JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE
Lingwistyka kognitywna wyrosła z krytyki gramatyki transformatywno-generatywnej oraz z wpływów semantyki referencjalnej. Zaczęła się rozwijać na przełomie 70./80. l. XX w.
Założenia - Ronald W. Langacker (1988):
odrzucenie poglądu, że język lub gramatykę dało się precyzyjnie i wyczerpująco opisać za pomocą symboli matem. i log., kategorii dyskretnych i systemów twierdzeń nieredundantnych i bezwyjątkowych;
negacja założenia, że język jest samowystarczalnym systemem, dającym się dobrze opisać bez odniesienia się do szeroko rozumianego procesu poznawczego, a gramatyka stanowi mechanizm generujący poprawne zdania danego języka;
twierdzenie, że język stanowi integralną część całego systemu poznawczego, a gramatyka - inwentarz zasobów symbolicznych, z których mówiący konstruują wyrażenia językowe mające wartość komunikatywną;
odejście od podziału systemu językowego na niezależne moduły (gramatykę, semantykę, słownictwo; nieoddzielanie pragmatyki od semantyki);
zerwanie z definiowaniem znaczeń wyrażeń językowych za pomocą warunków prawdziwości.
Lingwistyka kognitywna - paradygmat językoznawstwa zakładający, że język jest ściśle powiązany z umysłowymi procesami dotyczącymi postrzegania świata. Lingwistyka kognitywna zajmuje się przyswajaniem, gromadzeniem i wykorzystywaniem informacji; opiera się na wcześniej rozwijanej psychologii kognitywnej .
Językoznawstwo kognitywne radykalnie przeciwstawia się gramatyce transformacyjno-generatywnej, zapoczątkowanej przez Noama Chomsky ' ego n a przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Gramatyka t a, jako zbiór reguł wyrażonych w sformalizowanym języku matematycznym, zdominowała ówczesne językoznawstwo i wywarła szeroki wpływ m.in. na psychologię, socjologię o raz na teorię literatury. Do uczniów Chomsky ' ego należał początkowo George Lakoff, który jednak po pewnym czasie stał się jednym z najzagorzalszych przeciwników jego gramatyki, uważając, że jest ona może interesującym, ale jednak marginalnym przedsięwzięciem, nie zasługującym na poważne traktowanie. Ostatecznie Lakoff walnie przyczynił się do powstania językoznawstwa kognitywnego, którego teoretyczne podstawy sformułował Ronald Langacker w książce Podstawy gramatyki kognitywnej ( 1987). Wcześniej, w 1980 r., Lakoff wraz z filozofem Markiem Johnsonem wydali wspólną książkę Metafory w naszym życiu, formułując w niej kognitywną teorię metafory. Głównym zadaniem lingwistyki kognitywnej jest objaśnienie zdolności językowych, ale również możliwości społecznych języka. Niektórzy przedstawiciele dziedziny na świecie - Ronald Langacker, George Lakoff , Mark Johnson , Paul Kay, Mark Turner, Georges Kleiber, John R. Taylor
W Polsce: Henryk Kardela , Tomasz Krzeszowski , Aleksander Szwedek , Elżbieta Tabakowska, Jolanta Antas , Iwona Nowakowska-Kempna, Bogusław Bierwiaczonek , Roman Kalisz, Krzysztof Korżyk
Lingwistyka kognitywna - paradygmat językoznawstwa zakładający, że język jest ściśle powiązany z umysłowymi procesami dotyczącymi postrzegania świata. Lingwistyka kognitywna zajmuje się przyswajaniem, gromadzeniem i wykorzystywaniem informacji; opiera się na wcześniej rozwijanej psychologii kognitywnej.
Językoznawstwo kognitywne radykalnie przeciwstawia się gramatyce transformacyjno-generatywnej, zapoczątkowanej przez Noama Chomsky'ego na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Gramatyka ta, jako zbiór reguł wyrażonych w sformalizowanym języku matematycznym, zdominowała ówczesne językoznawstwo i wywarła szeroki wpływ m.in. na psychologię, socjologię oraz na teorię literatury. Do uczniów Chomsky'ego należał początkowo George Lakoff, który jednak po pewnym czasie stał się jednym z najzagorzalszych przeciwników jego gramatyki, uważając, że jest ona może interesującym, ale jednak marginalnym przedsięwzięciem, nie zasługującym na poważne traktowanie. Ostatecznie Lakoff walnie przyczynił się do powstania językoznawstwa kognitywnego, którego teoretyczne podstawy sformułował Ronald Langacker w książce Podstawy gramatyki kognitywnej (1987). Wcześniej, w 1980 r., Lakoff wraz z filozofem Markiem Johnsonem wydali wspólną książkę Metafory w naszym życiu, formułując w niej kognitywną teorię metafory.
Głównym zadaniem lingwistyki kognitywnej jest objaśnienie zdolności językowych, ale również możliwości społecznych języka.
Niektórzy przedstawiciele dziedziny na świecie - Ronald Langacker, George Lakoff, Mark Johnson, Paul Kay, Mark Turner, Georges Kleiber, John R. Taylor
W Polsce: Henryk Kardela, Tomasz Krzeszowski, Aleksander Szwedek, Elżbieta Tabakowska, Jolanta Antas, Iwona Nowakowska-Kempna, Bogusław Bierwiaczonek, Roman Kalisz, Krzysztof Korżyk
Lakoff George, Johnson Mark, Metafory w naszym życiu. Tłum. T. P. Krzeszowski. Warszawa 1988.
Georges Kleiber, Semantyka prototypu: kategorie i znaczenie leksykalne. Tłum. Bronisława Ligara. Kraków 2003.
John R. Taylor, Kategoryzacja w języku: prototypy w teorii językoznawczej. Tłum. Anna Skucińska. Kraków 2001
Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, pod red. Elżbiety Tabakowskiej. Kraków 2001.
Nowakowska-Kempna Iwona, Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Warszawa 1995.
Na podst. Agnieszka Libura, Wyobraźnia w języku. Leksykalne korelaty schematów wyobrażeniowych. Centrum - peryferie i siły, Wrocław 2000.