MN zajmująca się kodyfikacją prawa MN.

Ad. 1.
Zgromadzenie Ogólne - to organ plenarny ONZ. Każde państwo członkowskie jest reprezentowane w ZO w liczbie 1 - 5 przedstawicieli, aczkolwiek każde państwo członkowskie bez względu na liczbę przedstawicieli ma jeden głos.
Kompetencje ZO:
• ZO może omawiać wszystkie sprawy, którymi zajmuje się organizacja, w tym sprawy dotyczące utrzymania MN pokoju i bezpieczeństwa
• ZO może udzielać zaleceń Radzie Bezpieczeństwa lub członkom ONZ. Rada Bezpieczeństwa ma priorytet jeśli chodzi o sprawy dotyczące utrzymania MN pokoju i bezpieczeństwa
• ZO może inicjować badania w celu rozwijania prawa MN
• ZO bada i zatwierdza budżet ONZ. Wydatki Organizacji pokrywają jej członkowie w stosunku ustalonym prze ZO.

Ad. 2.
Rada Bezpieczeństwa - jest to organ ONZ, który ponosi odpowiedzialność za utrzymanie MN pokoju i bezpieczeństwa. RB ma kompetencje do tego aby badać każdy spór, który może doprowadzić do MN nieporozumień. RB wydaje zalecenia w celu pokojowego załatwiania sporów MN. Podejmuje decyzje i akcje w razie naruszenia pokoju i w razie agresji. RB przyjmuje nowych członków do ONZ. Zawiesza, wyklucza członków, w tym celu wydaje stosowne zalecenie. Powołuje Sekretarza Generalnego, oraz zapewnia skuteczność wyroków MN Trybunału Sprawiedliwości. RB składa się z 15 członków w tym 5 stałych. Stałymi są: USA, WB, Francja ,Rosja, Chiny. Pozostałych 10 członków wybiera ZO większością 2/3 głosów na 2 lata. Podczas wyboru członków uwzględnia zasługi państw w zakresie utrzymania MN pokoju i bezpieczeństwa.

Sankcje RB

Sankcje można podzielić na 2 grupy:
• Sankcje o charakterze wojskowym
• Sankcje o charakterze niewojskowym

• Do pierwszych zaliczamy akcje powietrzne, morskie, lądowe sił zbrojnych, w szczególności jak demonstracja, blokada.
• Do drugiej grupy zaliczmy zupełne lub częściowe przerwanie stosunków gospodarczych, komunikacji np. kolejowej, pocztowej, radiowej. Sankcją niewojskową jest zerwanie stosunków MN.

Przy RB działa Wojskowy Komitet Sztabowy, który składa się z Szefów Sztabów, stałych członków RB, albo ich przedstawicieli. Komitet podległy jest RB. Odpowiada za strategiczne kierownictwo wszelkimi siłami zbrojnymi oddanymi do dyspozycji RB.

Ad. 3.
Rada Gospodarcza i Społeczna - składa się z 54 członków wybieranych przez ZO w systemie rotacyjnym, co oznacza że co roku wybiera się 18 członków na okres 3 lat. Każdy członek Rady ma jednego przedstawiciela. Rada ma swój regulamin i wybiera przewodniczącego. Do jej kompetencji należą w szczególności sprawy gospodarcze, kulturalne, wychowawcze i zdrowia. Uchwały rady są podejmowane większością głosów obecnych, przy czym każde państwo członkowskie posiada 1 głos.

Ad. 4.
Rada Powiernicza - jest to organ, który został utworzony po to by sprawować nadzór nad realizacją postanowień. Każdy dotyczący administrowania tzw. terytoriami powierniczymi. Obecnie RP to organ martwy gdyż wszystkie terytoria uzyskały niepodległość. A więc działalność Rady uległa zawieszeniu.

Ad. 5.
Sekretariat - tworzy Sekretarz Generalny oraz podległy mu personel Organizacji. Członkowie Sekretariatu jako funkcjonariusze MN są niezależni od państw członkowskich i nie mogą podlegać instrukcjom własnych narodów. Sekretarza wybiera ZO na zalecenie RB. Przyjęto, że kadencja trwa 5 lat. Personel Organizacji mianuje Sekretarz Generalny. Personel zajmuje się obsługą administracyjną, finansową i prawną pozostałych organów ONZ.

Prawo międzynarodowe- jest zespołem norm regulujących stosunki między państwami w szerokim znaczeniu nie tylko stosunki międzypaństwowe, lecz także stosunki między państwami a innymi podmiotami oraz między tymi innymi podmiotami tzn. ogólnie stosunki między różnymi, niezależnymi od siebie i nie podlegającym jakiejś wspólnej władzy państwowej podmiotami.
-cechy: podmiotami jego są przede wszystkim państwa oraz że jego główną funkcją jest regulowanie stosunków międzypaństwowych
Prawo międzynarodowe publiczne- szczególnego rodzaju system prawny, który tworzy zasady oraz mechanizmy współpracy państwa, organizacji międzynarodowych oraz innych uznanych podmiotów tegoż systemu prawnego. Jest prawem wewnętrznym poszczególnych państw
Ius inter gentes -prawo międzynarodowe
Funkcje PM
-regulowanie stosunków zewnętrznych państwa-
a. określa sytuację państwa w społeczności międzynarodowej
b. ustala ogólne zasady postępowania państw we wzajemnych stosunkach
c. regulacje konkretne zindywidualizowane stosunki między państwami np. podjęcie zobowiązań sojuszniczych
d. ustala formy wzajemnych stosunków
e. ustala reguły postępowania na obszarach nie podlegających niczyjej suwerenności
-oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw
-sposób oddziaływania na stosunki wewnętrzne
stosunki międzynarodowe- stosunki społeczne, które przekraczają granice jednego państwa. Uczestnikami ich mogą być same państwa, inne organizacje nie podlegające władzy żadnego państwa lub osoby fizyczne i prawne, w tym stowarzyszeniu i przedsiębiorstwa z jednego państwa, które wchodzą w różnorodne kontakty z osobami fizycznymi i prawnymi z innych państw.
Cechy prawa międzynarodowego
- tworzenie prawa międzynarodowego ( brak ustawodawcy) - prawo międzynarodowe jest tworzone przez same państwa, które są jego podmiotami. Podstawą obowiązywania normy prawa międzynarodowego w stosunku do określonego państwa musi być jego zgoda, obojętnie czy wyraźna czy dorozumiana i obojętne w jakiej wyrażona formie.
- przymus w prawie międzynarodowym- brak zorganizowanego aparatu przymusu- każde państwo indywidualnie bądź wspólnie z innymi państwami może występować w niezbędnych przypadkach w obronie naruszonego prawa, stosując wobec państw naruszających prawo różne środki przymusu, dopuszczalne i uznane przez prawo międzynarodowe
a. sankcje natury psychologicznej- stwierdzenie naruszenie prawa i napiętnowanie naruszającego prawo przez światową opinię publiczną poprzez formalną rezolucję lub orzeczenie organu międzynarodowego
b. sankcje natury odwetowej- stosowane indywidualnie przez państwo pokrzywdzone lub zbiorowo przy udziale innych państw
c. sankcje zorganizowane- stosowane nie przez samego pokrzywdzonego, lecz przez właściwy organ międzynarodowy
-brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego- sądy międzynarodowe nie są wyposażone w kompetencję obowiązkową. Kompetencja ich musi zawsze opierać się na zgodzie państw, z tym że państwo może z góry wyrazić zgodę na poddanie wszystkich swoich sporów lub określonej ich kategorii sądowi międzynarodowemu lub arbitrażowi
-stosowanie prawa międzynarodowego i jego moc wiążąca
a. skuteczność prawa międzynarodowego-
b. prawo międzynarodowe jest prawem - wszystkie państwa uznają istnienie prawa międzynarodowego jako prawa i jego moc wiążąca
c.
STRUKTURA I CHARAKTER NORM WSPÓŁCZESNEGO PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
1.normy powszechne i partykularne
a. normy powszechne- obowiązują wszystkie państwa
b. normy partykularne- wielostronne- obowiązują one określoną grupę państw. Podstawową istnienia może być wspólna ideologiczna i ustrojowa określonych państw
c. o charakterze dwustronnym- wyłączne w stosunkach miedzy dwoma państwami
2. ius cogens- bezwzględnie obowiązujący
3. hierarchia- lex specialis derogat legi generali - prawo szczegółowe uchyla prawo ogólne
lex posterior derogat priori- prawo późniejsze uchyla prawo wcześniejsze
DUALIZM I MONIZM
a. dualiści przyjmują, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne są zupełnie odmiennymi i niezależnymi od siebie systemami prawa, które nie mają punktów stycznych.
b. Moniści twierdza, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny
Obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego
-zasada pacta sunt servanda- obowiązek dotrzymywania zaciągniętych zobowiązań

Źródła PM
a. materialny- zespół czynników, które doprowadziły do powstania konkretnych norm prawa międzynarodowego. Są to: współpraca, współzawodnictwo i walka państw, które przy konkretnym układzie sił w wyniku gry różnorodnych, nierzadko sprzecznych interesów określonych klas i grup rządzących doprowadziły do powstania norm prawa międzynarodowego
b. formalny- są to formy, w których tworzone są normy prawa międzynarodowego. Są to takie formy, w których przejawia się wola państwa tworzących prawo. Należą do nich umowy międzynarodowe i prawo zwyczajowe
c.poznawczy- zbiory dokumentów, z których czerpie się znajomość norm prawa międzynarodowego


a. umowa
b. zwyczaj

judykatura- orzecznictwo
doktryna- nauka prawa międzynarodowego



UMOWA MIĘDZYNARODOWA
1.Źródła prawa umów międzynarodowych( prawo traktatów)
normy prawne dotyczące zawierania umów, ich obowiązywania i stosowania mają przede wszystkim charakter zwyczajowy

Umowa międzynarodowa- jest to wspólne, zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki.

Umowa międzynarodowa wg Konwencji Wiedeńskiej- porozumienie międzynarodowe zawarte między państwami w formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe, ujęte czy to w jednym dokumencie, czy też w dwu lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach. Definicja ta nie obejmuje wszystkich umów międzynarodowych, ma zastosowanie wyłącznie do umów międzypaństwowych i obejmuje umowy w formie pisemnej. Do umów międzynarodowych nie należy umowa kupna-sprzedaży
Rodzaje umów międzynarodowych:
-traktat
-konwencja
-umowa
-układ
-porozumienie
-deklaracja
-protokół
-karta
-statut
ze względu na kryterium umowy międzynarodowe dzielimy:
a. ze względu na tryb zawierania:
-tryb prosty- bez ratyfikacji lub zatwierdzenia
-tryb złożony-wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia
b. ze względu na organ, który występuje w imieniu państwa:
-państwowe- gdy w imieniu państwa występuje głowa państwa. Są to traktaty pokojowe, układy o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie.
-rządowe- podpisywane w imieniu Rady Ministrów. Ratyfikowane są przez prezydenta RP jeżeli mają zasadnicze znaczenie dla państwa, jeżeli wyraźnie przewidują ratyfikację lub jej dopuszczają, a okoliczności uzasadniają ratyfikacje.
- resortowe- podpisywane przez właściwego ministra. Zatwierdzane przez Radę Ministrów
c. dwustronne(bilateralne) i wielostronne ( multilateralne)
d. zamknięte i otwarte. Zamknięte regulują wyłącznie stosunki dwustronne np. przebieg granicy i stosunki prawne na granicy państwowej, dwustronną wymianę handlową.
Otwarte to takie które przewidują możliwość rozszerzenia kręgu kontrahentów, a więc przystąpienie państw trzecich
e. równoprawne i nie równoprawne. Umowy nie równoprawne stwarzają jednostronne uprawnienia, uciążliwe dla drugiej strony, i naruszają zasadę suwerennej równowagi, stwarzając nierówność prawną stron.

Umowa międzynarodowa składa się:
1. tytuł: oznaczenie nazwy umowy, wskazanie jej stron oraz określenie przedmiotu umowy
2. wstęp umowy: określenie organów, w których imieniu umowa jest zawierana, podanie motywów, którymi kierują się strony, zamierzonego celu, okoliczności poprzedzających bądź towarzyszących zawarciu umowy
3. dyspozycja- zawiera zasadnicze postanowienia umowy, w których państwa formułują swe prawa i obowiązki wynikające z umowy
4. postanowienia końcowe: różne zagadnienia formalno-prawne związane z trybem zawarcia umowy i jej wejście w życie
5. zakończenie- miejsce i data jej podpisania, liczba egzemplarzy oraz języki w jakim umowa ta została podpisana.

Reguła alternatu- określa kolejność składania podpisów w umowach dwustronnych. Na egzemplarzu umowy przeznaczonym dla danej strony podpisy jej przedstawicieli znajdują się na pierwszym miejscu. Na drugim egzemplarzu przeznaczonym dla drugiej strony kolejność podpisów jest odwrotna
Strony umów międzynarodowych- są nimi przede wszystkim państwa, Stolica Apostolska, która zawiera z państwami umowy dwustronne- konkordaty

TRYB ZAWIERANIA UM
a. rokowania- negocjacje prowadzą do uzgodnienia treści umowy i ostatecznego zredagowania jej tekstu. Mogą być prowadzone w formie ustnej lub pisemnej na szczeblu uzgodnionym przez strony
b. parafowanie- pełnomocnicy stron, którzy prowadzili rokowania, umieszczają pod przygotowanym tekstem swoje inicjały, czyli parafy. Parafowanie oznacza że tekst został przygotowany do podpisania
c. podpisanie
d. ratyfikacja- jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ państwowy. Wyróżniamy trzy rodzaje ratyfikacji:
-dużą ratyfikację- która wymaga wcześniejszej zgody wyrażonej w formie ustawy i dotyczy :
• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych
• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji
• członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej
• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
• spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy
-ratyfikację w trybie art. 90 konstytucji. Przewiduje ona szczególną procedurę ratyfikacyjną w odniesieniu do umów, na podstawie których Polska może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach
-mała ratyfikacja- zobowiązuje prezesa Rady Ministrów do powiadomienia Sejmu o zamiarze przedłożenia umowy międzynarodowej Prezydentowi do ratyfikacji
- zatwierdzenie dokonywane w trybie prostym polega ono na tym, że państwo składa jedno oświadczenie woli. Dotyczy umów zawieranych tylko poprzez podpisanie, wymianę not i inne uproszczone formy
- w praktyce państw przyjęło się, że nie podlegają ratyfikacji:
a. deklaracje o treści politycznej przyjęte na spotkaniu mężów stanu
b. umowy resortowe zawierane przez poszczególnych ministrów w zakresie ich kompetencji
c. umowy zawierane podczas wojny przez dowódców wojskowych
e. wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych- ratyfikacja jest aktem wewnętrznym i z reguły nie wywołuje bezpośrednich skutków w sferze prawa międzynarodowego. Skutki te powoduje dopiero wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych. Wymiana dokumentów ma miejsce przy zawieraniu umów dwustronnych. Jest ona dokonywana przez przedstawicieli stron umów, którzy w ten sposób uzyskują dowód, że druga strona dokonała ratyfikacji a więc definitywnie wyraziła zgodę na związanie się umową. Przy umowach wielostronnych, dokumenty ratyfikacyjne składane są depozytariuszowi. Informuje on strony umów międzynarodowych o wszystkich dokumentach, notyfikacjach, zawiadomieniach dotyczących umowy
f. rejestracja w Sekretariacie ONZ
g. publikacja wewnętrzna

ZASTRZEŻENIA- oznacza jednostronne oświadczenie, jakiekolwiek byłoby ono sformułowane lub nazwane, złożone przez państwo przy podpisaniu ratifikacji, przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu, mocą którego zmierza ono do wykluczenia lub modyfikacji skutku prawnego pewnych postanowień traktatu w ich zastosowaniu do tego państwa

W Polsce pełnomocnictwa do prowadzenia negocjacji oraz do przyjęcia tekstu traktatu udziela minister spraw zagranicznych. Do podpisania umowy udziela Prezes Rady Ministrów

zasada pacta sunt servanda- zasada świętości umów- jeśli zgodę wyrażono we właściwej formie i umowa została zawarta, wówczas strony umowy zobowiązane są wykonywać w dobrej wierze jej postanowienia. Żadne państwo nie może być zmuszone do związania się umową, lecz jeśli stało się jej stroną - to zobowiązane jest do jej przestrzegania

STOSOWANIE UM
a. zakres podmiotowy- znajdują zastosowanie, czyli tworzą uprawnienia i obowiązki wyłącznie dla stron umowy. W pewnych szczególnych sytuacjach pm dopuszcza zawieranie umów na korzyść i niekorzyść państw trzecich. Istotną kwestią jest określenie terytorialnego zakresu stosowania um. Jeżeli odmienny zamiar nie wynika z traktatu ani nie zostaje ustalony w inny sposób, traktat wiąże każdą stronę w odniesieniu do całego jego terytorium
b. zakres przedmiotowy - interpretacja postanowień traktatu

przyczyny nieważności UM
a. związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów. Przyczyną nieważności umowy może być sytuacja, kiedy zgoda na związanie się umową została wyrażona z pogwałceniem normy prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie
b. wady oświadczenia woli- mogą one być spowodowane przez przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienia do wyrażenia zgody, błąd, podstęp, przekupstwo, przymus wobec przedstawiciela państwa
c. niezgodność z ius cogens- nie ważna jest umowa, która w chwilki zawarcia jest sprzeczna z bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa międzynarodowego
obowiązywanie um
umowa obowiązuje od momentu jej uprawomocnienia się tzn. od czasu, kiedy kontrahenci wyrazili w sposób definitywny zgodę na związanie się umową i kiedy dokonano wszelkich czynności niezbędnych do uprawomocnienia się umowy. Umowa która uprawnomocniła się nie zawsze równocześnie wchodzi w życie tzn. nie od razu musi być stosowana.
Wejście w życie umowy- umowy nie wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z chwilą podpisania lub w określonym czasie po podpisaniu. Niekiedy umowa określa dokładnie datę kalendarzową i godzinę wejścia w życie. Umowy podlegające ratyfikacji lub zatwierdzeniu najczęściej wchodzą w życie, jeśli chodzi o umowy dwustronne, z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych, natomiast umowy wielostronne zazwyczaj wchodzą w życie w określonym czasie po złożeniu ustalonej liczby dokumentów ratyfikacyjnych, zatwierdzenia lub przystąpienia
Wygaśnięcie UM z przyczyn przez nią przewidzianych:
-upływ czasu, na jaki umowa została zawarta. Czasami umowy zawierane na określony czas posiadają tzw. Klauzulę prolongacyjną. Najczęściej przewiduje, że jeśli w określonym czasie, przed upływem terminu obowiązywania umowy, żadna ze stron nie wypowie jej, obowiązywanie umowy ulega automatycznemu przedłużeniu
-spełnienie się warunku rozwiązującego- spełnienie się tego warunku ma miejsce wtedy, gdy nastąpi wypadek przyszły i niekonieczny, który powoduje wygaśnięcie umowy
-wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami-
możliwość jednostronnego wycofania się z umowy-
a. pogwałcenie umowy przez drugiego kontrahenta- jeżeli jedna ze stron narusza umowę i nie wykonuje jej postanowień, trudno żądać od drugiej strony przestrzegania umowy. Jeżeli nie można zmusić kontrahenta do przestrzegania i stosowania umowy, można umowę uznać za wygasłą.
b. powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy- według atr. 61 Konwencji Wiedeńskiej strona może powołać się na niemożność wykonania umowy jako na przyczynę uznania jej za wygasłą lub wycofania się z niej, jeżeli ta niemożność wypływa z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu niezbędnego do wykonania umowy
c, zasadnicza zmiana okoliczności- zmiana okoliczności jest zasadnicza i nie była przewidywana przez strony, istnienie okoliczności, które uległy zmianie, stanowiło istotną podstawę zgody stron na związanie się umową
zakres terytorialny obowiązywania i stosowania umowy międzynarodowej
w zasadzie każda umowa obowiązuje i jest stosowana na całym terytorium wszystkich jej stron. Niektóre umowy są wyraźnie zlokalizowane i dotyczą określonych części terytorium państwowego
- klauzula kolonialna lub klauzulę terytoriów zależnych. Na mocy tych postanowień umowa zawarta przez państwo kolonialne obowiązuje wyłącznie na terytorium metropolii.
Zakres rzeczowy(przedmiotowy) obowiązywania UM- Zastrzeżenia
Zasadą jest, że UM obowiązuje w całości. Od zasady niepodzielności umowy istnieją jednak wyjątki. Wyjątkiem takim jest tzw. Zastrzeżenie.
Zastrzeżenie jest to jednostronne oświadczenie złożone przez państwo podczas podpisywania, ratyfikowania, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia do umowy, za pomocą którego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutków prawnych określonych postanowień umowy w ich zastosowaniu do tego państwa
Często polega na tym, że państwo zmierza do uchylenia w stosunku do siebie postanowień umowy. Mogą być zgłaszane wyłącznie do umów wielostronnych
-dopuszczalność zastrzeżeń- jeśli umowa wyklucza możliwość zgłaszania zastrzeżeń, są one niedopuszczalne. Jeśli umowa przewiduje zgłaszanie zastrzeżeń, są one dopuszczalne. Jeśli umowa milczy na ten temat, zgłaszanie zastrzeżeń jest dopuszczalne, pod warunkiem, ze nie są sprzeczne z przedmiotem i celem umowy
-sprzeciw wobec zastrzeżeń- może być sprzeciw zwykły i kwalifikowany. Sprzeciw zwykły powoduje, że postanowienia, do których zgłoszono zastrzeżenia, a następnie sprzeciw, nie mają zastosowania między państwami zgłaszającymi sprzeciw w stosunku do tego zastrzeżenia.
Sprzeciw kwalifikowany powoduje, że miedzy państwem, które zgłosiło zastrzeżenie, umowa w ogóle nie wchodzi w życie
Zakres podmiotowy obowiązywania um
-umowy na korzyść państwa trzeciego-
- umowy na niekorzyść państwa trzeciego-

interpretacja wykładania umowy międzynarodowej
a. doktrynalana- przeprowadzona przez teoretyków prawa międzynarodowego
b. urzędowa- może być dokonywana przez strony umowy, sądy międzynarodowe, organizacje międzynarodowe
c. autentyczna- dokonywana wspólnie przez wszystkie strony umowy.

Zasady interpretacji:
-należy interpretować umowy w dobrej wierze
-użyte w umowie wyrazy i zwroty powinny być w zasadzie rozumiane tak, jak to wynika z ich normalnego znaczenia
-znaczenie poszczególnych wyrazów należy przyjmować w świetle przedmiotu i celu umowy

1PAŃSTWOWOŚĆ I PODMIOTOWOŚĆ

podmiot międzynarodowy - to ten , kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z prawa międzynarodowego a także zdolność do wywoływania skutków prawnych przez swoje działanie.
Rodzaje podmiotów międzynarodowych
-państwo- jest jedynym suwerennym, pełnym i pierwotnym tzn. każe państwo z chwilą swego powstania staje się ipso facto pełnym podmiotem prawa międzynarodowego
wg Berezowskiego PPM można podzielić na:
a. zorganizowane
-terytorialne
• suwerenne
• niesuwerenne
-bezterytorialne
b. niezorganizowane
Państwo- suwerenna organizacja terytorialna.
Państwo jako osoba prawa międzynarodowego powinna posiadać:
-stałą ludność
-określone terytorium
-rząd
-zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami
suwerenność państwowa- niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy. Władza państwowa jest najwyższa, która nie podlega żadnej innej władzy zewnętrznej, a zarazem jest władzą pierwotną, w tym sensie, że swoich uprawnień nie czerpie od żadnej innej władzy. Pełnię i wyłączność władzy sprawowanej przez państwo na jego terytorium
prawa zasadnicze państw- prawa , które przysługują każdemu państwu od czasu jego powstania przez cały czas jego istnienia

-Organizacje międzynarodowe -tzw. międzyrządowe, jest osobą międzynarodową, nie oznacza to że jest państwem. Jest ona podmiotem prawa międzynarodowego i zdolna jest do posiadania międzynarodowych praw i obowiązków, oraz ma zdolność do obrony swoich praw przez wysuwanie roszczeń międzynarodowych. Mają prawo do zawierania umów międzynarodowych z państwami i innymi organizacjami międzynarodowymi. Nie jest podmiotem suwerennym.
Zawierane umowy:
-umowy w sprawie siedziby i czasowego przebywania organów organizacji na terytorium państwa
-umowy w sprawie udzielania pomocy prze organizacją
-umowy w sprawie stowarzyszenia państw z organizacją
-umowy o współpracy i koordynacji działania- zawierane między organizacjami międzynarodowymi.
Niektóre organizacje międzynarodowe korzystają z biernego prawa legacji. Oznacza to, że państwa nie tylko członkowskie ustanawiają przy tych organizacjach swoje stałe przedstawicielstwa, mające status zbliżony do przedstawicielstw dyplomatycznych. Mogą występować w stosunku do państw z roszczeniami międzynarodowymi o odszkodowanie za straty poniesione przez nie same oraz przez ich funkcjonariuszy
-nie suwerenne organizacje terytorialne- są to organizacje terytorialne, nie stanowiące części terytorium żadnego państwa, ale które same też nie są państwami, gdyż ich władze nie dysponują suwerennością np. Andora, Monako
- Watykan- powstało na podstawie Traktatu Laterańskiego z 11 II 1929 r. Zawarte między Włochami a stolicą Apostolską
- podmiotowość prawnomiędzynarodowa narodu-
-powstańcy i strona wojująca- jeśli na obszarze jakiegoś państwa wybuchnie powstanie i toczy się wojna domowa, wówczas grupa prowadząca walkę przeciwko dotychczasowemu suwerenowi może stać się w ograniczonym zakresie podmiotem prawa międzynarodowego, jeszcze zanim utworzy nowe państwo
uznanie za powstańców- ze względów politycznych państwo nie chce uznać grupy walczącej za stronę wojującą. Konsekwencje uznania za powstańców nie są jasno określone.
Uznanie za stronę wojującą:
-grupa powstańcza jest zorganizowana
-sprawuje kontrolę na pewnym terytorium
-przestrzega praw i zwyczajów wojennych
kto jest podmiotem prawa krajowego?
TERYTORIUM-przestrzeń, w której działają ludzie. Jest to trójwymiarowa przestrzeń na którą rozciąga się suwerenność państwa. W skład terytorium wchodzą obszar lądowy, morskie wody przybrzeżne, wnętrz ziemi oraz przestrzeń powietrzna na obszarze morskim i ziemnym
Obszar lądowy- wyspy i wody śródlądowe np. rzeki, jeziora
Obszar morski- morskie wody przybrzeżne: morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne
Rodzaje terytoriów:
-podlegające suwerenności poszczególnych państw
-zależne, które nie podlegają suwerenności żadnego państwa, lecz za ich stosunki międzynarodowe odpowiedzialność ponoszą inne państwa
- nie podlegające suwerenności żadnego państwa, lecz dostępne dla wszystkich państw
- niczyje, które mogą być poddane suwerenności jakiegoś państwa
obszar lądowy- zaliczamy również wyspy i i wody śródlądowe rzeki i jeziora
obszar morski- morskie wody przybrzeżne.
zwierzchnictwo terytorialne- suwerenność. Jest władzą wyłączną tzn. że żadna inna władza nie może działać na terytorium państwa bez jego zgody. Zwierzchnictwo morze być ograniczone na rzecz społeczności międzynarodowej lub na rzecz niektórych konkretnych państw.
Szczególne ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego-
a. obszary zdemlitaryzowane i zneutralizowane- całkowita demilitaryzacja terytorium oznacza zakaz stacjonowania i przebywania w strefie zdemilitaryzowanej jakichkolwiek oddziałów wojskowych, jak również obowiązek niewznoszenia lub zniszczenia wszelkich urządzeń wojskowych. Zneutralizowany tzn. zakaz prowadzenia działań wojennych
b. pobyt obcych sił zbrojnych

NABYCIE TERYTORUIM PAŃSTWA
a. pierwotne- jeżeli państwo nabywa terytorium, które do tego czasu nie pozostawało pod władzą żadnego państwa
-zawłaszczenie ziemi niczyjej okupacja
-przyrost-może nastąpić w sposób neutralny tzn. wskutek działania sił przyrody, lub sztuczny tzn. w rezultacie pracy człowieka
b. pochodne- terytorium które do czasu nabycia należało już do innego państwa
-cesja-polega na odstąpieniu przez jedno państwo części swego terytorium drugiemu państwu. Podstawa cesji jest umowa międzynarodowa, w której państwo cedujące określony obszar zrzeka się wzelkich swoich praw i tytułów do niego na rzecz innego państwa, które równocześnie ten obszar nabywa
-cesja wzajemna- wymiana terytoriów
-cesja odpłatna- kupno-sprzedaż terytorium
-plebiscyt- głosowanie ludności zamieszkałej na danym obszarze
zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności
1.ludność wraz z terytorium przechodzi pod władzę innego państwa i zmienia swoje obywatelstwo
2.ludnosć obszaru cedowanego korzysta z prawa opcji tzn. ma prawo wyboru obywatelstwa państwa do którego terytorium dotychczas należało, albo obywatelstwa państwa, pod władze którego terytorium przechodzi
3.ludność obszaru cedowanego przesiedlana jest na pozostałą część terytorium państwa cedującego. Celem przesiedlenia może być chęć uniknięcia w przyszłości konfliktów narodowościowych lub sporów politycznych i kwestionowania granic politycznych
SPOSOBY POWSTAWANIA PAŃSTW
a. oderwanie się części terytorium państwa i utworzenie nowego niezależnego państwa
b. rozpadnięcie się państwa na kilka nowych państw
c. połączenie się kilku państw i utworzenie nowego państwa
d. utworzenie nowego państwa na terytorium nie podlegającym suwerenności żadnego państwa
PAŃSTWO W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
1. suwerenna równość obejmuje:
-państwa są równe pod względem prawnym
-każde państwo korzysta z praw związanych z pełną suwerennością
-każde państwo ma obowiązek szanowania osobowości innych państw
-integralność terytorialna i niepodległość polityczna państwa są nienaruszalne
-każde państwo ma prawo swobodnie wybrać i rozwijać swój system polityczny, społeczny, gospodarczy
RODZAJE PAŃSTW
a. jednolite- reprezentowane jest przez jeden centralny rząd, który nabywa uprawnienia oraz zaciąga zobowiązania w imieniu całego państwa
b. złożone-
konfederacja jest luźnym związkiem państw opartym na umowie międzynarodowej w celu prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej. Z reguły nie ma zcentralizowanej władzy
państwa śródlądowe- bez dostępu do morza, dawniej nie miały prawa do korzystania z obszarów morskich. Państwom tym nie przysługiwało bowiem prawo do bandery morskiej, tzn. nie mogły nadawać statkom swojej przynależności państwowej. Współczesne prawo międzynarodowe daje państwom śródlądowym pełne prawo do korzystania z wolności mórz, ale nie mogą one ustanawiać żadnych stref przybrzeżnych i czerpać z nich korzyści gospodarczych.
Państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym- ma dostęp do morza, ale ze względu na swoje położenie geograficzne nie mogą ustanowić 200-milowych stref ekonomicznych, a więc mają ograniczony dostęp do bogactw morskich
Państwa archipelagowe- całe ich terytorium składa się z archipelagów i wysp
Państwa trwale neutralne- nie mogą one podejmować pewnych działań, przede wszystkim takich, które mogłyby je wciągnąć w działania wojenne, mają więc ograniczoną zdolność do działania.
Państwa trwale neutralne:
-zobowiązuje się nie brać udziału w konfliktach zbrojnych między innymi państwami, czyli w wypadku konfliktu zbrojnego przestrzegać zasad regulujących prawa i obowiązki państw neutralnych w czasie wojny
-nie może zaciągać żadnych zobowiązań mogących uwikłać je w wojnę a więc przede wszystkim nie może uczestniczyć w sojuszach wojskowych oraz nie może zezwalać na budowę obcych baz wojskowych na swoim terytorium
-zachowując w granicach przyjętych zobowiązań pełną swobodę działania tak w polityce wewnętrznej jak i zagranicznej musi powstrzymać się od udziału w blokadach politycznych
-jest jednak uprawnione do obrony swego terytorium przeciwko wszelkiemu zbrojnemu atakowi. Szwajcaria i Austria
Imunitet jurysdykcyjny państwa- nietykalność władz państwowych. Żadne państwo nie może sądzić innego państwa. Imunitet jurysdykcyjny obcego państwa obejmuje jego organy i wszystkie agendy państwowe, siły zbrojne oraz własność
Upadek państwa
Jest faktem historycznym. Ma on miejsce wtedy, gdy zanika suwerenna władza państwowa na określonym terytorium i nad określoną ludnością
Sposoby upadku państwa:
-inkorporacja- włączenie jednego państwa do innego państwa lub państw
-rozpadnięcie się na kilka części składowych
-połączenie
ciągłość i sukcesja państw
a. teoria tabula rasa- nowo powstałe państwo z zasady nie jest związane żadnymi dawniejszymi umowami międzynarodowymi. Nie przyjmuje więc ani praw, ani obowiązków dawnego suwenera, wynikających z tych umów
b. teoria prawa wyboru- nowo powstałe państwo ma prawo dokonać wyboru i notyfikować, które umów zawartych przez dawnego suwerena chce utrzymać w mocy
c. kontynuacji z prawem wypowiedzenia- między nowym państwem a dawnym suwerenem istnieje tzw. sukcesja generalna, z tym jednakże, iż zarówno nowemu państwu, jak i innym kontrahentom przysługuje prawo wypowiedzenia umów, którymi nie chcą być wzajemnie związani
d. prawa do namysłu-

Podmioty prawa międzynarodowego- aspekty
Zdolność do zaciągania zobowiązań umownych i ich wykonywania
Zdolność do wysyłania i przyjmowania przedstawicieli politycznych
Zdolność sądową

Art. 89 umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą konstytucji i są to:
-członkostwo w organizacjach międzynarodowych
-sojusze wojskowe
-prawa obywatelskie
-obciążenia budżetowe
-materia ustawowa

Pierwszeństwo przed ustawami- określenie sposobu rozstrzygania kolizji norm prawnych
TRAKTAT Z MASTRICHT
-zaciśnięcie współpracy między państwami
-zmiana formalna EWG na wspólnotę europejską
-traktat o wspólnocie europejskiej

-pogłębienie integracji europejskiej- unia walutowa
KONSTYTUCJA EUROPEJSKA
1.Zasada elastyczności- traktat Amsterdamski- ściślejszej, wzmocnionej współpracy
2. zasada sankcyjności albo domeniczności
3. zasada solidarności- nakładanie na państwo obowiązków które wcześniej nie były nakładane bo nie były potrzebne

Dorobek szengen- demontaż granic

SIS- baza danych
Obywatelstwo nadaje państwo- zasada krwi(dziedziczne) i ziemi
Państwo nie morze zmuszać do zrzeczenia się obywatelstwa

Zasada efektywnego obywatelstwa- w przypadku posiadania dwóch obywatelstw mocniejsze jest obywatelstwo tego kraju w którym prowadzi aktywność polityczną

APATRYDA- bezpaństwowiec

Zasady traktowania cudzoziemców:
-zasada traktowania w sposób szczególny- przyznawanie uprawnień tylko w zakresie szczególnym
-zasada wzajemności- na terytorium danego państwa cudzoziemiec ma tyle samo praw co jego obywatel będąc na terytorium jego pochodzenia
- zasada najbardziej korzystna traktowania narodowego- mamy takie same prawa co miejscowi. Zakaz dyskryminacji ze względu na pochodzenie międzynarodowe
-zasada traktowania najbardziej uprzywilejowany- fundament istnienia organizacji handlowych. Gwarantuje, że nie będzie się gorzej traktowanym niż inni
PRAWO ZWYCZAJOWE- najwcześniej ukształtowane źródło prawa międzynarodowego. Jest to zespół norm prawa międzynarodowego publicznego ukształtowany w drodze jednolitej praktyki państw, działających w przekonaniu o prawnym obowiązku takiego działania.
Rodzaje norm zwyczajowych- powszechne i regionalne
SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA-stanowi ogół państw, które nie tylko współistnieją ale i utrzymują wzajemne stosunki.
-nieduża , bo nie przekracza 12, liczba jej uczestników
-uznanie suwerennego charakteru tych uczestników, którzy są wzajemnie równouprawnieni
-jej organizacja wewnętrzna jest mniej rozwinięta, choć podlega stałemu rozwojowi w konsekwencji postępującej internacjonalizacji życia współczesnego
skład społeczności międzynarodowej j jest zmienny. Stosunki łączące uczestników społeczności międzynarodowej mają z natury charakter międzynarodowy
Opinio iuris sive necessitatis- zwyczaj dla swego istnienia wymaga nie tylko powszechnej praktyki państw, ale praktyce tej musi towarzyszyć przeświadczenie, ze tworzy ona prawo, czyli tzw. Opinio sive necessitatis, który nazywany jest elementem subiektywnym normy zwyczajowej.
Dowód istnienia normy zwyczajowej-
a. ustawodawstwo wewnętrzne
b. oświadczenie-
c. umowy międzynarodowe
zwyczaj- zgodne postępowanie państw tworzących prawo
ZWYCZAJ A UMOWA MIEDZNARODOWA
a. aspekt tworzenia- zwyczaj może być tworzywem , z którego powstają umowy międzynarodowe, natomiast umowy niejednokrotnie mogą przyczyniać się do powstania norm zwyczajowych przez ujednolicenie praktyki państw i przez przyspieszenie powstania opinio iuris.
b. Obowiązywanie i stosowanie- normy zwyczajowe maja w zasadzie charakter powszechny, natomiast umowy obowiązują tylko strony i maja z reguły charakter partykularny.
UCHWAŁY PRAWOTWÓRCZE ( NORMATYWNE) ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH
Warunki jakie musi spełnić uchwała aby mogła być uznana za źródło:
-być prawnie wiążąca
-tworzyć nowe normy prawne
KODYFIKACJA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Kodyfikacja- systematyczne zestawienie jego przepisów. Charakter prawny kodyfikacji, a co się z tym łączy jej moc wiążąca dla państw, zależy od tego, kto dokonuje kodyfikacji i w jakiej formie
Procedura kodyfikacji: po przyjęciu tematu kodyfikacji. Komisja wyznacza spośród swoich członków referenta, który przygotowuje odpowiednie sprawozdania i projekty dyskutowane następnie przez Komisję. Projekt zaakceptowany przez Komisję przedstawiony jest państwom, które mogą formułować swoje uwagi

GRANICE
Granica- jest to powierzchnia prostopadła do powierzchni kuli ziemskiej, która oddziela terytorium państwa od innych obszarów, tzn. od terytoriów innych państw lub terytoriów nie podlegających niczyjej suwerenności
Rodzaje granic:
-naturalne- przebiegają zgodnie ze zjawiskiem geograficznymi i rzeźbą terenu, w szczególności wyznaczone przez rzeki, morza, pasma gór
-sztuczne- stworzone przez człowieka, bez uwzględnienia charakterystyki terytorium
proces powstawania granic:
1. ogólne określenie i opis granicy państwowej oraz wyznaczenie ogólnego przebiegu linii granicznej na mapie w dużej podziałce
2. delimitacja- ustalenie szczegółowego przebiegu granicy, wraz z naniesieniem na mapę
3. demarkacja- szczegółowe wytyczenie granicy w terenie
RZEKI
a. międzynarodowe- rzeka, która spełnia określone warunki geograficzne i na której, mocą umowy międzynarodowej, została ustanowiona wolność zasługi dla statków handlowych wszystkich państw. Właściwości rzeki takiej są następujące: przepływa ona kolejno przez terytorium co najmniej dwóch państw lub stanowi między innymi granicę, jest spławna lub żeglowana, jest połączona z morzem bezpośrednio lub pośrednio
kabotaż- żegluga i przewóz osób i towarów między portami tego samego państwa
OBSZARY PODBIEGUNOWE
a. Arktyka- obszary położone wokół bieguna północnego. Niektóre państwa stosują teorię sektorów do obszarów arktycznych która polega na tym, ze państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów lądowych, zarówno odkrytych, jak i tych, które zostaną odkryte w przyszłości w sektorze
b. Antarktyka- obszar wokół bieguna południowego, której granicę stanowi równoleżnik 60 stopni szerokości geograficznej południowej
MIEDZYNARODOWE PRAWO MORZA
-wody wewnętrzne- porty i większość zatok. Stanowią one część terytorium państwa nadbrzeżnego, które sprawuje na nich pełną władzę suwerenną
-wody archipelagowe-
- morze terytorialne- pas wód rozciągających się od lądu, względnie granicy zewnętrznej wód wewnętrznych lub archopelagowych. Stanowi także część terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz jego władza na tym obszarze ograniczona jest przez prawo nieszkodliwego przepływu, przysługujące statkom wszystkich państw
- strefa przyległa- która nie stanowi terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz jest częścią morza pełnego, na której państwo nadbrzeżne zastrzega sobie pewne uprawnienia
- szelf kontynentalny- dno morskie i podziemia płytkich obszarów przylądowych
- strefy ekonomiczne- w strefach tych państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawo poszukiwania i eksploatacji wszelkich zasobów wód morskich oraz dna morskiego i jego podziemia
STATKI MORSKIE
Prawo międzynarodowe wymaga aby każdy statek posiadał określoną przynależność państwową. Statek nabywa przynależność przez rejestrację w określonym państwie, które wydaje wówczas dla niego odpowiednie dokumenty, będące m.in. dowodem jego przynależności
-zwierzchnictwo nad statkami- państwo sprawuje tzw. Zwierzchnictwo okrętowe nad statkami pływającymi pod jego banderą. Oznacza to, że na morzu pełnym statki znajdują się pod wyłączną władzą i jurystykcją państwa bandery oraz że stosuje się do nich prawo tego państwa
-rodzaje statków:
a. okręty wojenne- nazwa okręt oznacza jednostkę wchodzącą w skład Marynarki Wojennej. Wg konwencji genewskiej o morzu pełnym okrętem wojennym jest okręt należący do marynarki wojennej państwa i noszący znaki zewnętrzne okrętów wojennych tego państwa. Dowódca powinien być oficerem w służbie państwowej, jego nazwisko powinno znajdować się na liście oficerów marynarki wojennej
MORSKIE WODY WEWNĘTRZNE
Morskie wody wewnętrzne stanowią część terytorium państwa nadbrzeżnego i sprawuje ono na nich pełną władzę suwerenną. Wody wewnętrzne stanowią tę część wód morskich, która znajduje się między lądem a morzem terytorialnym. W skład wód wewnętrznych wchodzą zatoki bez względu na wielkość i obszar, tzw. Zatoki i wody historyczne oraz wody portów.
-zatoki- mogą być poddane pełnej władzy państwa nadbrzeżnego. Jeżeli odległość między brzegami przy wejściu do zatoki nie przekracza 10 mil morskich, wody takiej zatoki są wodami wewnętrznymi. Konwencja genewska stanowi, że jeżeli odległość między punktami wytyczającymi naturalne wejście zatoki przy najdalszym odpływie nie przekracza ,linię zamykającą zatokę może wytyczyć między tymi dwoma punktami najdalszego odpływu, a wody tą linią zamknięte uważane będą za wody wewnętrzne
-porty- są to obszary, położone zazwyczaj na styku morza i lądu, wyposażone w urządzenia, które umożliwiają statkom postój oraz załadowanie i wyładowanie towarów i pasażerów. Porty otwarte dla statków handlowych są portami handlowymi, w odróżnieniu od portów zamkniętych, przeznaczonych wyłącznie np. dla własnych statków rybackich. Uważa się, że nie można odmówić zezwolenia do wejścia do portu zamkniętego statkom, które na skutek sztormu lub awarii znalazł się w niebezpieczeństwie
-reda- jest obszarem wolnym leżącym przed wejściem do portu, który służy do postojów statków, oczekujących na wpłynięcie do portu.
-statki w obcych portach:
a. okręty wojenne- nie mogą zawijać do obcych portów bez zezwolenia państwa nadbrzeżnego
b. statki handlowe- na morzu pełnym podlegają temu państwu pod którego płynną banderą. Z chwilą gdy statek zawija do obcego portu, podlega władzy tego portu
WODY ARCHIPELAGOWE- państwo archipelagowe może wytyczyć proste linie podstawowe łączące najbardziej wysunięte w morze punkty zewnętrzne wysp. Prawo przejścia ma szerszy zakres niż prawo nieszkodliwego przepływu:
-nie może być ono zawieszone
-podwodne okręty wojenne mogą przepływać w zanurzeniu
-z prawa przejścia mogą korzystać cywilne i wojskowe statki powietrzne
MORZE TERYTORIALNE- pas wód morskich stanowiących część terytorium państwa nadbrzeżnego, który jest położony między morzem pełnym lub strefą ekonomiczną z jednej strony a wybrzeżem lub wodami wewnętrznymi względnie archipaelagowymi z drugiej strony
- szerokość morza terytorialnego- 12 mil
-delimitacja morza terytorialnego- linia od której mierzy się szerokość morza terytorialnego nazywa się linią podstawowa
-prawo nieszkodliwego przepływu- przepływ przez obce morze terytorialne musi być nieszkodliwy tzn. ten kto z niego korzysta, nie może zagrażać pokojowi, porządkowi lub bezpieczeństwu państwa nadbrzeżnego. Prawo nieszkodliwego przepływu obcych statków jest powszechnie uznawane. Natomiast niektóre państwa nie uznają prawa nieszkodliwego przepływu okrętów wojennych. Państwa te uważają, że ze względów bezpieczeństwa państwo nadbrzeżne może uzależnić przepływ obcych okrętów wojennych od swojej zgody. Obowiązuje zasada że okręty wojenne powinny przepływać wynurzone.
Wyróżnia się trzy rodzaje przepływów:
-przepłynięcie przez morze terytorialne bez wpływania na wody wewnętrzne tzw. Przepływ boczny
-przepłynięcie w celu wpłynięcia na wody wewnętrzne
-przepływ w celu wpłynięcia z wód wewnętrznych na morze pełne
sytuacja prawna obcych statków
okręty wojenne, korzystające z przepływu, posiadają pełny immunitet. Jeżeli okręt wojenny nie stosuje się do przepisów państwa nadbrzeżnego dotyczących przepływu i nie zwraca uwagi na wezwania do zastosowania się do tych przepisów, państwo nadbrzeżne może zażądać aby okręt wojenny opuścił morze terytorialne.
Państwo nabrzeżne nie będzie sprawować juryzdykcji karnej na pokładzie obcych statków przepływających przez morza terytorialne, w celu aresztowania jakieś osoby lub przeprowadzenia jakiegokolwiek dochodzenia w związku z przestępstwem popełnionym na pokładzie statku podczas jego przepływu, z wyjątkiem następujących przypadków:
a. jeżeli skutki przestępstwa rozciągają się na obszar państwa nadbrzeżnego
b. jeżeli przestępstwo jest tego rodzaju, że zakłóca spokój kraju lub porządek na morzu terytorialnym
c. jeżeli kapitan statku lub konsul państwa, pod którego banderą statek płynie, zwróci się do władz miejscowych o udzielenie pomocy
d. jeżeli jest to konieczne dla zwalczania nielegalnego handlu narkotykami

państwo nadbrzeżne nie morze zatrzymać statku przepływającego prze morze terytorialne dla wykonania jurystykcji cywilnej wobec znajdującej się na nim osoby. Państwo nadbrzeżne nie morze również dokonać egzekucji lub zajęcia statku, chyba że chodzi o zobowiązania, jakie powstały w czasie danego przepływu.
MORSKA STREFA PRZYLEGŁA- nie stanowi terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz część morza pełnego przyległą do morza terytorialnego, w której posiada ono specjalne uprawnienia, ściśle określone i służące mu dla specjalnych celów
STREFA WYŁĄCZNEGO RYBOLÓWSTWA- jest obszarem, na którym państwo nadbrzeżne ma odnośnie do rybołówstwa takie same uprawnienia jak n morzu terytorialnym
SZELF KONTYNENTALNY- konwencja genewska stwierdza, ze państwo nadbrzeżne sprawuje nad szelfem kontynentalnym prawa suwerenne w celu poszukiwania i eksploatacji jago zasobów naturalnych. Zewnętrzna granica szelfu głębokość 200 m oraz możliwość eksploatacji zasobów naturalnych szelfu
STREFA EKONOMICZNA-jest to obszar rozciągający się poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawa dla celu poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi jak i mineralnymi, wód morskich, jak również dna morskiego i jego podziemia
MORZE PEŁNE- morze pełne jest wolne i dostępne dla wszystkich państw i ich obywateli. Nie podlega ono suwerenności żadnego państwa. Jedynym ograniczeniem jest nie przeszkadzanie w korzystaniu z tych samych praw. Wolność ta obejmuje:
-wolność żeglugi
-wolność przelotu
-wolność układania kabli podmorskich i rurociągów
-wolność budowania sztucznych wysp i innych instalacji
-wolność rybołówstwa
-wolność badań naukowych
prawo pościgu- jeżeli przebywający na wodach terytorialnych lub w innej strefie przybrzeżnej obcy statek albo znajdujące się na jego pokładzie osoby popełniły czyn niezgodny z prawem państwa nadbrzeżnego, państwo to może ścigać statek poza granicami swojego morza terytorialnego lub strefy przybrzeżnej, schwytać go na morzu pełnym, sprowadzić do portu i tam sprawcę czynu zakazanego ukarać. Pościg musi być gorący i nie przerwany oznacza to, że musi on być rozpoczęty w chwili, gdy obcy statek lub jedna z jego łodzi znajduje się na wodach wewnętrznych, morzu terytorialnym albo w strefie przybrzeżnej państwa zarządzającego pościg. Pościg musi być ciągły czyli nie przerwalny. Za przerwę w pościgu uważa się w szczególności wpłynięcie ściganego na własne morze terytorialne lub morze terytorialne państwa trzeciego. Jeżeli statek taki wpłynie następnie z powrotem na morze pełne, pościg nie morze być już kontynuowany. Prawo prowadzenia pościgu przysługuje jedynie okrętom wojennym i samolotom wojskowym oraz innym statkom lub samolotom pozostającym w służbie państwowej i do tego upoważnionym.
CIEŚNINY I KANAŁY MORSKIE
Cieśniny morskie są naturalnymi wąskimi połączeniami dwóch rozleglejszych obszarów morskich. Jeżeli szerokość cieśniny przekracza podwójną szerokość morza terytorialnego państwa nadbrzeżnego lub państw nadbrzeżnych, wówczas na części cieśniny znajdującej się poza granicami morza terytorialnego obowiązuje pełna wolność żeglugi
Prawo przejścia tranzytowego prze cieśniny- przejście tranzytowe oznacza wolność żeglugi i przelotu przez cieśninę musi być ono wykonywane w sposób ciągły i bez zwłoki, a jednostki korzystające z przejścia tranzytowego nie mogą prowadzić w cieśninie żadnej innej działalności poza wykonywaniem przepływu lub przelotu przez cieśninę

Kanały morskie- są sztucznymi połączeniami dwóch otwartych dla żeglugi obszarów morskich.
MIĘDZYNARODOWE PRAWO LOTNICZE I KOSMICZNE
Prawem lotniczym można nazwać zespół norm dotyczących przestrzeni powietrznej i jej wykorzystywania dla lotnictwa
a. Źródła międzynarodowego prawa lotniczego
-normy zwyczajowe
-wielostronne i dwustronne umowy międzynarodowe- konwencja chicagoska z 7 XII 1944 r.

statki powietrzne- wszelkie aparaty mogące utrzymać w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza.
Każdy statek powietrzny musi posiadać określoną przynależność państwową, którą nabywa przez wpisanie do rejestru statków powietrznych, prowadzonego przez władze państwowe, zgodnie z prawem wewnętrznym. Statek państwowy może mieć tylko jedną przynależność. Przynależność statku jest więzią publicznoprawna.
Państwo terytorialne nie może przeszkodzić w kontynuowaniu lotu przez statek powietrzny, w celu wykonania jurysdykcji karnej, z wyjątkiem przypadków gdy:
-przestępstwo wywarło skutek na terytorium tego państwa
-przestępstwo zostało popełnione prze obywatela tego państwa lub w stosunku do takiego obywatela albo przez osobę mającą stałe miejsce zamieszkania w tym państwie
-przestępstwo narusza bezpieczeństwo tego państwa
-przestępstwo stanowi naruszenie jakichkolwiek reguł lub przepisów dotyczących lotu lub manewru statkiem powietrznym, obowiązujących w tym państwie
-wykonywanie tej jursdykcji jest konieczne w celu zapewnienia poszanowania jakiegokolwiek zobowiązania tego państwa, wynikającego z wielostronnej umowy międzynarodowej
międzynarodowa żegluga powietrzna - wymaga korzystania z obcej przestrzeni powietrznej. Międzynarodowa żegluga lotnicza może się odbywać tylko na podstawie zezwoleń, czyli przywilejów przyznawanych przez państwo obcym samolotom na własnej przestrzeni powietrznej. Przywileje te są nazywane wolnościami lotniczymi.
Wolności techniczne:
-prawo przelotu bez lądowania-
-prawo lądowania technicznego nie handlowego.
Nie dają prawa handlu i przewozu osób
Wolności handlowe:
-prawo przywożenia pasażerów i ładunków z kraju przynależności statku przestrzennego
-prawo zabierania pasażerów i ładunków do kraju przynależności statku powietrznego
-prawo zabierania pasażerów i ładunku do krajów trzecich oraz prawo przywożenia pasażerów i ładunków z tych krajów

konwencja warszawska jest najważniejszą umowa międzynarodowa regulująca zagadnienia cywilnoprawne przewozu lotniczego
PRAWO KOSMICZNE
- granica przestrzeni powietrznej i poza powietrznej- przestrzeń poza powietrzna rozciąga się od wysokości 90-100 km od powierzchni ziemi.

RADA EUROPY
W 1949 r . jej celem jest osiągnięcie większej jedności między jej czołonkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny. Obecnie należy do niej 41 państw. Organami są Komitet Ministrów i Zgromadzenie Parlamentarne. Komitet ma kompetencje wykonawcze
TRAKTAT RZYMSKI
1957 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza EWG i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Państwami założycielskimi były Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy.
1992 r Traktat o UE zastąpił EWG nazwą Wspólnota Europejska
1977 Trybunał obrachunkowy
1978 europejski System Walutowy
1973 dołaczają WB, Dania i Irlandia
1981 Grecja
1986 Portugalia i Hiszpania
1990 Niemcy
1986 Jednolity Akt Europejski
TRAKTAT Z MAASTRICHT O UE
- wszedł w życie 1.11.1993 r.
- ustanowienie UE

1995 do UE przystępuje Austria, Szwecja i Finlandia
TRAKTAT Z AMSTERDAMU 2.10.1997 a wszedł w życie w 1.5.1999 r.
-wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego przez rozszerzenie procedury współdecydowania w relacji z Radą
-włączono tzw. Acquis Schengen w obszar działania WE. Włączył również umowę o polityce społecznej TWE, włączył koncepcję ściślejszej współpracy do TUE i TWE
TRAKTAT Z NICEI 26.02.2001 r. a wszedł w życie 1.2.2003. wzmocnił znaczenie głosów państw o dużej mieszkańców względem mniejszych członków
EFTA- EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE WOLNEGO HANDLU - 1960 Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, WB. Później Finlandia i Liechtenstein stowarzyszył się z EFTĄ, a Islandia przystąpiła do EFTA jako pełnoprawny członek

STRUKTURA UE
Trzy fulary UE „dach, nadbudowa”
-Rada Europejska jest kierowniczym organem UE. Składa się z szefów państw i rządów państw członkowskich oraz z Przewodniczącego Komisji
- współdziałanie organów wspólnotowych w II i III filarze- traktat Z Mastricht przewiduje dla Unii jednolite ramy instytucjonalne. Ma to służyć zapewnieniu spójności i ciągłości działań podejmowanych dla osiągnięcia jej celów, przy poszanowaniu i rozwijaniu dorobku wspólnotowego. Rada i komisja odpowiedzialne są za spójność wszystkich działań zagranicznych Unii w ramach polityki w dziedzinie stosunków zagranicznych, bezpieczeństwa, gospodarki i rozwoju. W ramach WPZB Rada Ministrów Wspólnot jest właściwa w zakresie ustalonym w wytycznych Rady Europejskiej- w sprawach uzgodnień między państwami członkowskimi, przyjmowania wspólnych działań i wspólnych stanowisk. Również w ramach współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych Rada jest najważniejszym forum konsultacyjnym i decyzyjnym
WZMOCNIONA WSPÓŁPRACA- koncepcja ściślejszej współpracy pozwala tym państwom członkowskim które chcą nawiązać szczególną, pogłębioną współpracę międzyrządową w ramach II i III filaru lub są zainteresowane szczególnie intensywną integracją w ramach TWE na wykorzystanie do tych celów, na podstawie upoważnienia udzielonego przez Radę, instytucji, procedur i mechanizmów, przewidzianych przez traktaty. Traktat z Nicei ujednolicił rozbieżności terminologiczne między słowami ściślejszy i wzmocnione przyjmując termin wzmocniona współpraca. Traktat z Nicei wiąże wzmocnioną współpracę z udziałem co najmniej 8 państw członkowskich. Jednocześnie powoduje on zniesienie prawa weta pojedyńczego państwa członkowskiego.
PODMIOTOWOŚĆ PRAWA W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
Podmiotowość prawa dwóch Wspólnot Europejskich jest wyraźnie proklamowana we wszystkich dwóch traktatach założycielskich TWE i TEURATOM. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa przejawia się w zawieraniu umów międzynarodowych z państwami i innymi organizacjami międzynarodowymi. W relacjach z państwami trzecimi podmiotowosć prawnomiędzynarodowa Wspólnot zależy od tego, czy państwa te uznają Wspólnoty. Reprezentowanie Wspólnot w stosunkach międzynarodowych należy w zasadzie do Komisji
PONANDNARODOWY CHARAKTER WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Charakteryzując Wspólnoty Europejskie jako organizacje ponadnarodowe zwraca się uwagę na ich swoiste cechy istotne, które wiążą się przeniesieniem niektórych praw suwerennych przez państwa członkowskie
Prawo wspólnotowe jako autonomiczny system prawny
Traktat ustanawiający EWG stworzył własny system prawa, który wraz z wejściem w życie stał się integralną częścią porządków prawnych państw członkowskich i musi być stosowanych przez ich sądy. Państwa Członkowskie ustanowiły na czas nieokreślony Wspólnotę, która ma własne organy, zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, zdolność do działań na płaszczyźnie prawno międzynarodowej, a w szczególności rzeczywiste prawa suwerenne.
PODSTAWOWE ZASADY W RELACJACH MIĘDZY WSPÓLNOTAMI A PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI
-obowiązek lojalności i wierności traktatowi-wierność traktatom zobowiązuje państwa członkowskie do solidarnego wypełniania zobowiązań traktatowych. Należy do nich jednolita i pełna realizacja prawa wspólnotowego, a w szczególności w procesie kształtowania krajowego systemu prawnego. Wykonywanie i wdrażanie norm prawa wspólnotowego przez organy krajowe musi być realizowane w taki sposób, aby nie zostało utrudnione lub uniemożliwione osiągnięcie celu danej normy. Zasada lojalnej współpracy zobowiązuje Wspólnoty do uwzględnienia w pewnym stopniu interesów państw członkowskich
-koordynowanie polityki gospodarczej-Ścisła koordynacja polityki gospodarczej opiera się na istnieniu jednolitego rynku wewnętrznego oraz ustaleniu wspólnych celów. Odbywa się ona z uwzględnieniem zasad otwartej gospodarki i wolnej konkurencji
-zakaz dyskryminacji- ze względu na przynależność państwową. Obowiązuje tylko w sferze TWE. Omawiany zakaz dyskryminacji obowiązuje z zastrzeżeniem szczególnych postanowień tego Traktatu.
-zasada subsydiarności- pomocniczości- ma za zadanie powstrzymać Wspólnotę od wydawania kolejnych regulacji prawnych. Jej praktyczne znaczenie polega na tym, że stwarza szczególny obowiązek uzasadnienia konieczności powstania tej nowej regulacji prawnej oraz jej objaśnienia. Do tej zasady został dodana zasada propocjalności, mówiąca o tym, że działania Wspólnoty nie mogą wykraczać poza zakres konieczny do osiągnięcia powiętych celów traktatowych
OBYWATELWSTWO

a. nabycie obywatelwstwa
-urodzenie
- nadanie
- zamąż pójście
- -adopcję
- opcję
- repatriację
zasada prawa krwi-jednostka przez urodzenie nabywa obywatelwstwo państwa, którego obywatelami są jej rodzice
prawa ziemi- o obywatelstwie jednostki decyduje miejsce urodzenia


ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

-organizacje rządowe tworzone są przez państwa i działają na podstawie umów międzynarodowych. Ich członkami są w zasadzie tylko państwa, a jedynie w wyjątkowych przypadkach obszary nie rządzące się samodzielnie, organizacje ruchów narodowowyzwoleńczych
-organizacje międzyrządowe można określić jako formę współpracy państw, ustalonną w wielostronnej umowie międzynarodowej, obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów
- organizacje pozarządowe- członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw

niektóre organizacje pozarządowe uzyskały tzw. status konsultacyjny. Mogą one m.in. uczestniczyć w posiedzeniach Rady w charakterze obserwatorów, przedstawiać pisemne oświadczenia

klasyfikacja organizacji międzyrządowych
- według ich członkostwa
a .powszechne
b. uniwersalne
c. regionalne
d. parykularne
- zakres ich kompetencji
a. o kompetencjach ogólnych
- stopień władzy w stosunku do państw trzecich
a. o charakterze koordynacyjnym
b. charakter ponadpaństwowy
funkcje organizacji międzynarodowych
-regulacyjna- polegająca na procesie ustanawiania norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym czy prawnym, które mają odpowiednio kształtować postępowania uczestników stosunków międzynarodowych
-kontrolne- które polegają na procesie ustalania stanu faktycznego oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stosunków międzynarodowych
-operacyjne- polegające na procesie bezpośredniego świadczenia przez organizację różnych usług zgodnie z jej własnymi decyzjami oraz za pomocą ludzi i zasobów materialnych znajdujących się w jej dyspozycji
organy i struktura organizacji międzynarodowych
-zgromadzenie ogólne- są tu reprezentowani wszyscy członkowie, wyposażony jest on w najogólniejsze kompetencje i zbiera się stosunkowo rzadko
-rada- posiada kompetencje wykonawcze
-sekretariat

-organy składające się z państw
- organy składające się z osób fizycznych

w zalezności od miejsca, jakie zajmują w strukturze organizacji:
-główne
-pomocnicze
w zależności od okresu na jaki jest powołany:
-stały
-czasowy
uchwały i ich charakter prawny
uchwały można podzielić:
-odnoszące się do postępowania państw poza organizacją międzynarodowa. Adresatami państwa członkowskie
-odnoszące się do zagadnień związanych z wewnętrzną struktura i funkcjonowaniem organizacji. Adresatami organy organizacji międzynarodowej
procedura podejmowania uchwał

UMOWY I ORGANIZACJE GOSPODARCZE
a. dwustronne umowy
-traktat handlowy- reguluje całokształt obrotu gospodarczego i miałchronić kontrahentów przed dyskryminacją i niekorzystnymi zmianami w polityce drugiego kontrahenta. Zawierany był na długi okres
- umowy kontygentowane- umowy o obrocie towarowym, na mocy których strony przyznają sobie wzajemne kontygenty towarów, na których import będzie udzielone zezwolenie
- umowy finansowe - płatnicze - regulują sprawę płatności międzynarodowych przy istnieniu ograniczeń dewizowych

klauzula największego uprzywilejowania- na mocy tej klauzuli kontrahenci gwarantują sobie wzajemne traktowanie takie jak traktowany jest jakikolwiek inny kraj trzeci najbardzie w danej dziedzinie uprzywilejowany
wyjątki od KNU:
- tzw. mały ruch graniczny między państwami sąsiednimi
- handel z własnymi posiadłościami i koloniami
-szczególne sytuacje prawne, polityczne czy uświęcone tradycją
- unia celna
-handel z krajami rozwijającymi się
ograniczenia ilościowe- kontygentowanie importu

umowy o obrocie towarowym ( umowy kontygentowane)- z dołączonymi do nich listami towarowymi. W umowach tych państwa zobowiązują się do wydawania zezwoleń na import towarów, w ilościach przewidzianych w listach towarowych, dołączonych do umowy

ORGANIZACJE GOSPODARCZE

-ONZ- ogólne zasady obrotu gospodarczego oraz sugeruje rozwiązania i środki majace ułatwić ten obrót
-UNDP- program rozwoju narodów zjednoczonych- udziela pomocy technicznej i prze inwestycyjnej w drodze organizowania i finansowania programów krajowych, regionalnych i globalnych
-UNCTAD- konferencja narodów zjednoczonych do spraw handlu i rozwoju

układy ogólne w sprawach celnych i handlu

GATT-układ ogólny w sprawie taryfy celnej i handlu -1947 Genewa. Podstawowe zadania stanowiła liberalizacja handlu międzynarodowego i przyczynienie się do jego rozwoju główne zadania:
-ocena sytuacji w handlu miedzynarodowym i poszukiwanie środków dla usunięcia przeszkód w jego rozwoju
-rokowania w sprawie redukcji ceł, prowadzone na specjalnych konferencjach
-rozstrzyganie sporów dotyczących wykonywania zobowiązań
-udzielanie członkom zezwoleń na uchylanie niektórych zobowiazań
redukcję taryf celnych w systemie GATT przeprowadzono w ten sposób, że każdy członek musiał dokonać pewnych obniżek w swej taryfie celnej. Zasadniczym instrumentem służącym do zapewnienia niedyskryminacji była klauzula największego uprzywilejowania. Klauzula dodatkowa zawierała że każda strona udzieli w stosunkach handlowych z pozostałymi stronami nie mniejszych ulg, niż te które zostały przewidziane we właściwej liscie koncesyjnej, stanowiacej załącznik do układu


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo międzynarodowe, Wyjaśnienie terminów. Obszerne opracowanie., Społeczność międzynarodowa - to o
Apel do społeczności Ziemi, W ஜ DZIEJE ZIEMI I ŚWIATA, ●txt RZECZY DZIWNE
Nowoczesne biuro, Nowoczesne biuro to urzeczywistnienie koncepcji rozwiązań dotyczących przestrzeni
Azja to największy kontynent na ziemi o powierzchni przekraczającejD mln km2
Społeczna rola nauczyciela jako wychowawcy klasy, ♣ Szkoła, Studia - Ściągi, lektury, prace, Psychol
Dysk z Fajstos to fałszerstwo, W ஜ DZIEJE ZIEMI I ŚWIATA, ●txt RZECZY DZIWNE
administracja i prawo publiczne, Załatwianie sporów międzynarodowych przed organami organizacji międ
Antropocen to nowa epoka na Ziemi
Stosunki międzyludzkie to wzajemna współpraca i kontakty zachodzące pomiędzy
37. SÓL ZIEMI WITTLINA JAKO POWIEŚĆ EKSPRESJONISTYCZNA, 37. SÓL ZIEMI WITTLINA JAKO POWIEŚĆ EKSPRESJ
467 Rachunkowosc kreatywna kiedy jest traktowana jako prze (2)
Rymkiewicz Michnik popełnił tym samobójstwo Proszę byście go traktowali jako trupa
Homoseksualiści są traktowani jako grupa pod specjalną opieką, Ruch Narodowy
Sól ziemi Wittlina jako powieść ekspresjonistyczna, 54)SÓL ZIEMI WITTLINA JAKO POWIEŚĆ EKSPRESJONIST
wnioski, schematy 4, Wytrzymałość otrzymaną w powyższy sposób należy traktować jako wartość umowną d

więcej podobnych podstron