ZAGADNIENIE 11 - Rozwój myślenia matematycznego u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym wg teorii L.S. Wygotskiego.
Proces uczenia się dziecka trzeba korzystnie dopasować do rzeczywistych potrzeb i możliwości rozwoju dziecka - ma mieścić się w strefie najbliższego rozwoju. Oznacza to, że dorosły zajmujący się intensywnym wspomaganiem rozwoju ustala na podstawie diagnozy poziom rozwoju psychoruchowego każdego dziecka, które wymaga intensywnego wspomagania rozwoju i odpowiednio dopasowuje proces uczenia.
Ważne jest zorganizowanie procesu uczenia się w sposób przyjazny dla dziecka i tak, aby przyspieszyć tempo rozwoju umysłowego. Sprawą podstawową jest korzystne dopasowanie procesu uczenia się do możliwości dziecka. Można tego dokonać co najmniej na 2 sposoby. Jeden z nich wymaga przeprowadzenia skomplikowanych badań diagnostycznych. W diagnozie ustala się aktualny poziom rozwoju psychoruchowego dziecka i określa przypuszczalne przyczyny zaburzeń rozwojowych. Następnie dopasowuje się proces uczenia do tego poziomu tak, aby mieścił się w strefie najbliższego rozwoju.
Pojęcie strefy najbliższego rozwoju wywodzi się z teorii rozwoju L.S. Wygotskiego (1971) - psychologa rosyjskiego. Wygotski opracował swoją teorię w latach 30-tych XX wieku, która okazała się tak wartościowa i nowatorska, że nadal większość ważnych, światowych psychologów usadawia ją jako podstawę w swoich koncepcjach wspomagania i korygowania rozwoju dzieci, a także w ustaleniach ram procesu uczenia i nauczania.
Strefa najbliższego rozwoju obejmuje możliwości umysłowe dziecka w sytuacji, gdy dorosły wspiera go w rozwiązaniu zadania, które dla dziecka było trudne, gdyż samo nie mogło sobie z nim poradzić. Wygotski ustalił bowiem, że wynik klasycznego badania testowego (dziecko rozwiązuje tu zadania samodzielnie) nie określa kresu możliwości umysłowych dziecka. Jeżeli badający umiejętnie wesprze dziecko i pomoże mu, to okaże się, że potrafi ono rozwiązać jeszcze kilka zadań tekstowych, które w samodzielnym rozwiązywaniu były dla niego niedostępne.
Co więcej, proces uczenia się będzie niezwykle skuteczny, jeżeli uda się dopasować go do możliwości dziecka tak, by mieścił się w strefie najbliższego rozwoju. Takie dopasowanie wymaga dobrej znajomości prawidłowości rozwojowych tego, co kształtuje się w umyśle dziecka przez rozwiązywanie zadań. Strefa najbliższego rozwoju przesuwa się bowiem zgodnie z tym jak w naturalnym rozwoju kształtują się dziecięce kompetencje.
„Nauczanie jest tylko wtedy efektywne, gdy wyprzedza rozwój, który wówczas ożywia się i pobudza do życia szereg funkcji dopiero dojrzewających, a leżących w strefie najbliższego rozwoju”.