NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE

• specyficzna forma zachowania jednostki i jej reakcje na warunki środowiskowe

• rezultat nieudanego procesu dostosowywania się do funkcjonowania w społeczeństwie

• syndrom negatywnego zachowania wobec norm społecznych

Dostosowanie lub niedostosowanie można rozpatrywać jako:

• umiejetność akomodacji (dostosowanie do warunków)

• umiejętność asymilacji (dostosowanie do ludzi)

• przyswajanie i akceptowanie norm społecznych

• identyfikację z wybranymi wartościami i realizowanymi celami

W czym wyraża się niedostosowanie?

„Tendencje społecznie negatywne. Odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie destruktywnej. Podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynów. Cynizm i brawura w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i zarządzeń, nieodpowiedni stosunek do czynów własnych, nieumiejętność zżycia się z grupą. Wyłamywanie się, zrzucanie winy. Niechęć do pracy i nauki. Brak poczucia odpowiedzialności za swoje czyny. Życie chwilą, przygodą, awanturą. Wyobraźnia duża. Brak hamulców krytycyzmu. Sugestywność. Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej - społecznie pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji, brak wiary w możliwość tego.” (wg Marii Grzegorzewskiej, 1959)

„zaburzenie w zachowaniu - w stopniu silnym i głębokim, które utrudnia lub uniemożliwia jednostce normalne współżycie z innymi ludźmi” (wg M. Susułowskiej)

„dewiacja osobowościowa spowodowana czynnikami biologicznymi, psychologicznymi, lub społecznymi, która ma negatywny wpływ na kontakty społeczne, aktywność jednostki i harmonię życia wewnętrznego.”

„dzieci, u których zaburzeniu uległa sfera wolicjonalno-emocjonalna oraz rozwój charakteru i osobowości, co powoduje często zakłócenie stosunków społecznych” (wg H. Spionek)

W aspekcie psychologicznym problematyka niedostosowania społecznego obejmuje:

• identyfikację negatywnego stosunku do norm społecznych i uznawanych wartości

• analizę wewnętrznej, trudnej sytuacji jednostki, która nie może/potrafi realizować swoich celów

• ocenę trudności wychowawczych wynikających z postaw aspołecznych

Jak dochodzi do zaburzeń procesu dostosowywania się do środowiska?

mechanizm: przeszkody w realizacji celów (wewnętrzne i zewnętrzne) => niemożność zaspokojenia potrzeb życiowych, osiągnięcia celów => frustracja => konflikt wewnętrzny => postawy i zachowania niezgodne z normami społecznymi

Przyczyny niedostosowania społecznego:

• środowiskowe - warunki ekonomiczne, bieda, brak odpowiedniej opieki, bezdomność, sieroctwo, rozkład rodziny, alkoholizm w rodzinie, wpływy grupy rówieśniczej itp.

• indywidualne - zaburzenia nerwicowe, psychiczne, organiczne, np. stany pomroczne padaczkowe

• interakcja czynników środowiskowych i indywidualnych

Uwarunkowania:

biologiczne:

• uszkodzenia w okresie prenatalnym

• czynniki okołoporodowe - PUM (porodowy uraz mózgu)

• specyficzne przyczyny rozwojowe - akceleracja (przyspieszenie), retardacja (opóźnienie), dysharmonia rozwoju

rodzinne:

• atmosfera emocjonalna w rodzinie - problem wzajemnych stosunków, zaspokajania potrzeb emocjonalnych, poczucia bezpieczeństwa, kłótni i nieporozumień w rodzinie, uzależnień w rodzinie

• warunki ekonomiczne - problem zdobywania dóbr, poczucia własnej wartości; poświęcanie się rodziców pracy przy zaniedbaniu dzieci

• kultura życia rodzinnego - problem tradycji rodzinnych, norm współżycia, kultury osobistej i norm moralnych rodziców

• system wychowawczy - problem rodzaju kar i nagród, zbyt liberalne lub rygorystyczne wychowanie

szkolne:

• stosunki interpersonalne uczeń - nauczyciel, uczeń - grupa rówieśnicza

• trudności w nauce szkolnej:

• przyczyny psychofizyczne (opóźnienie rozwoju umysłowego, dysleksja, absencja z powodu choroby)

• dydaktyczne (niedostosowanie programu, zadań do możliwości ucznia, zła organizacja nauczania)

• społeczno - środowiskowe (subkultury, nieformalne grupy przestępcze, narkotyki)

3

---