PRAWO KONSTYTUCYJNE
Prawo konstytucyjne- normuje podstawowe zasady ustroju państwowego, wolności, prawa, obowiązki obywatelskie, podstawy systemu prawnego(źródła prawa) państwa i jego finansów publicznych, ogólne zasady ustroju organów władzy i innych organów konstytucyjnych oraz samorządu terytorialnego.
Źródłami prawa konstytucyjnego są: Konstytucja, ustawy konstytucyjne, ustawy inne niż konstytucyjne, uchwały organów
Zasady konstytucyjne rozstrzygają o ustroju państwa i o systemie sprawowania władzy:
Zasada suwerenności narodu, niepodległości i suwerenności państwa, demokratycznego państwa prawnego, podziału władz, społecznej gospodarki rynkowej, przyrodzonej godności człowieka.
Funkcja ustawodawcza(sejm i senat) wykonawcza(prezydent RP, rada ministrów) sądownicza(sądy i trybunały) sądownicza(sądy powszechne i trybunały)
Sądy powszechne , szczególne (administracyjne i wojskowe) sąd najwyższy, TK i trybunał
Stanu. W Polsce jest parlamentarny system rządów konstytucja odrzuca liberalne rozumienie gospodarki rynkowej i dopuszcza ingerencje państwa w sprawy gospodarcze; podstawy: wolnośc gospodarcza, własnośc prywatna, solidarnośc, dialog, współpraca partnerów społecznych
Konstytucja kładzie nacisk na podmiotowośc człowieka
Wolnośc człowieka jest: niezbywalna i pierwotna, wszyscy są równi wobec prawa; wolnośc zrzeszania się, wolnośc wyboru i wykonywania zawodu oraz miejsca pracy, minimalne wynagrodzenie za pracę, zabezpieczenie społeczne na wypadek choroby, starości, bezrobocia, prawo do ochrony zdrowia, do nauki, wolnośc twórczości artystycznej, badań naukowych, nauczania, korzystania z dóbr kultury, ochrona praw dziecka, zasada ochrony środowiska, ochrona konsumentów
Skarga konstytucyjna- może być wniesiona do TK po wyczerpaniu drogi prawnej w ciągu 3 miesięcy od doręczenie prawomocnego wyroku/decyzji. TK bada zgodnośc ustawy z konstytucją.
Obowiązki obywatelskie- wiernośc wobec państwa, troska o dobro wspólne, przestrzeganie prawa, ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, obrona ojczyzny(służa wojskowa), dbałośc o stan środowiska naturalnego.
Organy władzy ustawodawczej: sejm i senat- dwie izby parlamentarne (zgromadzenie narodowe), przedstawiciele narodu
SEJM- 460 posłów, wybory powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne, tajne,
Kadencja sejmu kończy się w dniu poprzedzającym dzień zebrania się następnej kadencji. Działa na posiedzeniach, pierwsze zwołuje PRP, przewodniczy marszałek senior(powołany przez PRP spośród najstarszych posłów), wybiera się nowego marszałka, wicemarszałków, sekretarzy sejmu, dotychczasowy rząd podaje się do dymisji.
Organy kierownicze sejmu: marszałek sejmu, prezydium sejmu, konwent seniorów
Organy pomocnicze sejmu : komisje sejmowe. Struktury organizacyjne posłów: kluby, koła, zespoły poselskie. Marszałek sejmu: reprezentuje sejm, przewodniczy obraom, prezydium sejmu, konwentowi seniorów, administruje sejmem, jest drugą osobą w państwie, przewodniczy zgromadzeniu narodowemu, zarządza wybory prezydenckie, zastępuje PRP.
Prezydium sejmu: marszałek + wicemarszałkowie,(nie jest organem konstytucyjnym), uprawnienia dotyczące toku prac sejmu, sytuacji prawnej posłów(kar), regulaminu sejmu.
Konwent seniorów: marszałek + wicemarszałkowie + przewodniczący klubów, organ dotyczy prezydium
Komisje sejmowe: rozpatrują, opiniują, przygotowują sprawy- przedmioty obrad sejmu, istnieją stałe i nadzwyczajne komisje
Kompetencje sejmu: funkcja ustrojodawcza(konstytucja), ustawodawcza(ustawy) kreacyjna(powoływanie organów TS, TK, Prezesa NBP, Prezesa NIK, RPO- Prezes RM ubiega się o udzielenie mu wotum zaufania, w przypadku wotum nieufności sejm wybiera PRM), kontrolna ( absolutorium- akceptacja budżetu) posłowie mogą składac interpelacje(kontrola rządu- ew. debata), zapytania ustne(uzyskanie informacji). Komisje sejmowe i najwyższa izba kontroli kontrolują sejm, NIK co rok przedstawia sprawozdanie sejmowi
SENAT: 100 senatorów; wybry powszechne, bezpośrednie, tajne, nie są równe w sensie materialnym(limit na województwa), zasada większości zwykłej(sejm- proporcjonalne, PRP-większośc bezwzględna)
Organy wewnętrzne senatu: marszałek, prezydium senatu, konwent seniorów, komisje senackie. Kompetencje senatu: funkcja ustrojodawcza(konstytucja), ustawodawcza, kreacyjna(prezes NIK, RPO, 2 członków krajowej rady sądownictwa)
Władza wykonawcza:
Prezydent RP: wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych, na 5 lat, głowa państwa, organ władzy wykonawczej,organem pomocniczym jest kancelaria PRP, najwyższy przedstawiciel RP w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych, nadaje ordery, odznaczenia, obywatelstwo, stanowiska cywilne i wojskoe, prawo łaski, ratyfikuje umowy międzynarodowe, zwierzchnik sił zbrojnych, zarządza wybory do dejmu i senatu, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, prawo weta, podpisuje ustawy, desygnuje PRM, odwołuje ministra, przewoniczy radzie gabinetowej, mianuje sędziów na wniosek KRS, powołuje I prezesa SN, prezesów Sn, prezesa i wiceprezesów TK, prezesa NSA,, 1 członka KRS, występuje z wnioskiem do TK, i TS, nie jest silnym organem władzy wykonawczym wydaje akty prawne, PRP może stanąc przed TK za naruszenie konstytucji, ustawy, przestępstwo.
Rada ministrów: prezydent desygnuje nowego PRM, który proponuje skład rządu; PRP powołuje PRM wraz z członkami RM; PRM przedstawia wniosek o udzielenie wotum zaufania. RM: PRM i ministrowie ew. wiceprezesi RM, przewodniczący komitetów (komitet badań naukowych) - organ kolegialny przewodniczącym w województwie jest wojewoda.
Kompetencje rady ministrów: domniemanie kompetencji( we wszystkich sprawach polityki państwa RM posiada kompetencje, chyba, że w danej sprawie zastrzeżono właściwość innych organów państwowych lub organów samorządu terytorialnego) RM zapewnia wykonanie ustaw, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, wydaje rozporządzenia wykonawcze,podejmuje uchwały, koordynuje i kontroluj prace organów administracji rządowej, chroni interesy skarbu państwa, uchwala projekt budżetu, zapewnia bezpieczeństwo zewn. I wewn. Państwa,porządek publiczny, zawiera umowy międzynarodowe, posiada kompetencje wobec samorządu terytorialnego
Prezes RM: nie jest organem władzy wykonawczej, jest szefem rządu, kieruje pracami RM, zapewnia wykonanie polityki RM, koordynuje prace członków RM, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej oraz korpusu służby cywilnej, sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, wydaje rozporządzenia wykonawcze.
Ministrowie: kierują określonymi działami administracji rządowej(ministrowie resortowi), wydają rozporządzenia wykonawcze, RM może uchylic rozporządzenie ministra. Ministrowie bez teki- ministrowie nie kierujący resortem.
Członkowie RM ponoszą odpowiedzialnośc przed TS za naruszeni konstytucji, ustaw, przestępstwo, przed sejmem odpowiedzialnośc solidarną i indywidualną.
Sądy i trybunały: wymiar sprawiedliwości w RP sprawują: SN, sądy powszechne, administracyjne, wojskowe; niezależnośc organizacyjna, funkcjonalna
Sędziowie: niezawiśli(podlegają tylko konstytucji i ustawom), sędzia jest powoływany na czas nieoznaczony przez PRP na wniosek KRS. Zadaniem KRS jest stac na straży niezależnościsądów i niezawisłości sędziów; sędziowie są nieusuwalni, mają immunitet sędziowski, nie mogą być zatrzymani/aresztowani, nie mogą należec do partii politycznej, związków zawodowych,
Kategorie sądów: SN, sądy powszechn, sądy administracyjne, sąy wojskowe
Sąd najwyższy: nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych, kasacje, I prezes SN powoływany przez PRP na 6 lat, PRP powołuje prezesów izb: cywilnej, karnej, pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych, wojskowej.
Sądy powszechne: rejonowe, okręgowe, apelacyjne; organem sądu rejonowego jest prezes, organami sądu okręgowego i apelacyjnego są prezes i kolegium;
Sądy szczególne: sądy administracyjne i wojskowe(sądy garnizonowe, okręgowe- nadzór sprawuje Izba Wojskowa SN)
Trybunał Stanu: orzeka o odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowisk państwowe za naruszenie konstytucji lub ustawy, orzeka o odpowiedzialności karnej;
Odpowiedzialnośc przed TS ponoszą: PRP, PRM, członkowie RM, prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, naczelny dowódca sił zbrojnych, TS orzeka o pozbawieniu mandatu posła/senatora za złamanie konstytucyjnego zakazu.
Za naruszenie konstytucji i ustaw TS wymierza kary: utratę prawa wyborczego, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk, utratę orderów, tytułów honorowych,
PRP ponosi przed TS odpowiedzialnośc konstytucyjną i karną
TS: przewodniczący( I PSN), 2 zastępców, 16 członków, TS orzeka w I i II instancji.
Trybunał konstytucyjny: organ władzy sądowniczej w celu badania konstytucyjności i legalności aktów normatywnych i umów międzynarodowych, oraz wykonywania innych zadań określonych w konstytucji; podstawą prawną funkcjonowania TK jest konstytucjaoraz ustawa o TK; TK orzeka w sprawie skarg konstytucyjnych. Każdy sąd może postawic TK pytanie prawne. 15 sędziówna 9 lat, organy: zgromadzenie ogólne sędziów TK, Prezes TK. Sdziowie Tk są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji. Pełny skład= min 9 sędziów, orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Najwyższa Izba kontroli: Naczelny organ kontroli państwowej, działa na zasadzie kolegialności. Kontroluje z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości, rzetelności lub wykonania budżetu państwa, gospodarki finansowej, i majątkowej. NIK podlega sejmowi. Prezes NIK na 6 lat, obiektywny, ma immunitet formalny.
Kolegium NIK: Prezes, 2-4 wice, dyrektor generalny NIK, 14 członków powoływanych przez sejm; ma uprawnienia zatwierdzające, stanowiące i opiniodawcze.
Rzecznik praw obywatelskich: stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela, niezawisły, niezależny,an 5 lat powoływany przez sej za zgodą senatu, corocznie informuje SiS o swojej działalności, immunitet formalny, nietylkalnośc.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji: stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji, samodzielności nadawców; FUNKJE: prawodawcza, kontrolna, opiniodawcza, koncesyjna, kreacyjna; członkowie: 9= 4(sejm)+ 2 (senat) + 3 (PRP) na 6 lat, niezależni, bezstronni.