4. Metody heurystyczne - co to jest? Podaj przykłady. Dlaczego (pomimo wad - jakich?) się je stosuje?

Metody heurystyczne (intuicyjne)

Prognozowanie heurystyczne to przewidywanie nowych obrazów rzeczywistości niekoniecznie dających się opisać za pomocą analizy przeszłości.

Przykładowe cele prognostyczne do jakich wykorzystuje się metody heurystyczne:

1. Wskazanie daty zajścia interesującego nas zjawiska (np. kiedy będzie możliwe spędzenie wakacji na Księżycu?);

2. Określenie poziomu badanego zjawiska (np. jaka będzie szybkość procesorów mikrokomputerów w 2010 roku?)

3. Określenie prawdopodobieństwa wystąpienia jakiegoś zdarzenia (np. czy możliwe będzie klonowanie ludzi do roku 2025?);

4. Określanie punktów zwrotnych w przebiegu zmiennych (np. kiedy zacznie zmniejszać się tempo przyrostu liczby telefonów komórkowych?);

5. Określenie natężenia występowania zjawisk nowych;

6. Tworzenie ocen faktów determinujących przyszłość (np. ocena w skali 10 punktowej wpływu globalizacji na gospodarkę światową);

7. Ocena przydatności utworzonych modeli do prognozowania.

Kryteria doboru ekspertów

1. Grupa ekspertów powinna być uniwersalna, złożona z osób wszechstronnych, zainteresowanych przyszłością, a także składać się z reprezentantów teorii i praktyki;

2. Grupa powinna być liczna, aby reprezentować różne poglądy;

3. Wybrane osoby powinny niezależnie myśleć oraz mieć niezależną wizję przyszłości.

Liczebność grupy ekspertów - zależna od metody (od kilku do kilkuset).

Metoda „burzy mózgów”

Wymagania metodyczne:

• Nie krytykować!

• Stymulować jak największą liczbę pomysłów!

Wymagania uzupełniające, dzięki którym uczestnicy sesji burzy mózgów mogą:

• Zgłaszać wszystkie pomysły (nawet fantastyczne i pozornie nierealne! - mogą one przyczynić się do powstania pomysłu rozwiązującego problem);

• Łączyć i doskonalić pomysły (tworzenie kombinacji i modyfikacji pozwala zwiększyć prawdopodobieństwo pojawienia się dobrego rozwiązania);

• Zgłaszać swoje sugestie bez oczekiwania na swoją kolejkę;

• Prezentować pomysły jasno i zwięźle;

• Wykorzystywać i rozwijać pomysły innych uczestników (autorstwo pomysłu należy do grupy);

Etapy burzy mózgów:

1. Przygotowanie (sprecyzowanie problemu; zebranie informacji o badanym problemie i dobór grupy ekspertów);

2. Tworzenie - poszukiwanie pomysłów (przedstawienie problemu i przypomnienie uczestnikom zasad burzy mózgów. Notowanie zgłaszanych pomysłów i numerowanie ich. Niekiedy wprowadza się sesję uzupełniającą - nowe pomysły);

3. Ocena pomysłów (obejmuje ustalenie kryteriów oceny, analizę i ocenę pomysłów oraz przedstawienie ostatecznego rozwiązania problemu.)

Metoda delficka

Cechy charakterystyczne (zalety):

1. Niezależność opinii ekspertów (izolowanie ekspertów);

2. Anonimowość wypowiadanych sądów (ankietowanie);

3. Wieloetapowość postępowania (zestaw ankiet przeplatany zbiorczymi opiniami ekspertów);

4. Uzgadnianie i sumowanie opinii osób kompetentnych.

Wady metody delfickiej:

1. Zaangażowanie wielu osób do opracowania ankiet i odpowiedzi uczestników;

2. Długi czas trwania badania;

3. Brak możliwości wymiany poglądów między uczestnikami;

4. Małe zaangażowanie ekspertów jeśli nie wprowadzi się ich w szczegóły zagadnienia;

5. Trudność w zbudowaniu jednoznacznej ankiety dającej jednoznaczne odpowiedzi;

6. Trudność w doborze właściwych osób do grupy ekspertów;

7. Wykorzystywanie metody do prognoz długookresowych (przesunięcie w czasie ich weryfikacji).

Przykład

Czterech ekspertów poproszono o opinie dotyczące wielkości inflacji w Polsce w latach 2000 - 2005. Przyjęto, że może wystąpić pięć różnych wariantów inflacji a zadaniem ekspertów jest przypisanie rang, które ocenią kolejność według szans wystąpienia określonej wielkości inflacji.

Inflacja w % Ekspert	Wariant
		A (0do 2)	B (2 do 4)	C (4 do 6)	D (6 do 8)	E (powyżej 8)
I	1	3	5	4	2
II	2	3	5	4	1
III	1	3	4	5	2
IV	1	3	5	4	2
Suma rang	5	12	19	17	7
Łączne rangi	1	3	5	4	2

Wyznaczanie współczynnika konkordancji

N=4, k=5

Xsr = 60/5=12

S= (5-12)^2 + (12-12)^2+(19-12)^2 + (17 -12)^2 + (7-12)^2 =148

Wsp. Konkordancji W = (12 * 148)/(4^2 *(5^3-5)) = 0,925

Chi ^2 = (12 * 148) /(4*5*6) = 14,8

Alfa =0,05, k-1 =4 stopnie swobody,

Chi ^2 = 9,488 (odczytane z tablicy)

Eksperci byli zgodni w swych ocenach.

Metoda ankietowa

Uczestniczą w badaniach tzw. Respondenci (np. konsumenci).

Pytania gromadzi się w Kwestionariuszu, który ma następującą konstrukcję:

1. Część nagłówkowa (temat, cel i instytucja prowadząca badanie);

2. Część zasadnicza (pytania stworzone wg zasad: przechodzenia od pytań ogólnych do szczegółowych, wzbudzania zainteresowania i stopniowego wyczerpywania tematu);

3. Część końcowa (metryczka opisująca cechy respondenta - demograficzne, społeczne, ekonomiczne).

Rodzaje pytań w ankiecie:

Otwarte - dające swobodę formułowania odpowiedzi;

Zamknięte - wybór wariantu gotowej odpowiedzi.

Scenariusze

Opis zdarzeń i wskazanie ich logicznego i spójnego następstwa w celu ustalenia, w jaki sposób, krok po kroku, rozwijać się będzie obiekt.

Każdy scenariusz powinien:

• Zawierać wszystkie kluczowe elementy mające znaczenie dla danego obiektu;

• Być wiarygodny i akceptowalny;

• Być wewnętrznie zgodny.

Podstawowe typy scenariuszy.

Scenariusz	Badawczy	Antycypacyjny
Opisowy	Dla danych przyczyn jakie będą efekty	Dla danych efektów jakie są przyczyny
Normatywny	Dla danych środków jakie cele będą osiągnięte	Dla danych celów jakich środków powinniśmy użyć

Konstruowanie scenariusza.

1. Zdefiniowanie obiektu, określenie jego elementów i powiązań między nimi, określenie zakresu scenariusza (wybór zjawisk, które zachodzą w obiekcie i które są reprezentowane w scenariuszu);

2. Identyfikacja zjawisk należących do otoczenia obiektu i wpływających na jego rozwój oraz określenie powiązań między zmiennymi należącymi do różnych obszarów oddziaływania i zmiennymi wnętrza obiektu.

3. Ilościowy opis powiązań między elementami obiektu oraz między obiektem a jego otoczeniem w teraźniejszości (czyli w chwili, w której przygotowuje się scenariusz).

4. Sporządzenie prognoz zmiennych należących do otoczenia obiektu i nań wpływających.

5. Opracowanie prescenariuszy (jakościowych opisów wybranych wariantów przyszłości).

6. Identyfikacja czynników zakłócających proces rozwoju obiektu.

7. Sporządzenie scenariusza.

Scenariusz dla firmy.

Przy tworzeniu scenariusza dla firmy należy uwzględnić następujące elementy:

1. Ogólna sytuacja firmy

• Obrót,

• Zysk,

• Koszty.

Kierownictwo i organizacja

• Jakość planowania.

• Jakość kadry kierowniczej.

• Struktura organizacyjna.

• Giętkość organizacji.

• Zdolność innowacyjna.

• Kreatywność.

• Zdolność do wybicia się.

3. Marketing

• Marketing know - how.

• Działalność rynkowa.

• Koszty marketingu.

• Ceny

• Image firmy.

• Reklama

4. Produkcja

• Zdolności produkcyjne.

• Technologia produkcji.

• Giętkość inwestycyjna.

• Koszty produkcji i koszty surowców.

5. Zaopatrzenie.

• Zaopatrzenie know - how.

• Działalność zaopatrzeniowa.

6. Badania i rozwój

• Działalność badawcza i rozwojowa.

• Badania i rozwój know-how.

• Własne patenty.

• Obce licencje

• Koszty badań i rozwoju.

7. Kadry

• Kwalifikacje pracowników łącznie z ich dyspozycyjnością

• Koszty współpracowników

8. Finanse

• Kapitał dyspozycyjny

• Kapitał własny

• Kapitał obcy

• Kapitał obrotowy

• Likwidacja.

Prognozowanie to racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłości.

Prognoza to sąd o następujących właściwościach:

• Sformułowany z wykorzystaniem dorobku nauki,

• Odnoszący się do określonej przyszłości,

• Weryfikowalny empirycznie,

• Niepewny, ale akceptowany.

Klasyfikacja prognoz:

• Prognozy samorealizujące się i samounicestwiające się;

• Prognozy zmiennych sterowanych i niesterowanych;

• Prognozy realistyczne i badawcze (w tym ostrzegawcze).

• Prognozy ilościowe i jakościowe.

• Prognozy punktowe i przedziałowe.

• Prognozy krótko-, średnio- i długookresowe.

---