14.10.2006

Finanse międzynarodowe (globalne):

• to podejście do finansów w skali globalnej (światowej, międzynarodowej),

• analizując działalność finansową w skali światowej na poziomie:

• mikro - np. przedsiębiorstwa, banki,

• makro - np. państwa, organizacje międzynarodowe,

• stale się rozwijają i wzbogacają z uwagi na zmiany zachodzące we współczesnej gospodarce światowej.

• Wstęp do finansów międzynarodowych

Najważniejsze wydarzenia w gospodarce światowej:

1944-1945 powstaje Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy

1948 utworzenie GATT (Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu)

1949 rozpoczyna działalność ONZ

połowa lat 50-tych początek ekspansji korporacji międzynarodowych

1957 powstaje rynek eurodolara w Londynie

1958 powstaje Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG)

początek lat 60-tych ekspansja biznesu na rynkach wschodnich

1971 i 1973 międzynarodowe kryzysy finansowe - prowadzące do upadku systemu z Bretton Woods

1974 i 1979 kryzysy naftowe

lata 80-te międzynarodowa ekspansja japońskiej gospodarki

1982 początek kryzysu zadłużeniowego

1985 porozumienie Plaza

1987 porozumienie Luwr

1987 Jednolity Akt Europejski

1992 traktat z Maastricht

1992 porozumienie NAFTA

lata 90-te kryzysy finansowe (Azja, Rosja, Argentyna)

koniec XXw i początek XXI w globalizacja

• Globalizacja

Intensyfikacja powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, militarnych, kulturalnych, ideologicznych między społecznościami ludzkimi prowadząca do uniformizacji świata w tych wszystkich zakresach.

Czy globalizacja jest zjawiskiem nowym?

Globalizacja 1.0

Globalizacja 2.0

Globalizacja 3.0

Globalizacja 1.0

• początki sięgają okresu wielkich odkryć geograficznych i powstania imperiów,

• nasilenie globalizacji w okresie rewolucji przemysłowej lata 1870-1914,

• lata 1945-1980 integracja bogatych krajów poprzez liberalizacje handlu międzynarodowego (GATT),

• postęp technologiczny w transporcie i telekomunikacji: intensyfikacja przepływu kapitału w skali globalnej,

• koniec globalizacji 1.0 to 9 listopada 1989r. - upadek muru berlińskiego.

Globalizacja 2.0

• idea budowy wolnego rynku, wspieranego przez najnowsze technologie i… USA,

• nowi „uczestnicy” globalizacji (Blok Wschodni, Chiny, Indie),

• nowe rynki zbytu i globalna przestrzeń hiperkonkurencji,

• zmarginalizowanie roli państwa i społeczeństwa,

• globalizacja 2.0 - Nowa Gospodarka - kapitalizm bez tarcia - idealna konkurencja,

• koniec globalizacji 2.0 to atak na World Trade Center - 11.09.2001.

Czynniki sprzyjające globalizacji 1.0 i 2.0:

• rozwój transportu, informatyki i telekomunikacji,

• liberalizacja międzynarodowych stosunków gospodarczych (likwidacja barier celnych, wolność wymiany walut i przepływu kapitału),

• rozwój kompatybilnej infrastruktury biznesu,

• korzystne warunki psychologiczne i ideologiczne.

Globalizacja 3.0

• wielkie obszary chaosu na świecie (Afganistan, Irak itd.),

• słabe państwa zagrożeniem dla globalnego ładu,

• państwa włączające w rozwiązywanie problemów obywateli (partycypacyjny model rządzenia),

• ten model odnosi się również do przedsiębiorstw,

• nowa rola społeczeństwa (nowe narzędzia komunikacji i samoorganizacji; np. ruch wolnego oprogramowania),

• pozarynkowa produkcja społeczna,

• świat oparty na kreatywności i innowacyjności z silnymi społecznymi relacjami i zdolnością komunikowania się,

• wolne społeczeństwo obywatelskie.

Skutki globalizacji:

Wg proglobalistów? Wg antyglobalistów?

Ogranicza/zwiększa liczbę głodujących na świecie.

Zmniejsza/zwiększa różnice dochodowe w skali świata.

Zmniejsza/zwiększa bezrobocie na świecie.

Polepsza/pogarsza ochronę środowiska naturalnego.

Upowszechnia demokracje na świecie/sprzyja korupcji i obniżaniu się demokracji na świecie.

Umożliwia walkę z międzynarodowym terroryzmem/ jest przyczyną terroryzmu i odrodzenia separatyzmu.

Oznacza liberalizację handlu/oznacza liberalizację handlu.

Jest jedyną opcją rozwoju świata/ prowadzi do globalnej katastrofy.

Globalizacja a regionalizacja.

• reakcja na proces globalizacji jest regionalizacja,

• powstają ugrupowania regionalne (UE, APEC, ASEAN, NAFTA, MERCOSUR).

Regionalizacja

Długofazowy rozwój powiązań i współzależności ekonomicznych w określonym regionie kontynentu, narastanie więzi społecznych i emocjonalnych, budowanie więzi politycznych i militarnych.

„myśl globalnie, działaj regionalnie”

• globalizacja i regionalizacja - wzajemnie konkurencyjne ale i komplementarne,

• oba procesy są wynikiem internacjonalizacji.

Globalizacja finansowa

1. integracja rynków finansowych w pojedynczy, mocno zderegulowany rynek globalny,

2. działalność instytucji finansowych ponad granicami (zacieranie się barier między systemami finansowymi),

3. rozwój globalnie - zorientowanych banków i międzynarodowych konglomeratów finansowych,

4. intensyfikacja powiązań między krajami poprzez przepływy kapitału.

• Globalizacja finansowa może oznaczać powstanie globalnego systemu finansowego,

• Globalizacja oznacza „koniec geografii finansów”,

• Kapitał nie ma ojczyzny,

• Kapitał sam w sobie jest najczęściej apolityczny i narodowy, jest nastawiony na zysk.

Przepływy kapitału we współczesnej gospodarce światowej

• jeden z najważniejszych procesów zachodzących w gospodarce światowej na przełomie wieków to wzrost skali przepływu kapitału,

• jaki kapitał przepływa poza granicami? Każdy: rzeczowy, finansowy, ludzki, naturalny, społeczny.

• interesuje nas kapitał finansowy.

Przepływy kapitału związane z:

1. inwestycjami bezpośrednimi (BIZ)

• inwestycje bezpośrednie dotyczące przepływu kapitału długoterminowego,

• celem BIZ jest ustanowienie trwałych ekonomicznych związków, poprzez:

• tworzenie lub rozbudowę posiadanego w całości przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa zależnego lub oddziału,

• uzyskanie pełnej własności przedsiębiorstwa już funkcjonującego,

• udział w nowym lub istniejącym przedsiębiorstwie,

• pożyczkę podporządkowaną o terminie nie krótszym niż 5 lat,

• BIZ - korzyści zarówno dla kraju eksportującego, jak i importującego kapitał (zatrudnienie, polepszenie infrastruktury, zagrożenie dla krajowych przedsiębiorstw, tanie czynniki produkcji).

2. inwestycjami portfelowymi

• to obrót kapitałowy w zakresie:

• papierów wartościowych (z wyłączeniem obrotu akcjami w ilości zapewniającej łącznie co najmniej 10% głosów na zgromadzeniu wspólników),

• jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania,

• pochodnych instrumentów finansowych.

1. pozostałymi inwestycjami

• długo- i krótkoterminowe kredyty finansowe udzielone nierezydentom i otrzymane od nierezydentów,

• gotówka w kasach banków,

• rachunki bieżące i lokaty w bankach za granicą oraz zagraniczne rachunki bieżące i lokaty w krajowych bankach,

• inne.

• Korporacje transnarodowe - główni aktorzy i beneficjenci rynku globalnego.

Korporacja transnarodowa to organizacja, która dąży do wytwarzania i sprzedaży produktów i usług na wielu rynkach zagranicznych poprzez:

• optymalne kojarzenie czynników w skali globalnej oraz

• dostosowanie produkcji do wymogów lokalnych w celu maksymalizacji zysku.

Współczesna globalna gospodarka rynkowa to system oparty o korporacje transnarodowe.

Korporacje transnarodowe to ważni klienci instytucji finansowych i inwestorzy na międzynarodowym rynku finansowym (Airbus).

• Waluta - podstawowe pojęcia w finansach międzynarodowych.

Kurs walutowy

• informuje ile jednostek waluty A możemy wymienić na jednostkę (lub 100 lub 1000 jednostek) waluty B,

• to cena jednej waluty wyrażona w innej walucie.

Waluta krajowa - prawny środek płatniczy stosowany na terenie kraju.

Waluta obca - prawny środek płatniczy poza rejonem kraju (Polski).

Do krajowych środków płatniczych zaliczamy:

• walutę krajową,

• wszelkie dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego (karty, weksle, czeki).

Do zagranicznych środków płatniczych zaliczamy:

• walutę obcą,

• dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego ale wyrażone w walutach obcych, weksle USD, akredytywa, zagraniczne papiery wartościowe, dewizy.

Zapis kursu walutowego

• Waluta bazowa - waluta, której ilość w danym kursie jest stała (1 lub 100),

• Waluta kwotowana - waluta, której ilość w danym kursie zmienia się w kolejnych kwotowaniach.

• Kwotowanie kursu - to podanie transakcyjnych kursów kupna i sprzedaży do wiadomości potencjalnym kontrahentom.

• Kurs kupna - to kurs po jakim bank (kantor) KUPUJE walutę bazową od klientów.

• Kurs sprzedaży - to kurs po jakim bank (kantor) SPRZEDAJE walutę bazową klientowi.

Czyli jako klient:

• kupujemy walutę obcą po kursie sprzedaży banku (wyższym)

• sprzedajemy walutę obcą po kursie kupna banku (niższym)

Zapis kursu walutowego - do 4 miejsc po przecinku (wyjątek USD/JPY)

1 pestka = 1 punkt (pips)

Rodzaje kwotowań:

1. Kwotowanie bezpośrednie - to znaczy, że w danym kraju waluta obca jest wyznaczana w jednostkach monetarnych waluty krajowej.

2. Kwotowanie pośrednie - jest to wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej.

Kwotowanie bezpośrednie i pośrednie są do siebie odwrotnie proporcjonalne.

Jeżeli:

Spread to różnica między BID i OFFER.

Marża kursowa to wielkość, jaką bank dodaje do kursu sprzedaży i odejmuje od kursu kupna waluty kwotowanej na rynku międzybankowym.

Dewaluacja i rewaluacja

Deprecjacja i aprecjacja

Dewaluacja i deprecjacja - obniżenie kursu waluty krajowej.

Rewaluacja i aprecjacja - podniesienie kursu waluty krajowej.

Dewaluacja i rewaluacja - wynikają z decyzji urzędowych.

Deprecjacja i aprecjacja - są zjawiskami rynkowymi.

Skutkiem deprecjacji może być dewaluacja, a aprecjacji - rewaluacja.

Wielkość aprecjacji (deprecjacji) dla waluty bazowej:

→ początkowa wartość waluty (bazowej w kwotowanej)

→ aktualna wartość waluty (bazowej w kwotowanej)

Wielkość aprecjacji (deprecjacji) dla waluty kwotowanej:

Przykład:

Twoja firma ma do zapłacenia zobowiązania wobec brytyjskiego kontrahenta w wysokości 200.000 funtów.

Kurs GBP/PLN w momencie ustalenia zobowiązania wynosił: 6,3567.

Spodziewasz się aprecjacji funta w wysokości 3%.

O ile wzrosną zobowiązania firmy w złotych?

Zadanie 1

Bank Gold i spółka kwotuje kursy walut:

1. po jakim kursie klient kupi funty za dolary? 0,5295

2. po jakim kursie bank sprzedaje EUR? 9,1915

3. po jakim kursie bank sprzedaje JPY? 221,5040

4. ile USD zapłaci bank za 1 mln SEK? 0,1380*1.000.000 = 138.000USD

5. po jakim kursie klient kupi SEK za EUR? 9,1877

6. po jakim kursie bank sprzedaje GBP za USD? 0,5295

7. po jakim kursie bank sprzedaje SEK za USD? 0,1390

8. ile JPY zapłaci bank za 1 mln GBP od klienta?

Zadanie 2

Otrzymałeś dwustronne kursy GBP/USD, jesteś pracownikiem banku.

Dostajesz kursy od 3 dealerów z innych banków.

Od którego kupisz 100.000 USD?

Dealer I

Dealer II
± prowizja 1%

Dealer III

Prowizja zwiększa kurs sprzedaży, a zmniejsza kurs kupna.

22.10.2006

Zadanie

Amerykańskie przedsiębiorstwo rozważa 3 roczne plany finansowania:

1. kredyt w dolarach oprocentowany na 6% w skali roku,

2. kredyt w frankach szwajcarskich - 3% w skali roku,

3. kredyt w euro - 4% w skali roku.

Firma przewiduje aprecjację franka szwajcarskiego - 5%, oraz aprecjację euro - 3% w ciągu roku.

Który plan wybierzesz?

Stopa efektywna:

→ stopa oprocentowania kredytów

→ % zmiana wartości waluty

1. 
   

2. 
   

3. 
   

• Kursy krzyżowe (krosowe) - klasyfikacja ze względu na sposób liczenia.

Podstawowym rynkowym kwotowaniem każdej waluty jest jej kwotowanie do dolara amerykańskiego (USD).

Wszelkie inne kursy, w których nie wycenia się dolara amerykańskiego, noszą nazwę kursów krzyżowych (np. GBP/JPY, EUR/CHF, DEM/RBL).

Podstawowe założenie: transakcja krzyżowa musi przechodzić przez dolara amerykańskiego.

Przypadki obliczania kursów krzyżowych:

1. 2 kwotowania bezpośrednie

2. 2 kwotowania pośrednie

3. kwotowania mieszane

Zadanie

Pan Stefan pracownik firmy „ABC” dostał od szefa zadanie obliczenia potrzebnych mu kursów krzyżowych.

1. 
   
   

Jeżeli występują dwa kwotowania bezpośrednie do dolara amerykańskiego, to w celu obliczenia kursu krzyżowego należy: podzielić wartość dolara w walucie kwotowanej przez wartość dolara w walucie bazowej.

2. 
   
   

Jeżeli występują dwa kwotowania pośrednie do dolara amerykańskiego, to w celu obliczenia kursu krzyżowego należy: podzielić wartość dolara w walucie bazowej przez wartość dolara w walucie kwotowanej.

3. 
   
   

Jeżeli występuje jedno kwotowanie bezpośrednie a drugie pośrednie, to w celu obliczenia kursu krzyżowego należy: pomnożyć wartość dolara w walucie bazowej razy wartość dolara w walucie kwotowanej lub odwrotnie.

Dwa kwotowania bezpośrednie.

Przykład:

Chcesz znać kurs funta brytyjskiego w złotych - GBP/PLN, a kwotowania są następujące:

• w celu obliczenia kursu kupna dzielimy kurs kupna dolara w walucie kwotowanej (PLN) przez kurs sprzedaży dolara w walucie bazowej (GBP).

• w celu obliczenia kursu sprzedaży dzielimy kurs sprzedaży dolara w walucie kwotowanej (PLN) przez kurs kupna dolara w walucie bazowej (GBP).

a więc:

Zadanie

Kurs kupna:

Kurs sprzedaży:

Dwa kwotowania pośrednie.

Przykład:

Chcesz znać kurs euro do jena japońskiego - EUR/JPY, a kwotowania są następujące:

• w celu obliczenia kursu kupna dzielimy kurs kupna dolara w walucie bazowej (EUR) przez kurs sprzedaży dolara w walucie kwotowanej (JPY).

• w celu obliczenia kursu sprzedaży dzielimy kurs sprzedaży dolara w walucie bazowej (EUR) przez kurs kupna dolara w walucie kwotowanej (JPY).

a więc:

Zadanie

Kurs kupna:

Kurs sprzedaży:

Jedno kwotowanie bezpośrednie a drugie pośrednie.

Przykład:

Chcesz znać kurs euro do czeskiej korony - EUR/CZK, a kwotowania są następujące:

• w celu obliczenia kursu kupna mnożymy kurs kupna dolara w walucie bazowej (EUR), razy kurs kupna dolara w walucie kwotowanej (CZK).

• w celu obliczenia kursu sprzedaży mnożymy kurs sprzedaży dolara w walucie bazowej (EUR), razy kurs sprzedaży dolara w walucie kwotowanej (CZK).

a więc:

Zadanie

Kurs kupna:

Kurs sprzedaży:

• Funkcje kursu walutowego

1. Kurs walutowy jako wyznacznik efektywności wymiany (handlowej, eksport, import).

Czynniki wpływające na efektywność wymiany:

• przy eksporcie

• koszt krajowy w walucie krajowej + ewentualne inne koszty, także w walutach obcych,

• uzyskana cena sprzedaży w walucie obcej,

• kurs walutowy,

• przy imporcie

• koszt zagraniczny importu (zapłacona cena i inne koszty w odniesieniu do towarów tworzące ich wartość celną) w walutach obcych,

• cena krajowa w walucie krajowej,

• kurs walutowy

2. Kurs walutowy jako regulator wymiany.

3. Instrument polityki gospodarczej.

4. Instrument gier finansowych.

5. kryterium porównywalności gospodarki i dochodów.

Czynniki wpływające na kurs walutowy:

• produkt krajowy brutto

• inflacja

• stopy procentowe

• bilans płatniczy

• bezrobocie

• sytuacja polityczna i wystąpienia polityków

• polityka banku centralnego

• wydarzenia na świecie

• oczekiwania uczestników rynku walutowego

Dodatkowa kategoria kursy kantorowe:

• kształtują się na podstawie popytu i podaży,

• są dobrą bieżącą informacją dla BC,

• ich duża zmienność świadczy o niepokoju.

Ważna jest możliwość przepływu walut między kantorami a systemem bankowym.

System walutowy

• to ogół zasad określających sposób i warunki wymiany walut i dewiz obowiązujący w danym kraju,

• rodzaj systemu kursowego ma istotne znaczenie dla gospodarki każdego państwa.

Międzynarodowy system walutowy - zbiór walut krajowych i międzynarodowych jednostek rozrachunkowych służących do prowadzenia i rozliczania międzynarodowych transakcji ekonomicznych.

• MSW jest ściśle powiązany z gospodarką światową, a jego funkcjonowanie jest pochodną procesów, jakie w tej gospodarce zachodzą.

• Celem MSW jest zapewnienie sprawnej realizacji transakcji finansowych i rozliczeń międzynarodowych.

• Integruje całą gospodarkę światową w sferze stosunków walutowych i płatniczych.

• Podmiotami MSW są: państwa, organizacje międzynarodowe.

• Przedmiotami MSW są: waluty krajowe wymienialne miedzy sobą, międzynarodowe jednostki rozrachunkowe SDR i pieniądz międzynarodowy EURO.

• Klasyfikacja kursów walutowych

18.11.2006

Ewolucja MSW:

1. bimetalizm - przed 1875r.;

2. system waluty złotej - lata 1875-1914;

3. okres międzywojenny - lata 1915-1944;

4. system z Bretton Woods (system dewizowo-złoty) - lata 1945-1972;

5. system wielodewizowy (zwany niesystemem) - 1973r do teraz.

1. Bimetalizm - przed 1875r.

• oznaczał jednoczesne występowanie złota i srebra w charakterze pieniądza w obiegu zarówno krajowym jak i międzynarodowym;

• był kłopotliwy, gdyż cena tych dwóch kruszców ulegała ciągłym zmianom oraz działało prawo Kopernika-Greshama;

• brak jednolitego parytetu między srebrem, a złotem prowadził do ogromnego chaosu walutowego;

• pierwszy kraj, który zerwał z bimetalizmem to Wielka Brytania (1798, 1810, 1821) - to pierwszy krok do powstania systemu waluty złotej.

2. System waluty złotej (1875-1914)

• system opierał się na tzw. złotym parytecie, czyli ilości złota jaką dana jednostka pieniężna była w stanie nabyć;

• wzajemne kursy walut obliczało się poprzez odpowiednie zestawienie i podzielenia ich parytetów wyrażonych w złocie.

PRZYKŁAD:

Cena uncji złota w USD - 20,67 USD/OZ

Cena uncji złota w GBP - 4,2474 GBP/OZ

Kurs

System waluty złotej funkcjonował wg następujących reguł:

• banknoty emitowane przez BC miały pokrycie w rezerwach złota;

• BC był zobowiązany do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej;

• występowała pełna wzajemna wymienialność wszystkich form pieniądza;

• istniała swoboda wywozu i przywozu złota w skali międzynarodowej;

→ mechanizm dostosowany w systemie waluty złotej:

deficyt handlowy → odpływ rezerw w złocie → zmniejszenie podaży pieniądza → spadek cen → wzrost konkurencyjności kraju → poprawa bilansu handlowego

Wady systemu waluty złotej:

• uzależnianie funkcjonowania systemu od podaży złota skutkowało częstymi niedoborami płynności, co prowadziło do dużej zmienności poziomu cen;

• uprzywilejowanie pozycji Wielkiej Brytanii i Banku Anglii;

• system waluty złotej jest nazywany systemem szterlingowym;

• na przełomie XIX i XXw. 60-90% handlu światowego było finansowane i rozliczane w walucie brytyjskiej;

• Keynes nazwał system waluty złotej „barbarzyńskim reliktem”;

• I wojna światowa spowodowała zawieszenie wymiany walut na złoto, gdyż musiano sfinansować wydatki wojenne dodatkową emisja pieniądza;

3. Okres międzywojenny (1915-1944)

• w czasie wojny i w pierwszych latach po wojnie kursy walut kształtowały się dowolnie;

• próby przywrócenia standardu złota - 1925r. funt szterling odzyskał wymienialność na złoto;

• była to jednak wymienialność możliwa dla dużych kwot - Bank Anglii ograniczył wymianę do sztab złota;

• był to system waluty sztabowo-złotej;

• do wielkiego kryzysu, w 50-ciu krajach, funkcjonowały systemy będące odmianami waluty złotej;

• wielki kryzys 1929-1933 przekreślił szanse odbudowy międzynarodowego systemu waluty złotej;

• funt stał się waluta niewymienialną w 1931r., dolar amerykański w 1933r.

• Polska zawiesiła wymienialność swojej waluty na złoto na początku 1936r.;

• nacjonalizacja walut i dezintegracja walutowa na świecie;

4. System z Bretton Woods (1945-1972)

• podstawowe zasady nowego systemu rozliczeń międzynarodowych sformułowano na konferencji w Bretton Woods w dniach 1-22 lipca 1944r. - uczestniczyła Polska;

• w konferencji uczestniczyły 44 kraje;

• opracowano dwie koncepcje:

1. plan Keynes'a (stanowisko krajów zniszczonych wojną) - utworzenie unii clearingowej, każdy kraj otrzymywałby kwotę 75% średnich rocznych obrotów handlowych i stworzono by nowy pieniądz międzybankowy - bankor;

2. plan White'a (stanowisko USA) - idea utworzenia nowego międzynarodowego systemu walutowego nazwanego systemem dewizowo-złotym;

Utworzono Międzynarodowy Fundusz Walutowy - instytucje kredytową, źródło międzynarodowej płynności i pomocy krajom w przywróceniu pełnej wymienialności walut w obrotach bieżących.

Utworzono Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) - mający finansować projekty inwestycyjne.

Zasady funkcjonowania nowego systemu walutowego:

• złoto było głównym źródłem rezerwowym i płatniczym;

• parytety wymienialnych walut zostały określone w złocie lub w USD, wymienianych na złoto przez Bank Systemu Rezerw Federalnych;

• USA wymieniały każdą walutę na złoto (i odwrotnie) przy utrzymaniu stałej ceny 35 USD/OZ;

• kursy bieżące narodowych walut wymienialnych mogły się wahać wokół ustalonego kursu parytetowego w granicach ± 1%;

• jeżeli kursy zbliżają się do odchylenia władze monetarne były zobowiązane do interweniowania na rynku walutowym;

• w przypadku trudności płatniczych i konieczności zmiany kursu waluty, kraj członkowski mógł skorzystać z pomocy finansowej MFW;

• zmiany w poziomie oficjalnego kursu waluty narodowej kraju członkowskiego większe niż 10% wymagały zgody MFW;

Podstawę systemu z Bretton Woods stanowiły dwie zasady:

1. wymienialności walut - gwarancja odkupienia przez władze monetarne od innych BC własnej waluty na złoto i całkowita swoboda obrotu pieniężnego w skali międzynarodowej;

2. stabilności walutowej - wprowadzono reguły kształtowania kursów bieżących w krótkim i długim okresie, wykluczone były dyskryminacyjne zarządzanie walutowe i praktyki różnicowania kursów walut.

Stały deficyt bilansu płatniczego USA, który był konieczny do funkcjonowania systemu z Bretton Woods napędzał wzrost gospodarki światowej i umożliwiał innym krajom odbudowę rezerw dewizowych.

Kumulujący się deficyt bilansu płatniczego przyczynił się jednak do upadku systemu z Bretton Woods - paradoks Triffina.

Rozwiązaniem paradoksu Triffina miało być nowe źródło rezerw niezależne od złota i dolara - SDR.

SDR to międzynarodowa jednostka walutowa (tzw. specjalne prawa ciągnienia) o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez MFW od 1970r.

• SDR to międzynarodowy pieniądz kreowany przez MFW;

• SDR są ważnym składnikiem rezerw walutowych;

• SDR mogą służyć do wyrównywania deficytów bilansów płatniczych;

• SDR są jednostka rozrachunkową MFW;

• kiedyś 1 SDR = 1 USD; teraz wartość SDR oparta jest na koszyku walutowym: euro, jen japoński, funt, szterling, dolar.

Przyczyny upadku systemu z Bretton Woods:

• inflacja w USA;

• deficyt bilansu płatniczego USA - nadmiar dolarów, USA zmuszone do sprzedaży rezerw złota;

• utrata zaufania do dolara amerykańskiego;

• ataki spekulacyjne na osłabienie dolara;

• 1971r. prezydent Nixon ogłasza zawieszenie wymienialności na złoto;

• Dewaluacja dolara do 42 USD/OZ;

• 1973r. USA, Wielka Brytania, Japonia, Włochy, Kanada, Szwajcaria - rezygnują ze stałych kursów swoich walut - rozpad systemu z Bretton Woods.

5. System wielodewizowy (od 1973 do teraz)

• składa się z różnych (walut) rodzajów pieniądza międzynarodowego, jakim SA poszczególne waluty krajowe;

• oznacza wielość walut międzynarodowych;

• usankcjonowaniem systemu dewizowego było porozumienie zawarte w 1976r. w Kingston na Jamajce dotyczące zmian w działaniu MFW:

• zniesiono zasadę stałych kursów walutowych;

• kraje członkowskie MFW uzyskały swobodę wyboru reguł kursowych, o ile polityka kursowa będzie zgodna z celami;

• wybrane reguły kursowe powinny być przez dany okres przestrzegane a ich zmiana wymaga zgody MFW;

• w rezultacie złoto miało dominującą pozycje jako pieniądz światowy i podstawowy składnik rezerw walutowych;

Wadą systemu wielodewizowego jest niestabilność,

Zalety systemu wielodewizowego:

• powoduje wzrost płynności międzynarodowej pochodzących z wielu źródeł;

• umożliwia rozwój wielu narodowych rynków finansowych;

W ramach systemu wielodewizowego funkcjonuje wiele walut podstawowych:

• waluty rezerwowe - w walutach tych kraje członkowskie MFW przechowują swoje rezerwy walutowe (dewizy, złoto, SDR);

• waluty interwencyjne - w nich BC przeprowadzają operacje na rynkach walutowych w celu niedopuszczenia do nadmiernych odchyleń kursu waluty krajowej wobec innych walut lub w celu osiągnięcia pożądanego poziomu kursu walutowego (dolar amerykański, euro);

• waluty lokacyjne - w których nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania, w których dokonywane są emisje międzynarodowych obligacji i euroobligacji (dolar, euro, jen);

• waluty transakcyjne - występujące w obrotach na rynku walutowym oraz używane do fakturowania eksportu i importu (dolar, euro);

• Europejski system walutowy - przykładem racjonalnego systemu walutowego.

Pomysł wspólnej waluty w Europie Zachodniej pojawił się pod koniec lat 60-tych.

1971r. - plan Wernera - pierwszy oficjalny plan Unii Walutowej i wspólnej waluty dla 6 państw EWG (Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Belgia, Luksemburg).

Plan Wernera zakładał:

• koordynacje polityki gospodarczej;

• tworzenie instytucji wspólnotowych (EFWW);

• wspólnotowe normy postępowania (tzw. wąż walutowy);

wąż walutowy - ograniczenie marży wahań wzajemnych kursów między walutami EWG.

• waluty EWG mogły się wahać w stosunku do dolara o ± 2,25% (marża wahań 4,5%), a wobec siebie o ± 1,125% (marża wahań 2,25%).

Wąż walutowy - próbą zapełnienia luki stabilizacji kursowej po upadku systemu z Bretton Woods.

Wąż w tunelu nie przyniósł oczekiwanych rezultatów (po 2 miesiącu opuściła go Irlandia i Wielka Brytania).

W marcu 1973r. wąż wyszedł z tunelu.

Duża zmienność kursów walutowych wynikająca m.in. z kryzysu paliwowego i znacznymi wahaniami stóp inflacji w krajach EWG utrudniło utrzymanie węża w tunelu.

Po przywróceniu stabilności gospodarczej w Europie, Francja i Niemcy podjęły druga próbę współpracy walutowej.

W 1979r. wprowadzono Europejski System Walutowy (ESW).

Celem EWS było stworzenie w Europie strefy stabilizacji walutowej, ustabilizowanie wzajemnych kursów walut europejskich.

Narzędziem - Europejski Mechanizm Kursowy.

Części składowe ESW to:

• Europejski Mechanizm Kursowy - mechanizm ustalania i stabilizacji wzajemnych kursów walut wspólnoty (ERM - Exchange Rate Mechanism); był zmodyfikowanym wężem;

• Europejska Jednostka Walutowa - ECU;

• Mechanizm Kredytowy;

Osią systemu była ECU.

Dla Anglików - Europen Currency Unit;

Dla Francuzów - kontynuacja złotego ecu - monety funkcjonującej już 700 lat temu, nie tylko we Francji.

• ECU pełniła przede wszystkim funkcje środka płatniczego między BC UE.

• ECU oparta była na koszyku walut 12 krajów członkowskich (dominująca rola marki).

• ECU - łącznikiem pomiędzy ESW a przyszłą Unią Gospodarczą i Walutową.

• Kursy walutowe mogły odchylać się o 2,25% (waluty mocniejsze) lub 6% (waluty słabsze) w górę lub w dół.

• Osiągnięcie maksymalnej rozpiętości marż oznaczało konieczność interwencji BC.

• Mechanizm kursowy miał być wspierany przez mechanizm kredytowy.

• Stanowił pomoc w sytuacjach kryzysowych - kredyty krótko-, średnio- i długoterminowe na finansowanie interwencji walutowych i pokrywanie deficytu bilansu płatniczego.

• Ważne wydarzenie dla integracji walutowej - ogłoszenie planu Delors'a w 1989r.

Wg planu w Unii Walutowej:

1. pełna i nieodwracalna wymienialność walut;

2. swoboda przepływu kapitału, integracja rynku finansowego;

3. eliminacja marż wahań kursów wektorowych i nieodwracalne usztywnienie relacji kursowych;

Plan Delors'a stal się podstawą traktatu z Maastricht (1992).

Funkcjonowanie ESW w latach 1979-1992 ocenia się pozytywnie - stabilizacja walut krajów członkowskich.

Jednak w 1993r. miał miejsce kryzys walutowy w krajach wspólnoty (już jesienią 1992r. z ERM wycofano brytyjskiego funta i włoskiego lira).

Utrzymanie stałych kursów walutowych pobudziło spekulację walutową i załamało ERM (również recesja gospodarcza).

W okresie kryzysu systemu 1993r. pasmo poszerzono do ± 1%.

Praktycznie kursy płynne.

Pomimo kryzysu prace nad integracją walutowa trwały. Ukoronowanie prac - traktat Maastricht.

7 luty 1992r. w Maastricht podpisano traktat o Unii Europejskiej.

• Wyznaczył etapy tworzenia oraz podstawowe instytucje Unii Gospodarczej.

• Wprowadził obowiązek stabilizacji cen i unikania nadmiernych deficytów budżetowych, umocnienie niezależności narodowych BC.

• Utworzył Europejski Instytut Walutowy (przyszły Europejski BC).

• Sformułował kryteria zbieżności.

• Postanowił o wprowadzeniu euro od 01.01.1999r.

Etapy Unii Walutowej:

ETAP I: 1 lipca 1990 - 31 grudzień 1993

Utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego opartego na tzw. czterech swobodach (swobodzie przepływu towarów, usług, osób i kapitału na terenie UE).

ETAP II: 1 stycznia 1994 - 31 grudzień 1998

Najważniejszym zadaniem - spełnienie przez państwa członkowskie kryteriów zbieżności oraz powołania Europejskiego Instytutu Walutowego (później Europejski BC).

ETAP III: 1 stycznia 1999 - 31 grudzień 2001

Z dniem rozpoczęcia trzeciego etapu została wprowadzona jednolita europejska waluta - euro, zastępująca waluty narodowe, tylko w obiegu bezgotówkowym.

Od 1 stycznia 2002 euro w obrocie gotówkowym.

Po wprowadzeniu euro nadal funkcjonuje ESW i w jego ramach ERM II.

ERM II dla krajów, które nie przejdą do trzeciego etapu tworzenia EUGiW.

Wprowadzenie euro do obrotu gotówkowego to wielka operacja logistyczna zakończona sukcesem.

Już 4 stycznia 2002r. połowa klientów płaciła w euro w Holandii, w Grecji było to ponad 80%.

Państwa z derogacją - państwa UE, które nie przyjęły euro, ale zobowiązały się dokonywać wszelkich działań zmierzających w tym kierunku: Szwecja i wszystkie państwa przyjęte do UE po 01.05.2004r.

Wielka Brytania i Dania - kraje z klauzulą opt-out samodzielnie zdecydują czy przystąpią do sfery euro.

Kryteria zbieżności gospodarczej - kryteria z Maastricht:

1. stabilność cen - średnia roczna stopa inflacji nie wyższa niż w 1,5 pkt. Procentowego stopy inflacji w trzech krajach UE o wyższej stopie;

2. deficyt budżetowy - nie większy niż 3% PKB;

3. dług publiczny nie więcej niż 60% PKB;

4. średnia długoterminowa stopa % nie może być wyższa o więcej niż 4 pkt. procentowe, w porównaniu z odpowiednią stopa procentową w trzech państwach UE o najniższej stopie inflacji;

5. uczestnictwo w mechanizmie kursów walutowych ERM II - waluta narodowa w ERM przez okres co najmniej 2 lat, bez dewaluacji.

EURO - korzyści:

• stabilizacja gospodarcza krajów członkowskich;

• eliminacja ryzyka kursowego i kosztów związanych z wymianą walut;

• integracja, ujednolicenie i zwiększenie rynku finansowego;

• wyrównywanie poziomu cen;

• łatwiejsze podróżowanie;

• uproszczenie prowadzenia działalności gospodarczej (księgowość);

• korzyści pozagospodarcze.

EURO - koszty:

• utrata tożsamości narodowej przez kraje członkowskie;

• utrata autonomii w polityce pieniężnej;

• podwyżki cen w krajach eurolandu.

26.11.2006

• Europejski Bank Centralny (EBC)

• prowadzi wspólną politykę pieniężną państw Unii Gospodarczej i Walutowej;

• działa od 1 stycznia 1999r. - siedziba Frankfurt nad Menem;

• EBC jest instytucją absolutnie niezależną;

Cel polityki pieniężnej to utrzymanie wzrostu cen na poziomie nie przekraczającym 2% rocznie.

Czyni to na 2 sposoby:

1. przez kontrolowanie podaży pieniądza;

2. przez monitorowanie tendencji cen i ocenę ryzyka, jakie niosą one dla stabilności cen w strefie euro.

EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych (ESBC).

EBC ma osobowość prawną, ESBC nie ma.

Organy ESBC:

1. Zarząd

Składa się z prezesa EBC, jego wiceprezesa oraz czterech innych członków mianowanych ze wspólnym porozumieniem prezydentów lub premierów państw strefy euro (8 lat).

Odpowiada za wdrożenie polityki pieniężnej określonej przez Radę Prezesa.

2. Rada Prezesa = Zarząd + Prezesi NBC strefy euro

Najwyższy organ decyzyjny ESBC.

Głównym zadaniem jest wytyczanie polityki pieniężnej strefy euro, a w szczególności ustalanie stóp procentowych.

3. Rada Generalna (ogólna)

Składa się z prezesa i wiceprezesa EBC oraz prezesów BC wszystkich 25 państw członkowskich.

Funkcje doradcze, wspomagające, administracyjne.

Zadania ESBC:

• zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich;

• ustala poziom stóp procentowych w strefie euro;

• przeprowadza operacje dewizowe i dba o sprawne działanie systemów płatniczych;

• decyduje o emisji banknotów euro;

• pełni również funkcje doradcze i może wyrażać opinie wobec organów UE i organów narodowych w kwestiach należących do zakresu jego kompetencji.

Instrumenty polityki pieniężnej EBC:

• operacje otwartego rynku;

• rezerwa minimalna;

• tzw. standing facilities (regulacje płynności rynku poprzez odpowiednią politykę kredytowo-depozytową).

Wpływają na wysokość krótkoterminowej stopy procentowej na rynku międzybankowym.

Depozyty i kredyty są oprocentowane wg referencyjnej stopy EBC - EONIA (Euro Overnight Index Avarage).

• Bilans płatniczy

• w przedsiębiorstwie sporządzenie bilansu jest niezbędne;

• podobnie jak na poziomie kraju - tu sporządza się bilans płatniczy;

Bilans płatniczy to zestawienie wszystkich istotnych transakcji zawieranych przez kraj z zagranicą.

Bilans płatniczy jest cennym źródłem informacji nie tylko o transakcjach zagranicznych, ale i o trendach rozwojowych.

Dla kogo dane w bilansie płatniczym są ważne?

• dla rządu, ekonomistów, inwestorów krajowych i zagranicznych, instytucji finansowych, polityków.

Informacje w bilansie płatniczym są pomocne:

• w ocenie zdolności kredytowej kraju;

• jako wskaźnik do analizy trendów w krajowej gospodarce;

• w przewidywaniu presji na rezerwy walutowe kraju;

• w przewidywaniu działań rządu i BC;

• w analizie ryzyka kraju;

• w ocenie „stanu zdrowia” gospodarki krajowej.

Bilans płatniczy to rejestr wszystkich transakcji ekonomicznych miedzy podmiotami krajowymi (osobami fizycznymi i prywatnymi) państwa prowadzącego bilans płatniczy, a podmiotami zagranicznymi w określonym czasie.

• Transakcje ekonomiczne to wzajemne wymiana dóbr, usług, pieniędzy i innych aktywów;

• Podmioty krajowe czy zagraniczne - decyduje o tym pobyt;

• Czas sporządzenia bilansu - różne okresy w zależności od potrzeb i możliwości technicznych;

• Korzystnie jest sporządzać bilans w okresach miesięcznych, kwartalnych i półrocznych;

• Roczny bilans jednak pozwala na zmniejszenie wahań okresowych i sezonowych.

Sporządzenie bilansu płatniczego to podstawowy obowiązek państw-członków Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW).

Bilans płatniczy sporządza się w walucie własnej.

Można jednak zestawić go w innej walucie - najczęściej USD.

Bilans płatniczy można sporządzać:

1. na bazie płatności - pokazuje wyłącznie transakcje zrealizowane przez system bankowy (do 1 maja 2004r.)

Informacje: pochodzą ze zrealizowanych przelewów przez banki.

2. na bazie transakcji - pokazuje transakcje niefinansowe i finansowe między podmiotami polskimi i zagranicznymi (od 1 maja 2004r. - ujednolicenie sprawozdawczości z UE)

informacje: pochodzą z NBP, GUS i są zbierane m.in. od przedsiębiorstw, urzędów celnych, instytucji finansowych.

Bilans płatniczy oparty jest na zasadzie rachunkowości podwójnego zapisu - podobnie jak w przedsiębiorstwie.

Każda transakcja ekonomiczna ma dwa zapisy w bilansie płatniczym: debetowy i kredytowy o tej samej wielkości.

PRZYPŁYW AKTYWÓW DO KRAJU (+) TO KREDYT

ODPŁYW AKTYWÓW Z KRAJU (-) TO DEBET

Składniki bilansu płatniczego:

1. Rachunek bieżący

Płatności za towary, usługi, dochody, przekazy transferów bieżących oraz salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących.

2. Rachunek kapitałowy

Dary i środki z tytułu pomocy bezzwrotnej z przeznaczeniem na finansowanie środków trwałych, umorzenie długu.

3. Rachunek finansowy

Transakcje finansowe obejmujące inwestycje bezpośrednie, portfelowe, pozostałe inwestycji oraz pochodne instrumenty finansowe.

4. Saldo błędów i opuszczeń

Pozycja korygująca - wynika z transakcji nie zarejestrowanych lub nieprawidłowo ujętych.

5. Oficjalne aktywa rezerwowa (rezerwy walutowe)

To zasób walut obcych, zagranicznych papierów wartościowych i złota zarządzany przez BC.

Rachunek bieżący obejmuje 7 grup:

1. Towary

Wartość eksportu i importu na podstawie statystyki celnej w momencie przekroczenia towaru przez granice.

2. Wysyłka towarów

Usługi związane z wysyłką towarów (np. frachty, ubezpieczenia).

3. Inne usługi transportowe

Przewóz pasażerów, usługi portowe, czarterowanie statków itp.

4. Podróże zagraniczne

Wydatki polskich turystów zagranicą, wydatki zagranicznych turystów w Polsce.

5. Dochody z inwestycji zagranicznych

Dochody z tytułu własności zagranicznych aktywów finansowych.

6. Transfery nieodpłatne

• prywatne, transfery emigrantów;

• rządowe - renty i emerytury wypłacane Polakom zagranicą.

• Pozostałe

Zadanie

Przyporządkuj transakcje do poszczególnych grup na rachunku bieżącym.

1. turysta niemiecki kupił podczas pobytu w Polsce gipsowego krasnala.

(Podróże zagraniczne)

2. polski obywatel otrzymał odszkodowanie za prace przymusowa w czasie wojny.

(Transfery nieodpłatne)

3. pan Nowak pobrał odsetki od lokaty bankowej w Szwajcarii.

(Dochody z inwestycji zagranicznych)

4. pan Kowalski otrzymał wynagrodzenie od firmy portugalskiej za korzystanie z patentu, który był jego własnością.

5. (Pozostałe)

6. przedsiębiorstwo „Polska Wełna” wypłaciło dywidendę zagranicznym akcjonariuszom.

(Dochody z inwestycji zagranicznych)

7. pani Kowalska otrzymała pieniądze od syna w Ameryce.

(Transfery nieodpłatne)

Składniki bilansu płatniczego

DEBET (-)	KREDYT (+)
Import towarów Zakup usług od podmiotów zagranicznych Odsetki, dywidendy, renty dla podmiotów zagranicznych Dary dla zagranicy Polskie inwestycje bezpośrednie zagranicą Polskie inwestycje portfelowe zagranicą Spadek długo- i krótkoterminowych zobowiązań wobec zagranicy Wzrost długo- i krótkoterminowych należności zagranicznych Spadek rezerw walutowych	Eksport towarów Sprzedaż usług podmiotom zagranicznym Odsetki, dywidendy, renty od podmiotów zagranicznych Dary z zagranicy Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Zagraniczne inwestycje portfelowe w Polsce Wzrost długo- i krótkoterminowych zobowiązań wobec zagranicy Spadek długo- i krótkoterminowych należności zagranicznych Wzrost rezerw walutowych

Przykłady - bilans płatniczy w Polsce.

1. Przedsiębiorstwo „szynka” otrzymało zapłatę za eksport wyrobów wędliniarskich (+)

2. Polska Akcja Humanitarna przekazała pomoce szkolne do szkól w Iraku (-)

3. Przedsiębiorstwo :malwa” zapłaciło za importowane artykuły chemii gospodarczej (-)

4. Polski student otrzymał stypendium od firmy francuskiej (+)

Zadanie

Saldo rachunku bieżącego wyniosło - 100 mld USD, a saldo rachunku kapitałowego i finansowego było równe 75 mld USD.

1. Jak zmienia się poziom rezerw walutowych kraju? (będzie deficyt w wysokości 25 mld USD)

2. Jak na stan rezerw wpłynie fakt zaciągnięcia w MFW kredytu na finansowanie deficytu w bilansie płatniczym w wysokości 30 mld USD? (kredyt ten pokryje deficyt)

• Równowaga, nadwyżka, deficyt - bilans płatniczy.

• Zasadą bilansu płatniczego jest, że suma wszystkich jego pozycji musi wynosić zero.

• Jest to równowaga rachunkowa, ale nie ekonomiczna.

Nadwyżka bilansu płatniczego - więcej pieniądza wpływa do kraju niż wypływa.

Deficyt bilansu płatniczego - więcej pieniądza wypływa z kraju niż wpływa.





• Zmniejszenie stanu rezerw walutowych jest najprostszą metodą oceny rozmiaru deficytu bilansu płatniczego.

• Wielkość deficytu bilansu płatniczego jest także wyznaczana przez wielkość tzw. transakcji wyrównawczych.





Deficyt bilansu płatniczego = ujemne saldo obrotów podstawowych, pokryte przez odpowiednie transakcje wyrównawcze.

Nadwyżka bilansu płatniczego = dodatnie saldo obrotów podstawowych, skutkujące korzystnymi zmianami w transakcjach wyrównawczych.

Jakie czynniki maja wpływ na bilans płatniczy?

1. Inflacja

Tzw. mechanizm cenowy

Wysoki poziom cen →

→ krajowe towary i usługi są za drogie dla nierezydentów → spadek eksportu → pogorszenie się salda bilansu obrotów bieżących

Wysoki poziom cen →

→ importowane towary i usługi są bardziej atrakcyjne w porównaniu w krajowymi → → wzrost importu → pogorszenie się salda bilansu obrotów bieżących

2. PKB

Tzw. mechanizm aktywności gospodarczej

Rośnie PKB →

→ rośnie dochód krajowy → część tego dochodu przeznaczona na zakup importowanych dóbr i usług → import rośnie

3. Stopy procentowe

Tzw. mechanizm przepływów kapitałowych

Rosnące stopy procentowe →

→ większy napływ kapitału na inwestycje w instrumenty finansowe

4. Kurs walutowy

Tzw. mechanizm kursu walutowego

Aprecjacja waluty krajowej → wzrost importu i spadek eksportu → pogorszenie się salda bilansu obrotów bieżących.

• Wymienialność walut

Wymienialność waluty to gwarantowana prawem możliwość swobodnej wymiany waluty krajowej na walutę obcą i odwrotnie.

Wymienialność waluty gwarantuje kształtowanie systemu cen krajowych jako pochodnej nie tylko krajowych, ale i międzynarodowych proporcji wartości.

Wymienialność pieniądza jest jednym z głównych parametrów każdej gospodarki.

Rodzaje wymienialności waluty:

1. wymienialność pełna (całkowita) i częściowa (ograniczona)

• wymienialność pełna oznacza nieograniczone możliwości wymiany waluty krajowej na inne waluty;

oznacza stan, w którym przepływ walut odbywa się swobodnie między rezydentami i nierezydentami, w dowolnej formie, w dowolnym celu, w dowolnym czasie i w dowolnej wysokości.

• wymienialność częściowa ma miejsce gdy występuje ograniczenie w stosunku do jakiejkolwiek z elementów wymienialności pełnej.

Rezydent to:

• osoba fizyczna zamieszkała w kraju;

• osoba prawna lub inny podmiot mający siedzibę w kraju;

• oddział, przedstawicielstwo lub przedsiębiorstwo nierezydenta w kraju;

• korpus dyplomatyczny Państwa Polskiego.

Nierezydent to:

• osoba fizyczna zamieszkała zagranicą;

• osoba prawna lub inny podmiot mający siedzibę zagranicą;

• oddział, przedstawicielstwo lub przedsiębiorstwo nierezydenta zagranicą;

• korpus dyplomatyczny państw obcych.

2. wymienialność zewnętrzna i wewnętrzna

• wymienialność wewnętrzna - jedynie rezydenci posiadają prawo do wymiany waluty krajowej;

• wymienialność zewnętrzna - nierezydenci mają prawo do wymiany waluty krajowej i swobodę w płatnościach z tytułu transakcji bieżących; waluta nie może być przedmiotem notowań na międzynarodowym rynku walutowym;

3. wymienialność ze względu na zasięg terytorialny

• ograniczenie wymienialności tylko do określonej grupy krajów

• wymienialność terytorialnie nieograniczona

4. wymienialność obejmująca transakcje bieżące i wymienialność dot. transakcji na rachunku finansowym bilansu płatniczego

• wymienialność obejmująca transakcje bieżące - dotyczy płatności związanych z międzynarodowym obrotem towarami i usługami

• wymienialność dot. transakcji na rachunku finansowym bilansu płatniczego - dotyczy płatności związanych z inwestycjami bezpośrednimi, portfelowymi i pozostałymi rodzajami inwestycji.

5. wymienialność wg standardów MFW (wg art. VIII statutu MFW)

• nie dopuszcza ograniczeń dewizowych w transakcjach bieżących bez względu kogo dotyczą;

• zezwala na stosowanie restrykcji walutowych w zakresie transakcji na rachunku finansowym bilansu płatniczego.

09.12.2006

• międzynarodowe rynki finansowe





• Rynek walutowy - FOREX (Foreign Exchange)

• rynek walutowy jest miejscem, na którym dokonuje się transakcji kupna lub sprzedaży walut na dowolny termin;

• jest rynkiem over the counter (OTC) - jest zdecentralizowany;

• jest największym rynkiem finansowym na świecie - dzienny obrót to ponad 1,9 bln USD, to:

• 15 razy więcej niż dzienny obrót na światowym rynku akcji;

• 40 razy więcej niż dzienny obrót na NYSE;

• 300 USD każdego dnia dla każdego człowieka na świecie;

• całkowita wielkość transakcji na rynku walutowym osiągnięta w ciągu kilku dniu = wartości wszystkich obrotów na rynkach towarowych w ciągu całego roku;

• notowania na rynku walutowym trwają całą dobę, 5 dni w tygodniu;

• rynek walutowy nigdy nie śpi;

• to rynek bez barier politycznych i granic terytorialnych;

• 50% obrotów na międzynarodowym rynku walutowym przypada na Wielką Brytanię i USA;

• główne rynki to Londyn, Nowy Jork i Tokio.

Zalety FOREX:

• łatwy dostęp - rozwój technologii internetowych, powstały możliwości elektronicznego łączenia małych i rozbijania dużych zleceń. Dzięki temu można zacząć inwestować z niewielkimi pieniędzmi;

• wyjątkowa płynność - ogromny rynek - wyjątkowo płynny. Można złożyć zlecenie mając pewność realizacji dosłownie online;

• handel 24 h/dobę;

• zarabianie zarówno przy trendzie zwyżkowym jak i zniżkowym - możliwość osiągania zysków zarówno przy wzroście jak i przy spadku danej waluty;

• dźwignia - dochodząca do 200:1 oznacza np. 500$ można kontrolować kupno lub sprzedaż walut o wartości 100.000 USD. Jeżeli kurs waluty wzrośnie tylko o 0,5%, zysk wyniesie
  

Straty oblicza się w identyczny sposób

90% → handlujących na rynku walutowym traci pieniądz;

5% → wynik neutralny;

5% → zysk.

Rynek walutowy
Rynek natychmiastowy (kasowy, spot) dostawa waluty następuje na drugi dzień roboczy po dniu zawarcia transakcji	Rynek terminowy (forward) dostawa waluty następuje później niż na drugi dzień roboczy

• 40% kontraktów trwa krócej niż 2 dni;

• 80% kontraktów trwa krócej niż tydzień;

Rynek walutowy
RW wolny Rezydenci mogą bez żadnych ograniczeń wymieniać środki płatnicze swojego kraju na waluty obce	RW reglamentowany Występuje państwowy monopol walutowy. Rezydenci zmuszeni do odsprzedaży, określonej instytucji państwowej, zarobione zagranicą środki; przyczyna czarnego rynku	RW pośredni Ściśle określone przez władze państwowe sfery obrotu walutowego są reglamentowane, natomiast inne są w pełni wolne

• Transakcje na rynku walutowym

• Transakcja walutowa - to wymiana jednej waluty na drugą wg uzgodnionego kursu w określonym terminie dostawy waluty.

• Transakcje walutowe zawierane są w trzech podstawowych celach:

• Handel i inwestycje

• Zabezpieczenie

• Spekulacja - 95% transakcji

Elementy transakcji walutowej:

• data zawarcia transakcji;

• uczestnicy transakcji;

• waluty - stosuje się skróty używane w systemie płatności SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications);

• kurs walutowy;

• kwoty transakcji - zwykle są kwotowane w postaci określonej ilości waluty bazowej;

• data rozliczenia - określa termin wymiany walut. Należy brać pod uwagę dni wolne od pracy w krajach, z których pochodzi wymieniana waluta;

• instrukcje płatnicze - przy zawieraniu transakcji należy dokładnie określić miejsce dokonania płatności.

Sposoby zawierania transakcji walutowych:

• bezpośrednie połączenie międzybankowe przez telefon;

• bezpośrednie transakcje z wykorzystaniem systemów elektronicznych;

• transakcje walutowe za pośrednictwem Internetu;

• transakcje zawierane przez tradycyjnych dealerów posługujących się gestykulacją.

Transakcje na rynku walutowym:

1. transakcje kasowe

2. transakcje terminowe

3. transakcje swap

4. transakcje opcyjnie

1. Transakcje kasowe (spot, natychmiastowe, bieżące, dostawcze)

• to kontrakt dotyczący wymiany jednej waluty na drugą, z terminem rozliczenia - w ciągu 2 dni roboczych (data waluty spot)

WALUTOWE KONTRAKTY NATYCHMIASTOWE

• dzień rozliczenia musi być dniem roboczym w obydwu krajach, których walut dotyczy transakcja;

• są transakcjami rzeczywistymi;

• rynek transakcji spot to rynek o niemal doskonałej konkurencji (jednorodność produktu, uczestnicy, łatwy dostęp, przejrzystość).

1. Transakcje terminowe

• transakcje kupna lub sprzedaży walut w przyszłości lub w określonym dniu w przyszłości (później niż na drugi dzień roboczy) po określonym kursie terminowym.

WALUTOWE KONTRAKTY TERMINOWE





Walutowe kontrakty terminowe:

• kontrakty forward;

• kontrakty futures;

• forward outrights;

• NDF.

• zawarcie transakcji terminowej określa się mianem otwarcia pozycji;

• nabywca kontraktu terminowego zajmuje pozycje długą, sprzedawca - krotką;

• zawarcie transakcji przeciwnej to zamknięcie pozycji;

Kurs terminowy - to cena waluty w przyszłości ustalona dzisiaj.

KURS TERMINOWY = kurs kasowy ± punkty terminowe

Punkty terminowe





→ kurs spot


→ oprocentowanie waluty kwotowanej


→ oprocentowanie waluty bazowej

t → liczba dni

rok bazowy → dla większości walut obcych 360 dni; dla funta brytyjskiego - 365 dni.

PRZYKŁAD:

Oblicz 3-miesięczny kurs terminowy USD/PLN mając dane:

• kurs spot USD/PLN = 3,1000

• oprocentowanie 3-miesięcznych depozytów w USD = 2% (p.a.)

• oprocentowanie 3-miesięcznych depozytów w PLN = 3,5% (p.a.)







Waluta o wyższym oprocentowaniu musi mieć niższy kurs terminowy - DYSKONTO.

Waluta o niższym oprocentowaniu musi mieć wyższy kurs terminowy - PREMIA

Dyskonto odejmujemy od kursu spot.

Premię dodajemy do kursu spot.

• Kurs terminowy „z dyskontem” - w przyszłości zapłacimy mniej jednostek waluty kwotowanej za jednostkę waluty bazowej

Kurs terminowy < kursu spot

• Kurs terminowy „z premią” - w przyszłości zapłacimy więcej jednostek waluty kwotowanej za jednostkę waluty bazowej

Kurs terminowy > kursu spot

1. Transakcja swap

• następuje zamiana jednej waluty na drugą na rynku natychmiastowym, z jednoczesna zamiana tychże walut w terminie późniejszym.

SWAPY WALUTOWE

1. Transakcje opcyjnie

• nabywca opcji posiada prawo do kupna lub sprzedaży określonej ilości waluty, po określonym kursie, w określonym dniu lub przed określoną datą. Sprzedawca opcji ma obowiązek, w zamian dostaje premię opcyjną od kupującego opcję.

OPCJA WALUTOWA

Uczestnicy rynku walutowego:

• kreatorzy rynku (market makers) - to największe banki kupujące i sprzedające waluty 24 h/dobę;

• BC - sprawuje nadzór nad rynkiem, dokonuje interwencji na rynku walutowym, prowadzą politykę kursu walutowego;

• brokerzy - pośrednicy, nie przeprowadzają transakcji na własny rachunek;

• klienci:

• banki komercyjne

• klienci pozabankowe:

• inne instytucje finansowe

• przedsiębiorstwa

• osoby fizyczne.

• szybkie i efektywne zawieranie transakcji na rynku walutowym umożliwia międzybankowy rynek walutowy;

• na MRW banki mogą kupować i sprzedawać duże kwoty walut.

• Międzynarodowy rynek pieniężny

• to międzynarodowy rynek płynnych aktywów;

• rynek ten ułatwia przepływ pieniądza między krajami;

• na rynku tym handluje się nie tylko pieniądzem ale również krótkoterminowymi papierami wartościowymi (krótkoterminowe obligacje, weksle, certyfikaty depozytowe);

• głównymi „graczami” są duże międzynarodowe banki komercyjne;

• banki nabywają czasowo wolne środki i krótkoterminowe papiery wartościowe;

• Międzynarodowy rynek kapitałowy

• jest to rynek, na którym dokonuje się obrotu papierami wartościowymi o terminie wykupu dłuższym niż rok, między inwestorami pochodzącymi z różnych krajów;

• akcje zagraniczne - to akcje emitentów zagranicznych; pozwalają przedsiębiorstwom pozyskiwać kapitał w skali globalnej. Akcje emitenta zagranicznego na krajowym rynku, w walucie krajowej;

nabywcami akcji zagranicznych są inwestorzy instytucjonalni, banki komercyjne i indywidualni inwestorzy (USA - ok. 50%, Europa - ok. 10-20%);

• obligacje zagraniczne - obligacje emitowane prze nierezydentów na rynku krajowym w walucie krajowej;

np. obligacje w dolarach emitowane przez podmioty zagraniczne w USA to tzw. Yankie bonds;

np. obligacje w jenach emitowane przez podmioty zagraniczne w Japonii to tzw. Samurai bonds;

• Międzynarodowy rynek instrumentów pochodnych

• to rynek, gdzie dokonuje się obrotu instrumentami pochodnymi między inwestorami pochodzącymi z różnych krajów.

• Eurorynki

• to rynki walut i papierów wartościowych, będące poza jurysdykcją rządów, których waluty znajdują się w obrocie;

• są to rynki ponadnarodowe typu OTC (over-the-counter) i offshore.

Eurowaluta to waluta narodowa kraju poza jego granicami (w każdym miejscu na świecie).

Np. eurodolary - to dolarowe operacje bankowe, które podlegają innym regulacjom niż te istniejące na krajowym rynku dolarowym w USA.

• cecha charakterystyczna eurorynków to eksterytorialność dokonywanych na nim operacji bankowych, decydująca o swobodzie działania jego uczestników;

• jest to rynek hurtowy - pojedyncze transakcje

Geneza eurorynków





Czynniki sprzyjające rozwojowi eurorynków:

• popyt na dolary w latach 50-tych i 60-tych;

• dynamiczny rozwój handlu światowego;

• internacjonalizacja;

• liberalizacja finansowa;

• ograniczenia w pożyczkach dolarowych w USA i pożyczkach w funtach w Wielkiej Brytanii;

• atrakcyjne oprocentowanie i warunki kredytowania na eurorynkach;

• kryzys paliwowy i napływ petrodolarów w latach 70-tych.

• Rynek eurowalutowy

• to rynek, na którym eurobanki przyjmują krótkoterminowe depozyty lub udzielają krótkoterminowych kredytów w eurowalucie;

• eurobanki - banki międzynarodowe, których celem jest bezpośredni lub pośredni udział w eurorynku;

• depozyty i kredyty na tym rynku z reguły nie przekraczają 6 miesięcy;

Instrumenty rynku eurowalutowego

• eurocertyfikaty depozytowe

• emitowane przez banki

• wartość przynajmniej 10.000 USD

• krótkoterminowe (1-6 miesięcy)

• sprzedawane z dyskontem lub bez

• euronoty

• instrumenty dyskontowe taniego kredytowania

• emitowane przez przedsiębiorstwa (międzynarodowe) gwarantowane przez banki komercyjne lub inwestycje

• krótko- (6 miesięcy) i średnioterminowe (1-10 lat)

• euroweksle handlowe

• niegwarantowane weksle emitowane przez przedsiębiorstwa i banki;

• krótkoterminowe (1-6 miesięcy)

• Rynek eurokredytów

• jest to rynek średnioterminowych (5-8 lat, 1-15 lat) konsorcjalnych kredytów, udzielanych przez banki wg zmiennej stopy procentowej;

• centrum tego rynku to Londyn (LIBOR);

• Rynek euroobligacji

• to rynek, na którym emituje się obligacje w walutach innych niż waluta kraju, w którym ten rynek się znajduje;

np. obligacje w dolarach emitowane w Wielkiej Brytanii;

• to rynek finansowania długoterminowego.





• Rynek euroakcji

• to rynek, na którym emituje się akcje w walutach innych niż waluta w kraju, w którym ten rynek się znajduje;

• rynek euroakcji to głównie Londyn;

• nabywcy to głównie inwestorzy instytucjonalni, a emitenci są bardzo zróżnicowani.

• Centra finansowe

• centrum finansowe tworzą wysoko skoncentrowane instytucje finansowe i fundamentalne rynki, które pozwalaja na przeprowadzenie wszystkich transakcji bardziej efektywnie niż gdziekolwiek idziej;

• koncentralizacja usług finansowych i instytucji wynika m.in. z:

• otwarcia rynku

• niskiego kosztu funduszy

• położenia geograficznego

• poziomu rozwinięcia infrastruktury

• wykwalifikowanych pracowników

• działalność finansowa ma tendencje do lokowania się w miejscach o swobodnym przepływie informacji z przedsiębiorstw handlowych i usługowych;

• podstawowe centra finansowe to Nowy Jork, Londyn, Tokio, Hongkong, Singapur.

Uprzywilejowane centra finansowe - offshore financial centre

• to centra finansowe stwarzające szczególnie korzystne warunki do prowadzenia międzynarodowej działalności finansowej;

• rozwój lata 60 i 80;

• przyciągały niskimi (brakiem) podatków, łatwością rejestracji działalności gospodarczej i inwestowania.

Finanse międzynarodowe

21

KURSY WALUTOWE

Mieszane

stało - zmienne

Rynkowe (płynne)

kształtują się autonomicznie pod wpływem sytuacji na rynku (popyt i podaż)

Stanowione (stałe)

cena waluty krajowej jest ustanawiana i podtrzymywana przez rząd (rezerwy walutowe, interwencja BC).

Kurs płynny bez ograniczeń

kształtuje się w pełni autonomicznie.

Kurs sztywny

nie zmienia się w bardzo długim okresie (jeżeli BC chce umocnić kurs waluty krajowej to będzie ją skupował, a sprzedawał waluty obce).

Kurs stały jednolity

jeden kurs dla wszystkich podmiotów i transakcji.

Kurs stały zróżnicowany

• podmiotowo - poszczególne kategorie podmiotów rozliczają transakcje wg różnych kursów (inne dla osób fizycznych, a inne dla przedsiębiorstw)

• przedmiotowo - poszczególne kategorie obrotów zagranicznych rozliczane są wg różnych kursów (np. kursy stosowane do transakcji eksportowych, kursy stosowane przy imporcie dóbr konsumpcyjnych lub inwestycyjnych).

Kurs płynny z ograniczeniami

kształtuje się autonomicznie, ale władze walutowe obserwują jego poziom i gdy uznają go za niekorzystny dla gospodarki - oddziałują pośrednio na jego poziom.

Kurs płynny z interwencjami

BC wkracza z interwencją przy odchyleniu kursu poza ustalony zakres.

Kursy kroczące (pełzające)

w których waluta jest dewaluowana w określonych interwałach czasowych.

Kursy powiązane

w których kurs walutowy jest powiązany z określoną walutą lub koszykiem walut.




BID

kurs kupna

OFFER/ASK

kurs sprzedaży

Waluta bazowa

(niezmienna)

Waluta

kwotowana




duża figura

pestka

1, 100, 1000

jednostek waluty zagranicznej

Ilość

jednostek waluty krajowej

1, 100, 1000

jednostek waluty krajowej

Ilość

jednostek waluty zagranicznej

Kurs USD/PLN

Rynek międzybankowy

3,2370

3,2380

3,3216

3,3226

marża

marża

spread

Rynek detaliczny

Deficyt w rachunku obrotów bieżących równoważony nadwyżka w rachunku finansowym, czyli pożyczkami zagranicznymi

Nadwyżka importu finansowana jest przez wzrost zadłużenia kraju

Nie zawsze udaje się pozyskać wystarczające środki z zagranicy

Wtedy angażowane są zagraniczne środki pieniężne pozostające w dyspozycji BC

Równoważenie bilansu płatniczego skutkuje spadkiem rezerw walutowych

Rodzaje transakcji w bilansie płatniczym

Wyrównawcze

Wszelkie ruchy kapitałów krótkoterminowych prowadzące do zmian krótkoterminowego zadłużenia kraju oraz przepływy złota monetarnego i dewiz

Podstawowe

Obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend, pozostałe pozycje obrotów bieżących oraz przepływy kapitałów długoterminowych.

Międzynarodowe rynki finansowe

tradycyjne MRF

rynek instrumentów pochodnych

rynek kapitałowy

rynek pieniężny

rynek walutowy

eurorynki

rynek eurowalutowy

rynek euroakcji

rynek euroobligacji

rynek eurokredytów

Zawarcie kontraktu terminowego

Rozliczenie kontraktu terminowego

DZIŚ

PRZYSZŁOŚĆ

CZAS

Powojenne rezerwy dolarowe ZSRR znajdowały się w nowojorskich bankach

„zimna wojna” zwiększała obawy przed zamrożeniem radzieckich aktywów przez USA

Dlatego ZSRR przeniósł swoje depozyty dolarowe do banków europejskich, które lokowały je w Nowym Jorku

Powstaje rynek eurodolarowy (lata 50)

Obligacje międzynarodowe

euroobligacja

obligacje zagraniczne

obligacje globalne

to wielkie emisje obligacji, lokowane jednocześnie na najważniejszych rynkach finansowych świata

---