EKSTRAKCJA- części lub całkowit rozdz mieszaniny stał lub ciekł przy użyc rozpuszcz w którym skł mieszaniny maja niejednakową rozpuszczalność. Otrzym ekstrakt (roztw składnika w rozpuszczal) rafinat. E i R w rozpuszczal 2 odrębne fazy, mogą rozdzielone pod działaniem sił ciężkości lub bezwładno. Fazę rozpuszczal nast. poddaje się destylacji lub retryfikacji. Rafinat po destylacji poddany suszeniu i użwany jako prod uboczny. Ekstrakcja c st- ciecz: wydzielanie cukru z bur cukrowych, tłuszczu z nasion oleistych, prod koncentratów vit i mięsnych. Ciecz- ciecz: prod alkoholu, wina, olejów. SELEKTYWNOŚĆ ROZPUSZCZL- zdolność rozpuszczania skł mieszaniny ciekłej lub stałej. Zależy od bud chemicznaj, temp. Maleje ze wzrostem temp. PRAWO NERNSTA: subst rozpuszczalna w dwóch cieczach nie mieszających się ze sobą w stanie równowagi dzieli się w stałym stosunku- współczynnik podziału: k=c/c₀ [c-stęż skład w ekstrakcie, c₀-stęż skład w rafinacie]; WSPÓŁ SELEKTYWNOŚCI- stopień trudności przebiegu ekstrakcji. Ekstr nie do przeprowadz jeżeli β=1 i brak selektywn rozpuszczal. Łatwo zachodzi gdy selektywnośc >1. Gdy współ selektywn zbliżony do 1 to proces utrudniony i wymaga zastosowania ekstrakcji frakcjonowanej (przy użyciu kilku rozpuszczalników): β=k,B/k,A [β-współ selekt, kB-współ podziału składn B mieszaniny w danym rozpuszczal, kA-II-]; ROZPUSZCZALNIKI powinny char..yzować się inną niż surowiec gęstością, małą rozpuszczalnością w surowcu, rafinacie i dużą selektywnością. PRĘDKOŚĆ EKSTRAKCJI- wprost prpoporcj do różnicy stężeń składnika ekstrahowanego w ekstrakcie i rafinacie oraz odwrotnie prop do oporu dyfuzyjnego. RÓŻNICA STEŻENIA składnika ekstrahowanego w ekstrakcie i rafinacie zale od kierunku wzajemnego ruchu faz oraz stosunku ilościowego faz. OPÓR DYFUZYJNY- określany przez współczynnik dyfuzyjności w przypadku w układzie ciecz- ciecz. WZROST TEMP- zwiększa prędkość ekstrakcji. CZAS EKSTRAKCJI- zależy zaw skład ekstrahowanego, jakości surowca, sposobu przygotowania.; EKONOMIKĘ PROCESÓW wyznacza prędkość, wydajność, zużycie rozpuszczal i energii na jednostkę wagową surowca. INTENSYFIKACJA SUROWCA- przez rozdrob i kondycjonowanie surowca. ROZDROBNIENIE- ułatwia wydobycie składnika, zwiększ powierzchnię kontaktu z rozpuszczal. Stopień rozdrob i postać geometryczna surowca dobrane by nie pogarszały warunków przepływu rozpuszcz i blokowały powierzchni kontaktu surow z rozpuszcz. KONDYCJONOWANIE- do nasion oleistych … zwiększenie stopnie rozkładu ścian komórkowych ułatwianie wypływu oleju. Podgrzanie rozdrobnionego i nawilżonego surowca a nast. wysuszenie do określonej wilgotności. WŁAŚĆ ROZPUSZCZ: *wysoki współcz podziału *wysok współ dyfuzji *wys współ względnej lotności w stosunku do skład surowca *niskie ciepło właściwe i ciepło parowania *wąskie granice wrzenia; ROZP: ^woda ^roztwory soli , kw, zasad, alkoholi, etery, węglowodory alifatyczne ^etan, etylen, fluorowęglowodory. WYDAJNOŚĆ EKSTR OD: jakości surowca i metody ekstra. Właściwości biolog: odmiana, hodowla, dojrzałość, wielkość, jędrność, włóknistość. Na pdst składu chem określa się ilość składnika ekstrahowanego i rodzaj zanieczyszczeń ekstraktu. MACERACJA: (c st-ciecz) zalanie rozdrob surowca rozpuszczalnikiem o temp 15-20⁰C na określony czas, a nast. oddziel ekstraktu przez sączenie, wyciskanie lub odwirowanie. W maceratorze z perforowana przegrodą lub mac obiegowym. DIGESTIA- (wytrawienie) maceracja w podwyzszonej temp; INFUZJA- (naparzanie) zalanie surowca wrzącą wodą i ewentualnie krótkotrwałe ogrzanie. DEKOKCJA- (wygotowywanie) od infuzji dłuższym czasem ekstrakcji. PERKOLACJA- (wypieranie) rozpuszcz spływa wpływem grawitacji przez masę surowca: ciecz-ciecz; KOMBINOWANIE- łączenie 2 metod ekstrakcji; EKSTR WIELOSTOP PRZECIWPRĄD- kilkakrotnym przemywaniu surowca rozpuszcz przepł w przeciwprądzie względem surowca. Sposób okresowy lub ciągły. Podczas eksrt ciągłej obie fazy kontaktują się nieprzerwanie i przesuwają względem siebie wskutek różnicy gęstości. Ekstr w układzie c-c prowadzona w ekstraktorach kolumnowych. EKSTRAKCJA CIĄGŁA C ST: *w ekstraktorach ślimakowych: Hildebrandta *taśmowych: de Smeta *koszowych np. Bollmanna *bębnowych; DESTRAKCJA- destylacja i ekstrakcja gęstym gazem lub gęstą parą. Pozwala na równoczesne frakcjonowanie mieszaniny składników. Do usuwania kofeiny z kawy i herbaty. Zaletą duża wydajność, mała energochłonność i dobra jakość prod. Wydajność ekstrakcji= współczynnik wyekstrahowania lub stopień czystości rafinatu (stosunek wyekstrahowanej ilości składników do ilości ogółem zawartej w surowcu; ZAST EKSTR W PRZEM SPOŻ: *eksrt cukru z b cukrowych- ługowanie ogrzaną wodą z pokrojonych buraków. W baterii dyfuzorów, kolumnach dfuzyjnych lub dyfuzorze korytowym DDS. Czas ekstr <75 min. Na pocz wymywanie cukru z otwartych kom krajanki. W dyfuzorach początkowych 40-60 ⁰C, środkowych 70-85. ↑temp denaturację bł kom tkanek buraków. Obniżenie temp w końcowych hamuje ekstra subst niecukrowych= zwiększa czystość ekstraktu. *tłuszcz z nasion oleistych- kondycjonowanie nasion i tłoczenie tł w prasach hydraulicznych lub pneumatycznych. Wytłoki poddawane ekstra rozpuszczaln (benzyna lub heksan, rzadziej aceton, etanol). Ekstra metodą immersji w ekstraktorach Hildebrandta lub met filtracyjno- ekstrakcyjną. Ilość rozpuszcz 60-200% masy nasion. 40-60⁰C= 40-60min. Ekstrakt (MISCELA) 25-30% oleju. Tł z misceli przez destylację rozpuszcz. Pozostałość w śrucie poekstr ok60%. Prod uboczne śruta poekstr i lecytyna (do otrzymywania cholina i kefaliny) *ekst białek- surowiec do produkcji koncentratów i izolatów białek nasiona roś oleistych lub strączkowych. Usunięcie łupiny, rozdrobnienie do mąki i odtłuszczenie. Usu cukrów, soli miner, barwników, zw azotowych niebiałko. Ekstrahuje się wodą lub roztworami kw (solny pH 4-5) i alkoh etylowego. Ekstr metodą immersyjną lub macerację. 60min. Rafinat odwadnia w suszarce. Proces prowadzi 55-60⁰C= 15 min-2h. Ekstrakt białek oddziela na sitach wibracyjnych i w wirówkach. Białko wytrąca przez koagulację kw solnym lub octowym. Ilość białka w izolatach 90%. Wydajność procesu 30%. *ekst enzymów- surowce: tkanki wew narządów zwierz. Przy użyciu wody, słabych kw, zasad, roztw soli. Rozdrobnione cząsteczki poddaje autolizie lub dezintegracji. 20-40⁰C w dyfuzorze 15-30min. Ekstrakt= 100%. Rozpuszczalnik 150-500% w stosunku do masy surowca. Enzymy wydzielane przez wysalanie, krystalizację i odwadnianie; *ekst vit- użycie wody lub alkoh etylowego. materiał rozdrobnić, nast. ekstra, etanol oddestylować, ekstrakt rozdzielić na 2 fazy, fazę olejową oczyścić, przefiltrować, zagęścić. Surowiec vit C owoce dzikiej róży dyfuzja wodą. Vit A z marchwii (sok filtruje i ogrzewa do temp 90⁰C. vit E zarodki pszenicy (zmielone ekstrahuje alkoh etylowym w zbiorniku z chłodnicą zwrotną. NA PRZEBIEG EKSRT WPŁYWA: *różnica stęż danego skł *prędkość eksrt wzrasta w Momocie ↑oporów dyfuzji *przeciwprądowy przepływ rozpuszczalnika *ruch burzliwy rozpuszczalnika *temp *stosunek faz;