ZESTAW ĆWICZEŃ DO WYKORZYSTANIA
NA KÓŁKU ORTOGRAFICZNYM W KLASIE III
Ćwiczenia o charakterze gier dydaktycznych
Doskonalenie techniki czytania:
♦ wyszukiwanie liter w tekście;
♦ segregowanie wyrazów wg określonych głosek, np. ą, ę, ć, ś, ń.
Ćwiczenia ortograficzne:
♦ wyliczanie wyrazów z określona trudnością ortograficzną, np. z rz, ó;
♦ zawody przy tablicy - kilku uczniów jednocześnie zapisuje dyktowane wyrazy,
♦ wspólna poprawa i wyjaśnienie pisowni.
Ćwiczenie spostrzegawczości:
♦ „zauważ zmianę” - ustawiamy kilka przedmiotów w dowolnej kolejności, dziecko stara się je zapamiętać, po czym zmieniamy kolejność;
♦ „kto znajdzie więcej szczegółów w ciągu dwóch minut” - widok za oknem, ilustracja książkowa.
Ćwiczenie refleksu:
♦ głoska - słowo;
♦ litera - słowo;
♦ szukamy sylab.
Ćwiczenia proponowane przez M. Wilczkową „Zabawy ze słowem”
Ćwiczenie pamięci:
♦ powtórzysz? - powtórzę;
♦ nauczyciel wypowiada cztery słowa, np.
pies, kot, róża, bratek - dziecko powtarza je w tej samej kolejności (słów może być więcej),
♦ z pamięci i do rymu - powtarzanie kilku słów do rymu, np.
gama, mama, rama, tama
kara, para, mara, fara
karta, Marta, warta, narta
bura, fura, tura, góra, itp.
Ćwiczenia wymowy:
♦ skąd ten dźwięk?
♦ policz ile to słów;
♦ słowa zadane.
„Zabawy ze słowem” ćw. s. 109-111
♦ powtarzanie trudnych zestawów słów, np.
- Trzy pstre przepiórzyce przeleciały przez trzy pstre kamienice.
- Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru kolorowego.
- Suchą szosą Sasza szedł.
- Z czeskich Czech trzech Czechów szło.
Pchła pchłę pchła.
Ćwiczymy umiejętność wysławiania się:
♦ kto się kiedy z czego śmiał;
♦ trzy zakończenia tej samej opowieści;
♦ przedstawiamy dziennik telewizyjny.
„Zabawy ze słowem” s.125-135
Ćwiczenia ortograficzne:
♦ pisanie tekstu z pamięci jako przygotowanie do dyktanda.
Zabawy ze słowem związane z ilustracją:
♦ zgadywanka - oglądamy obrazek, zakrywamy go i zadajemy pytania typu:
- jakiego koloru był dach?
- jakie widziałeś rośliny?
♦ na jaką literę? - nauczyciel wymienia litery alfabetu - uczeń podaje przedmiot zaczynający się na podana literę;
♦ gra w przymiotniki - nauczyciel podaje przedmiot znajdujący się na obrazku: uczeń określa go dwoma, trzema przymiotnikami.
Ćwiczenia w kształtnym pisaniu:
♦ przypomnienie kształtu liter na planszy;
♦ prawidłowe łączenie liter;
♦ kształtne pisanie pojedynczych wyrazów.
Czytanie tekstu ze zrozumieniem:
♦ czytanie podanego tekstu i szukanie odpowiedzi na postawione uprzednio pytania.
Ćwiczenia ortograficzne:
♦ kopiowanie krótkiego tekstu;
♦ podkreślanie w tekście lub wodzenie długopisem po trudnych wyrazach.
Rozwijanie myślenia twórczego i wyobraźni - ćwiczenia grupowe:
♦ Łańcuch skojarzeń.
♦ Ja kończę, ty zaczynasz.
♦ Utwórz wyrazy.
♦ Absurdalne porównania.
♦ Nowe tytuły.
♦ Co bym zrobił, gdybym był...
Opis ćwiczeń w „Język polski w szkole” nr 2 1996/97 s. 45,46
♦ uzupełnianie tekstu brakującymi wyrazami o wiadomej pisowni;
♦ uzupełnianie luk w wyrazach odpowiednimi literami.
Praca nad graficznym poziomem pisma:
♦ ćwiczenia podnoszące sprawność rąk i koordynacji wzrokowo-ruchowej - lepienie, wycinanie, segregowanie, układanie.
Kształcenie sprawności językowej - zamykanie myśli w granicach zdania, osiąganie spójności tekstu:
♦ napisz dwa zdania rozpoczynające opowiadanie o przygodzie wakacyjnej;
♦ dopisz kilka przymiotników, które kojarzą ci się z np. domkiem:
♦ podane zdania połącz w logiczny tekst.
Więcej ćwiczeń w „Język polski w szkole” nr 5 1996/97 s. 49, 50
Ćwiczenia kształcące umiejętności bacznego obserwowania otaczającej nas rzeczywistości:
♦ Widzę, słyszę, czuję i maluję świat
ćwiczenia wg „Język polski w szkole” nr 4 1995/96 s. 45
Ćwiczenia ortograficzno-gramatyczne
Pisanie z pamięci.
♦ Nauczyciel przygotowuje karteczki z napisanymi zdaniami. Wyrazy z trudnością ortograficzną można wyeksponować kolorem lub podkreśleniem. Uczniowie dokładnie obserwują tekst, analizują trudne wyrazy, zapisują tekst z pamięci, sprawdzają zapis, dokonują korekty.
Ćwiczenia ortograficzno-gramatyczne.
♦ Do podanych wyrazów dopisz wyrazy pokrewne uzasadniające pisownię „rz” Wyróżnij kolorem wymieniające się litery:
wierzyć - .......................
mierzyć - .......................
chmurzyć - .......................
gwarzyć - .......................
wietrzysko - .......................
gitarzysta - .......................
♦ Przepisz podane związki wyrazowe. Podkreśl kolorową kredką „rz”. Po jakich spółgłoskach występuje rz? Odszukaj regułę w słowniku ortograficznym.
biała brzoza, chrzęst zbroi, liliowe wrzosy, krótka drzemka, trzoda chlewna, krzak róży, grzbiet górski, dojrzałe owoce, głębokie przekopy, małe krzewy
♦ Przepisz, zmieniając w podanych zdaniach formę 3. osoby czasu przeszłego na formę 1. osoby czasu teraźniejszego. Cząstkę -uje wyróżnij kolorem.
Janek pracował systematycznie. Sensownie planował swój czas. Podczas lekcji notował ważne wiadomości. Codziennie kupował gazety. Opiekował się swoim rodzeństwem. Szanował swoich rodziców.
♦ Ułóż jak najwięcej wyrazów z podanych sylab.
- a, ba, ek, żur, żant, ża, na, gaż, ro, bot, giel, ło (abażur, żaba, żurek, żurnal, bagaż, bażant, róża, żabot, żagiel, ażur)
- głów, sów, ny, ka, róż, wie, ki, ek, ni, ca, wiór, o, wzór, gór, (główka, główny, sówka, różny, różnica, różki, wieczór, wiewiórka, górka, ogórek, górny, górki)
♦ Przepisz podane czasowniki, dopisując do nich „z”, „s”. Aby nie zrobić błędu, poszukaj w słowniku odpowiedniej reguły.
_dziwić się, _harmonizować, _bawić, _sypać, _działać, _szarpać, _chudnąć, _hańbić, _szyć, _palić, _burzyć.
♦ Ze słownika ortograficznego wybierz po pięć rzeczowników z „ó” niewymiennym:
a) w nazwach zwierząt,
b) nazwach ludzi,
c) nazwach rzeczy
♦ Dopisz wyrazy pokrewne, w których występuje „ó”. Uzasadnij pisownię wyrazów z „ó”, podkreślając wymieniające się litery.
pole - _________ woda - _______________
droga - _________ zagroda - ______________
przygoda - __________ załoga - ___________
swoboda - __________ robota - _____________
♦ Przepisz podane niżej przymiotniki i dopisz po jednym przymiotniku zdrobniałym zakończonym na „-utka”. Podkreśl te zakończenia.
mała - krótka -
szczupła - wąska -
drobna - słaba -
pulchna - krucha -
gruba - mizerna -
Przepisywanie - samodzielna praca uczniów, którzy mają trudności w pisaniu (wg wskazówek prof. dr hab. Marty Bogdanowicz).
♦ Uczeń codziennie przepisuje dowolny tekst (10 zdań) w specjalnie założonym zeszycie do ćwiczeń ortograficznych, zapisuje datę przy wykonanym ćwiczeniu.
♦ Nauczyciel sprawdza tekst i podaje liczbę błędów.
♦ Uczeń porównuje napisany tekst ze wzorem i wyszukuje błędnie napisane wyrazy.
♦ Poprawa błędnie napisanych wyrazów - podanie zasad pisowni, podanie wyrazów pokrewnych lub ułożenie zdań.
♦ Poprawiony tekst podpisuje nauczyciel.
♦ Ustalenie nagrody, np. za napisanie i poprawienie 10 tekstów - ocena bardzo dobra.
Literatura:
Sawa B., Jeśli dziecko źle pisze i czyta, Warszawa 1974
Kujawa E., Kurzyna M., Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Warszawa 1994
Jastrząb J., Gry i zabawy w terapii pedagogicznej, Warszawa 1994
Wilczkowa M., Zabawy ze słowem, Warszawa 1983
Język polski w szkole, nr 4 1995/96
Język polski w szkole, nr 2 1996/97
Język polski w szkole, nr 5 1996/97
Bogdanowicz M., O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu, Lublin 1994
Polański E., Dydaktyka ortografii i interpunkcji, Warszawa 1987