Przewodnik do ćwiczeń z przedmiotu „PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE” ; drugi rok studiów dziennych w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, rok akademicki 2009/2010, semestry zimowy i letni (6 grup po 60 godz.).

Prowadzący ćwiczenia i autor przewodnika : mgr Jacek Kosiarski (ISM UW).

CZĘŚĆ PIERWSZA : wybrana bibliografia (uwzględnione w niej publikacje podano w kolejności alfabetycznej)

A. Podręczniki :

1. Antonowicz L., Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie ósme zaktualizowane lub następne), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis

2. Barcik J., Srogosz T., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2007, Wydawnictwo C. H. Beck (seria : Akademia Prawa)

3. Białocerkiewicz J., Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Toruń 2007, Wydawnictwo „Dom Organizatora”

4. Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004 (wydanie ósme zmienione lub następne), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis

5. Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2004 (wydanie drugie zmienione i uaktualnione), Wydawnictwo C.H. Beck (seria : Studia Prawnicze)

6. Frankowska M., Prawo traktatów, Warszawa 1997 (lub wydanie z 2007 r.), Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej

7. Góralczyk W., Sawicki S., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2003 (wydanie dziewiąte lub następne; poprzednio ukazywało się jako : W. Góralczyk, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie), Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis

8. Klafkowski A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1981 (wydanie szóste), Państwowe Wydawnictwo Naukowe

9. Łazowski A., Zawidzka A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003 (wydanie drugie poprawione i uzupełnione), Wydawnictwo C.H. Beck, seria : Skrypty Becka (lub wydanie z 2008 r. w serii : Podręczniki Prawnicze)

10. Shaw M. N., Prawo międzynarodowe, Warszawa 2000 (lub wydanie z 2006 r.), Wydawnictwo Książka i Wiedza

11. Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Podręcznik dla studentów prawniczych studiów zaocznych, Białystok 1997, Wydawnictwo Temida 2

B. Niektóre inne podręczniki i (dotyczące wybranych, szczegółowych zagadnień) publikacje :

1. Antonowicz L., Państwa i terytoria. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 1988

2. Bała P., Wielomski A., Carl Schmitt a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Studium przypadku ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego - rola Prezydenta RP, bez miejsca wydania, 2008

3. Bała P., Wielomski A., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów ponowożytnych, Chicago-Warszawa 2008

4. Banaszak B., Bisztyga A., Complak K., Jabłoński M., Wieruszewski R., Wójtowicz K., System ochrony praw człowieka, Kraków 2003

5. Barcz J. (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006 (wydanie trzecie)

6. Bartula P., Kara śmierci, powracający dylemat, Kraków 2007

7. Basak A., Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim, Wrocław 1993

8. Batowski H., Walka dyplomacji hitlerowskiej przeciw Polsce 1939-1945, Kraków-Wrocław 1984

9. Berezowski C., Powstanie Państwa Polskiego w świetle prawa narodów, Warszawa 2008 (reprint wydania z 1934 r.)

10. Bieleń S. (red. nauk.), Polska w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007

11. Bierzanek R., Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego, Lublin 1991

12. Bierzanek R., Wojna a prawo międzynarodowe, Warszawa 1982

13. Bierzanek R., Załatwianie sporów międzynarodowych 1945-1973, Warszawa 1974

14. Bugajski D. R., Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2009

15. Chodorowski J., Przynęty i pułapki w europejskich traktatach integracyjnych. Traktat o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Traktat o Unii Europejskiej. Traktat Amsterdamski Wnoszący Poprawki do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Teksty i komentarze, Rzeszów 2001

16. Civikov G., Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009

17. Czapliński W., Podstawowe zagadnienia prawa międzynarodowego. Zarys wykładu, Warszawa 2009

18. Czapliński W., Skutki prawne nielegalnego użycia siły w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1993

19. Czapliński W., Zmiany terytorialne w Europie Środkowej i Wschodniej i ich skutki międzynarodowoprawne (1990-1992), Warszawa 1998

20. Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945. Wydanie nowe, Warszawa 2003

21. Dynia E. (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku. Materiały pokonferencyjne, Rzeszów 2003

22. Dynia E., Przestępstwa prawa międzynarodowego. Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa jednostki, Warszawa 1999

23. Dynia E., Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 1997

24. Ehrlich L., Paweł Włodkowic i Stanisław ze Skarbimierza, Warszawa 1954

25. Ehrlich L., Prawo międzynarodowe, Warszawa 1958

26. Flemming M., Jeńcy wojenni. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2000

27. Gawłowicz I., Wierzchowiecka I. (red.), Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, Warszawa 2005

28. Gelberg L., Zarys prawa międzynarodowego publicznego, Warszawa 1979

29. Gilas J., Prawo międzynarodowe, Toruń 1999 (wydanie drugie zmienione i poprawione)

30. Góralczyk W., Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993

31. Góralski W. M. (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I : Studia, Warszawa 2004

32. Górbiel A., Konieczność wojskowa a prawo międzynarodowe, Kraków 1970

33. Górbiel A., Międzynarodowe prawo kosmiczne, Warszawa 1985

34. Górski G., Wokół genezy PRL, Lublin 2004

35. Haliżak E., Kuźniar R. (red.), Prawo, instytucje i polityka w procesie globalizacji. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Symonidesowi, Warszawa 2003

36. Haliżak E., Kuźniar R. (red. nauk.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006 (wydanie IV zmienione)

37. Heydecker J. J., Leeb J., Proces w Norymberdze, Warszawa 2009

38. Irving D., Norymberga. Ostatnia bitwa, Warszawa 1999

39. Iwanejko M., Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Kraków 1974

40. Iwanejko M., Spory międzynarodowe. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 1976

41. Jagielski J., Obywatelstwo polskie. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1998

42. Jakubowski W., M. Solarczyk, Ustrój Kościoła Rzymskokatolickiego. Wybrane zagadnienia instytucjonalne, Warszawa 2002

43. Janicki L., Koszel B., Wilczyński W. (red.), Zjednoczenie Niemiec. Studia politologiczno-ekonomiczno-prawne, Poznań 1996

44. Jasudowicz T. (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie - osiągnięcia i wyzwania, Toruń 2007

45. Jasudowicz T., Wpływ zmiany okoliczności na obowiązywanie umów międzynarodowych, Toruń 1977

46. Kamiński T., Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003

47. Kisielewski T.A., Katyń. Zbrodnia i kłamstwo, Poznań 2008

48. Klafkowski A., Umowa poczdamska z dnia 2 VIII 1945 r., Warszawa 1985

49. Knorowski A., Paragrafy niezgody. Agresja sowiecka na Polskę w 1939 r. w świetle ówczesnych norm międzynarodowego prawa wojennego, Warszawa 2002

50. Kolasa J., Kozłowski A. (red.). Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, Wrocław 2003

51. Kolasa J., Kozłowski A. (red.), Rozwój prawa międzynarodowego - jedność czy fragmentacja ?, Wrocław 2007

52. Komorowski K. (red. nauk.), Katyń. Zbrodnia nieukarana, Warszawa 2009

53. Kozłowski A., Interpretacja traktatu międzynarodowego w świetle jego kontekstu, Warszawa 2002

54. Królikowski M., Wiliński P., Izydorczyk J., Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008

55. Kucharczyk G., Pierwszy holocaust XX wieku, Warszawa 2004

56. Kuźniar R., Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000 (wydanie pierwsze lub następne)

57. Kwiecień R., Miejsce umów międzynarodowych w porządku prawnym państwa polskiego, Warszawa 2000

58. Kwiecień R., Suwerenność państwa. Rekonstrukcja i znaczenie idei w prawie międzynarodowym, Kraków 2004

59. Laughland J., Zatrute źródła Unii Europejskiej, Komorów [2002]

60. Leśko T., Międzynarodowe ograniczenia w prowadzeniu konfliktów zbrojnych, Warszawa 1990

61. Łopuski J. (red.), Prawo morskie, tom I, Bydgoszcz 1996

62. Łossowski P., Dyplomacja polska 1918-1939, Warszawa 2001

63. Łoś-Nowak T. (red.), Narody Zjednoczone między oczekiwaniem a spełnieniem, Wrocław 1995

64. Łukaszuk L., Międzynarodowe prawo morza, Warszawa 1997

65. Łukaszuk L., Współczesne spory i konflikty międzynarodowe dotyczące obszarów morskich. Wybrane zagadnienia prawne i polityczne, Gdynia 2004

66. Makowski A., Ilnicki M., Wojna na morzu we współczesnym prawie międzynarodowym, Warszawa-Toruń 1996

67. Makowski J., Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 1948

68. Menkes J. (red. nauk.), Prawo międzynarodowe - problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006

69. Menkes J. (red. nauk.), Prawo międzynarodowe. Księga Pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz, Warszawa 2007

70. Menkes J., Wasilkowski A., Organizacje międzynarodowe. Wprowadzenie do systemu, Warszawa 2004

71. Michałowska G., Problemy ochrony praw człowieka w Afryce, Warszawa 2008

72. Milczarek D., Nowak A. Z. (red.), Integracja europejska. Wybrane problemy, Warszawa 2003

73. Multan W., Porozumienia rozbrojeniowe po II wojnie światowej, Warszawa 1985

74. Musiał Z., Wolniewicz B., Ksenofobia i wspólnota, Kraków 2003

75. Muszyński M., Obywatelstwo niemieckie. Wprowadzenie w problematykę, Bielsko-Biała 2002

76. Muszyński M., Przejęcie majątków niemieckich przez Polskę po II wojnie światowej. Studium prawnomiędzynarodowe i porównawcze, Bielsko-Biała 2003

77. Nahlik S. E., Kodeks prawa traktatów, Warszawa 1976

78. Nowakowska-Małusecka J., Odpowiedzialność karna jednostek za zbrodnie popełnione w byłej Jugosławii i w Rwandzie, Katowice 2000

79. Pałys P., Czechosłowackie roszczenia graniczne wobec Polski 1945-1947. Racibórz-Głubczyce-Kłodzko, Opole 2007

80. Pawlak S., Ochrona mniejszości narodowych w Europie, Warszawa 2001

81. Płachta M., Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i porównawcze, Warszawa 2000

82. Płachta M., Międzynarodowy Trybunał Karny, tomy I-II, Kraków 2004

83. Rudkowski D., Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa 2006

84. Sawicki S., Prawo konsularne. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003 (wydanie drugie)

85. Sandorski J., Bohdan Winiarski. Prawo, polityka, sprawiedliwość, Poznań 2004

86. Sandorski J., Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978

87. Sandorski J., Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane, Poznań 2006

88. Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tomy I-II, Warszawa 2006

89. Sobczyński M., Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006

90. Sozański J., Współczesne prawo traktatów, Warszawa-Poznań 2003

91. Sozański J., Wspólnotowe a powszechne prawo traktatów - wzajemne relacje a jedność czy odrębność unormowań i systemów, Toruń 2004

92. Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione lub następne)

93. Szafarz R., Obowiązkowa jurysdykcja Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991

94. Symonides J., Debates and Controversies Concerning International Legal Aspects of the Struggle against Terrorism, Warszawa 2008

95. Symonides J., Nowe prawo morza, Warszawa 1986

96. Symonides J. (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006

97. Symonides J., Terytorium państwowe w świetle zasady efektywności, Toruń 1971

98. Ślipko T., Kara śmierci z teologicznego i filozoficznego punktu widzenia, Kraków 2000

99. Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa 2003

100. Wesołowska E. A., Paweł Włodkowic - współczesne znaczenie poglądów i dokonań, Toruń 1997

101. Winiarski B., „Obrona konieczna” w prawie narodów, Lwów 1936

102. Wójtowicz K. (red.), Otwarcie Konstytucji RP na prawo międzynarodowe i procesy integracyjne, Warszawa 2006

103. Wyrozumska A., Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie, Łódź 1995

104. Wyrozumska A., Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006

105. Zajadło J., Dylematy humanitarnej interwencji, Gdańsk 2005

106. Zdanowicz M., Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym, Warszawa 2001

C. Źródła, dokumenty, materiały :

1. Barcz J., Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony, Warszawa 2008

2. Barcz J., Michoński A. (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej. Wybór dokumentów. Traktat akcesyjny. Traktaty stanowiące podstawę Unii. Prawo polskie - dokumenty, Warszawa 2006 (wydanie trzecie uzupełnione)

3. Bieleń S. (oprac.), Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów, Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Fundacja Studiów Międzynarodowych

4. Bieńczyk-Missala A. (wybór i oprac.), Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór dokumentów, Warszawa 2008

5. Brownlie I. (red.), Basic Documents in International Law, Oxford 2002

6. Durys P., Jasiński F. (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł, Warszawa 2000

7. Durys P., Jasiński F. (red.), Wybór aktów prawnych do nauki międzynarodowego prawa lotniczego i kosmicznego, Warszawa 1999

8. Filipek P., Kuźniak B., Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tablice, Warszawa 2000

9. Flemming M., Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów, uzupełn. i red. M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003, Akademia Obrony Narodowej

10. Flemming M. (oprac.), Umowy międzynarodowe o ochronie ofiar wojny, Warszawa 1987

11. Flemming M., Wojciechowska J., Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999

12. Gelberg L. (oprac.), Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, tomy 1-3, Warszawa 1954-1960

13. Góralski W. M. (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom II : Dokumenty, Warszawa 2004

14. Heintschel von Heinegg W., Casebook Völkerrecht, München 2005

15. Izydorczyk J., Wiliński P., Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court. Powstanie. Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne, Kraków 2004

16. Jarosz-Żukowska S. (red.), Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Teksty źródłowe, Wrocław 2002

17. Jasudowicz T., Szuniewicz M., Balcerzak M, Wojna i pokój. Prawa człowieka w konfliktach zbrojnych. Zbiór materiałów, Toruń 2008

18. Kocot K., Wolfke K. (oprac.), Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego, Wrocław-Warszawa 1978 (wydanie IV uzupełnione)

19. Konstytucja dla Europy. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, Bielsko-Biała 2005

20. Krukowski J., Konkordaty współczesne. Doktryna, teksty (1964-1994), Warszawa 1995

21. Kukułka J., Traktaty sąsiedzkie Polski Odrodzonej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1998

22. Lankosz K., Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Wybór dokumentów, Bielsko-Biała 2007

23. Lasocik Z. (red.), Handel ludźmi. Zapobieganie i ściganie, Warszawa 2006

24. Liedel K., Zwalczanie terroryzmu lotniczego. Aspekty prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003

25. Łaski P., Gawłowicz I., Cała E., Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego publicznego, cz. I i II, Szczecin 2001

26. Łazowski A. (wybór i wprowadz.), Prawo międzynarodowe publiczne. Zbiór przepisów, Kraków 2003, Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE

27. Menkes J. (red. nauk.), Wybór kazusów z prawa międzynarodowego. Zagadnienia ogólne. Zeszyt 1, Warszawa 2008

28. Nowicki M. A. (oprac.), Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2007, Warszawa 2008

29. Pawłowski J. (red. i oprac.), Prawo w stosunkach międzynarodowych, tomy 1-2, Warszawa 2002

30. Płachta M., Międzynarodowy Trybunał Karny, tom II, Kraków 2004

31. Przyborowska-Klimczak A., Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Lublin 2001 (wydanie piąte zmienione lub następne), Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze

32. Przyborowska-Klimczak A. (wybór i oprac.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Lublin 2006, Oficyna Wydawnicza VERBA

33. Przyborowska-Klimczak A., Staszewski W. (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne. Wybór dokumentów, Lublin 2001

34. Sierpowski S., Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tomy I-III, Poznań 1989-1992

35. Staszków J., Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Kraków 2001

36. Sykulska M., Prawo międzynarodowe publiczne, Sopot 1998

37. Wierzbicki B. (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do studiów, Białystok 2000 (wydanie trzecie uzupełnione i poprawione)

38. Winiarski B. (oprac.), Wybór źródeł do nauki prawa międzynarodowego, Warszawa 1938

39. Wybór konwencji Rady Europy. Wersja polska, przygotow. K. Drzewicki, Warszawa 1999

40. Zielińska E. (red.), Międzynarodowy Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia, Warszawa 2004

CZĘŚĆ DRUGA : szczegółowy program ćwiczeń

I. ZAGADNIENIA OGÓLNE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

A) Pojęcia podstawowe. Tzw. społeczność międzynarodowa a prawo międzynarodowe publiczne. Charakterystyczne cechy społeczności i prawa międzynarodowego - m.in. brak ustawodawcy, zorganizowanego aparatu przymusu i obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego; zagadnienie hierarchii norm w prawie międzynarodowym.

Pojęcie, nazwa, systematyka i podstawa obowiązywania prawa międzynarodowego (doktryny naturalistyczna i pozytywistyczna); prawo międzynarodowe publiczne a prawo międzynarodowe prywatne.

Podstawowe zasady prawa międzynarodowego.

Problem skuteczności i sankcji przepisów prawa międzynarodowego. Rodzaje sankcji w prawie międzynarodowym ; sankcje wyróżniane w Karcie Narodów Zjednoczonych (art. 5, 6, 19, 41, 42).

B) Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne państw. Teorie monizmu (monizm z prymatem prawa wewnętrznego i monizm z prymatem prawa międzynarodowego) oraz dualizmu. Stosowanie prawa międzynarodowego wewnątrz państwa. Miejsce prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym. Analiza wybranych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004 (wydanie ósme zmienione), rozdz. I (s. 13-30).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2003 (wydanie dziewiąte), rozdz. I (s. 15-37).

3. M. Frankowska, Prawo traktatów, Warszawa 1997, rozdz. IV - p.1.2 („Przestrzeganie umów międzynarodowych a prawo wewnętrzne”; s. 103-110).

4. J. Kosiarski, Polska wobec prawa międzynarodowego (w :) S. Bieleń (red. nauk.), Polska w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2007, rozdz. IX (s. 151-183) .

5. Artykuły 4, 8, 9, 87-91, 116, 117, 121, 122, 125, 126, 133, 146, 188-193 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (w :) „Rzeczpospolita” z 3 kwietnia 1997 r.

6. Artykuły 26, 27, 46 i 53 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 r.

(w :) M. Frankowska …,op.cit. (aneks I) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów, Warszawa 2004 (wydanie trzecie zmienione i uzupełnione) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Lublin 2006 lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo międzynarodowe publiczne. Zbiór przepisów, Kraków 2003.

7. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s.30-47) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 9-30) lub A.Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 25-56).

8. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 24 października 1970 r. oraz Akt Końcowy KBWE z 1 sierpnia 1975 r. (Deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między

państwami uczestniczącymi) (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 57-63 i 401-405).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

9. J. Ciechański, Prawo międzynarodowe - normy i regulacja (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika (rozdział XIII), Warszawa 2006 (wydanie IV zmienione ; s. 327-352).

10. do wyboru : Konstytucja najwyższym prawem (teksty : a/ wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2005 r. wydanego w wyniku rozpatrzenia trzech wniosków poselskich o stwierdzenie niezgodności traktatu akcesyjnego z Konstytucją RP oraz b/ ustnego uzasadnienia wyroku) (w :) „Nasz Dziennik” z 28-29 maja 2005 r. (s. 21-25)

lub Wyrok [Trybunału Konstytucyjnego] z 11 maja 2005 r. K 18/04. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej (Traktat akcesyjny) (w :) www.trybunal.gov.pl

lub Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [ z dnia 11 maja 2005 r.] w sprawie zgodności z Konstytucją Traktatu akcesyjnego (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej. Wybór dokumentów. Traktat akcesyjny. Traktaty stanowiące podstawę Unii. Prawo polskie - dokumenty, Warszawa 2006 (wydanie trzecie uzupełnione ; s. 993 - 1088).

11. K. Wójtowicz, Konstytucja RP z 1997 r. a członkostwo Polski w Unii Europejskiej (w :)

J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006 (wydanie trzecie) (s. I-517 - I-539).

12. łącznie : K. Pawłowicz, Czy polska konstytucja jest jeszcze ważna ?, „Rzeczpospolita” z 25 marca 2008 r. ; K. Pawłowicz, Czy polska władza sprzeniewierza się woli narodu ?, „Rzeczpospolita” z 23 kwietnia 2008 r.

13. R. Bierzanek, Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego, Lublin 1991, (fragment pt. „Granice mocy obowiązującej prawa międzynarodowego”, s. 141 - 145).

II. ZARYS HISTORII PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Zasadnicze etapy historii prawa międzynarodowego i historii nauki prawa międzynarodowego.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. II (s. 31-74).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. II (s. 38-59).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

3. J. Gilas, Prawo międzynarodowe, Toruń 1999 (wyd. drugie zmienione i popraw.), rozdz. II („Historia prawa międzynarodowego”; rozdz. III, p. 5 („Doktryna prawa międzynarodowego”), p. 6 („Polska doktryna prawa międzynarodowego”) (s. 41-47, 63-75).

4. do wyboru : S. Wielgus, Paweł Włodkowic (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIV, Radom 2004 (s. 82-86) lub G. Kucharczyk, Mała historia polskiej myśli politycznej, Dębogóra 2007, rozdz. II („Polska nauka o prawie narodów i prawie wojny”; s. 15-20).

5. Cz. Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, tom II : Mechanizmy realizowania okupacji, Poznań 1984, rozdz. I („Koncepcje prawne w Rzeszy hitlerowskiej a jej okupacje”, s. 11-33).

6. Orędzie Prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Monroe`ego w sprawie polityki nieinterwencji. Waszyngton, 2 grudnia 1823 r. ; Pakt pomiędzy Niemcami, Włochami i Japonią (tzw. Pakt Trzech). Berlin, 27 września 1940 r. (w :) W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945. Wydanie nowe, Warszawa 2003 (s. 149-150 i 652).

7. łącznie : Breżniewa doktryna (w :) M. Bankowicz (red.), Słownik polityki, Warszawa 1999 (s. 36-37) ;

J. Bartyzel, Demokracji „kult” (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom V, Radom 2001 (s. 9-12).

8. U. Herbert, Werner Best. Studium biograficzne. O radykalizmie, światopoglądzie i rozsądku 1903-1989, Warszawa 2007, część druga, rozdz. II, pkt. 2 („Volkistowski porządek wielkich przestrzeni w Europie”, s. 327-355).

9. J. Sandorski, Bohdan Winiarski. Prawo, polityka, sprawiedliwość, Poznań 2004, rozdz. pt. „Internacjonalista i wizjoner”, „Polityk”, „Finis coronat opus - sędzia międzynarodowy” (s. 23-43, 54-75, 105-132).

III. ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Pojęcie źródeł prawa międzynarodowego - w sensie materialnym, formalnym i poznawczym. Podstawy wyrokowania sądów międzynarodowych - na przykładzie artykułu 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze.

Podstawowe i bezsporne źródła prawa międzynarodowego : umowa międzynarodowa i zwyczaj międzynarodowy. Elementy obiektywny i subiektywny zwyczaju. Inne kategorie źródeł : „ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane”, orzecznictwo sądów, doktryna prawa, uchwały organów organizacji międzynarodowych, akty jednostronne państw. Tzw. soft law. Zagadnienie kodyfikacji prawa międzynarodowego.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. rozdz. III - § 1, § 2-p.1, § 7, § 8, § 9, § 10 ; rozdz. VIII - § 3 (s. 75-79, 106-116, 294-298).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 1 oraz początek § 2 - do „Definicji w Konwencji Wiedeńskiej” włącznie ; § 3, § 4, § 5 ; rozdz. V - § 4 (s. 60-68, 96-114, 161-164).

3. Artykuły 38 i 59 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r.

(w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. lub A. Przyborowska-Klimczak, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit.

4. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II - p. 1 i 2 (s. 33-41).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

5. R. Bierzanek, Studia nad społecznością międzynarodową. Źródła prawa międzynarodowego…, op.cit., rozdz. I - p. 2 i 3 ; rozdz. II (s. 14-84).

IV. ZAGADNIENIE PODMIOTOWOŚCI W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM

A) Pojęcie podmiotowości w prawie międzynarodowym. Zdolność prawnomiędzynarodowa i zdolność do czynności prawnomiędzynarodowych. Zakres treściowy podmiotowości prawnomiędzynarodowej.

B) Państwo w prawie międzynarodowym. Elementy państwa : władza najwyższa, terytorium, ludność. Suwerenność, prawa zasadnicze i immunitet państwa. Powstawanie, tożsamość i upadek państw. Rodzaje państw z punktu widzenia ich struktury oraz ze względu na ograniczenie ich zdolności do czynności prawnomiędzynarodowych.

C) Zagadnienie innych niż państwa podmiotów prawa międzynarodowego. Organizacje międzyrządowe ; Organizacja Narodów Zjednoczonych. Stolica Apostolska, Zakon Maltański, tzw. terytoria autonomiczne, tzw. wspólnoty powstańcze.

Kwestia podmiotowości osób fizycznych i prawnych jako przedmiot sporu w nauce prawa międzynarodowego.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. VIII - § 1, § 2, § 3, § 4 ; rozdz. X - § 10 p. 3 („Neutralność wojenna w świetle Karty NZ“);

(s. 117 - 139, 285-300, 439-440).

2. L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2003 (wydanie ósme zaktualizowane), rozdz. I - § 1, § 4 ; rozdz. II - § 2, § 3 ; rozdz. III - § 1, § 2, § 4, § 5 ; rozdz. IV (s. 13-16, 21-23, 40-47, 59-68, 72-78, 81-94).

3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 ; rozdz. XII - § 1 - p. A, B, C (s. 114-147, 288-290).

4. A. Wasilkowski, Suwerenność w prawie międzynarodowym i w prawie europejskim

(w :) J. Kolasa, A. Kozłowski (red.), Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, Wrocław 2003 (s. 11-24).

5. łącznie : 11.2.1929 r., Rzym. Układy laterańskie. Traktat między Stolicą Apostolską a Włochami (w :) S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tom drugi : 1927-1934, Poznań 1992 (s. 121-130) ; 26.12.1933 r., Montevideo. Konwencja o prawach i obowiązkach państw zawarta na 17 Konferencji Panamerykańskiej (w :) tamże (s. 482-486).

6. J. Symonides, Podmiotowość prawnomiędzynarodowa Unii Europejskiej w świetle traktatu konstytucyjnego (w :) E. Haliżak (red. nauk.), Polityka zagraniczna i wewnętrzna państwa w procesie integracji europejskiej, Bydgoszcz-Warszawa 2004 (s. 35-52).

7. K. Karski, Problem statusu korporacji ponadnarodowych w prawie międzynarodowym (globalizacja a podmiotowość prawa międzynarodowego) (w :) E. Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku. Materiały pokonferencyjne, Rzeszów 2003 (s. 114-134).

8. L. Antonowicz, Status prawnomiędzynarodowy Republiki Chińskiej na Tajwanie (w :) E. Haliżak (red.), Tajwan w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1997 (s. 33-42).

9. J. Skrzydło, Rzeczpospolita Polska przed Sądem Apelacyjnym w Chicago. (Roszczenia obywateli amerykańskich przeciwko Polsce), „Państwo i Prawo”, nr 2/2001 (s. 37-43).

10. J. Zajadło, Prawo międzynarodowe wobec problemu „państwa upadłego”, „Państwo i Prawo”, nr 2/2005 (s. 3-20).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

11. łącznie : A. Wielomski, Państwo (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIV, Radom 2004 (s. 50-54) ; A. Wielomski, Suwerenność (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XVII, Radom 2006 (s. 31-32).

12. D. Rudkowski, Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa 2006, rozdz. I („Państwo w stosunkach międzynarodowych”, s. 11-31).

13. J. Ruszkowski, Ekskluzywny status międzynarodowy pozaunijnych regionów w granicach Unii Europejskiej na przykładzie Wyspy Man i Wyspy Jersey (w :) M. Giedrojć, M. Mieczkowska, D. Rdzanek, J. Mieczkowski (red.), Niemcy w integrującej się Europie XX w. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wiesławowi Stanisławowi Burgerowi, Toruń 2005 (s. 300-307).

14. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2004 (wydanie drugie zmienione i uaktualnione), rozdz. 3 - § 2 - p. I, II, III, IV, V

( „Kompetencje państwa i ich ochrona” ; s. 229-256).

15. R. Kwiecień, Suwerenność państwa. Rekonstrukcja i znaczenie idei w prawie międzynarodowym, Kraków 2004, rozdz. II (s. 119-162).

16. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Podręcznik dla studentów prawniczych studiów zaocznych, Białystok 1997, rozdz. 3 - p.1 („Pojęcie podmiotu prawa międzynarodowego” ; s. 51-58).

17. W. Jakubowski, M. Solarczyk, Ustrój Kościoła Rzymskokatolickiego. Wybrane zagadnienia instytucjonalne, Warszawa 2002, rozdz. II ; IV; V (s. 54-61, 116-138).

18. A. Przyborowska-Klimczak, Ewolucja prawnomiędzynarodowej sytuacji europejskich państw miniaturowych (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe - problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006 (s. 439-455).

V. UZNANIE MIĘDZYNARODOWE

Pojęcie, formy, rodzaje oraz przedmiot uznania międzynarodowego. Konsekwencje uznania państwa (teorie konstytutywna i deklaratywna). Uznanie rządu i kryteria uznania rządu na przykładzie doktryn Tobara i Estrady. Uznanie za powstańców i za stronę wojującą.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 6 (s. 140-148).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. IV - § 5 - fragment : „Powstańcy i strona wojująca” ; § 6 (s. 142-143, 148-152).

3. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 3 - § 3 - p. II („Uznanie w prawie międzynarodowym” ; s. 290-306).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

4. E. Dynia , Uznanie rządu w prawie międzynarodowym, Lublin 1997 (s. 11-114).

5. Sz. Kardaś, Problem uznania państwa w prawie międzynarodowym na przykładzie Republiki Górskiego Karabachu, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 1-2(tom 35)/2007 (s. 194-209).

6. S. Dąbrowa, Uznanie za powstańców, Uznanie za stronę wojującą (w :) Encyklopedia prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych, Warszawa 1976 (s. 422-423).

VI. PRAWO TRAKTATÓW - część 1

Definicja, nazwy, klasyfikacja, forma i procedura zawierania umów międzynarodowych.

Przygotowywanie projektu, parafowanie, podpisanie, ratyfikacja lub zatwierdzenie, wejście w życie umowy międzynarodowej. Rejestracja umów międzynarodowych w Sekretariacie ONZ.

Typowe klauzule występujące w umowach międzynarodowych.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. III - § 2, § 3 (s. 77-91).

2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 124-142) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 43-65) lub M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit (aneks I ; s. 195-240) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 69-100).

3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. II - p. 2, p. 3, p. 4 ; rozdz. III - p. 1, p. 2 (2.1. do 2.8. włącznie oraz 2.10 i 2.11) ; (s. 35-92, 96-100).

4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 - p. 2.1, 2.2 (s. 66-78).

5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Zawieranie umów międzynarodowych” ; s. 197-204).

6. Instrukcja o formie umów międzynarodowych (załącznik do zarządzenia nr 20 Prezesa Rady Ministrów z 14 lutego 1969 r.) (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały do studiów, Białystok 2000 (wydanie trzecie), rozdz. III - p. 1 (s. 76-87).

7. Ustawa o umowach międzynarodowych z 14 kwietnia 2000 r. i Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 sierpnia 2000 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o umowach międzynarodowych (w :) A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 103-109, 110-119) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 500-521).

VII. PRAWO TRAKTATÓW - część 2

Zakres mocy obowiązującej umów międzynarodowych.

Zastrzeżenia i ich rodzaje (skutki). Zasada nieretroakcji traktatów. Traktaty a państwa trzecie. Pojęcie ius cogens.

Nieważność traktatów (przyczyny związane z naruszeniem prawa wewnętrznego stron dotyczącego zawierania traktatów, tzw. wady oświadczenia woli, zastosowanie przymusu, niezgodność z normami ius cogens).

Wygaśnięcie traktatów (przyczyny przewidziane lub nie przewidziane w samej umowie - w tym zwłaszcza omówienie klauzuli rebus sic stantibus). Wypowiedzenie i zawieszenie stosowania umowy międzynarodowej. Przestrzeganie i wykładnia traktatów (szkoły, rodzaje i zasady interpretacji).

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit, rozdz. III - § 4, § 5, § 6 (s. 91-106).

2. Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. (w :) jak poprzednio.

3. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. III - p. 2.9. ; rozdz. IV - p. 1.1., p. 1.3, p. 2, p. 3, p. 4, p. 5 ; rozdz. V ; rozdz. VI; rozdz. VIII - p. 1, p. 2 (s. 92-96, 101-103, 110-166, 181-188).

4. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. III - § 2 - p. 2.3., 2.4., 2.5., 2.6., 2.7., 2.8. (s. 78-96).

5. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. III - p. 3 (od fragmentu : „Artykuły 46 i 47”) oraz p. 4 (s. 100-112).

6. J. Sandorski, Zrzeczenie się w 1953 r. przez Polskę reparacji wobec Niemiec w świetle prawa międzynarodowego (w :) W. M. Góralski (red.), Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich 1944-2004, tom I : Studia, Warszawa 2004 (s. 123-155).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

7. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych, Poznań 1978 (s. 1-214).

8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 4 - § 1 („Stosowanie umów międzynarodowych” ; s. 476-514).

9. A. Wyrozumska, Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006, rozdz. VII i VIII („Nieważność umowy międzynarodowej”, „Wygaśnięcie, wycofanie się i zawieszenie działania umowy” ; s. 387 -473).

VIII. ZAGADNIENIE SUKCESJI W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM

Pojęcie sukcesji państw. Skutki sukcesji państw w zakresie umów międzynarodowych (typy sukcesji państw wyróżnione przez Konwencję Wiedeńską z 1978 r.). Pozostałe zagadnienia związane z sukcesją państw.

Literatura podstawowa :

1. M. Frankowska, Prawo traktatów …, op.cit., rozdz. VII (s. 167-179).

2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 2 - od fragmentu : „Sukcesja” (s. 126-127).

3. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. III - § 6 (s. 78-80).

4. Konwencja Wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do umów międzynarodowych z 23 sierpnia 1978 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 66-82) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 143-157).

5. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 3 - § 3 - p. III („Sukcesja państw” ; s. 306-326).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

6. W. Czapliński, Zmiany terytorialne w Europie Środkowej i Wschodniej i ich skutki międzynarodowoprawne (1990-1992), Warszawa 1998, rozdz. VII - p. 1, p. 2, p. 3.1., p. 4.1., p. 4.2. („Sukcesja w odniesieniu do umów międzynarodowych” ; s. 81-93, 124-137).

IX. PRZEGLĄD WYBRANYCH KAZUSÓW Z ZAKRESU PRAWA TRAKTATÓW

Literatura podstawowa :

1. J. Sandorski, Nieważność umów międzynarodowych …, op.cit., Aneks do rozdz. II „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych w związku z naruszeniem prawa wewnętrznego i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 95-97 : Aneks do rozdz. III „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych ze względu na wady oświadczenia woli i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 126-128 ; Aneks do rozdz. IV „Stany faktyczne dotyczące nieważności umów międzynarodowych ze względu na przymus i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 167-170 ; Aneks do rozdz. V „Stan faktyczny dotyczący nieważności umów międzynarodowych ze względu na ich sprzeczność z ius cogens i odpowiedzi na pytania prawne”, s. 208-209.

2. P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tabele, Warszawa 2000 (lub następne wydania), część B - kazusy 1-20 włącznie (s. 109-128).

X. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNOMIĘDZYNARODOWA PAŃSTWA

Źródła odpowiedzialności międzynarodowej państwa : klasyczna odpowiedzialność deliktowa za czyny zakazane (state responsibility), odpowiedzialność nie wynikająca z naruszenia prawa międzynarodowego (state liability). Pojęcie deliktu i zbrodni międzynarodowej.

Prace kodyfikacyjne Komisji Prawa Międzynarodowego. Formy ponoszenia przez państwo odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej. Środki odwetu : retorsje i represalia.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IV - § 7 ; rozdz. IX - § 7 (s. 148-156, 376-378).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2 („Uwagi ogólne”, „Odpowiedzialność państwa”; s. 165-171) ; rozdz. XV - § 9 („Środki odwetowe” ; s. 390-391).

3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003 (wydanie drugie popraw. i uzupełn.), rozdz. X („Odpowiedzialność międzynarodowa państwa” ; s. 235-246).

4. B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. V - p. 1 („Odpowiedzialność międzynarodowa państw” ; s. 158-179).

5. Draft articles on Responsibility of States for internationally wrongful acts adopted by the International Law Commission at its fifty-third session (2001) (w :)

www.un.org/law/ilc/reports/2001/2001report.htm lub I. Brownlie (red.), Basic Documents in International Law, Oxford 2002 (s. 300-310 ; zbiór dostępny w BUW-ie).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

6. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2007, rozdz. 17, § 76 „Odpowiedzialność państwa za naruszenie prawa międzynarodowego”, § 77 „Odpowiedzialność państwa za czyny niezabronione” (s. 391-412).

7. W. Czapliński, Skutki prawne nielegalnego użycia siły w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1993, rozdz. II - p. 3 („Problematyka represaliów we współczesnym prawie międzynarodowym”) ; rozdz. III - p. 1 („Odpowiedzialność w tradycyjnym prawie międzynarodowym”) ; (s. 96-117).

8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 5 - § 1 („Odpowiedzialność międzynarodowa” ; s. 586-624).

9. M. Frankowska, Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego dotyczące odpowiedzialności państw - nowa forma kodyfikacji prawa międzynarodowego ? (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe - problemy i wyzwania …, op.cit. (s. 167-193).

10. A. Zbaraszewska, Dylematy międzynarodowej odpowiedzialności państw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2007 (s. 45-63).

11. Cz. Łuczak, Dzieje gospodarcze Niemiec 1871-1990, tom I : Druga Rzesza i Republika Weimarska, Poznań 2004, rozdz. III, pkt. 1 pt. „Ekonomiczne i demograficzne skutki pierwszej wojny światowej dla Niemiec” (s. 101-106).

XI. ZAGADNIENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI PRAWNOMIĘDZYNARODOWEJ OSÓB FIZYCZNYCH

A) Wprowadzenie do zagadnienia i rys historyczny. Koncepcja tzw. jurysdykcji uniwersalnej i jej ocena. Typologia międzynarodowych sądów karnych. Odpowiedzialność osób fizycznych po I i po II wojnie światowej. Procesy w Norymberdze i Tokio. Tzw. prawo norymberskie i jego zasady. Zapobieganie i karanie zbrodni ludobójstwa. Pojęcie tzw. ludobójstwa kwalifikowanego (genocidum atrox).

B) Zagadnienie odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej osób fizycznych od początku lat 90-tych XX wieku. Trybunały dla byłej Jugosławii, dla Rwandy i dla Sierra Leone. Główne postanowienia Statutu (stałego) Międzynarodowego Trybunału Karnego. Sposoby uruchamiania (i zawieszania) jurysdykcji MTK. Zakres jurysdykcji rzeczowej MTK. Stany Zjednoczone a MTK.

Literatura podstawowa :

1. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VI - § 3 (s. 171-173).

2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 ; rozdz. X - § 5 - p. 12 („Odpowiedzialność za przestępstwa wojenne”) ; (s. 275-277, 411-418).

3. A. Łazowski, A. Zawidzka …, op.cit., rozdz. IX - § 2 („Odpowiedzialność jednostki za naruszenie prawa międzynarodowego” ; s. 224-233).

4. łącznie : R. Szawłowski, Ludobójstwo; Ludobójstwo porównawcze na Polakach 1939-1945/47 (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XI, Radom 2003 (s. 171-178) ) ; R. Szawłowski, Procesy norymberskie (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 63-71) ; R. Szawłowski, Trzy ludobójstwa, „Nasz Dziennik” z 28 marca 2008 r. ; A. L. Szcześniak, Katyńska zbrodnia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IX, Radom 2002 (s. 163-182 ; w szczególności pkt. VII „Sprawa katyńska w Norymberdze”, s. 180-181) ;

R. Szawłowski, Przedmowa (w :) W. Siemaszko, E. Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, tom I, Warszawa 2006 (s. 11-32) [wersja angielska Przedmowy R. Szawłowskiego - tom II, s. 1091-1104].

5. J. Nowakowska-Małusecka, Odpowiedzialność karna jednostek za zbrodnie popełnione w byłej Jugosławii i w Rwandzie, Katowice 2000, rozdz. 1, 2, 3, rozdz. 4 - p. 2 (s. 15-89, 113-122).

6. Porozumienie międzynarodowe w przedmiocie ścigania i karania głównych przestępców wojennych Osi Europejskiej, Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, Londyn, 8 sierpnia 1945 r. ;

Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, Nowy Jork, 9 grudnia 1948 r. ;

Statut Międzynarodowego Trybunału do Sądzenia Osób Odpowiedzialnych za Poważne Naruszenia międzynarodowego Prawa Humanitarnego Popełnione na Terytorium byłej Jugosławii od 1991 r., Nowy Jork, 25 maja 1993 r. ;

Statut Międzynarodowego Trybunału do spraw Rwandy, Nowy Jork, 8 listopada 1994 r. ;

Porozumienie dotyczące Specjalnego Trybunału do spraw Sierra Leone i Statut Specjalnego Trybunału do spraw Sierra Leone, Freetown, 16 stycznia 2002 r.

(w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów, uzupełn. i redakcja M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003 (s. 489-496, 522-538).

7. Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego z 17 lipca 1998 r. (w :)

S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Teksty źródłowe, Wrocław 2002 (s. 142-216) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 418-499) lub M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 538-587) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 63-116) lub M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom II, Kraków 2004 (s. 47-171) lub J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny. International Criminal Court. Powstanie. Organizacja. Jurysdykcja. Akty prawne, Kraków 2004 (s. 121-365) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 244-306) .

8. do wyboru : a) łącznie : M. Płachta, Statut Stałego Międzynarodowego Trybunału Karnego : podstawowe zasady kompetencyjne, organizacyjne i procesowe, „Państwo i Prawo”, nr 12/1998 (s. 17-35) ; M. Płachta, Immunitet obywateli USA wobec Międzynarodowego Trybunału Karnego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2003 (s. 27-42) ; M. Płachta, Międzynarodowe trybunały karne : próba typologii i charakterystyki, „Państwo i Prawo”, nr 3/2004 (s. 14-31)

lub b) M. Płachta, Międzynarodowy Trybunał Karny, tom I, Kraków 2004, Prolog; cz. II - p. 1, 2, 3 ; cz. III - p. 1, 2, p.4 - pp. 4.1., p.5 ; cz. VI - p. 1, 2, p.3-pp.3.1 ; cz. VIII; cz. IX - p. 1 (s. 49-117, 265-301, 350-409, 450-459, 509-539, 921-961, 1132-1209, 1210-1235).

9. J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny …, op.cit. , część I (s. 15-118).

10. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 3 - § 5 - p. III („Obowiązki jednostek na gruncie prawa międzynarodowego” ; s. 456-472).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

11. G. Michałowska, Odpowiedzialność jednostki w prawie międzynarodowym, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 22)/2000 (s. 25-49).

12. W. Czapliński, Skutki prawne nielegalnego użycia siły …, op.cit., rozdz. IV („Odpowiedzialność jednostek z tytułu zbrodni przeciwko pokojowi i z tytułu zbrodni wojennych” ; s. 191-208).

13. do wyboru : E. Dynia, Przestępstwa prawa międzynarodowego. Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa jednostki, Warszawa 1999 (s. 3-21) lub E. Dynia, Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa jednostki w świetle prawa międzynarodowego (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe. Księga Pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz, Warszawa 2007 (s. 140-163).

14. M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, rozdz. II „Typy, geneza i działalność międzynarodowych trybunałów karnych”, rozdz. V „Zbrodnie międzynarodowe”, rozdz. VIII „Jurysdykcja uniwersalna oraz zasada komplementarności”, rozdz. X pkt. 1 „Pojęcie i rodzaje uczestników postępowania. Organy trybunałów”, pkt. 2 „Pozycja i rola organów orzekających MTK”, pkt. 3 „Prokurator”, rozdz. XII, pkt. 1 „Uwagi ogólne o modelu postępowania”, pkt. 2 „Przesłanki wszczęcia i wszczęcie postępowania karnego”, pkt. 4.7. „Wymiar kary” (s. 50-72, 113-149, 242-261, 283-293, 325-329, 350-353).

15. G. Michałowska, Problemy ochrony praw człowieka w Afryce, Warszawa 2008, rozdz. VII („Ludobójstwo, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości” ; s. 256-294).

16. M. Morris, Stany Zjednoczone a Międzynarodowy Trybunał Karny (w :) E. Zielińska (red.), Międzynarodowy Trybunał Karny. USA i UE : dwa różne podejścia, Warszawa 2004 (s. 125-142).

17. W. Stankiewicz, Proces ścigania i sądzenia zbrodniarzy wojennych w świetle rozwoju struktur i procedury przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym, „Przegląd Politologiczny”, nr 2/2005 (s. 53-75).

18. K. Karski, Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych na podstawie przepisów międzynarodowego prawa karnego (uwagi de lege lata i de lege ferenda) (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe. Księga Pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz … , op.cit. (s. 227-257).

19. łącznie : A. Basak, Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim, Wrocław 1993 (s. 7-128) ; K. Komorowski (red. nauk.), Katyń. Zbrodnia nieukarana, Warszawa 2009, rozdz. pt. „Anty-Katyń”, „Wina i odpowiedzialność” (s. 109-140) ; J. J. Heydecker, J. Leeb, Proces w Norymberdze, Warszawa 2009, fragm. pt. „Zbrodnia katyńska” oraz „Aneksy. Postanowienie - oskarżenie - wyrok” (s. 341-353, 479-523).

20. łącznie : E. Siemaszko, Wysiedlenie bardziej potępiane niż ludobójstwo, „Rzeczpospolita” z 28-29 kwietnia 2007 r. ; L. Kulińska, Chto rizaw Lachiw ?, „Glaukopis”, nr 9-10/2007-2008 (s. 288-313) ;

do wyboru : Z. Palski, Operacja „Wisła” - dwa spojrzenia, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, nr 2/2007 (s. 174-182) lub Z. Palski, Operacja „Wisła” : komunistyczna akcja represyjna czy obrona konieczna Rzeczypospolitej ?, „Nasz Dziennik” z 30 maja 2008 r.

21. A. Talaga, Cień ludobójstwa, „Nowe Państwo”, nr 5/2004 (s. 30-31 ; www.nowe-panstwo.pl ).

22. G. Civikov, Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009 (s. 7 - 233).

23. J. Symonides, Debates and Controversies Concerning International Legal Aspects of the Struggle against Terrorism, Warszawa 2008 (seria : Żurawia Papers, Volume 11), rozdz. 5 “Controversies concerning the International Criminal Court” (s. 50-62).

24. S. Zeichen, J. Hebenstreit, Kongo v. Belgien. Sind Außenminister vor Strafverfolgung wegen völkerstrafrechtlicher Verbrechen immun ? Zur Entscheidung des IGH im Fall „Arrest Warrant of 11 April 2000 (Democratic Republic of the Congo v. Belgium)”, “Archiv des Völkerrechts”, nr 2/Juni 2003 (s. 182-200).

XII. ORGANY PAŃSTWA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH. PRAWO DYPLOMATYCZNE

Organy państwa w stosunkach zewnętrznych. Stosunki i służba dyplomatyczna. Ustanowienie stosunków dyplomatycznych. Funkcje misji dyplomatycznej. Członkowie misji dyplomatycznej i zagadnienie precedencji. Przywileje i immunitety dyplomatyczne : zakres przedmiotowy, podmiotowy i terytorialny.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7 (s. 157-185).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XI - § 1, § 2 (s. 264-279).

3. Regulamin w sprawie stopni pierwszeństwa agentów dyplomatycznych z 19 marca 1815 r. ; Protokół w sprawie ministrów rezydentów z 21 listopada 1818 r. (w :) L. Gelberg (wstęp i oprac.), Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, tom I, Warszawa 1954 (s. 20 i 28) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 163) lub A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne. Wybór dokumentów, Lublin 2001 (s. 7-8).

4. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. ; Konwencja o misjach specjalnych z 8 grudnia 1969 r.

(w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 83-94, 119-133) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …,op.cit. (s. 164-173, 193-204) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 123-138, 171-190) lub A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 9-23, 93-110).

5. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 3 - § 2 - p.VII - pp.1 („Przywileje i immunitety dyplomatyczne” ; s. 262-279).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

6. J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003 (wydanie siódme uaktualnione), rozdz. IV „Funkcje dyplomatyczne”, V „Rodzaje, klasy, rangi, tytuły szefów i członków misji dyplomatycznych, zasady precedencji oraz korpus dyplomatyczny”, VI „Początek i koniec funkcji dyplomatycznych”, VII „Przywileje i immunitety dyplomatyczne”, VIII „Misje specjalne” (s. 105-322).

7. W. Michowicz (red.), Historia dyplomacji polskiej, tom V - 1939-1945 , Warszawa 1999, rozdz. I - p. 1. A, B („Ewakuacja MSZ i obcego korpusu dyplomatycznego z Polski we wrześniu 1939 r.” ; „Losy polskich placówek dyplomatycznych we wrześniu 1939 r.” ; s. 9-20).

8. P. Jaworski, Marzyciele i oportuniści. Stosunki polsko-szwedzkie w latach 1939-1945, Warszawa 2009, rozdz. 2, pkt. pt. „Losy dyplomatów szwedzkich w Warszawie” i pkt. pt. „Reprezentacja interesów Polski w Niemczech przez Szwecję” (s. 57-72).

9. E. Pałasz-Rutkowska, A.T. Romer, Historia stosunków polsko-japońskich 1904-1945, Warszawa 2009, rozdz. 4, pkt. pt. „Wybuch drugiej wojny światowej a stosunki dyplomatyczne między Polską i Japonią”, „Likwidacja Ambasady RP w Tokio” (s. 204-212, 214-218).

10. T. Kamiński, Status poczty dyplomatycznej. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003, rozdz. III, IV i VI (s. 63-118 i 151-183).

11. W. Stankiewicz, Prawnomiędzynarodowy status poczty dyplomatycznej, „Przegląd Politologiczny”, nr 1/2007 (s. 89-101).

12. Do tematów XII i XIII łącznie : P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit., część B - kazusy 22-26 włącznie (s. 130-134).

XIII. PRAWO KONSULARNE

Stosunki i służba konsularna. Źródła prawa konsularnego ; funkcje konsularne ; członkowie urzędu konsularnego ; przywileje i immunitety konsularne.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. V - § 8 (s. 185-191).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XI - § 3 (s. 279-287).

3. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r. (w :)

A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 95-118) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 173-192) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 139-170) lub P. Durys, F. Jasiński (oprac.), Prawo konsularne. Wybór źródeł, Warszawa 2000 (s. 7-25) lub A. Przyborowska-Klimczak, W. Staszewski (oprac.), Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit. (s. 29-63).

4. Przykład dwustronnej konwencji konsularnej : Konwencja konsularna między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską (22 V 1992 r.) (w :) ibidem (s. 198-209).

5. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane, Poznań 2006, cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki dyplomatycznej i konsularnej”, p. V.1. „Kwestie prawne związane z porozumiewaniem się konsula z obywatelami pozbawionymi wolności w państwie pobytu”, p. V. 2. „Naruszenie art. 36 Konwencji Wiedeńskiej z 1963 r.” (s. 289-318).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

6. J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne …, op.cit., rozdz. XII „Nazwa, zarys historyczny, pojęcie, źródła i kodyfikacja prawa konsularnego”, XIII „Ustanawianie stosunków konsularnych”, XIV „Organy do spraw realizacji stosunków konsularnych”, XV „Funkcje konsularne”, XVI „Początek i koniec funkcji konsularnych”, XVII „Przywileje i immunitety konsularne” (s. 375-512).

XIV. TERYTORIUM W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM - część 1 (ZAGADNIENIA OGÓLNE)

Zagadnienia ogólne dotyczące terytorium. Rodzaje terytoriów. Istota prawna i skład terytorium państwowego. Integralność terytorialna. Zwierzchnictwo terytorialne. Szczególne ograniczenia w wykonywaniu zwierzchnictwa terytorialnego (demilitaryzacja, neutralizacja, pobyt obcych sił zbrojnych, rzeki międzynarodowe). Zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności. Nabycie i utrata terytorium państwowego ; cesja terytorialna i jej rodzaje (cesja wzajemna, odpłatna i plebiscytarna). Granice państw. Kształtowanie się granic Polski po drugiej wojnie światowej.

Status prawny obszarów podbiegunowych.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5, § 6, § 7, § 9 (s. 193-219, 243-244).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VII (s. 174-195).

3. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. V - § 1 (s. 95-109).

4. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 3 - § 1 - p. II.7. („Granice państwowe” ; s.176-189).

5. Układ w sprawie Antarktyki, Waszyngton, 1 grudnia 1959 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 64-68).

6. do tematów XIV i XV : J. Symonides, Status prawny i roszczenia do Arktyki oraz Bieguna Północnego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2008 (s. 31-45).

7. J. Machowski, Czterdziestolecie Traktatu Antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 4/1999 (s. 84-100).

8. M. Smoleń, Wymiana terytoriów między Polską a ZSRR w 1951 r. (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz (red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991, Kraków 2004 (s. 85-101).

9. D. R. Bugajski, Demilitaryzacja i neutralizacja przestrzenna w prawie i praktyce międzynarodowej, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 34)/2006 (s. 9-32).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

10. A. Wyrozumska, Ewolucja statusu prawnego Antarktyki a państwa trzecie, Łódź 1995, rozdz. II i III („Kwestia suwerenności w Antarktyce”, „Roszczenie państw trzecich do wspólnego dziedzictwa ludzkości w Antarktyce” ; s. 32-83).

11. J. J. Ratajczak, Droga do uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Aspekty prawne (w :) K. Fiedor, E. Stadtmüller (red.), Wybrane problemy historii Polski i Niemiec XIX i XX wieku (seria : Acta Universitatis Wratislaviensis No 2056, Niemcoznawstwo 8), Wrocław 1998 (s. 157-181).

12. K. Jonca, Dekrety prezydenta Edwarda Benesa. Niemcy w czechosłowackiej doktrynie politycznej i prawnej lat 1920-1945, Wrocław 2005, rozdz. III - p. 4 „`Problemy terytorialne`” i p. 5 „`Casus belli` ziemia kłodzka” (s. 117-128).

13. łącznie : E. Gigilewicz, Prusy Wschodnie (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XX (Suplement), Radom 2006 (s. 159-167) ; M. L. Krogulski, Północna Grupa Wojsk (w :) tamże (s. 143-149); A. L. Szcześniak, J.J. Kasprzyk, Curzona linia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom IV, Radom 2000 (s. 141-146).

14. łącznie : N. Jackowska, Spór graniczny PRL- NRD w Zatoce Pomorskiej, „Przegląd Zachodni”, nr 3/2008 (s. 145-159) ; R. Wiechecki, Konflikt w Zatoce Pomorskiej, „Myśl.pl”, nr 13/2009 (s. 42-45).

15. A. Kastory, Konferencja w Belgradzie w 1948 r. i nowa organizacja żeglugi dunajskiej (w :) J. Diec, A. Tyszkiewicz (red.), Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1920-1991 …, op.cit. (s. 151-167).

16. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Toruń 2007, rozdz. IV „Terytorium w prawie międzynarodowym” - p. 1, 2, 3, 4.1, 4.5, 5, 7 i 9 (s. 147-160; 174-180; 187-189; 209-212; 216-217).

17. M. Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006, rozdz. 4- p. 4.2.2 („Klasyfikacja państw pod względem kształtu ich terytorium”, w tym m.in. enklawy, eksklawy, enklawy jurysdykcyjne) ; rozdz. 6- p. 6.8 i 6.16 („Kondominia”, „Terytoria dzierżawione”) ; rozdz. 7- p. 7.1, 7.2, 7.3 („Pozostałe terytorialne jednostki geopolityczne” : „Terytoria neutralne”, „Terytoria niezawłaszczone”, „Terytoria umiędzynarodowione”) (s. 180-190; 327-333; 385-395; 396-413).

18. A. Makowski, Arktyka - wspólne dziedzictwo czy wspólny problem ?, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 145-159).

19. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 11 „Obszary podbiegunowe” (s. 247-252).

XV. TERYTORIUM W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM - część 2 (CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW WODNYCH, PODWODNYCH, POWIETRZNYCH I KOSMICZNYCH)

A) Zagadnienia międzynarodowego prawa morza. Klasyfikacja i delimitacja obszarów morskich. Obszary morskie wchodzące w skład terytorium państwowego (morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wody archipelagowe). Obszary morskie podlegające ograniczonej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego (morska strefa przyległa, strefa wyłącznego rybołówstwa, szelf kontynentalny, wyłączna strefa ekonomiczna). Morze otwarte; wolności morza otwartego. Wyjątki od zasady wyłącznej jurysdykcji państwa bandery na morzu otwartym : prawo wizyty i rewizji, prawo pościgu. Cieśniny i kanały morskie. Dno i podziemie mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej.

B) Przestrzeń powietrzna i przestrzeń kosmiczna. Źródła międzynarodowego prawa lotniczego (umowy tworzące tzw. system chicagowski, umowy tworzące tzw. system warszawsko-montrealski, umowy tworzące tzw. system tokijsko-hasko-montrealski). Status prawny przestrzeni powietrznej. Statki powietrzne. Międzynarodowa żegluga powietrzna. Wolności lotnicze. Sytuacja prawna i granice przestrzeni kosmicznej.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VI - § 8, § 10 (s. 219-242, 244-253).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. VIII, rozdz. IX (s. 196-246).

3. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 10 grudnia 1982 r. ; Porozumienie w sprawie implementacji części XI Konwencji (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 307-484).

4. Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi z 27 stycznia 1967 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 70-73) lub M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999 (s. 642-648).

5. L. Antonowicz, Podręcznik …, op.cit., rozdz. VI (s. 129-151).

6. do wyboru : J. Symonides, Warto mieć morską strefę przyległą, „Rzeczpospolita” z 28 grudnia 2005 r.

lub J. Symonides, Status prawny strefy przyległej w międzynarodowym prawie morza. Celowość jej ustanowienia przez Polskę, „Prawo Morskie”, tom XXI, Gdańsk 2005 (s. 5-26).

7. do wyboru : J. Symonides, Polska wobec konstytucji mórz i oceanów, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2005” (s. 211-227)

lub J. Symonides, Konstytucja mórz i oceanów - refleksje w dziesięciolecie wejścia w życie konwencji o prawie morza, „Prawo Morskie”, tom XX, Gdańsk 2004 (s. 165-186).

8. D. R. Bugajski, Gazociąg północny w świetle prawa morza i polityki bałtyckiej, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 71-87).

9. do wyboru : D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2009, rozdz. VI, pkt. 6.7. pt. „Problem żeglugi międzynarodowej w Cieśninie Pilawskiej i na Zalewie Wiślanym” (s. 281-294)

lub D. R. Bugajski, Prawo do żeglugi w Cieśninie Pilawskiej a praktyka międzynarodowa, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 209-228).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

10. W. Góralczyk, Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993, rozdz. II („Obszary morskie” ; s. 23-82).

11. D. R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego…, op.cit., rozdz. I „Pojęcie i status prawny okrętu”, rozdz. II „Przestrzenny i terytorialny zakres obowiązywania praw żeglugowych”, rozdz. III, pkt. 3.1. pt. „Nieszkodliwy przepływ”, rodz. IV „Prawo przejścia tranzytowego i żegluga w cieśninach morskich”, rozdz. V „Prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim”, rozdz. VII „Żegluga okrętu w międzynarodowych kanałach morskich” (s. 29-100, 103-123, 151-182, 183-191, 295-306).

12. J. Symonides, Prawnomiędzynarodowe regulacje dotyczące układania podmorskich rurociągów w wyłącznej strefie ekonomicznej, na szelfie kontynentalnym i morzu otwartym, „Prawo Morskie”, tom XXII, Gdańsk 2006 (s. 7-25).

13. R. Tarnogórski, Gazociąg Północny. Aspekty prawne, „Polski Przegląd Dyplomatyczny”, nr 1/2006 (s. 71-84).

14. J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. IV „Terytorium w prawie międzynarodowym” - p. 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, 4.7, 6 (s. 160-173; 180-187; 189-209).

15. J. Symonides, Tytuł i prawa państwa bandery do wraków okrętów wojennych i statków państwowych, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 36)/2007 (s. 29-47).

16. R. Tarnacki, Flaga rosyjska na podmorskim dnie Arktyki nie ma znaczenia prawnomiędzynarodowego, „Rzeczpospolita” z 30 sierpnia 2007 r. ( www.rzeczpospolita.pl ).

17. M. H. Koziński, Problematyka prawna obszarów podmorskich, „Prawo Morskie”, tom XXIV, Gdańsk 2008 (s. 47-64).

18. M. Żylicz, Zestrzelenie cywilnego statku powietrznego jako delikt prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 6/2009 (s. 24-36).

19. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 10 „Międzynarodowe prawo lotnicze i kosmiczne” (s. 231-246).

20. P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy …, op.cit., część B - kazusy 27-36 włącznie (s. 134-144).

XVI. LUDNOŚĆ W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM

Zagadnienia ogólne dotyczące ludności. Nabycie i utrata obywatelstwa. Ius soli i ius sanguinis. Kwestia tzw. podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa. Apatrydzi i uchodźcy. Azyl terytorialny. Ekstradycja i wydalanie cudzoziemców.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 255-267).

2. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4, § 5 (s. 247-259).

3. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VI - § 2 („Ludność“ ; s. 128-137).

4. Artykuły 34, 52, 55, 56, 137 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

5. Europejska konwencja o ekstradycji z 13 grudnia 1957 r. (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. VI - p. 2.1. (s. 217-232) lub Wybór konwencji Rady Europy. Wersja polska, Warszawa 1999 (s. 311-333) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 396-417).

6. H. Zięba-Załucka, Instytucja ekstradycji w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym (w :) E. Dynia (red.), Nauka prawa międzynarodowego u progu XXI wieku …, op.cit. (s. 252-271).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

7. Europejska Konwencja o obywatelstwie z 6 listopada 1997 r. (w :) Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit. (s. 437-450) lub S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 331-339).

8. Deklaracja o azylu terytorialnym z 14 grudnia 1967 r. (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. VI - p. 1 (s. 208-210).

9. Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 28 lipca 1951 r. ; Protokół dotyczący uchodźców z 31 stycznia 1967 r. (w :) A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 197-212).

10. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 3 - § 1 - p. III („Personalny zakres suwerenności państwowej” ; s. 189-214).

11. Stosowanie europejskiego nakazu aresztowania do obywateli polskich (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 kwietnia 2005 r.) (w :) www.trybunal.gov.pl

lub Wyrok Trybunału Konstytucyjnego [z dnia 27 kwietnia 2005 r.] w sprawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (w :) J. Barcz, A. Michoński (wstęp, wybór i oprac. dokumentów), Polska w Unii Europejskiej. Wybór dokumentów …, op.cit. (s. 953-991).

12. M. Mozgawa, Ekstradycja i jej substytuty. Zarys problematyki, „Wojskowy Przegląd Prawniczy”, nr 3/2008 (s. 38-51).

13. M. Płachta, Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa. Studium prawnomiędzynarodowe i porównawcze, Warszawa 2000, „Wstęp : male captus bene detentus”, rozdz. I „Niedoskonałość i niewydolność systemu ekstradycyjnego jako źródło atrakcyjności metod alternatywnych”, pkt. pt. „Zasady ekstradycyjne”, rozdz. III „Czasoprzestrzenna powszechność kidnapingu”, pkt. pt. „Causes celebres : Eichmann i Noriega” , rozdz. VI „Amerykańska doktryna kidnapingu międzynarodowego” (s. 13-32, 189-202, 271-322).

14. M. Zdanowicz, Wielokrotne obywatelstwo w prawie międzynarodowym i krajowym, Warszawa 2001, rozdz. 2 „Nabycie obywatelstwa” (s. 38-68), rozdz. 3 „Utrata wielokrotnego obywatelstwa” (s. 69-92), rozdz. 8, p.8.2. „Sprawa F. Nottebohma - Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości” (s. 180-185).

XVII. ZAGADNIENIE OCHRONY GRUP LUDZKICH I PRAW CZŁOWIEKA

Umowy ogólne, umowy dotyczące specyficznych zagadnień (np. ludobójstwa), umowy odnoszące się do wybranych grup ludzkich. Międzynarodowa kontrola przestrzegania praw człowieka. Środki mające gwarantować wykonywanie postanowień umów dotyczących praw człowieka : sprawozdania, skargi państw, badania na miejscu, petycje. Organy kontrolne. Mechanizmy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VII - § 5 (s. 267-283).

2. B. Wolniewicz, O tzw. prawach człowieka ; Z. Musiał, O wartości życia (w :)

Z. Musiał, B. Wolniewicz, Ksenofobia i wspólnota, Kraków 2003 (s. 91-101, 139-155).

3. R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000, rozdz. I, II, rozdz. III - p. I, II, III ; rozdz. VI - p. I, II, III (s. 19-119, 165-185).

4. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r. ; Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 16 grudnia 1966 r.

(w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 223-249) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 134-167) lub S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 11-53) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 273-314).

5. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. (wraz z dołączonymi do niej Protokołami) (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 249-269) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 213-243) lub Wybór konwencji Rady Europy …, op.cit. (s. 27-61) lub S. Jarosz-Żukowska (red.), Prawa człowieka …, op.cit. (s. 227-262) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 315-345).

6. A. Wielomski, Prawa człowieka (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XV, Radom 2005 (s. 12-15) lub (w :) J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna. Tom 1. Myśl polityczna : główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007 (s. 318-321).

7. P. Bartula, Kara śmierci, powracający dylemat, Kraków 2007, rozdz. XIII „Podważenie abolicjonizmu w 13 minut” (s. 171-187).

8. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 3 -§ 5 - p.II („Ochrona praw człowieka” ; s. 426-456).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

9. 28.6.1919 r., Wersal. Traktat między Głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską (tzw. Mały Traktat Wersalski lub traktat mniejszościowy) (w :) S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, tom pierwszy : 1917-1926, Poznań 1989 (s. 125-131).

10. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. IX - § 1 (s. 211-224).

11. J. Zajadło, Dyskusja na temat tortur w Stanach Zjednoczonych Ameryki, „Państwo i Prawo”, nr 5/2006 (s. 32-47).

12. łącznie : J. Bartyzel, Ojkofobia (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XIII, Radom 2004 (s. 223-227) ; A. Wielomski, Wielokulturowość (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom XVIII, Radom 2006 (s. 86-88).

13. B. Wolniewicz, Są czyny, które wymagają kary śmierci, „Rzeczpospolita” z 14 września 2007 r.

XVIII. ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE.

Organizacje międzyrządowe i pozarządowe. Klasyfikacja, funkcje, organy i struktura organizacji międzynarodowych.

Organizacja Narodów Zjednoczonych. Podstawa prawna i istota ONZ. Członkostwo, cele i zasady, struktura organizacyjna ONZ. Podział kompetencji między Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa ONZ. Procedura podejmowania uchwał w Zgromadzeniu Ogólnym i Radzie Bezpieczeństwa. Kwestia reformy ONZ. Organizacje wyspecjalizowane.

Międzynarodowe organizacje rządowe poza systemem ONZ.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. VIII (s.285-336).

2. Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. (w :) patrz literatura do tematu I.

3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XII, XIII, XIV (s. 288-368).

4. J. Symonides, Organizacja Narodów Zjednoczonych : geneza, cele i zasady funkcjonowania, struktura, organy główne i pomocnicze, system Narodów Zjednoczonych (w :) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006 (s. 20-73).

5. łącznie : I. Popiuk-Rysińska, Instytucje międzynarodowe (fragment pt. „Organizacje międzynarodowe”) ; R. Kuźniar, System Narodów Zjednoczonych (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe …, op.cit. ( rozdz. XIV - § 1 ; rozdz. XV ; s. 353-361, 376-402).

6. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. VIII („Organizacje międzynarodowe”, s. 163-208).

XIX. ZAŁATWIANIE SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH. MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

Definicja i rodzaje sporów międzynarodowych. Środki pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych : dyplomatyczne i sądowe (lub inaczej : nie prowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia oraz kończące się wiążącym rozstrzygnięciem). Rokowania, dobre usługi, mediacja, komisje badań, koncyliacja. Arbitraż międzynarodowy i stałe sądy międzynarodowe.

Skład, funkcje i kompetencje (ratione personae, ratione materiae, ratione iuris) Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. Tzw. fakultatywna i obligatoryjna jurysdykcja MTS-u : formy wyrażania przez państwo zgody na kompetencję Trybunału (tzw. zgoda ex post - wyrażona w odrębnej umowie zawartej już po zaistnieniu sporu lub wyrażona wskutek uznania powództwa strony przeciwnej, klauzula sądowa zawarta w umowie, deklaracja jednostronna złożona na podstawie tzw. klauzuli fakultatywnej, tj. w oparciu o art. 36 ust. 2 Statutu MTS). Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza. Stałe sądy regionalne. Załatwianie sporów w systemie ONZ.

Literatura podstawowa :

1. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XV (s. 369-391).

2. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. IX (s. 337-378).

3. Rozdziały VI i XIV Karty Narodów Zjednoczonych (w :) jak poprzednio.

4. Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 26 czerwca 1945 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 48-57) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne…, op.cit. (s. 31-42) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo…, op.cit. (s. 528-544).

5. Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych z 18 października 1907 r. (w :) S. Bieleń (oprac.), Prawo …, op.cit. (s. 11-22) lub A. Przyborowska-Klimczak (wybór i opracowanie), Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit. (s. 485-499) lub A. Łazowski (wybór i wprowadz.), Prawo …, op.cit. (s. 505-527).

6. Deklaracja USA dotycząca przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji MTS-u (w :) B. Wierzbicki (red.), Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit., rozdz. X - p. 3.2.2. (s. 371-373).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

7. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 5 - § 2 („Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych” ; s. 624-659).

8. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 18 „Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych” (s. 432-448).

9. J. Symonides, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza, „Prawo Morskie”, tom XVII, Gdańsk 2002 (s. 151-167).

XX. PRAWNE ASPEKTY UŻYCIA SIŁY ZBROJNEJ W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Pojęcie i klasyfikacja konfliktów zbrojnych. Zagadnienia tzw. prawa przeciwwojennego. Środki zapobiegania międzynarodowym konfliktom zbrojnym. Zakaz agresji w świetle współczesnego prawa międzynarodowego. Interpretacja pojęcia agresji oraz prawa do samoobrony indywidualnej i zbiorowej. Bezpieczeństwo zbiorowe. Tzw. interwencja humanitarna. Rozbrojenie i ograniczanie zbrojeń.

Literatura podstawowa :

1. R. Bierzanek, J. Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 1, § 2, § 3, § 4 (s. 379-394).

2. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XII („Użycie siły zbrojnej w stosunkach międzynarodowych” ; s. 263-282).

3. W. Góralczyk, S. Sawicki …, op.cit., rozdz. XVI („Prawo przeciwwojenne” ; s. 392-410).

4. J. Symonides, Wojna z Irakiem a prawo międzynarodowe (w :) „Rocznik Strategiczny 2003/2004”, Warszawa 2004 (s. 366-375).

5. W. Czapliński, Interwencja w Iraku z punktu widzenia prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo”, nr 1/2004 (s. 18-34).

6. W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo …, op.cit., rozdz. 5 - § 4, § 5 - p. I, p. II - pp.1 do pp.10 włącznie („Akcja zbiorowa w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa” ; „Egzekwowanie prawa międzynarodowego przy użyciu siły zbrojnej” ; s. 666-731).

7. J. Zajadło, Legalność i legitymizacja humanitarnej interwencji, „Państwo i Prawo”, nr 1/2004 (s. 3-17).

8. Traktat o wyrzeczeniu się wojny z 27 sierpnia 1928 r. ; Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ Nr 3314/XXIX w sprawie definicji agresji z 14 grudnia 1974 r. (w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 36-37, 90-92) lub M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne … ,op.cit. (s. 229-230, 544-546).

9. łącznie : J. Symonides, Przyjęcie zasady „odpowiedzialności za ochronę” w procesie reformowania Narodów Zjednoczonych ; A. Wasilkowski, Kilka uwag w kwestii użycia siły we współczesnym prawie międzynarodowym (w :) J. Menkes (red. nauk.), Prawo międzynarodowe - problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Sonnenfeld-Tomporek …, op.cit. (s. 514-527, 528-539).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

10. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2007, rozdz. 19 („Użycie siły w stosunkach międzynarodowych” - p. 85 „Ius ad bellum” ; s. 449-493).

11. W. Czapliński, Skutki prawne nielegalnego użycia siły …, op.cit., rozdz. I („Kształtowanie się zakazu użycia siły i pojęcie agresji w prawie międzynarodowym” ; s. 14-44).

12. D. Rudkowski, Interwencja humanitarna …, op.cit., rozdz. II, p. 2 i 4 („Zakaz agresji w prawie międzynarodowym”, „System bezpieczeństwa zbiorowego Narodów Zjednoczonych” ; rozdz. III, IV i V („Dotychczasowa praktyka stosowania przez państwa instytucji interwencji humanitarnej”, „Prawna dopuszczalność interwencji humanitarnych w obowiązującym prawie międzynarodowym”, „Tendencje rozwojowe w prawie międzynarodowym dotyczące interwencji humanitarnej”, s. 42-52, 59-69, 76-98, 99-202 i 203-237).

13. M. M. Malinowski, Amerykańska operacja militarna w Afganistanie a prawo państwa do samoobrony, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 1/2006 (s. 139-154).

14. I. Popiuk-Rysińska, Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych wobec terroryzmu międzynarodowego (w :) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Prawo, instytucje i polityka w procesie

globalizacji. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Symonidesowi, Warszawa 2003 (s. 251-268).

15. W. Łysiak, Stulecie kłamców, Chicago-Warszawa 2000 (wydanie II), część III : „aNATOmia kłamstwa” (fragment komentujący interwencję NATO w Jugosławii w 1999 r.; s. 251-309).

16. M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa 2003, część IV : „Problem Kosowa” (s. 239-414).

XXI. PRAWO KONFLIKTÓW ZBROJNYCH

Zagadnienia międzynarodowego prawa wojennego. Podstawy prawne ograniczania swobody stron wojujących w doborze środków i metod walki. Zagadnienie dopuszczalności użycia broni atomowej.

Poglądy ograniczające moc obowiązującą prawa wojennego (zasada konieczności wojennej, zasada proporcjonalności). Ochrona ofiar wojny. Okupacja wojenna. Zakończenie konfliktów zbrojnych. Neutralność wojenna. Konflikty zbrojne niemiędzynarodowe.

Literatura podstawowa :

1. W. Góralczyk, S. Sawicki …,op.cit., rozdz. XVII (s. 411-438).

2. R. Bierzanek, J.Symonides …, op.cit., rozdz. X - § 5, § 6, §7, § 8, § 9, § 10 (s. 394-440).

3. do wyboru : Opinia doradcza MTS-u w sprawie legalności użycia broni nuklearnej lub jej groźby z 8 lipca 1996 r. (w :) B. Wierzbicki (red.). Prawo międzynarodowe. Materiały …, op.cit. (s. 434-435) lub Legalność groźby lub użycia broni nuklearnej. Opinia doradcza Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 8 lipca 1996 r. (Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, Advisory Opinion of 8 July 1996) (w :) T. Jasudowicz, M. Szuniewicz, M. Balcerzak (oprac.), Wojna i pokój. Prawa człowieka w konfliktach zbrojnych, Toruń 2008 (s. 354-361).

4. A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo …, op.cit., rozdz. XIII (s. 283-301).

Literatura uzupełniająca (fakultatywnie) :

5. Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich (III konwencja haska) z 18 października 1907 r. ; Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (IV konwencja haska) z 18 października 1907 r. oraz Regulamin dotyczący praw i zwyczajów wojny lądowej (załącznik do IV konwencji haskiej) ; Konwencja dotycząca praw i obowiązków Mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej (V konwencja haska) z 18 października 1907 r. ; Konwencja dotycząca praw i obowiązków Mocarstw neutralnych w razie wojny morskiej (XIII konwencja haska) z 18 października 1907 r.;

Cztery konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny z 12 sierpnia 1949 r. oraz dwa protokoły dodatkowe (z 8 czerwca 1977 r.) do konwencji genewskich

(w :) M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne …, op.cit. (s. 174-183, 189-192, 241-410).

6. Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 roku dotyczący przyjęcia Dodatkowego Znaku Rozpoznawczego (Protokół III) (w :) T. Jasudowicz (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie - osiągnięcia i wyzwania. Materiały Toruńskiej Konferencji Naukowej 13 grudnia 2006 roku, Toruń 2007 (s. 257-263).

7. J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne …, op.cit., rozdz. 19 („Użycie siły w stosunkach międzynarodowych” - p. 86 „Ius in bello” ; s. 493-522).

8. M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne …, op.cit., fragmenty nt. konieczności wojskowej i nt. środków masowej zagłady (s. 27-31, 53-66).

9. K. Jonca, Polityka neutralności Niemiec w wojnie polsko-radzieckiej 1920 roku, „Przegląd Prawa i Administracji”, tom XLIII, Wrocław 2000 (s. 39-78).

10. A. Knorowski, Paragrafy niezgody. Agresja sowiecka na Polskę w 1939 r. w świetle ówczesnych norm międzynarodowego prawa wojennego, Warszawa 2002, rozdz. II, III i IV (s. 64-241).

11. M. Borowiak, Stalowe drapieżniki. Polskie okręty podwodne w wojnie, Gdańsk 2005, rozdz. 2, pkt. pt. „Wrześniowa Odyseja dumy floty” (fragment nt. niezgodnego z XIII konwencją haską z 1907 r. internowania ORP Orzeł w Tallinie we wrześniu 1939 r., s. 107-120).

12. A. Szpak, Status jeńca wojennego na przykładzie zatrzymanych w Guantanamo Bay, na Kubie ; M. Górzyńska, Okupacja wojenna w prawie międzynarodowym - wybrane zagadnienia (w :) T. Jasudowicz (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie - osiągnięcia i wyzwania …, op.cit. (s. 153 - 193).

13. J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zagadnienia wybrane …, op.cit., cz. V „Prawo do porozumiewania się jako podstawa skuteczności opieki dyplomatycznej i konsularnej”, p. V.3. „Sprawa kombatantów afgańskich” (s. 318-382).

14. M. Żeligowski, Nadmierne cierpienie jako granica dopuszczalności środków walki zbrojnej, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations”, nr 3-4(tom 38)/2008 (s. 163-173).

XXII. KOLOKWIUM (w obu semestrach)

19

---