RUDOLF STEINER
Rudolf Steiner urodził się 27 lutego 1861 roku we wsi Kraljevec, znajdującej się wtedy na pograniczu Austrii i Węgier, dziś należącej do Chorwacji. Jego ojciec, Johan Steiner był urzędnikiem austriackiej kolei.
Dzieciństwo spędzone na wsi rozbudziło w Rudolfie Steinerze wrażliwość na piękno przyrody oraz zdolność odczuwania niewidocznych dla ludzkiego oka istot żyjących w jego otoczeniu. Miało to wielki wpływ na jego późniejsze życie oraz głoszone ideały.
Po ukończeniu szkoły wiejskiej w Neudorfl, aby móc kontynuować naukę, Steiner w wieku 14 lat zaczął udzielać korepetycji. Po ukończeniu szkoły realnej, w roku 1879 rozpoczął studia na Politechnice Wiedeńskiej, gdzie początkowo studiuje matematykę i przyrodoznawstwo, później poświęcił się jednak studiom literacko-historycznym i filozoficznym.
W Wiedniu Steiner zaprzyjaźnił się z Karlem Juliusem Schröerem, badaczem twórczości Goethego, pod wpływem którego zafascynował się Goethem i poświęcił studiom nad całą jego twórczością. Widząc to zafascynowanie, Schröer polecił 20-letniego wtedy Steinera Josephowi Kürschnerowi, poszukującemu osoby mogącej podjąć się opracowania naukowych pism Goethego do nowego zbioru dzieł "Niemieckiej Literatury Narodowej Goethego" . W rezultacie tych 2-letnich badań naukowych, w roku 1891 powstała praca doktorska Steinera, pt."Prawda i nauka". Nie była to jednak jedyna pozycja Steinera oparta na twórczości Goethego. Napisał on także prace takie jak: "Wprowadzenie do naukowo-przyrodniczych pism Goethego"(1883r.), "Zarys podstawowej teorii poznania światopoglądu Goethego"(1886r.) i "Światopogląd Goethego"(1897).
W roku 1899 Steiner poślubił Annę Euricke i rozpoczął wykłady na Berlińskiej Wszechnicy Robotniczej
.
Od roku 1902 Steiner zostaje członkiem i wykładowcą Towarzystwa Teozoficznego, które łączyło tradycyjne elementy astrologii z tezami filozofii hinduskiej. Nie angażował się on jednak w działalności Towarzystwa, a jedynie prezentował swoje wyniki badań. Steiner był niezależny, swoje poglądy prezentował czasem w dość dziwaczny sposób: potrafił on rozprawę naukową przedstawić w formie poezji lub dramatu. Do takiej formy zachęcała go Maria von Sivers, aktorka dramatyczna, która później (w 1914 woku) zostaje jego żoną (pierwsza żona umiera w roku 1911). W wyniku tych wszystkich zachowań niezgodnych z oczekiwaniami przywódców Towarzystwa Teozoficznego, nastąpił jego rozłam i Steiner opuścił jego szeregi w roku 1912.
Rok później, czyli w roku 1913 założył Towarzystwo Antropozoficzne, którego członkami zostawali ludzie pragnący rozwijać u siebie i w społeczeństwie życie duchowe. Miało ono charakter międzynarodowy i ekumeniczny, można więc było dołączyć do niego niezależnie od narodowości oraz wyznania. Jedynym warunkiem, jaki należało spełnić, była deklaracja życia opartego na braterskiej miłości i antropozofii, pojmowanej jako wiedza duchowa, która obejmowała zarówno teorię i metodologię poznawania świata duchowego, jak i opis rezultatów ich stosowania, a wszystko to, ponieważ najwyższym nakazem człowieka jest odnalezienie swojej prawdziwej natury, swojego Ja. Ruch Steinera odseparował się całkowicie od polityki. Zlikwidowane również zostały wszelkie tendencje sekciarskie.
Steiner zajął się antropozofią, gdyż próbował odnaleźć w świecie otaczającej fgo przyrody odpowiedzi na nurtujące go pytania o istotę człowieka. W jednym z listów do członków Towarzystwa Antropozoficznego napisał: "Nigdy nie stworzymy sobie poglądu na świat, jeżeli nie będziemy zaczynali od zastanawiania się nad człowiekiem: prastara prawda, że człowiek jest mikrokosmosem, prawdziwym 'małym światem', jest zawsze nowa, zawsze żywa. W człowieku można znaleźć wszystkie tajemnice 'wielkiego świata', makrokosmosu". Uważał za niezbędne powołanie centrum badań w zakresie nauk duchowych, będących zarazem miejscem spotkań, szkoleń, pokazów, zebrań, itp.
Spotkania Towarzystwa Antropozoficznego miały dawać świadectwo wielkiej prawdzie, mówiącej, że "Kiedy ludzie z głęboką uczciwością serc dążą wspólnie do rzeczy duchowych, to przez to samo znajdują drogę jeden do drugiego, znajdują drogę od duszy do duszy.[...] W dziełach antropozoficznych można znaleźć światopogląd - na zebraniach antopozoficznych człowiek powinien znaleźć człowieka".
Steiner zaangażował się w antropozofię do tego stopnia, że zainicjował i nadzorował budowę Wolnej Wszechnicy Wiedzy Duchowej w Dornach koło Bazylei, projektując dla niej drewniany budynek o podwójnej kopule, który do dziś dzień nosi nazwę "Goetheanum". Przy jego powstaniu realizowane były nowe teorie barw i proporcji wywodzące się z prac nad dziełami Goethego.
Niestety działania Steinera spotkały się również z dezaprobatą, zyskał on wrógów w osobach teologów, naukowców, polityków i przedstawicieli związków zawodowych. Prawdopodobnie to z ich inicjatywy w noc sylwestrową z roku 1922 na 1923 "Goetheanum" spłonęło w pożarze. Steiner bardzo to przeżył, lecz nie dał się złamać, kontynuował zaplanowane wykłady oraz zajął się odbudową budynku, tym razem drewno zastępując betonem.
Steiner nieprzerwanie prowadził kursy, wykłady, rozmowy i konsultacje w dziedzinach takich jak biodynamika uprawy ziemii, homeopatia i pedagogika. W roku 1925 ciężko zachorował i umarł 30 marca tegoż roku.
SZKOŁA WALDORFSKA
Rudolf Steiner opierając się na swoich dotychczasowych doświadczeniach stworzył koncepcję szkoły, która miała być ważną próbą radykalnej odnowy społeczeństwa i jego duchowego życia, dzięki nadaniu jej głęboko humanistycznego, ekologicznego i alternatywnego charakteru. Szkoła ta utworzona została 7 września 1919 roku w Stuttgarcie. Była szkołą prywatną, 8-klasową, utworzoną wyłącznie z inicjatywy rodziców.
Wygłoszona przez Steinera w kwietniu 1919 roku prelekcja w fabryce papierosów "Waldorf-Astoria" na temat szkoły przyszłości i wychowania dziecka w świecie naukowej antropozofii, wywarła na jego słuchaczy (robotników) ogromny wpływ. Zwrócili się więc do właściciela fabryki, a zarazem przyjaciela Steinera - Emila Molta, aby pomógł im takową szkołę zorganizować.
Molt wykupił budynek jednej z restauracji, przebudował i wyposażył ją. Rolę dyrektora dostał oczywiście Steiner, który opracował szczegółową koncepcję kształcenia, oraz zastrzegł sobie wyłączność na dobór nauczycieli, których osobiście podjął się wyszkolić. Kurs dla nauczycieli trwał 2 tygodnie, obejmował zakres antropozofii, dydaktyki i metodyki nauczania, wiedzy o charakterze, ćwiczeń językowych i medytacyjnych, a także sztuki tworzenia planu nauczania.
Chcąc zachować neutralność szkoł wobec państwa, Steiner musiał zrezygnować z ich dofinansowań. Były więc one finansowane przez fundacje oraz kwesty społeczne i indywidualne. Dzięki temu szkoły same decydowały o wszystkich sprawach takich jak plany, treści i metody kształcenia.
Początki Szkoły Waldorfskiej były trudne, gdyż była to pierwsza szkoła tego typu. Jednak wszelkie bariery zostały pokonane i już w latach 1921-31 w Niemczech powstało 10 kolejnych szkół waldorfskich. W tym samym okresie szkoły pod nazwą "Freie Waldorfschulen" powołane zostały w Holandii, Anglii i Szwajcarii. Ich rozwój jednak został zachamowany przez I wojnę światową.
Po II wojnie światowej ruch ten odrodził się ponownie z jeszcze większą siłą, potwierdzając ponadczasową wartość steinerowskiej szkoły alternatywnej. W samych Niemczech w ciągu 5 lat powstało 20 nowych placówek. Dzisiaj ich liczba wynosi ok 480 w 28 krajach świata.
W polsce pierwszą taką szkołą była Powszechna Szkoła Podstawowa nr.11 w Warszawie. Później stopniowo pojawiały siękolejne placówki steinerowskie w Bielsko-Białej, Olsztynie, Krakowie, Katowicach i Poznaniu. Przy Uniwersytecie Warszawskim zostało powołane Podyplomowe Studium Pedagogiki Niezależnej, przygotowujące nauczycieli do pracy metodą Steinera.
PEDAGOGIKA STEINERA
Pedagogika Steinera miała za zadanie stworzenie społeczeństwa przyszłości, składające się z 3 sfer życia: duchowo-kulturowej, gospodarczej i prawno-politycznej. Aby sfera duchowa mogła zaistnieć w życiu człowieka, niezbędna jest wolność. Według Steinera człowiek jest wolny, kiedy jest posłuszny sam sobie, a nie zaś ogólnie przyjętym prawom moralnym. Człowiek więc powinien dorastać w wolności od żądań władzy państwowej i życia gospodarczego, jak również jego wykształcenie powinno być od tych czynników niezależne. Zadaniem wychowawcy jest pomoc jednostce w rozwinięciuswoich zdolności, zainteresowań oraz indywidualności. Dzięki temu będzie ona jako wspólobywatel czynnie kształtować społeczeństwo i państwo.
Ze względu na tkwiącą w założeniach szkoły waldorfskiej filozofię indywidualizmu i partnerskich zasad współżycia, placówki były likwidowane we wszystkich państwach o ustroju totalitarnym.
ANTROPOZOFICZNE PODSTAWY SZKOŁY WALDORFSKIEJ
Zasadnicze zrozumienie człowieka i jego uniwersum-zadaniem Steinera- jest możliwe dzieki nauce o reinkarnacji, zgodnie z która człowiek jest wiecznym duchenm wcielającym się od czasu do czasu w cialo własne o coraz wyższyn stopniu uduchowienia w trakcie życia doczesnego, a po śmierci w ciało innej osoby.Sięgając do starożytnej tradycji podziału ludzkiego życia na siedmiolecia Steiner wyróżnil cztery okresy następujących po sobie ,,narodzin" wraz z rozwijającymi się ciałami lub powłokami. Są to:
Ciało fizyczne, ziemskie, reinkarnujące się już uprzednio jako jednostka duchowa, a teraz az do 7 roku życia doczesnego, jest najniższym elementem ludzkiego bytu. Ciało to składa się z nieorganicznych substancji, na które rozpada się po śmierci. podlega ono prawom fizyczno-materialnym świata i może byc badane empirycznie. Dziecko wzrasta fizycznie, rozwija swoje funkcje trawienne i metaboliczne. Świat postrzegany jest przez nie dzięki zmysłom, stąd ich doskonalenie jest najważniejszą częścią fizycznego życia. Stosunek dziecka do świata nabywany jest dzięki naśladownictwu wzorów materialnych i osobowych, toteż wychowawcy powinni zatroszczyć się o własciwe fizyczne otoczenie dziecka. W tej fazie życia dziecko nieświadomie przyjmuje, że świat jest dobry.
Ciało eteryczne powstaje z chwila zgubienia przez dziecko zębów mlecznych. Jest ono wewnetrzną osłoną ciała fizycznego, stanowiąc gwarancję dla procesów odżywiania, wzrostu i rozmnażania. U człowika ciało to jest dodatkowo nośnikiem takich czynności duchowych jak: przyzwyczajenia, pamięć i temperament czy podstawowe siły myślenia. Dziecko wzrasta w rytm serca i płuc.Dziecko 7-letnie chce iść do szkoły, chce się uczyć, ale tylko w określony sposób - "ono chce się wewnętrznie wzorować na nauczycielu, odbarzyć go pełnym zaufaniem w tym, co on mówi i czyni. Wraz z dojrzałością szkolną dzieci rozpoczyna się - zdaniem Steinera - z jednej strony okres świadomego wpływu na ich charakter (temperament, ciekawość, przyzwyczajenie, pamięć), a z drugiej strony wymagane jest od pedagogów odwoływanie się od sił tkwiących w dziecku. W 9. roku życia przekracza ono "Rubikon", kiedy to animistyczne postrzeganie świata zastępują rzeczowe zainteresowania własnym otoczeniem. W 12. roku życia budzi się uczuciowość oraz potrzeba sprawdzenia i zrozumienia zewnętrznych bytów, pełni ludzkiego życia. Świat jest piękny, toteż trzeba dzieciom zwrócić na to uwagę, rozwinąć w nich wrażliwość artystyczna, rytmiczno-muzyczną i plastyczną.
Ciało astralne rodzi się w trzecim siedmioleciu wraz z okresem dojrzewania młodego człowieka w sferze seksualnej. Ciało astralne jest nośnikiem delikatnym, labilnych doznań, odczuć rpzlpszy, bólu, cierpenia, pożądania i popędów. Fizycznie manifestuje się w procesie oddychania. Człowiek może teraz intensywniej i świadomie po raz pierwszy przeżywac miniony rozwój duchowy. Mottem spotkania ze światem w tej fazie rozwojowej jest: "Świat jest prawdziwy", toteż Steiner sformułował zasadę wychowania, by odejść od autorytetów osobowych na rzecz kontaktów przedmiotowych, obiektywnych, uzasadnionych. Młodzież powinna mieć prawo stawiania wszelkich pytań, także ze sfery życia emocjonalnego i uzyskiwać na nie sensowną, uzasadnioną odpowiedź. jest to faza głębokiego zainteresowania światem i stosunki interpersonalnymi.
Ciało Ja znajduje się z zewnętrznej powłoce auty, jako stan niebieski. Pojawia się ono w czwartym siedmioleciu, jako wejście człowieka w dorosłość i dojrzałość osobowości, oraz dojrzałości losu. Ciało Ja jest nośnikiem samoświadomości, indywiwualności i moralności. Człowiek jest istotą, która sama kształtuje swój los i pewnie panuje nad otoczeniem. Może w sposób odpowiedzialny wybrać sobie zawód i założyć rodzinę. Budzi się wolna wola, ponadzmysłowe moce. Jest to faza samowychowania.
Powyższy cykl siedmioletnich "narodzin" kończy się metamorfoza śmierci, by w kolejnych stadiach, falach życia w innym już wcieleniu nestępowało dalsze "uduchowienie" bytu. Każdą dziezinę sztuki łączył Steioner z odpowiadającym jej ludzkim ciałem: architektura wyrażała ciało fizyczne, rzeźba - ciało eteryczne, malarstwo - ciało astralne, muzyka - ego lub ducha, poezja - dalsze ciało, Ducha-Ja, a eurytmia (szczególny rodzaj sztuki) - ciało jeszcze wyższe, Ducha Życia.
Normatywna pedagogika Rudolfa Steinera adresowana jest do nauczycieli, rodziców, lekarzy, terapeutów. Można w niej wyróżnić 7 wskazań dla wychowania okultystycznego:
Szukaj wzmocnień dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Wyżej od zdrowia uczeń powinien stawiać tylko obowiązek, nigdy zaś korzyść.
Czuj się członkiem wszechświata i jako istota ludzka miej poczucie odpowiedzialności za wszystko, co się dzieje.
Każdy powinien dojść do przekonania, że jego myśli, uczucia mają dla światajednakowe znaczenie, podobnie jak i jego czyny. Zgubna jest jednak nienawiść wobec bliźniego czy stosowanie przemocy.
Własny byt ludzki nie tworzy się na zewnątrz, lecz wewątrz nas. Ten, kto nabędzie takiego przekonania, będzie też potrafił rozpoznać swoje obowiązki.
Bądź stały w podejmowaniu decyzji. Nic nie powinno ucznia odwieść od podjętej decyzji poza jedynie rozpoznaniem, że się pomylił.
Miej poczucie wdzięczności za wszystko co otrzymujesz. Trzeba też wiedzieć, że nasza jaźń jest darem wszechświata.
W swojej postawie wobec życia stale bierz pod uwagę powyższe warunki.
Pedagog jest reprezentantem porządku świata, natomiast jego wychowanek może ten świat poznać dzięki niemu. Potrzebna jest jednak do tego jeszcze jedna część wiedzy tajemnej - dotycząca tempramentu człowieka. Zgodnie z nią rzeczywiście istnieją cztery typy temprementu: choleryk, melancholik, sangwinik i flegmatyk. Co 7 lat zmienia się ludzki temperament, prowadząc "rytmicznie" i stopniowo do uduchowienia rozwoju Ja. I tak temperament flegmatyka urzeczywistnia się najsilniej w pierwszym siedmioleciu doczesnego życia poprzez ciągłe potrzeby małego dziecka przyjmowania pokarmu. Temperament sangwinika jest charakterystyczny dla drugiego okresu siedmiolecia (ciała eterycznego). W tym okresie życia formuje się równowaga życia sił eterycznych i psychicznych. W wieku dojrzewania dominuje temperament choleryka, zaś w wieku dorosłym melancholika. Od dziesiątego siedmiolecia następuje ponowna metamorfoza w temperament flegmatyka.
Z wiedzy o temperamencie pedagog może wywnioskować nie tylko to, jakie są dla danego typu charakterystyczne cechy psychiczne, fizjonomiczne, skłonności do chorób, elementy kosmosu (ciepło, powietrzymwoda, ziemia), kolory, port roku czy charakter narodowy, ale i odpowiadające temperamentowi naturalne środki jego leczenia (homeotapia), postępowanie dietetyczne i postępowanie pedagogiczne. Nauczyciel musi pozwolić każdemu dziecku na bycie sobą, na eksternalizację jego temperamentu, współdziałając z nim.
Przez pierwsze pięć tygodni nauki nauczyciel przygląda się swoim uczniom, stara się "wejrzeć w ich duszę" i określić ich temperament, by w czasie lekcji stosować adekwatne do niego bodźce. W praktyce szkół waldorfskich stosowany jest pomysł Steinera, by w każdej klasie dzielić uczniów na grupy według temperamentu i odpowiednio ich rozsadzać w klasie. Tak np. flegmatycy i cholerycy powinni być usytuowani w zewnętrznych rzędach, zaś melancholicy i sangwinicy pomiędzy nimi (w rzędach środkowych) Z pogłębionej obserwacji wynika, które cechy temperamentu są u danego dziecka rozwinięte "ad absurdum", by zacząć rozbudzać w nim przeciwne im reakcje.
Cały proces kształcenia i wychowywania w szkole tylu Waldorf musi odpowiadać naturalnemu rytmowi: czuwania i snu, zapamiętywania i zapominania. Rozkład zajęć nie jest zatem budowany według potrzeb i wygodnictwa nauczycieli, lecz izomorficznie od rytmu przyrody, a w tym przypadku potrzeb i możliwości percepcyjnych dzieci i młodzieży. Plan zajęć cechuje się trójfazownością:
W godzinach 8.00-10.00 organizowane są lekcje wymagające od ucznia myślenia, koncentracji uwagi, wiedzy i zrozumienia. Są to takie przedmioty jak mowa ojczysta, wiedza o rzeczach, geografia, wiedza o zwierzętach, wiedza o człowieku, o hodowli, o skałach, fizyka, chemia, historia, matematyka, geometria. W nauczaniu początkowym są to takie przedmioty, jak: rysowanie form, opowiadanie z natury i pór roku, otoczenia i ojczyzny dziecka, pisanie, czytanie, liczenie.
W godzinach 10.00-11.00 realizowane są ćwiczenia techniczne, wymagające stałego, rytmicznego powtarzania. Są to lekcje języka obcego, eurytmia i gimnastyka, muzyka i religia. W klasach młodszych są to zajęcia: malowania, rysowania, modelowania, muzykowania (obowiązkowa nauka gry na flecie), recytacji i inscenizacji.
W godzinach 11.00-12.00 realizowane są zajęcia rzemieślniczo-artystyczne: prace ręczne, rzemiosło, ogrodnictwo, ćwiczenie przyrodniczne, eksperymenty, śpiew.
Pedagogika Steinera została w dziesiejszych szkołach rozbudowana o współczesną wiedzę w zakresie stymulowania aktywności psychofizycznej dziecka i relaksacji, stąd z inicjatywy jej twórcy określana jest także jako Waldorfpädagogik. Jakie jeszcze cechy charakterystyczne dla tej pedagogii wyróżniają ją w ramach szkoły typu Waldorf?
Szkoły te maja swoisty, autonomiczny program kształcenia, w którym treści nauczania nie odpowiadają znanej u nas atomizacji nauk, lecz mają organiczno-genetyczną budowę. Zostały przez Steinera zestawione w systematycznie "uporzaowany Kosmos" czy rodzaj "Drzewa genealogicznego", w którym z jednolitego wyobrażenia istoty kształcenia wynika krzyżowanie się treści nauczania z psychologiczno-organicznymi i historycznymi stopniami rozwoju ludzkości.
Kolejnym radykalnym obcięciem się Steinera od tradycyjnej, herbartowskiej pedagogiki szkolnej było zniesienie instrumentalnego i selekcyjnego systemu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów. W szkołachy typu Waldorf uczniowie nie otrzymują tradycyjnych not, ale świadectwo opisowe w formie wystawionej im przez nauczyciela-wychowawcę i specjalistów od pozostałych przedmiotów słownej opinii o własnym rozwoju i osiągnięciach szkolnych. Wygląda ona jak mała biografia z rocznych spotkań pedagogów z dzieckiem. Opinia ta wystawiana jest na zakończenie roku szkolnego i składa się z częsci "obiektywnej" (ogólny opis postawy ucznia, jego postępów, pewnych braków) i "subiektywnej", która skierowana jest w formie dialogu wprost do ucznia. Nauczyciel musi odkryć u każdego ucznia coś pozytywnego, cennego, by dopiero po tym wskazać na błędy, niedociągnięcia i możliwe formy pomocy. Nie ma w związku z tym w tych szkołach zjawiska drugoroczności i dezintegracji społeczności klasowej, gdyż rolą nauczyciela-wychowawczy jest umożliwienie każdemu uczniowi realizacji zadań dydaktycznych i rozwojowych zgodnie z jego tempem i osobistym potencjałem.
Dzięki takiemu podejściu do edukacji dzieci i młodzież nie boją się szkoły i nauczycieli, wzrasta ich zainteresowanie światem, własnym rozwojem, a także intensfikują się stosunki przyjacielskie, partnerskie między nimi. Wychowawca powinien w związku z tym regularnie odwiedzać domy swoich uczniów, utrzymywać częsty i ścisły kontakt z ich rodzicami. Ci ostatni mogą korzystać z cotygodniowych konsultacji, na które wychowawca powinien przeznaczyć od 4 do 6 godzin i uczestniczyć w konferencjach nauczycielsko-rodzicielskich. W trakcie takich konferencji omawiane są problemu planu i programu nauczania.
W szkołach waldorfskich szczególną rolę spełnia nauczyciel, który powinien poprzez słowo (gawędę, opis, opowiadanie, dialog) rozbudzić zainteresowania uczniów, usamodzielnić ich w pracy nad sobą, stymulować ich do współodczuwania i współdoznawania. Obowiązuje tu żelazna zasada pierwszeństwa żywego słowa nad drukowanym, kontaktu bezpośredniego, dialogowego nad monologiem czy komunikacją pośrednią. Nie ma zatem w tych szkołach podręczników. Zamiast tego uczniowie prowadzą tzw. Epochenhefte, czyli zeszyty zajęć głównych, w których notują esencję relacjonowanych przez nauczyciela treści, formuły, definicje, bogato je ilustrując rysunkami czy fotografiami.
Koncepcja wychowania i kształcenia Rudolfa Steinera, bazując na okultystyczno-dychowym rozumieniu rozwoju człowieka, wyciska silnie swoje piętno na życiu szkoły, wyodrębniając ją na tle innych rozwiązań edukacyjnych w świecie. Przed wszystkimi nauczycielami postawiony jest jeden i ten sam cel - prowadzenie badańi ćwiczeń duchowych. Ich zadaniem nie jest wykładanie antropozofii w czasie swoich lekcji, gdyż tego typu studium jest dla dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia mało interesujące, lecz dbanie o własny rozwój duchowy, o nabycie określonej postawy wobec życia.
Nieporozumieniem jest zatem utrzymywanie, że nauczyciele szkół typu Waldorf powinni zajmować się w ramach lekcji swoistego rodzaju "nawracaniem" uczniów na antropozoficzną orientację życia. Antropozofia bowiem nie jest formą religii ani gotowym systemem światopoglądowym, lecz "drogą zdobywania wiedzy o świecie i człowieku".
Konsekwencją tego założenia jest zobowiązanie przez Steinera wszystkich pedagogów, którzy chcieliby kształcić w "jego" szkołach, bo zdobyli dodatkowe, antropozoficzne wykształcenie w jednym z ośrodków ("Goetheanum" w Dornach, seminaria nauczycielskie w: Stuttgarcie, Mannheim, Witten/Ruhr w RFN, w Emerson College w Forest Row w Anglii, w Järna w Szwecji i w Waldorf School w Detroit), a zarazem by intensywnie pracowali nad sobą, doskonalili siebie i własne kompetencje.
Kolejną, osobliwą dominantą szkoły Waldorf, a zarazem jej "sercem" są organizowane przez uczniów, rodziców i nauczycieli róznego rodzaju uroczystości, festyne, świeta, przedstawienia itp.
RECEPCJA PEDAGOGIKI R. STEINERA W POLSCE
W Polsce krytycy zarzucają pedagogice steinerowskiej przede wszystkim niemożność pogodzenia z chrześcijanstwem, w tym z nauką społeczną Koscioła katolickiego jak przesłanek filozoficzno-światopoglądowych.
Koncepcja szkoły typu Waldorf nie zawiera teorii programu kształcenia ile formowanie charakterów uczniów.
Zdaniem Mirosława S. Szymańskiego szkoła ta "jest nie tylko miejscem kształtowania mitycznego obrazu świata, lecz także odizolowanym od świata miejscem uczestniczenia w micie.
Najsilniejszy atak na tę pedagogikę ujawnil się w Polsce pod koniec lat 90, kiedy zaczął się swoistego rodzaju renesans tej pedagogiki, literatury antropozoficznej, a w ślad za tym nastąpił wyraźny wzrost zainteresowania powoływaniem przedszkoli oraz szkół steinerowskich.
W Polsce pierwszą szkoła powstała po 1989r. Powszecha Szkoła Podstawowa nr 11 w Warszawie. Inicjatorami byli rodzice, ktorzy stworzyli Towarzysttwo Rozwoju Pedagogiki R. Steinera.
DZIEŁA
Rudolf Steiner oprócz 20 książek opublikował liczne artykuły i inne pisma, wygłosił tysiące odczytów (wykładów) w kraju i zagranicą. Ważniejsze jego prace to:
1. Wahrheit und Wissenschaft, 1892
2. Philosophie der Freiheit, 1894 (filozoficzne zasady antropozofii)
3. Rätsel der Philosophie, 1900
4. Das Christentum als mystische Tatsache, 1902
5. Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten, 1904
6. Theosophie, 1904
8. Das Johannesevangelium, 1909
9. Vier Mysteriendramen, 1910-1913
10. Wendepunkte des Geistelebens, 1911
11. Wege zu einem neuen Baustil, 1914
12. Vom Menschenrätsel, 1916
13. Von Seelenrätseln, 1917
14. Aufruf an das Deutsche Volk, 1919
15. Die Kernpunkte der sozialen Frage, 1919
16. Allgemeine Menschenkunde als Grundlage der Pädagogik, 1919
17. Geisteswissenschaft und Medizin, 1920
18. Westliche und östliche Weltgegensätzlichkeit, 1922
19. Über das Wesen der Bienen, 1923
20. Mein Lebensgang, 1924
21. Eurythmie als sichtbare Sprache, 1924
22. Das Initiatenbewußtsein, 1924