Pierwotniaki gabki parzydelkowce, Biologia, zoologia


PIERWOTNIAKI

  1. Pokrycie ciała:

  1. Plazmolemma (orzęski- pellikula):

  1. Wytwarzanie zewnętrznych pancerzyków:

  1. Pancerzyki mogą powstawać z:

  1. Plazma (cytoplazma):

1.Podzielona na:

* endoplazmę- zanurzone w niej wszystkie organelle

* ektoplazma- alweole- spłaszczone pęcherzyki- wzmacniają i usztywniają pellikulę, bezpośrednio pod błoną komórkową

- trichocysty- obezwładnianie zdobyczy, postać pałeczek, posiadają „ostrze” i część o charakterze gruczołowym- wytwarza nić

* nefroplazma (wydalnicza plazma)- wokół wodniczki (występuje czasami, nie zawsze, u ameb dość powszechna)

2. U pierwotniaków występują 3 typy mitochondriów:

* grzebieniaste (euglena)

* pęcherzykowate

* rurkowate

U niektórych Kinetoplastida spotykane jest 1 duże mitochondrium nazywane kinetoplastem

Jeśli nie ma to pojawia się struktura analogiczna, przejmująca funkcję takiego mitochondrium np. u diplomoda- hydrogenosomy

  1. Ekstrusomy- do obrony, ataku

  1. Ruch

  1. pseudopodia (nibynóżki)

  2. undulipodia (wini i rzęski)

  3. Rodzaje pseudopodiów:

  1. Wici i rzęski składają się z 2 elementów:

  1. Wici- pojedynczo występują (do 6)

  2. Rzęski- z reguły w dość licznych skupienach (kinetach), krótsze od wici

  3. Podstawa budowy wici i rzęsek jest aksonem- zbudowana z mikrotubul (włókienka kurczliwe). Na obrzeżach aksonem występuje 9 par mikrotubul + 1 para w środku (charakterystyczny wzór: 9+2)

  4. Po przejciu przez błonę układ mikrotubul się zmienia: centralne zanikają- wworzą się tryplety (9)

  5. Mikrotubule na peryferiach - jedna z pary posiada mostek tzw. mastek dyneidowy (dyneida- białko kurczliwe, które uczestniczy w ruchu mikrotubul)

  1. Rodzaje wici:

  1. Typy orzęsienia

Rzęski poruszają się synchronicznie- zapewnia to położony pod plazmolemmą system włókien, każde ciałko podstawowe rzęski jest ze sobą połączone; każda wić może się poruszać w różną stronę.

  1. Infraciliatóra

System wewnętrznych włókien umożliwiający poruszanie się kinetami (tylko u orzęsków)

  1. Cytoszkielet

Posiadające cytoszkielet mają specyficzne pobieranie pokarmu- brak u nich możliwości pobierania go na całej powierzchni komórki dlatego są do tego specjalnie przeznaczone miejsca.

  1. Przyczepianie do podłoża

  1. Odbiór bodźca

- tigmotaksje- przyleganie do podłoża

- reotaksja- płynięcie pod prąd

- fototaksje- światło (najczęstszy bodziec) odbierana przez plamkę określoną mianem STIGMY- zbiór komórek fotorecepcyjnych, jest tam czerwony barwnik widziany np. u eugleny. Może być dwojakiego rodzaju położenie: u podstawy wici przy ampule i może stanowić część plastydu

- termotaksje- temperatura

-fobotaksje- ucieczka

  1. Odżywianie

U orzęsków nie brak pellikuli dlatego są miejsca do pobierania (cytostom) i wydalania niestrawionych resztek (cytopyge- praodbyt)

  1. Wydalanie i osmoregulacja

- odbywa się za pośrednictwem wodniczki tętniącej (nie występuje u wszystkich np. u zamieszkujących wody słone)

- budowa wodniczki tętniącej: banieczka centralna i kanały doprowadzające

- wodniczka występuje najczęściej na terenie nefroplazma: charakteryzują ją 2 stany fizjologiczne:

* systol- banieczka pusta, kanały pełne; stan skurczu, opróżnienie

* diastol- banieczka pełna, kanały puste; stan rozkurczu, zbieranie, napełnianie

Niestrawione resztki pokarmu są wydalane na drodze egzocytozę lub magazynowane w 2 postaciach:

STERKOMY- bezbarwne

KSANTOSOMY- barwne struktury

  1. Rozmnażanie

  1. bezpłciowe

  1. podziały pojedyncze

  1. pączkowanie (orzęski)

  1. podziały wielokrotne (polintomia)

- merulacja- osobnik troficzny dzieli się jako morula, podział jest intensywny i powstaje do kilku tysięcy osobników

- spliting (rozszczepienie)- pojedyncze osobniki odczepiają się od trofozoitu

- endopolygenia- polega na podziale schizonta na kilka lub kilkadziesiąt schizozoitów

- endodyogenia- osobnik troficzny dzieli się na 2 osobniki potomne i pozostaje ciało resztkowe

  1. Typy schizontów

* kryptozoity- formy osobników troficznych występujące po za właściwym miejscem pasożytowania np. w komórce wątroby

* merozoity- występujące we właściwym miejscu pasożytowania np. erytrocyty

* bradyzoity- przebywają w stadiach przetrwanych i powodują przewlekły stan chorobowy

* tachyzoity (endozoity)- stadia inwazyjne powodujące ostry stan choroby

2. płciowe

a) rozród płciowy związany jest ze zjawiskiem mejozy, dla pierwotniaków zachodzą 2 typy mejozy: postganiczna (zygotyczna) i pregimiczna (gametyczna)

b) wyróżnia się sposoby rozmnażania:

* hologamia- polega na kopulacji gamet które powstały z przekształcenia pojedynczych osobników w komórki rozrodcze np. u eugleny

* gametogamia (gamogamia)- proces, w którym osobnik troficzny wytwarza gamety

- merogamia- typ gametogamii gdzie tworzą się gamety obu płci:

Amfigamia- w rozmnażaniu biorą udział 2 osobniki, ze względu na budowę gamet, amfigamię dzieli się na: izogamię, amizogamię, oogamię

- autogamia - gamety są produkowane przez 1 osobnika np. słonecznice, otwornice

* gamontogamia- proces który polega na łączeniu się gamontów czyli osobników troficznych, które weszły w okres rozmnażania płciowego

- gamontogamia ze zwiększeniem liczby osobników

- gamontogamia bez zwiększeniem liczby osobników- koniugacja, może mieć różne postacie:

Kariogamia- wymiana jąder komórkowych np. pantofelek

Plazmogamia- wymiana cytoplazmy np. ameby

Kariogamia i plazmogamia- wymiana jądra kom. i cytoplazmy np. niektóre wiciowce

Koniugacja może przebiegać ze zmniejszeniem liczby osobników tzw. koniugacja totalna; makrokoniugant wciąga do wnętrza mikrokoniuganta na drodze endocytozy

XIV. Plastyczność

* fizjologiczna- na przykład zmiana sposobu odżywiania u ameb pod wpływem warunków środowiskowych

* morfologiczna- w różnym środowisku wykształcane są różne organella (wiciowce i zarodziowe) np. niektóre zarodziowe zwykle mają postać ameby a w środka wodnym przyjmują postać wiciową

XV. Polimorfizm

Związany jest przede wszystkim z pierwotniakami pasożytniczymi i polega na różnej budowie pierwotniaka w zależności od miejsca przebywania w ciele żywiciela, mniejszym stopniu od środowiska zewnętrznego.

GĄBKI

    1. Typu budowy: askon, sycon, leukon

    2. Budowa: