Kategorie produkcji społecznej^[1]

PNB w cenach rynkowych

-dochody netto z własności za granicą (odsetki, dywidendy itp.) …………………………

PKB w cenach rynkowych

PNB w cenach rynkowych

-podatki pośrednie (od wydatków, np. VAT, akcyza)

+subsydia (dotacje) dla przedsiębiorstw

…………………………………………..

PNB w cenach czynników wytwórczych

-amortyzacja

……………………………..

PNN w cenach czynników wytwórczych =Dochód narodowy

- składki na ubezpieczenia społeczne

- nierozdzielne zyski spółek kapitałowych

- podatki bezpośrednie od spółek kapitałowych

+ transfery dla gospodarstw domowych (emerytury, zasiłki, stypendia itp.)

……………………………………………………………………………

Dochód osobisty

- podatki bezpośrednie (osobiste) od gospodarstw domowych i inne płatności niepodatkowe (np. kary, opłaty itp.)

………………………….

Rozporządzalny dochód osobisty= Dochód do dyspozycji (RDO)

RDO = C (osobiste wydatki konsumpcyjne) + S (oszczędności osobiste)

Zyski spółek kapitałowych:

- podatki bezpośrednie od spółek kapitałowych

-nierozdzielone zyski spółek kapitałowych

-dywidendy

Dlatego inaczej:

PNN w cenach czynników wytwórczych (DN)

- składki na ubezpieczenia społeczne

-zyski spółek kapitałowych

+dywidendy

+transfery dla gospodarstw domowych

………………………………………….

Dochód osobisty

PNB w cenach rynkowych od strony wydatków na dobra finalne

oraz od strony dochodów czynników produkcji

Od strony wydatków/produkcji	Od strony dochodów
C-konsumpcyjne wydatki osobiste 2. Ib- inwestycje brutto (całość wydatków na dobra inwestycyjne Ib=IN (netto) +A(amortyzacja)): -inwestycje w środki trwałe; -inwestycje w zapasy; -inwestycje w nowe domy. 3. G- wydatki rządowe na dobra i usługi 4. NX= X-Z - eksport netto +Pi (dochody netto z tytułu własności za granicą)	1. Dochody z pracy (w najszerszym znaczeniu jako koszty pracy, czyli w ujęciu brutto-z podatkami bezpośrednimi oraz składkami na ubezpieczenia społeczne) 2. Renty (czynsze) (dochód z czynnika „ziemia”) Procenty (odsetki) (dochód z kapitału pożyczkowego) Zyski(dochody z kapitału produkcyjnego): Zyski spółek kapitałowych: -nierozdzielone zyski spółek kapitałowych; -podatki bezpośrednie od spółek kapitałowych; -dywidendy Dochody właścicieli: -Zyski spółek niekapitałowych, dochody spółdzielni itp; 5. Amortyzacja 6. Podatki pośrednie -subsydia +Pi(dochody netto z tytułu własności za granicą)
PNB w cenach rynkowych	PNB w cenach rynkowych

Rachunek produkcji społecznej

Podstawowe definicje

1. Ruch okrężny-pokazuje przepływ zasobów rzeczowych oraz finansowych pomiędzy poszczególnymi sektorami (rodzajami podmiotów) w gospodarce. Ich indywidualne decyzje decydują o poziomie łącznych wydatków całej gospodarce, łącznych dochodach oraz łącznej wartości dóbr i usług. Są to 3 metody obliczania rozmiarów działalności gospodarczej w danym okresie. Każdy wydatek staje się czyimś dochodem, poza tym ostatecznymi właścicielami wszystkich przedsiębiorstw są gospodarstwa domowe, więc wszystkie 3 metody dają te same wartościowo wyniki.

Model ruchu okrężnego pokazuje, w jaki sposób powstaje PKB, PNB itd. oraz sposób ich podziału, czyli węższe kategorie produkcji społecznej (dochód nar., d. osobisty, rozporządzalny dochód osobisty)- zob. folie.

Podatki i transfery (czyli przepływy płatności bez przepływu zasobów rzeczowych w przeciwnym kierunku) nie tworzą PKB, zmieniają jedynie sposób podziału wcześniej wytworzonego PKB. Do transferów zaliczamy np. zasiłki, stypendia, renty, emerytury itp.

II. Wartość dodana- przyrost wartości dobra lub usługi na określonym etapie produkcyjnym.

Przykład obliczania wartości dodanej

Etap produkcji	Cena sprzedaży (utarg całkowity)	Wartość dodana
1. Pszenica sprzedana młynarzowi	100	100
2. Mąka sprzedana piekarzowi	200	100
3. Chleb sprzedany konsumentowi	300	100
RAZEM	600	300

• Wartość dodaną oblicza się odejmując od ceny sprzedaży (utargu całkowitego) koszty RZECZOWE wytworzenia produkcji na danym etapie- nie jest to więc to samo, co zysk (który obliczamy odejmując od utargu całkowitego wszystkie koszty- również osobowe, czyli płace).

• Obliczamy ją w celu uniknięcia wielokrotnego dodawania tych samych wartości -dodając wszystkie wartości dóbr -pszenicy, chleba i mąki - dodalibyśmy wielokrotnie te same wartości, ponieważ występuje tu 1 dobro finalne, czyli chleb (dobra finalne to dobra przeznaczone dla ostatecznego użytkownika, które już nie są dalej przetwarzane- zaliczamy więc do nich dobra konsumpcyjne oraz dobra inwestycyjne, czyli kapitałowe) oraz 2 dobra pośrednie, czyli w tym przykładzie-pszenica i mąka- to dobra, które są przetwarzane w dalszych etapach produkcji i wchodzą w skład dobra finalnego.

• Aby obliczyć wartość produkcji możemy więc wykorzystać 3 ww. metody:

1. zsumować wartość dodana na wszystkich etapach produkcji (300);

2. zsumować wartość wydatków na dobra finalne (tu jedno:chleb) -300;

3. zsumować wartość dochodów czynników wytwórczych, czyli tu: dochody rolnika, młynarza i piekarza =300.

Przykład do samodzielnego rozwiązania:

W gospodarce zamkniętej działą 5 przedsiębiorstw wytwarzających: stal, gumę, obrabiarki, opony i rowery.

1) producent rowerów sprzedaje je finalnym nabywcom za 8000$;

2) producent rowerów kupuje opony za 1000 $, stal za 2500$ i obrabiarki za 1800$;

3) producent opon nabywa gumę za 600$;

4) producent obrabiarek zużywa stal za 1000$.

Obliczyć:

1. jaki jest wkład „przemysłu rowerowego” rowerowego tworzenia PKB?:

2. Jaka jest całkowita wielkość wydatków na dobra finalne?

Zakładamy, że nie ma amortyzacji, czyli dobra kapitałowe nie zużywają się.

Dobro	Sprzedawca	Nabywca	Wartość transakcji	Wartość dodana
stal
stal
guma
obrabiarki
opony
rowery

Wartość dodana=

Wydatki na dobra finalne=

III Definicje.

PNB- suma dochodów czynników wytwórczych będących własnością obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez te czynniki wytwórcze- jest to miernik oparty na własności czynników wytwórczych.

PKB- suma wartości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze na terenie danego, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem- jest to miernik oparty na lokalizacji czynników wytwórczych.

PNB - Pi (Property incomes)= PKB

W Polsce dochód narodowy brutto w cenach bazowych to inaczej PNB w cenach czynników wytwórczych- szerzej folie.

Zarówno PNB, jak i PKB oraz inne kategorie produkcji społecznej (zob. folie) to tzw. Strumienie- Mierzymy ich w określonym czasie- w tym przypadku roku, natomiast natomiast w ekonomii wyróżnia się tez tzw. Zasoby, czyli zmienne, których wartość możemy podać w danym momencie np. wartość majątku, wartość stopy bezrobocia na dzień np.30 grudnia itp. Dlatego m.in. PKB nie jest dokładnym miernikiem dobrobytu, ponieważ na dobrobyt wpływa też wartość majątku nagromadzonego w poprzednich latach- PKB powoduje przyrost majątku narodowego (strumień), majątek narodowy stanowi zaś zasób.

Inne wady PNB, czy PKB jako miernika dobrobytu- proszę samodzielnie przygotować z podręcznika Slomana.

^[1]Źródło: M. Gajda- opracowanie własne.

Por. Kamerschen, McKenzie, Nardinelli, „Ekonomia”, Fundacja Gospodarcza NSZZ Solidarność, Gdańsk, 1992, str. 108.

Por. Smith, Begg, „Ekonomia. Zbiór zadań, tom III”,PWE, W-wa, 1994,str. 257-258.

---