10. Stratyfikacja społeczna.

126.

NIERÓWNOŚĆ SPOŁECZNA: wynikająca z przynależności do różnych grup, albo z zajmowania różnych pozycji społecznych, a nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych, nierówność dostępu (lub szans dostępu) do społecznie cenionych dóbr.

127.

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA (inaczej ‐ uwarstwienie): hierarchia warstw społecznych o

większych lub mniejszych szansach dostępu do jakiegoś społecznie cenionego dobra: bogactwa, władzy, prestiżu, edukacji.

128.

RUCHLIWOŚĆ społeczna - to zmiana położenia jednostki lub grup, czyli zmiana ich pozycji społecznej w strukturze społeczeństwa, czyli hierarchii klas i warstw lub kategorii społeczno - zawodowych (może ona dotyczyć pojedynczych jednostek jak i całych zbiorowości)

Podziały ruchliwości

I typologia

1. Ruchliwość pionowa (wertykalna)

- przemieszczanie się jednostek lub zbiorowości pomiędzy szczeblami hierarchii stratyfikacyjnych: awans lub degradacja

np. sprzedawca → kierownik ↑ awans

2. Ruchliwość pozioma

- oznacza zmianę pozycji na inną o podobnym statusie, czyli o podobnej randze w hierarchii społecznej

np. kasjer w banku → agent ubezpieczeniowy (różnice w pensji)

- najczęściej ruchliwość pozioma oznacza zmianę pracy, która nie przynosi znaczących zmian np. wysokości dochodów

II typologia

1. Ruchliwość międzypokoleniowa (intergeneracyjna)

- awans lub degradacja jednostki lub grupy w długim okresie obejmującym życie dwóch lub więcej pokoleń

- jest typowa wśród migrantów zarobkowych, którzy w nowym kraju mają lepsze zarobki i ich dzieci często zajmują lepszą pozycję społeczną

np. ojciec kierowca → syn prawnik ↑ w górę

2. Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa (intrageneracyjna)

- awans lub degradacja jednostki lub grupy w toku życia jednego pokolenia

- może oznaczać awans lub degradację jednostki lub jej małą lub dużą ruchliwość

129.

SPOŁECZEŃSTWO OTWARTE: takie, w którym awans jednostkowy lub grupowy jest nie tylko w szerokim zakresie możliwy, ale silnie kulturowo oczekiwany i wymagany.

SPOŁECZEŃSTWO ZAMKNIĘTE: takie, które ogranicza lub całkowicie zamyka możliwości awansu w hierarchiach społecznych.

130.

KLASA SPOŁECZNA: wielki segment społeczeństwa obejmujący osoby o podobnej sytuacji własnościowej (zwłaszcza w zakresie posiadania środków produkcyjnych, czyli kapitału ekonomicznego).

131.

WARSTWY SPOŁECZNE: kategorie i grupy społeczne powiązane realną więzią subiektywną i obiektywną, różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągania społecznie cenionych dóbr; bogactwa, władzy, prestiżu, edukacji itp. oraz wynikającym z tego poziomem i stylem życia, typową ideologią i obyczajami.

132.

DYCHOTOMICZNA WIZJA NIERÓWNOŚCI: obraz społeczeństwa, w którym podkreśla się przeciwstawność dwóch klas społecznych: właścicieli środków produkcji i pracowników pozbawionych własności.

133. Stratyfikacja społeczna wg Marksa:

- najważniejszym kontekstem życia społecznego jest praca

- klasę społeczną kształtuje jednolity stosunek do dużej grupy ludzi, do środków produkcji, wspólnota źródeł dochodów i wspólnota interesów. Termin ten odnosi się do zbiorów ludzi wyróżnionych ze względu na odrębność sytuacji ekonomicznej i interesów grupowych.

- zespół ludzi, który pod względem ekonomicznych odpowiada kryterium klasy społ. staje się nią dopiero wtedy, gdy połączy ich świadomość wspólnych interesów i więź psychiczna.

- fakt posiadania dóbr kapitałowych dzieli społeczeństwo na dwa wielkie segmenty, tych, którzy są ich właścicielami, i tych, którzy takiej własności są pozbawieni, czyli klasa właścicieli i klasa pracownicza

(Klasa właścicieli dysponuje miejscami pracy, na których zatrudnia najemnych pracowników. Ponieważ ma monopol na miejsca pracy, może pracownikom dyktować warunki zatrudnienia. Pracownicy najemni dysponują tylko własną siłą roboczą; umiejętnościami, zdolnościami, wiedzą, siłą fizyczną. Aby zdobyć środki do życia dla siebie czy swoich rodzin, muszą ją sprzedać jak towar, czyli zatrudnić się w zamian za płacę roboczą. Obie klasy są powiązane skomplikowanymi i ambiwalentnymi relacjami.)

134.

KLASA W SOBIE: klasa społeczna w początkowym momencie krystalizacji, gdy duży segment społeczeństwa posiada obiektywnie wspólne interesy ekonomiczne, nie jest jednak tego świadomy.

KLASA DLA SIEBIE: klasa społeczna w końcowym momencie krystalizacji, gdy obok wspólnoty interesów ekonomicznych dysponuje rozwiniętą świadomością klasową i formami organizacyjnymi pozwalającymi na prowadzenie walki klasowej.

135. „Baza i nadbudowa”

Siły wytwórcze i uwarunkowane nimi stosunki produkcji stanowią bazę każdej formacji. Baza ta decyduje o kształcie nadbudowy, to jest o ustroju prawno-politycznym i charakterze kultury symbolicznej każdej formacji.

(Myśl tę Marks sformułował dobitnie i lapidarnie: „Całokształt [...] stosunków produkcji stanowi ekonomiczną strukturę społeczeństwa, realną podstawę, na której wznosi się nadbudowa prawna i polityczna i której odpowiadają określone formy świadomości społecznej. Sposób produkcji życia materialnego warunkuje społeczny, polityczny i duchowy proces życia w ogóle. Nie świadomość ludzi określa ich byt, lecz przeciwnie, ich byt społeczny określa ich świadomość")

136.

Alienacja - poczucie wyobcowania ze społeczeństwa, według Marksa, człowiek z natury twórczy pod wpływem tego, iż staje się on częścią maszyny zatraca swoją wolność i możliwości twórcze, poprzez co izoluje się od rzeczywistości społecznej.

137. etyka pracy i jej założenia wg. Baumana - definicja znajduje się w dodatkowej kserówce od Pana magistra

138. Typy pracowników w społeczeństwie ponowoczesnym.

1. „manipulatorzy symbolami” - wynalazcy, twórcy reklam, promotorzy i handlarze idei.

2. edukatorzy wszystkich obszarów i poziomów - są czynni w reprodukcji dającej się zatrudnić siły roboczej

3. ludzie wynajęci do „usług osobistych” (rozległy kontyngent sprzedawców produktów i „propagatorów pragnienia”, by je nabyć)

4. „pracownicy rutynowi” - pracownicy okazjonalni i „niestabilni”, których zatrudnienie nie jest konieczne i których łatwo zastąpić, słabo związani ze swoimi zawodami i miejscami pracy

Przeczytać o tych podziałach można w tekście Baumana „Etyka pracy i nowi ubodzy” na stronie 119.

139. UNDERCLASS

PODKLASA (underclass) - termin stosowany w odniesieniu do części społeczeństwa znajdującej się na samym dole drabiny społecznej

• grupa zmarginalizowana, wykluczona z życia reszty społeczeństwa

• często nieuprzywilejowane grupy mniejszościowe

• złe położenie tej grupy pod wieloma względami:

• gorsze warunki życia

• bezrobocie

• bezdomność, brak stałego miejsca zamieszkania

• uzależnienie od pomocy społecznej

---