AMERYKAŃSKA ANTROPOLOGIA KULTUROWA
Twórca: niemiecki badacz F. BOAS, stworzył tzw. Monografiom historyczny, zakwestionował teorię ewolucjonistyczną, odrzucił wszystko co nie było empiryczne. Kultury różnią się między sobą, nie można ich porównywać, wprowadził zasadę RELATYWIZMU kulturowego, czyli kultury są zróżnicowane. Relatywizm MIĘKKI/SŁABY kultury się różnią, ale można zjawiska wyjaśniać, porównywac kultury, MOCNY/TWARDY nie można kultur porównywać ani szukać cech wspólnych, musimy zgodzić się na pluralizm, można próbować opisać kultury, każda kultura jest samotną wyspą. Typy relatywizmu: ONTOLOGICZNY-aby opisać kulturę należy ją opisywać w danym kontekście historycznym. METODOLOGICZNY-wprowadzenie do badań nad kulturą wymiaru psychologicznego. Orientacje: 1. KONFIGURACJONIZM, R. Benedict, M. Mead, każda kultura składa się z pewnej ilości wzorów, każda kultura posiada wzór podstawowy, normy, zasady są mu podporządkowane. Wzór podstawowy wpływa na pozostałe wzorce. Kultura: dionizyjska (rywalizacja), apollińska (łagodność). M. Mead typy kultur ze wzgl. Na wychowanie: postfiguratywne(starsze pokolenia przekazują tradycję młodszym), konfiguratywne(społeczeństwa industrialne, współdziałanie pokoleń, uzupełnianie się, wymiana doświadczeń), prefiguratywne(młode pokolenia uczą starsze). 2. FREUDOWSKA A. KARDINER, kultura to superego, byt nadrzędny wobec psychiki, tłumi pragnienia. Wychowanie tłumi pragnienia, podporządkowane jest pewnym wzorom, wychowanie to adaptacja do określonej konfiguracji wzorów. 3. BADANIA NAD CHARAKTEREM NARODOWOŚCIOWYM istota uchwycenia charakteru narodowego.Załozenia metodologiczne: a) tworzenie kultury nie jest zależne do ras, b)zachowania ludzkie są zrozumiałe, c) są wyuczone, d) wspólne metody wychowania prowadzą do powstania wspólnych struktur psychicznych i ujawniają się w standardowych zachowaniach, e)k. zmienia się pod wpływem czynników zewn, f)każda k. posiada cechy szczególne, g) k. są unikalne lecz porównywalne, h)badanie konkretnej jednostki może przyczynić się do odtworzenia wzoru kulturowego, i)k. to wymyślona przez antropologów abstrakcja. 4. SOCJALIZACJI I RÓŻNORODNOŚCI, R. LINTON, k. to konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów psychicznych i materialnych. Celem a. jest zrozumienie osobowości czł. I jego działań. Każde społ wytwarza standardy zachowań czyli wzory kulturowej rzeczywistości. Życie społ to forma realizacji wyuczonych wzorów, każdy reaguje w podobny sposób na określone sytuacje. Wzory są ściśle związane z rolami społ i odwrotnie.
STRUKTURALIZM: twórca: C. LEVI STRAUSS, przeciwstawiał się empiryzmowi Malinowskiego, to co najważniejsze znajduje się poza obserwowaną rzeczywistością; interesowało go poznanie prawd ludzkiego myślenia; fundamentem ludzkiego społ jest to co psychologiczne; ludzie mają wspólne cechy umysłowe; strukturalizm to metoda badania głębokich, ukrytych wrodzonych struktur rządzących ludzkim umysłem; istnieją w umysłach ludzkich STRUKTURY MENTALNE, nie są one obserwowalne bezpośrednio, ujawniają się w działaniach, dowodzą ich istnieniu język, sztuka i mit. Strukturalizm jako metoda badania różnic kulturowych; poszukiwał uniwersaliów natury ludzkiej; człowiek żyje w strukturze uporządkowanej; k ma swoje opozycje binarne; k ma charakter ideacyjny, jej istotą są idee; k to forma podporządkowania, nie jest obiektywna, tkwi w umyśle ludzkim; Założenia metodologiczne: istnieją podobieństwa między kultura i językiem, sytaemy symboliczne/znakowe, twory zmienne, binarny system wymiany znaczeń, systemy nadrzędne, służą komunikacji. Cel badań to dotarcie do kryjących się poza empiryczną rzeczywistością tzw głębszych realności, chodzi o dotarcie i poddanie analizie struktur mentalnych. EMIL DURKHEIM społ sprawuje władzę nad jednostką, jednostka jest podporządkowana społ.; świadomość zbiorowa to zestaw wyobrażeń dot pewnych wartości uznawanych przez całe społ; twórca sacrum-profanum; społ jest warunkiem uczłowieczenia; bez społ jednostka żyłaby w anarchii; tworzenie wspólnoty integruje społ; MARCEL MAUSS „szkic o darze”, dar generuje zasadę wzajemności; obdarowywanie ma wymiar religijny; dar zakłada wzajemność; krążenie dóbr między osobami integruje; jednostki też mają wpływ na społ; ARNOLD VAN GENNEP nazwa rytuałów przejścia; najważniejsze rytuały to narodziny śmierć, zaślubiny; obrzędy izolacja, obrzęd przejścia, włączenie. Lucien Levy Briihl autor czynności umysłowe w społeczeństwach pierwotnych badał sposoby myślenia wprowadził umysłowość prelogiczną-forma myslenia kultur pierwotnych myslenie mistyczne
FUNKCJONALIZM B. Malinowski; badania osobiście prowadzone przez badacza, czas badań jest określony to min 1 rok; kluczowymi technikami powinny być obserwacja bezpośrednia a przede wszystkim o uczestnicząca; badacz powinien znać język osób badanych; badania prowadzić w niewielkich społ; antropologia powinna opierać się na doświadczeniach; nauka synchroniczna powinna skupić się na badaniu zjawisk współczesnych; należy tak opisać badaną rzeczywistość jak patrzą na nią żyjący w niej ludzie; aby poddać analizie jakiś element nie można go wyrwać z kultury; monografia problemowa- antropolog powinien poddawać analizie konkretne zjawiska (wytwory) kultury, monografia ma służyć rozwiązaniu problemu, to stąd się biorą pytania i hipotezy; każdy wytwór kultury ma do spełnienia jakąś funkcję. Funkcjonalistyczna analiza kultury: dążenie do rozpoznania jaką rolę pełnią konkretne zjawiska kult; k jako całość w której wszystkie elementy są ściśle powiązane i zależne od siebie; dąży do homeostazy której nigdy nie osiąga; jest całością; k jest kompletna i samowystarczalna gdy czegoś zabraknie to pustka jest szybko uzupełniana; k ma charakter instrumentalny; w ramach k działają instytucje służące zaspokojeniu potrzeb ludzkich; instytucja to grupa ludzi podejmujących pewne działania zorganizowane wewnętrznie a ich podstawowym celem jest realizacja potrzeb; funkcja to zaspokojenie potrzeby poprzez działanie oparte na współpracy. Koncepcja potrzeb: a) pierwotne- podstawowe, biologiczne, b)pochodne- pojawiają się gdy podstawowe są zaspokojone, instrumentalne i integratywno- symboliczne. Każdej potrzebie odpowiada imperatyw kulturowy, czyli kulturowa reakcja na potrzebę. Potrzeby pierwotne i imperatywy: metabolizm- zaopatrzenie, reprodukcja- małżeństwo, odpowiednie warunki fizyczne- rodzina, bezpieczeństwo- mieszkanie, ruchliwość- przyuczanie, rozwój- szkolenie, zdrowie- higiena. Potrzeby instrumentalne: utrzymywanie, reprodukowanie i produkowanie narzędzi i dóbr konsumpcyjnych- ekonomika; kodyfikacja, regulacja w działaniu i sankcjonowanie ludzkich zachowań- kontrola społeczna; kształtowanie, ćwiczenie i wyposażenie młodego pokolenia w znajomość tradycji- edukacja; określenie władzy w każdej instytucji- organizacja polityczna. Potrzeby integratywno- symboliczne:wyższe symboliczne, duchowe- nauka, filozofia, religia, magia, mit, sztuka, zabawa.
DYFUZJONIZM: 19/ 20 wiek, zakwestionowanie tez ewolucjonizmu, nie ma jednolitej k ludzkiej; cel badań zrekonstruowanie historii dawnych kultur (ujęcie diachroniczne); zasadniczym czynnikiem rozprzestrzeniania się kultur jest dyfuzja, czyli przestrzenna wymiana zjawisk kultury. Szkoły dyfuzjonistyczne: 1. niemiecka, Ackermann, zdominowana przez muzealników, opis służył do uściśleń, 2. austriacka (szkoła kręgów kulturowych), Schmidt, dominacja badaczy werbistów, którzy prowadzili obserwacje i prace badawcze. Przedmiot zainteresowań: posługiwali się metodą etnogeograficzną. Chodziło o próbę rozpoznania dróg jakimi rozprzestrzeniały się zjawiska kulturowe. Kryteria badawcze: a) formy, podobieństwo formy i struktury wytworów wskazuje na ich wspólne pochodzenie np. boomerang, b) ilości, ilość wytworów w danych kulturach potwierdza ich wspólne pochodzenie, c)ciągłości, znajdowanie na drodze łączącej porównywane kultury elementów charakterystycznych dla jednej i drugiej z nich. Szkoła kręgów kulturowych: początkowo istniało kilka kultur zasadniczych, które rozprzestrzeniały się i powstały k wtórne. Kolebką k zasadniczej miała być Azja. Krąg kulturowy wg. W. Schmidta to zespół wytworów obejmujący istotne elementy życia ludzkiego, który rozprzestrzenił się po świecie dzięki migracji i transmisji cech z dawnego centrum kultury pozostałego w bardzo odległej epoce na określonym terytorium.
EWOLUCJONIZM: 2 poł 19 wieku, Darwin, Spencer, tezy ewolucjonizmu: 1. istnieje jedność natury ludzkiej, człowiek zawsze wykazuje te same cechy psychiczne, 2. każda kultura podlega rozwojowi, rozwój jest ciągły ale tempo rozwoju poszczególnych kultur różni się od siebie, 3. rozwój ma kierunek postępowy, od form prostych do złożonych, 4. rozwój jest stadialny, przechodzenie od stadiów niższych do wyższych. Stadia: dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja, 5. zasadniczym czynnikiem rozwoju jest naturalna wynalazczość ludzka, 6. posługiwali się metodą porównawczą, tworzyli uogólnienia, 7. celem był tzw genetyzm, czyli poszukiwanie genezy zjawisk kulturowych, 8. stosowali w badaniach tzw przeżytki kulturowe (rodzaj reliktu kulturowego, struktura i forma ostały się, ale zmienił się sens; przeżytki materialne (lalka, latawiec, grzechotka, piłka), niematerialne (oczepiny).
KULTURA to ogół wytworów człowieka zarówno gatunku ludzkiego jako całości, jak i poszczególnych społeczeństw, grup etnicznych i lokalnych, warstw i klas społecznych w ich społecznie rozmaitych i zmieniających się zależnościach od środowiska. KULTURA wg TYLORA (1871), czyli cywilizacja w szerokim etnograficznym znaczeniu jest złożoną całością, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, zwyczaje i wszelkie inne zdolności w nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.
Nauki o kulturze: etnografia- podstawowa nauka o kult, charakter empiryczy i opisowy, etnologia- teoretyczna o chartka porównawczym, ma średni zasięg, tworzy teorie o mniejszym zasięgu np. krąg kulturowy, antropologia kult- ogólna i uniwersalna nauka o kult, całkowite uogólnienia.
3 podstawowe wyróżniki metodologiczne bez których a zatraciłaby specyfikę i charakter:
Holizm- dążenie do ujęć całościowych, uniwersalnych, chce uchwycić pewne uogólnienia jaki jest zasadniczy mechanizm kultury, po co kultura, czym jest czło.
Metoda porównawcza-porównuje różne zjawiska kulturowe
Metoda historyczna-a.bada współczesność ale musi rozpoznać perspektywę historyczna -co spowodowało zmiany
Antropologia społeczna to a. kulturowa pojawiła się w anglii wraz z funkcjonalizmem.