MONITORING ŚRODOWISKA - PYTANIA TESTOWE
NA EGZAMIN, OCHRONA ŚRODOWISKA, ROK IV

1. Co to jest środowisko przyrodnicze?

Środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne) całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających człowieka.

2. Elementy składowe środowiska przyrodniczego?

• Rzeźba terenu

• Klimat

• Stosunki wodne

• Gleba

• Organizmy żywe

3. Jaka jest zasadnicza właściwość środowiska przyrodniczego?

Jedną z zasadniczych właściwości środowiska przyrodniczego jest równowaga naturalna, która zachodzi gdy odpływ i dopływ energii i materii w przyrodzie są zrównoważone.

4. Co to jest PMŚ (Państwowy Monitoring Środowiska)?

Jest „systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska, realizowanym przez jednostki organizacyjne organów administracji państwowej i rządowej, organów gmin, jest również przez szkoły wyższe i podmioty gospodarcze”.

5. Co należy do głównych celów PMŚ?

Celem PMŚ (art. 23, poz. 3) jest zwiększenie skuteczności działania na rzecz ochrony środowiska przez zbieranie, analizowanie, udostępnianie danych dotyczących stanu środowiska………..

Cele i zadania

 jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów;

 występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych.

6. Poprzez realizację jakich zadań osiągane są cele PMŚ?

Cele PMŚ osiągane są poprzez realizację następujących zadań cząstkowych:

• wykonywanie badań wskaźników charakteryzujących poszczególne elementy środowiska,

• prowadzenie obserwacji elementów przyrodniczych,

• gromadzenie i analizę wyników badań i obserwacji,

• ocenę stanu i trendów zmian jakości poszczególnych elementów środowiska w oparciu o ustalone kryteria,

• identyfikację (klasyfikację) obszarów przekroczeń standardów jakości środowiska,

• analizy przyczynowo-skutkowe,

• opracowywanie zestawień, raportów, komunikatów i ich udostępnianie w formie drukowanej lub zapisu elektronicznego, w tym za pomocą internetu.

7. Co gwarantuje wiarygodność danych?

Warunkiem wypełnienia celów PMŚ stawianych mu przez ustawę jest wiarygodność danych. Jest ona zagwarantowana poprzez kontynuację i doskonalenie takich działań jak:

• akredytacja laboratoriów badawczych;

• modernizacja infrastruktury pomiarowej;

• modernizacja narzędzi informatycznych do gromadzenia, przetwarzania

• udostępniania danych;

• opracowania metodyczne;

• wdrażanie systemów jakości w podsystemach monitoringu;

• organizacja i udział w krajowych i międzynarodowych badaniach porównawczych;

• szkolenia.

8. Jakie są funkcje gleby?

Dzięki swoim właściwościom gleba spełnia wiele funkcji decydujących o życiu na Ziemi:

• najistotniejszą jest funkcja produkcyjna

• gleba jest źródłem, magazynem i środowiskiem przyswajania składników pokarmowych

• Funkcja siedliskowa

• Dzięki zdolności sorpcji i buforowania spełnia funkcję filtru i reaktora chemicznego i biologicznego dla substancji toksycznych i utrudnia ich migrację

• Jest miejscem rozkładu resztek organicznych w procesie mineralizacji, zapewniając obieg pierwiastków w przyrodzie

• Gleba gromadzi wodę niezbędną dla życia roślin

9. Źródła zanieczyszczeń gleby?

• Sorpcja

• Utlenianie

• Wymywanie

• Pobieranie przez rośliny

• Rozkład mikrobiologiczny

10. Rodzaje zanieczyszczeń gleby?

• punktowe,

• rozproszone

11. Główne zanieczyszczenia gleby to?

• WWA i metale ciężkie

12. Przyczyny zakwaszenia gleb to?

Antropogeniczne:

- stosowanie nawozów azotowych

- emisja do atmosfery tlenków siarki (IV) - SO­₂ i azotu NO_x

Przyrodnicze

- rodzaj skały macierzystej

- ilość opadów

- mineralizacja substancji organicznej

- reakcje chemiczne związane z przemianami Al., Mn, Fe

13. Co to jest materia organiczna?

Materia organiczna w glebie, organiczna część gleby składająca się z resztek roślinnych i zwierzęcych oraz organicznych produktów działalności życiowej organizmów glebowych (bakterii, grzybów, promieniowców, mezofauny glebowej), podlegająca procesom mineralizacji i humifikacji. W glebach mineralnych użytkowanych rolniczo próchnica stanowi 80-90% całej substancji organicznej gleby.

14. Co to jest substancja organiczna?

Jednym z podstawowych i charakterystycznych składników gleby jest substancja organiczna. W jej skład wchodzą wszystkie obumarłe szczątki roślinne i zwierzęce oraz organiczne produkty ich rozkładu nagromadzone w różnej postaci, zarówno w glebie, jak i na jej powierzchni. Martwa substancja organiczna i produkty jej biochemicznych przemian decydują o korzystnym układzie całego kompleksu właściwości gleby, od których z kolei zależy jej żyzność i produkcyjność.

Głównymi źródłami substancji organicznej gleby są:

• żywe organizmy glebowe i żywe podziemne części roślin,

• świeżo obumarłe organizmy nie objęte rozkładem,

• tzw. nieswoiste substancje próchniczne obejmujące różne związki takie jak węglowodany, białka, tłuszczowce, węglowodory i ich pochodne,

• szczątki organiczne znajdujące się w różnych stadiach przetworzenia, wykazujące ślady pierwotnych struktur tkankowych i komórkowych,

• ekskrementy zwierząt glebowych (roztoczy, wazonkowców),

• humus (tzw. próchnica właściwa) czyli względnie trwałe, bezpostaciowe, ciemno zabarwione produkty przetworzenia w glebie wyjściowych substancji roślinnych i zwierzęcych oraz ich różne połączenia z mineralnymi komponentami masy glebowej.

Substancje organiczne w glebach stanowią układ dynamiczny, ulegający ciągłym przemianom. Charakter i nasilenie tych przemian zależą od szaty roślinnej, działalności mikroorganizmów i zwierząt glebowych, warunków hydrotermicznych oraz właściwości gleb. Przyjmuje się ogólnie, że około 3/4 do 4/5 substancji organicznych ulega procesom mineralizacji, natomiast 1/4 do 1/5 przekształca się w swoiste substancje próchniczne.

15. Co to jest próchnica?

Próchnica (humus) - bezpostaciowe, organiczne szczątki w różnym stadium mikrobiologicznego i fizykochemicznego procesu rozkładu, głównie roślinne, nagromadzone w glebach, albo na jej powierzchni (np. w lesie). Zależnie od rozpatrywanych właściwości, stosowane są różne określenia próchnicy:

• próchnica iluwialna

• próchnica kwaśna

• próchnica nadkładowa

• próchnica nasycona

Próchnica, a ściślej - poziom organiczny jest oznaczany w gleboznawstwie literą O.

W glebach leśnych, w zależności od rozmieszczenia materiału organicznego w profilu glebowym wyróżnia się 3 główne typy morfologiczne próchnicy: mull, moder, mor oraz 2 typy przejściowe: moder-mull i moder-mor. W gleboznawstwie rolniczym terminem próchnica określa się zwykle wyłącznie dobrze zhumifikowaną, bezpostaciową materię organiczną.

Próchnica (humus) jest używana jako nawóz.

16. Organizmy żywe wykorzystywane z biomonitoringu i bioanalityce to?

Bezkręgowce - reagują przy niższych stężeniach substancji zanieczyszczającej w glebie (zmniejszona liczebność, mniejsze rozmiary) np.: chrząszcze biegaczowate, ślimaki

Rośliny - potrafią kumulować znaczne zawartości substancji zanieczyszczającej bez objawów toksyczności np. mniszek lekarski, skrzyp polny

17. Od czego zależy skład wód powierzchniowych?

Skład wód powierzchniowych zależy od:

• czasu kontaktu z glebą,

• rodzaju gleby,

• zagospodarowania zlewni i związanego z nim zanieczyszczenia gleby,

• pory roku i intensywności opadów oraz warunków geograficznych, jak: ukształtowanie oraz pokrycie terenu.

Wody powierzchniowe są zwykle zanieczyszczone, również z powodu odprowadzania do nich ścieków (przemysłowych i komunalnych) nie zawsze dostatecznie oczyszczonych.

18. Ile wyróżnia się klas czystości wód?

Wyróżnia się 5 klas czystości wód:

I - wody o bardzo dobrej jakości, dla których wartości poszczególnych wskaźników jakości

kształtowane są tylko poprzez naturalne procesy zachodzące w warstwie wodonośnej,

II - wody o dobrej jakości, dla których wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na źródło antropogeniczne,

III - wody o zadowalającej jakości, wartości wskaźników jakości wody są podwyższone z powodu naturalnych procesów lub słabego działania antropogenicznego,

IV - wody o niezadowalającej jakości; wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego działania antropogenicznego, a wartości większości ich przekraczają wartości dopuszczalne dla wody przeznaczonej do picia,

V - wody o złej jakości; wartości wskaźników jakości wody dowodzą antropologicznego pochodzenia zanieczyszczeń.

19. Kategorie wód powierzchniowych, które mogą być wykorzystane do produkcji wody pitnej

Wody powierzchniowe, które mogą być wykorzystane do produkcji wody pitnej klasyfikuje się wg 3 kategorii:

• kategoria A1 — woda o najlepszej jakości (odpowiada jej klasa I czystości wód), wymagająca jedynie prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji,

• kategoria A2 — woda o gorszej jakości (klasa II i III czystości wód), wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego),

• kategoria A3 — woda o słabej jakości (odpowiada jej klasa IV czystości wód), wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego).

20. Na czym polega ochrona wód podziemnych?

Ochrona wód podziemnych obejmuje:

• utrzymanie równowagi między zasilaniem wód podziemnych a ich poborem,

• zapobieganie niekorzystnym zmianom stanu chemicznego wody i jej ilości,

• zmianę kierunku niekorzystnych trendów wzrostu zanieczyszczeń antropogenicznych,

• zachowanie lub osiągnięcie dobrego stanu ilościowego i jakościowego (chemicznego).

21. Czynniki naturalne wpływające na skład wód podziemnych to?

- wietrzenie skał

- erozja gleby

- mineralizacja materii organicznej

22. Czynniki antropogeniczne wpływające na skład wód podziemnych to?

- opady pyłów atmosferycznych

- wymywanie składników mineralnych z gleb użytkowanych rolniczo

23. Jakie badania obejmuje monitoring kontrolny ujęć wód powierzchniowych?

Monitoring kontrolny ujęć powierzchniowych obejmuje:

• badanie parametrów fizycznych i organoleptycznych (barwa, mętność, pH, przewodność, zapach i smak),

• badanie parametrów chemicznych (jon amonowy, azotany(V), azotany(III), chlor wolny - jeśli woda jest dezynfekowana chlorem i jego związkami, suma chloranów(V) i chloranów(III) - jeśli woda jest dezynfekowana ditlenkiem chloru, glin - jeśli związki glinu są stosowane do koagulacji lub woda naturalna z ujęcia zawiera glin),

• badanie parametrów mikrobiologicznych (Escherichia coli, enterokoki, bakterie grupy coli, Clostridium perfringens łącznie ze sporami).

Monitoring kontrolny wód z ujęć podziemnych obejmuje badanie tych samych parametrów

fizycznych i organoleptycznych, parametrów chemicznych rozszerzonych o mangan i żelazo oraz parametrów mikrobiologicznych bez Clostridium perfringens.

24. Wody podziemne dzielimy na?

Wody podziemne można podzielić na:

− wody podziemne zwykłe, których użytkowanie i ochrona podlegają przepisom Prawa wodnego,

− solanki, wody lecznicze i termalne, które zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 1994r. Nr 27 poz. 96 z p.zm.) są kopalinami i podlegają przepisom tegoż prawa.

25. Do czego służy krążek Secchiego?

Przykładem historycznej (stosowanej od 1865 roku) analizy wody jest pomiar mętności

(przezroczystości) za pomocą krążka Secchiego.

26. Organizmy wykorzystywane w biomonitoringu wód?

• Ryby

• Małże słodkowodne

• Owady wodne

27. Jakie czynniki mają wpływ na wielkość zasobów wodnych?

Na wielkość zasobów wodnych mają wpływ m.in.

• czynniki hydrometeorologiczne i geologiczne: wielkość opadów atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji, środowisko sedymentacyjne, które uwarunkowało powstanie horyzontów wodonośnych wód podziemnych,

• czynniki antropogeniczne: melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury wykorzystywania gruntów, w tym głównie wyrąb lasów i zadrzewień, urbanizacja i związany z nią przyrost powierzchni trudno przepuszczalnych, wielkość poboru wody, ilość wprowadzanych do wód i do ziemi zanieczyszczeń, przerzuty wody.

28. Co jest źródłem wód podziemnych?

− infiltracja - wsiąkanie opadów atmosferycznych do podłoża skalnego,

− kondensacja pary wodnej zawartej w powietrzu występującym w próżniach skalnych,

− niektóre procesy geologiczne związane z powstawaniem skał i struktur budowy geologicznej.

29. Do skutków zanieczyszczenia powietrza należą?

1. zdrowie

1. choroby przewlekłe

2. krótkotrwałe, ostre objawy

2. gospodarka

1. ochrona jakości powietrza

2. koszty leczenia

3. straty surowców

4. zniszczenia budynków

3. klimat

1. wzmożony efekt cieplarniany

2. kwaśne deszcze

3. dziura ozonowa

4. rolnictwo

1. zakwaszenie gleb

2. straty plonów

5. lasy

1. wpływ na zwierzęta

2. uszkodzenie drzew

30. Które pyły są niebezpieczne dla człowieka?

Niebezpieczne są pyły najdrobniejsze o wielkości cząstki do 5 mikrometrów, które z łatwością przenikają do większości organizmów. U ludzi osiadają na ściankach pęcherzyków płucnych i utrudniają wymianę gazowa.

31. Cele monitoringu powietrza atmosferycznego to?

• Kontrola jakości powietrza i jej zgodności z wymogami normatywnymi

• Wykrywanie i określanie udziału w zanieczyszczeniach poszczególnych emitorów

• Badanie efektów oddziaływania zanieczyszczeń na środowisko

• Badanie tła i jego trendów, z uwzględnieniem wpływu warunków geograficznych i sezonowych

• Badanie procesów zachodzących w atmosferze

32. Co to jest emiter?

Źródło emisji lub emiter - to miejsca w których są wytwarzane substancje zanieczyszczające.

Parametry techniczne emitera:

• Rodzaj emitowanych zanieczyszczeń

• Wielkość emisji

• Położenie

• Wielkość powierzchni

• Wysokość punktu emisji

33. Co to jest depozycja?

Depozycja - to procesy usuwania różnych składników powietrza atmosferycznego na powierzchnię ziemi

34. Co to jest emisja niska?

Emisja niska - pochodzi z sektora komunalno-bytowego np. lokalne kotłownie

35. Co to jest margines tolerancji?

Margines tolerancji - oznacza procentowo określoną część wartości dopuszczalnej, o którą wartość ta może zostać przekroczona, zgodnie z warunkami ustanowionymi w niniejszej dyrektywie 2008/50/WE

36. Co można mierzyć za pomocą lidarów?

Lidarami jak i innymi urządzeniami optycznymi oraz akustycznymi można mierzyć stężenia takich składników atmosfery jak: pyły, mgły, chmury kropelek kwasu siarkowego powstające z SO2, tlenki siarki, azotu, węgla, tlen, ozon i in.. Lidary umożliwiają także badanie naturalnych źródeł zanieczyszczeń, np. wulkanów oraz wykrywanie i identyfikację broni biologicznej i chemicznej.

37. Jakie rodzaje lidarów wyróżniamy?

• Lidary fluorescencyjne - NO₂, O₃

• Lidar rozproszeniowy - pyły i aerozole

• Lidar ramanowski - do wykrywania gazów np. ozonu

• Lidar dopplerowski - prędkość wiatru i turbulencje w atmosferze

38. Jakie są skutki kwaśnych opadów i suchej depozycji?

• osłabienia wegetacji roślin (niszczenie listowia, zmiany barwy na żółtą i brązową, utrata elastyczności kory, zanikanie korzeni, podatność na ataki szkodników, karłowacenie nawet obumieranie całych roślin),

• zaniku lub nadmiernego rozwoju niektórych organizmów wodnych,

• niszczenia budowli (murów, na skutek reakcji z wapniem oraz konstrukcji metalowych, na skutek korozji).

39. Co to jest lichenomonitoring?

Lichenomonitoring (Lichens) - monitorowanie zanieczyszczeń środowiska poprzez obserwację porostów.

Do wstępnej oceny stopnia skażenia środowiska wykorzystuje się porosty występujące na drzewach, epifity (występują na wszystkich gatunkach drzew).

40. Przyczyny przekroczeń stężeń metali i WWA w pyle PM10 to?

41. Co to jest instalacja?

a) stacjonarne urządzenie techniczne,

b) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,

c) budowle nie będące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,

których eksploatacja może spowodować emisję

42. Do mikrobiologicznych procesów przemiany materii zaliczamy?

• kompostowanie,

• fermentacja metanowa,

• mechaniczno-biologiczne przetwarzanie

43. Główne zagrożenia biologicznego przetwarzania odpadów?

• Przenikanie ścieków do gruntu i ekosystemów wodnych

• Zakażenia organizmami chorobotwórczymi, hałas, gryzonie, samozapłony, zakłócenie estetyki krajobrazu

• Emisja pyłów i substancji lotnych do powietrza atmosferycznego

44. Które ścieki pochodzące z procesów są na ogół najbardziej obciążone zanieczyszczeniami?

• z kompostowania,

• na drugim miejscu z mycia aut

45. Jak zabezpieczyć instalacje?

• przegrody betonowe

• cały teren zdrenowany, zmeliorowany

• folie uszczelniające

• odpowiednia lokalizacja (bez pochyleń)

• zadaszenie placu kompostowania - mało praktyczne, nawet ze względu na koszt

• śluza (magazynowanie odcieków) - odprowadzenie ścieków do systemu kanalizacji komunalnej po wstępnym podczyszczeniu

46. Co to jest frakcja tchawicza pyłu?

frakcję tchawiczą, czyli tę część cząstek wdychanych, która wnika poza krtań

47. Co to jest frakcja respirabilna pyłu?

frakcję respirabilną (pęcherzykową), czyli frakcję, która wnika aż do rzęskowych dróg oddechowych (pęcherzyków płucnych)

48. Od czego zależy powstawanie i poziom zapachów?

• Rodzaj surowca

• Metoda przetwarzania i warunki prowadzenia procesu

• Przyjęte rozwiązania projektowe

• Sposób eksploatacji instalacji

49. Drogi uwalniania substancji złowonnych (odorantów)?

• Transport i magazynowanie surowców

• Wszystkie fazy procesu kompostowania

• W procesie fermentacji w fazie odwadniania przefermentowanych osadów oraz w fazie stabilizacji tlenowej produktów stałych

50. Elementy ograniczające uciążliwość instalacji biologicznego przetwarzania odpadów to?

• Właściwa lokalizacja i zabezpieczenie terenu instalacji

• Zastosowanie odpowiednich rozwiązań budowlanych i technologicznych

• Odpowiedni dobór urządzeń

• Prowadzenie procesów w optymalnych warunkach

• Unikanie przeciążania instalacji

---