PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA II (tu znów prośba apropos pytania 3, gdyż nie ma tego w książce ani w wykładach, a ja kojarzę, że był o tym tekst na ćw, ale z wiadomych przyczyn go nie posiadam;()

1. Stereotypy i uprzedzenia

Postawy wobec członków konkretnej grupy- nasze uczucia wobec nich- noszą nazwę UPRZEDZEŃ

W 1922 roku dziennikarz, Walter Lippmann, po raz pierwszy użył słowa STEREOTYP, w odniesieniu do naszych uogólnionych przekonań na temat grup

Określenie DYSKRYMINACJA, odnosi się do zachowań skierowanych przeciw innym ludziom, wynikającym z ich przynależności grupowej

• Wyżej wymienione 3 pojęcia często łączą się ze sobą, tworząc zespoły zwane rasizmem, seksizmem, antysemityzmem, hetero seksizmem itp.

UPRZEDZENIA:

Allport (1954) - antypatia wynikająca z błędnego lub nieelastycznego uogólnienia

• afekt

• błędna ocena poznawcza

• trudna do zmiany

• uprzedzenie to postawa = afektywna reakcja na grupę

• negatywna ocena bodźca (Gardner, 1994)

• pozytywna lub negatywna ocena danego bodźca (Todd, 2002)

• uprzedzenie to „emocja społeczna” (Smith, 1993)

• uprzedzenie to stereotyp (Fiske)

Dovidio (1996)

• występują między grupami

• zawierają w sobie ocenę (pozytywną lub negatywną)

• stanowią tendencyjny / nadogólny / uproszczony obraz grupy

• opierają się na wyobrażonych lub rzeczywistych właściwościach tej grupy

stare uprzedzenia to wrogie wyrażanie negatywnych i niesprawiedliwych stereotypów na temat innych grup lub osób przynależnych do tych grup

- tradycyjny rasizm:

np. Afro-Amerykanie:

- leniwi, przesądni i nierozgarnięci (Katz & Braly, 1933)

- agresywni (Devine, 1989)

- nieinteligentni (Steele & Aronson, 1995)

- tradycyjny seksizm:

• poparcie dla tradycyjnych ról płciowych

• odmienne traktowanie kobiet i mężczyzn

• stereotypy na temat niższej kompetencji kobiet

nowe uprzedzenia to działanie silnej egalitarnej normy społecznej

- rasizm

• współczesny rasizm (McConahay, 1983) ambiwalentny stosunek niektórych „Białych” do „Czarnych”; „Współczesny rasista - kojarzy rasizm z jawną dyskryminacją a nieprzychylne uczucia do „Czarnych” chowa za postawami wobec każdego kto czerpie korzyści niesprawiedliwie ”

• symboliczny rasizm (Kinder & Sears, 1988) negatywne emocje wobec „każdego” kto narusza tradycyjne amerykańskie wartości moralne wyrażane przez etykę protestancką; dążenie do zachowania status quo; symboliczny -„Czarni” naruszają tradycyjne wartości (niezależność, indywidualizm, pracowitość, posłuszeństwo)

• awersyjny rasizm (Geartner & Dovidio, 1986) silne wartości egalitarne oraz negatywne odczucia (subtelne - dyskomfort, niepokój, niesmak, lęk); ambiwalencja między wyuczonymi negatywnymi postawami a wiernością egalitarnym wartościom; powiązanie z Ja; ukryta i łatwa do racjonalizacji tendencyjność

- seksizm

• współczesny (Swim i wsp., 1995) zaprzeczenie istnieniu dyskryminacji; zaprzeczenie słuszności roszczeń wysuwanych przez kobiety; nieprzychylna postawa wobec specjalnych przywilejów przyznawanych kobietom

• neoseksizm (Tougas i wsp., 1995) konflikt między egalitarnymi wartościami a utrzymującymi się negatywnymi uczuciami do kobiet; przekonanie, że hierarchiczne relacje mężczyzn i kobiet, w których to mężczyźni zajmują dominującą pozycję, lepiej służą ich intersom

• ambiwalentny (Glicke i Fiske, 1998) seksizm jest pozytywny; kobiety są lubiane, ale nie szanowane; seksizm jest ambiwalentny a nie opiera się na wrogości czy antypatii czy lubieniu

paternalizm dominatywny (rywalizacja i wrogość)- negatywne postawy wobec kobiet nadzwyczajnych

paternalizm protekcjonalny - pozytywne postawy wobec kobiet nadzwyczjanych

Współczesne uprzedzenia:

• traktowanie „innych” jako zagrażających sprawiedliwemu systemowi (m.in. dystrybucji dóbr, dostępu do dóbr) (współczesny)

• biedni, chorzy.. nie beneficjenci systemu

• traktowanie „innych” jako zagrażających tradycyjnym normom i wartościom (symboliczny)

• Romowie / Żydzi

• geje / lesbijki

• przetarg / wypadkowa z:

• „historii relacji”

• silnych egalitarnych norm

• przekonań na temat własnej osoby

• emocji do grupy

• naturalnej kategoryzacji (grupa przedmiotem stereotypów)

Wyjaśnienia
(perspektywa historyczna - Duckitt, 1992):

• do lata 20. - uprzedzenia naturalną reakcją „lepszych ludzi”

-„teorie rasy” lub społeczny darwinizm i neodarwinizm

• złe traktowanie „gorszych” jest naturalne, moralnie dobre i konieczne

• lata 20-30 - uprzedzenia jako nieracjonalne i nieusprawiedliwione - problem społeczny?

• lata 30-40 - uprzedzenia jako nieświadoma obrona

• lata 50. - uprzedzenia jako ekspresja patologicznych potrzeb

• tylko niektórzy mają skłonność do uprzedzeń

• lata 60 - uprzedzenia jako norma społeczna (społeczna transmisja uprzedzeń)

• lata 70 - uprzedzenia jako ekspresja grupowego interesu (dynamika międzygrupowa)

• uprzedzenia wynikiem naturalnych procesów grupowych, kontekst, jednostka, grupa- podwaliny psychologii społecznej!

• lata 80 - uprzedzenia jako wynik społecznej kategoryzacji

• wszyscy mamy skłonność do uprzedzeń - niektórzy silniej internalizują normy egalitarne

Wniosek:

• niektóre grupy w sposób „naturalny” są dyskryminowane

• tym bardziej im bardziej wyrazista i dostrzegalna cecha piętnująca (rasa, płeć)

• inne dyskryminowane wtedy, gdy:

• potraktuje się je jako „naturalne kategorie”

• np. biedni, bezdomni

• nada się im bytowość - „Żydzi CHCĄ zapanować nad światem”

1. Poza stereotypy- zjawiska dehumanizacji i infrahumanizacji.

DEHUMANIZACJA:

utrata, zanikanie, pozbawienie elementów humanistycznych, ludzkich, powodowanie zaniku cech charakteryzujących człowieka kulturalnego

JAKO PATOLOGIA (sytuacje skrajne, holocaust, ludobójstwo)

-adiaforyzacja działań (Bauman, 1991)- pewne typy ludzkiego postępowania czyni się obojętnymi moralnie, uwalnia się je od ocen moralnych np. zabijanie w określonych okolicznościach, nie podlega ocenie morlanej

-delegitymizacja (Bar-Tal, 1989)- odbieranie ludziom praw

-moralne oddzielenie (Bandura, 1999)- wyłączenie własnych standardów moralnych w kokretnych okolicznościach

-moralne wykluczenie (Opotow, 2003)- wyłączenie ludzi z grupy obcej

JAKO PROCES ELEMENTARNY:

Jaques Phillipe Leyens (2000) - hipoteza teoretyczna:

• naturalna skłonność do dehumanizowania obcych

• człowieczeństwo jest esencją grupy własnej

• wnioskowanie o obcych jak gdyby nie byli w pełni ludźmi

JAKO IDEOLOGIA:

Ideologie pojawiają się jako uzasadnienie różnic statusu przez klasy dominujące

Współczesne relacje statusu:

• klasy społeczne wewnątrz jednego kraju (bogaci vs. biedni) (Dahrendorf, 1959; Argyle,1993)

• relacje kolonialne (centrum vs. peryferia) (Hilferding, 1958; Wallerstein, 1974)

wyróżniamy jeszcze dodatkowo: dehumanizację biednych, peryferiów (np. ofiary huraganu Katrina, Tsunami), narodów podbitych

INFRAHUMANIZACJA:

Infrahumanizacja to przypisywanie w mniejszym stopniu ludzkich właściwości (np. typowo ludzkich cech czy emocji) członkom grup obcych w porównaniu z własną grupą

Funkcje:

--przygotowanie mentalne do zdecydowanych, ekstremalnych działań wobec obcych, zagrażających istnieniu lub dobrostanowi grupy własnej

• esencja człowieczeństwa: przeżywanie emocji typowo ludzkich

• emocje wtórne przypisywane rzadziej grupie obcej niż grupie własnej

• również na poziomie utajonym, emocje wtórne chętniej wiążemy ze „swoimi”

• niezależnie od walencji !

• efekt infrahumanizacji wystepuje nawet w grupach minimalnych

• świadomość krzywdy wyrządzonej przez własną grupę, nasila infrahumanizację ofiar!; służy do utrzymania wizerunku grupy własnej

• Infrahumanizacja grup o wyraźnie niskim statusie!

2. Redukcja uprzedzeń- teoria kontaktu, procesy rekategoryzacyjne, personalizacja

TEORIE KONTAKTU:

*hipoteza kontaktu - kontakt między członkami różnych grup społecznych może prowadzić do obniżenia uprzedzeń między grupowych

Pierwsze badania:

• Zeligs i Hendrickson (1933): Uprzedzenia u dzieci, te mające kontakt z innymi są bardziej tolerancyjne

• Fred Tredwell Smith (1938): Programy spotkań z liderami czarnej społeczności; kontakt= tolerancyjne postawy

• Deutsch i Collins (1951): Postawy rasowe na osiedlach zintegrowanych i segregowanych- lepsze postrzeganie

• Muzafer Sherif (Sherif i in. 1961): Obóz skautów w Robbers Cave - dwie skonfliktowane grupy + wspólne zdanie= redukcja pierwotnych uprzedzeń

Warunki skutecznego kontaktu wg Allporta:

• równy status grup, czyli nieshierarchizowane

• codzienna współpraca, czyli jakość kontaktu

• wspólne cele

• wsparcie władz i prawa

-Pochodzenie:

• kooperująca współzależność (Aronson i Patnoe, 1997, Slavin, 1985)

• umożliwienie zawierania osobistych znajomości (Brewer i Miller, 1984) np. przyjaźń z członkami grupy obcej

• rozwój przyjaźni międzygrupowych (Pettigrew, 1998)

• uprzedzenia można ograniczać poprzez bezpośredni kontak z grupą;

• efekt kontaktu silniejszy, gdy wsparcie w instytucjach, normach i prawie

• ale! Kontakt nie zawsze działa

Mechanizmy pośredniczące w kontakcie międzygrupowym:

• funkcjonalne (np. współpraca)

• behawioralne (zachowania w kontakcie)

• afektywne (empatia, lęk)

• poznawcze (rekategoryzacja, dekategoryzacja)

Problemy w kontakcie:

• Lęk międzygrupowy

• lęk - mediator kontaktu (Hewstone & Voci, 2003)

• lęk sprzyja potwierdzaniu własnych przewidywań w postrzeganiu innych; wrażliwość na zachowania potwierdzające nasz lęk

• lęk toruje negatywne reakcje na członków grupy obcej, podtrzymuje stereotypy (Wilder, 1993)

• obniżenie lęku międzygrupowego prowadzi do poprawy relacji (Islam & Hewstone, 1993)

• Waga kontaktu

• ważność kontaktu jest mediatorem wpływu kontaktu na uprzedzenia (van Dik et al., 2004)

• jakość (czyli to co w ramach kontaktu się dzieje) jest ważniejsza niż ilość kontaktu (Islam & Hewstone, 1993)

Kontakt własny i kontakt dziadków:

• rozszerzony kontakt: przenoszenie efektów kontaktu (Wright i in., 1997, Cameron i in. 2006)

• postrzegana ciągłość historyczna grupy własnej i grup obcych (Sani, Bowe & Herrera, w druku)

• jeśli grupa własna jest zjawiskiem ciągłym w czasie, wówczas efekty kontaktu powinny być przekazywane transgeneracyjnie

Lewicka (2008) - Mieszkańcy Muranowa (okolice, w których powstanie Muzeum Historii Żydów Polskich)

*Jak działa kontakt?

• Kontakt spersonalizowany

• Brewer & Miller, 1984

• Kontakt w oparciu o model wspólnej drużyny

• Dovidio, Gaertner & Kawakami, 2003

• Kontakt z wyrazistymi kategoriami

• Hewstone & Brown, 1986

• Przyjmowanie perspektywy

• Galinsky i Moskowitz, 2000

PERSONALIZACJA- kontakt spersonalizowany:

Wzrost podobieństwa obcych do Ja, jako mechanizm działania kontaktu

• Marilyn Brewer i Norman Miller (1984); Miller (2002)

• personalizacja - przynależność grupowa nie ma znaczenia, ma znaczenie podobieństwo do ja

• mechanizm- dostrzeganie u obcych podobieństwa do indywidualnego Ja (włączenie ich do struktury Ja)

• lepsze przetwarzanie informacji o członku grupy obcej

• spadek lęku międzygrupowego

• rozbicie homogenicznej reprezentacji grupy obcej

REKATEGORYZACJA (kontakt w oparciu o model wspólnej drużyny):

od reprezentacji opartej na istnieniu 2. grup do reprezentacji jednogrupowej

• przesłanki:

• teoria tożsamości społecznej

• badania Browna (1984)

• koordynacja systemów motywacyjnych: badania nad zachowaniami altruistycznymi (Geartner i Dovidio)

-- każdy człowiek posiada motywację do pozytywnego odróżniania grupy własnej od obcej

-- własne przekonania zbliżone do grupy własnej—podobieństwo przekonań- atrakcyjność interpersonalna

-- tworzenie innej, szerszej kategorii

• jedynym sposobem na poprawę relacji miedzygrupowych jest włączenie członków dotychczasowej grupy obcej do nowej, szerszej grupy własnej

• sposobem na włączenie obcych do kategorii grupy własnej jest kooperacja (Geartner i Dovidio, 2000), czyli myślenie o sobie, ale kiedy rozwiązywanie problemu, myślenie jako reprezentanta grupy

Problemy:

• projekcja grupy własnej (Mummendey i Wenzel, 1999)

• kategoria nadrzędna służyć będzie dyskryminowaniu grupy obcej a nie poprawie relacji międzygrupowych

• tylko przedstawiciele grupy „starej” są prototypowi, grupa „nowa” jest odległa od prototypu

KONTAKT Z WYRAZISTYMI KATEGORIAMI:

• wyraziste kategorie (model obopólnej dyferencjacji grupowej) (Hewstone i Brown, 1986)

• członkowie obu grup powinni pozostać przy swojej pierwotnej tożsamości, postrzegając jednocześnie cele stojące przed ich grupami w sposób bardziej kooperacyjny

KONTAKT MIĘDZYGRUPOWY:

• przez cały czas „włączone są” wyraziste kategorie grupowe

• cechuje się:

• niskim poziomem personalizacji

• wysoką wyrazistością kategorii społecznych

• wysoką postrzeganą typowością członka grupy obcej

• zakłada, że członkowie grupy obcej postrzegani są jako reprezentatywni jej przedstawiciele, a ich tożsamości społeczne muszą być wyraziste w trakcie interakcji

Problemy:

• wzrost lęku w trakcie interakcji z członkami grupy obcej (Hewstone, 1999; Islam i Hewstone, 1993)

• metaanaliza Pettigrew i Tropp (2000) - znaczna część efektu kontaktu w redukcji uprzedzeń jest mediowana przez spadek lęku międzygrupowego

KATEGORIE TEMPORALNE:

• historia wpływa na tożsamość społeczną (Mummendey, Klink, & Brown, 2001); wzmożona tożsamość poprzez porównania w czasie

• zbiorowe poczucie winy (Doosje, Branscombe, Spears, & Manstead, 1998)

• inkluzywne kategorie skłaniają do większego wybaczania za historyczne niegodziwości (Wohl & Branscombe, 2005)

• kontakt może dotyczyć teraźniejszości lub przeszłości obu grup, co może aktywizować różne procesy kategoryzacyjne

PRZEJMOWANIE PERSPEKTYWY (Galinsky i Moskowitz, 2000)

• badania: „dzień staruszka”- jeśli postawimy się w sytuacji drugiej osoby, postrzegamy ją lepiej

• badania nad konfliktem w Irlandii Pn. (Hewstone i ws., 2006), gdy wyobrażanie sobie, że jest się grupą obcą- lepsze rozumienie tejże grupy

Problemy:

• hierarchiczność relacji- ludzie z grup o wysokim statusie społecznym znacznie mniej chętni do przyjmowania perspektywy członków grup o niższym statusie; perspektywa swoich jako lepszych

• badania Galinsky, Magee, Inesi, & Gruenfeld, 2006

• pogranicze polsko-czeskie - badania Bilewicza, w druku

---