666. Podejście Pana Freud'a do sprawy rozwoju społecznego:

Bach!

W psychodynamicznej teorii Freuda ważną pozycję zajmuje znaczenie doświadczeń wyniesionych z wczesnego dzieciństwa dla rozwoju osobowości i rozwoju emocjonalnego w późniejszych latach życia. Freud utrzymywał, że w trakcie rozwoju dziecko przechodzi przez szereg stadiów. Na każdym z nich satysfakcja osiągana jest przez kierowanie libido (energii seksualnej) do różnych części ciała. Ów proces, zwany kateksją pomaga redukować popęd. Każde stadium pociąga za sobą szereg problemów, których nierozwiązanie w dalszym rozwoju skutkuje fiksacją, lub zatrzymaniem rozwoju na tym stadium, co z kolei powodu nerwice w dorosłym życiu. W ciągu pierwszego roku życia dziecko znajduje się w stadium oralnym, gdzie energia libido koncentruje się wokół ust, a dziecko czerpie przyjemność ze ssania i gryzienia. Dziecko, którego oralne potrzeby nie są zaspokajane lub zaspokajane są nadmiernie, będzie przejawiało cechy charakterystyczne dla tego stadium również w okresie późniejszym. Fiksacja może wyrażać się w alkoholizmie, żarłoczności, narkomanii, czy paleniu tytoniu. W drugim i trzecim roku życia energia libidinalna przenosi się w okolice odbytu. W stadium analnym dziecko osiąga satysfakcję z wydalania i wstrzymywania się od wydalania kału.

Ważnym wydarzeniem w życiu dziecka jest rozpoczęcie treningu czystości. Fiksacja na stadium analnym może spowodować powstanie osobowości nadmiernie zwracającej uwagę na czystość i porządek, lub oszczędnej, upartej i obsesyjnej.

Między czwartym a szóstym rokiem życia dziecko wkracza w stadium falliczne, w którym energia libidinalna koncentruje się na genitaliach i uczuciach, które stają się jawnie seksualne. Proces rozwoju dziecięcej fazy genitalnej osiąga punkt szczytowy w tzw. kompleksie Edypa (w wypadku chłopca) i kompleksie Elektry (w wypadku dziewczynki), polegającym na tym, że dziecko zwraca się z miłością do rodzica przeciwnej płci, rywalizując z rodzicem tej samej płci o jego względy. Kompleks Edypa zostaje rozwiązany, gdy chłopiec zaczyna identyfikować się z ojcem, aby stać się takim jak on, zaś kompleks Elektry, gdy dziewczynka identyfikuje się z matką.

Pozytywne rozwiązanie kompleksu Edypa/Elektry przynosi w efekcie identyfikację dziecka z rodzicem własnej płci, z czego wynikają dwie istotne konsekwencje:

- dziecko przyswaja role związane z płcią, którą to rolę podejmie w ciągu życia

- dziecko przyswaja standardy moralne rodziców, ich postawy i zakazy wraz z normami moralnymi społeczeństwa, które one odzwierciedlają.

Tak powstaje superego czyli sumienie, a wartości charakterystyczne dla kultury są przekazywane z pokolenia na pokolenie.

667. Podejście Pana Piaget'a do sprawy tej samej:

Ciach!

Jean Piaget zauważył, że zachowanie dzieci jest uwarunkowane przez określony etap rozwoju na jakim się znajduje. Możemy wydzielić konkretne założenia obrazujące rozwój społeczny dzieci.

Na przykład:

1. Stadia rozwojowe. Myślenie społeczne dzieci i ich rozumowanie rozwija się wzdłuż sekwencji stadiów. Wszystkie dzieci przechodzą przez te stadia w tej samej kolejności oraz w tym samym mniej więcej wieku. Każde nowe stadium wchłania struktury właściwe stadiom
   poprzednim oraz na ich podstawie tworzy struktury nowe, charakterystyczne dla tego stadium.

2. Procesy rozwoju myślenia. Rozmaite cechy procesów myślenia dziecka w różnych stadiach jego rozwoju wywierają wpływ na sposób, w jaki dzieci rozumieją sytuacje społeczne. W miarę rozwoju dziecka, jego procesy myślenia przekształcają się:

a) od prostych do złożonych, to znaczy od skupiania się tylko na jednym aspekcie sytuacji lub problemu do umiejętności szerokiego spojrzenia na zagadnienie włączając w to różne punkty widzenia

b) od myślenia konkretnego (w którym musi być ono związane z konkretną sytuacją) do myślenia abstrakcyjnego (oderwanego od konkretnej sytuacji),

c) od myślenia sztywnego do myślenia elastycznego.

Dziecko dzięki tym sposobom uczy się rozumienia różnych sytuacji społecznych.

3. Przejmowanie punktu widzenia innych. Piaget uważał, że dzieci poniżej sześciu, siedmiu lat są egocentryczne. Twierdził, że są one niezdolne do widzenia problemu lub sytuacji z perspektywy innej osoby. Najświeższe badania wskazują, że małe dzieci wcale nie muszą być tak egocentryczne, jak sądził Piaget. To oczywiste, że w miarę rozwoju dziecka jego zdolność przyjęcia perspektywy drugiej osoby (czasem określana jako umiejętność podejmowania roli) podlega usprawnieniu i doskonaleniu. Umiejętność ta wpływa na sposób spostrzegania i reagowania na różne sytuacje społeczne.

Piaget podkreślał poznawczy aspekt rozwoju moralnego, twierdząc, że myślenie moralne dziecka zależy od stadium rozwoju poznawczego, w jakim znajduje się dziecko. Używając swojej własnej metody klinicznej Piaget badał postawy dzieci wobec reguł gry w kamyki, ich odpowiedzi na pytanie, co jest dobre, a co złe oraz ich sądy moralne, tak jak były one opisane w krótkich historyjkach. Bardzo dobrze znany przykład tego ostatniego to historyjka, w której dzieci miały ocenić, kto jest gorszy: czy chłopiec, który przez przypadek rozbił kilka filiżanek, czy inny chłopiec, który zbił jedną filiżankę, próbując ukraść dżem.

Po przeanalizowaniu odpowiedzi wielu dzieci reprezentujących różne stadia rozwoju poznawczego, Piaget wyróżnił dwa stadia w rozwoju myślenia moralnego.

1. Stadium moralności heteronomicznej albo realizmu moralnego; w tym stadium dziecko trzyma się zasad w sposób sztywny i interpretuje je jako niezmienne. „Dobro" i „zło" ujmowane są w kategoriach czarno-białych, a określony czyn jest oceniany ze
   względu na jego materialne konsekwencje, a nie intencje osoby, która się go dopuściła. Dlatego też dziecko, które zbiło kilka filiżanek jest gorsze niż dziecko, które zbiło jedną filiżankę, bez względu na intencje obojga.

2. Osiągnięcie drugiego stadium, określanego jako stadium moralności autonomicznej lub relatywizmu moralnego ma miejsce około siódmego, ósmego roku życia. Reguły są traktowane wtedy jako ustanowione i podtrzymywane dzięki negocjacji i umowie członków danej społeczności. Sądy moralne oraz decyzje, co jest dobre, a co złe opierają się zarówno na intencjach, jak i materialnych konsekwencjach czynu. Dlatego też dziecko, które stłukło jedną filiżankę w trakcie próby kradzieży dżemu uważane jest za sprawcę bardziej nagannego czynu.

Piaget uważał, że rozwój poznawczy (a więc dojrzewanie) oraz doświadczenie społeczne, szczególnie interakcje w grupie rówieśniczej, odgrywają rolę w przejściu z jednego stadium do drugiego. We wcześniejszym stadium moralności heteronomicznej myślenie moralne dziecka jest pod wpływem (a) egocentryzmu (nieumiejętności widzenia rzeczy z perspektywy innych osób) oraz (b) zależności od autorytetu dorosłych.

668. Determinanty uspołeczniania:

Trach!

Uspołecznianie jest to proces, w którym jednostka uczy się sposobów zachowania przyjętych w danym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej aby móc tam funkcjonować.

W niemowlęctwie proces uspołecznienia dokonuje się głównie pod wpływem rodziców, którzy służą dziecku jako modele akceptowalnych zachowań, dostarczają wsparcia poprzez swoją miłość i decydują, jakich zachowań zakazać, a na jakie dziecku zezwolić.

Niezbędnym warunkiem procesu uspołeczniania się jest komunikowanie się lub sygnały społeczne między dzieckiem a dorosłymi. Jednym z takich sygnałów jest uśmiech społeczny. Uśmiech pojawia się u niemowląt między czwartym a szóstym tygodniem życia. Początkowo jest on wywoływany przez różne bodźce, takie jak dźwięk dzwonka, czy widok ludzkiej twarzy, lecz stopniowo ogranicza się on do sytuacji społecznych. Od drugiego miesiąca dzieci zaczynają rozpoznawać twarze konkretnych osób i stają się zdolne do odpowiadania uśmiechem osobom znajomym, takim jak członkowie rodziny. Uważa się, iż uśmiech niemowlęcy jest skutecznym mechanizmem służącym do zwracania uwagi dorosłych i utrzymywania ich bliskości.

Dążenie małych dzieci do przebywania w fizycznej bliskości pewnych osób i do poczucia bezpieczeństwa w ich obecności nazywane jest przywiązaniem.

W przypadku większości niemowląt obiektem ich pierwotnego przywiązania jest matka. Przywiązanie to stanowi podstawę wszelkich relacji interpersonalnych w późniejszych latach życia.

---> Pan Borowiec w tym miejscu powołał się na adopcję dzieci przez pary gejów. Dzieci bez matki zdrowo fiksują.

Pojęcie okresu krytycznego, czyli przedziału czasu optymalnego dla uformowania się pierwotnego przywiązania, który przypada na pierwsze trzy lata życia. ----> Badając dzieci w ośrodkach wychowawczych, zauważono iż pozbawienie kontaktu z matką skutkuje często zachowaniami przestępczymi i poważnymi niezdolnościami emocjonalnymi. Porównywano również dwie grupy dzieci w wieku od 10 do 14 lat. Dzieci z jednej grupy spędziły pierwsze trzy lata życia w instytucjach opiekuńczych, zaś dzieci z grupy drugiej spędziły ten sam okres w rodzinach zastępczych. W porównaniu z dziećmi z domów zastępczych, dzieci wychowane w instytucjach osiągały niższe wyniki w testach inteligencji, rozwoju językowego i uspołecznienia. Wysnuto stąd wniosek, że nie wytworzenie się przywiązania w pierwszych trzech latach życia prowadzi do opóźnienia intelektualnego i społecznego.

Zabawa jest charakterystycznym składnikiem zachowania wszystkich normalnych, zdrowych dzieci. Jak się wydaje, ma ona duże znaczenie dla ich psychicznego rozwoju. Celami zabawy w rozwoju dziecka jest lepsze opanowanie świata, bardziej adekwatne radzenie sobie z problemami i lękami, lepsze rozumienie siebie i relacji między sobą a światem. Ze społecznego punktu widzenia można zaobserwować wyraźną sekwencję rozwojową w zabawach dziecięcych w pierwszych latach życia:

- Do wieku 2 lat przeważa zabawa samotna z wykorzystaniem rożnych przedmiotów takich jak zabawki

- W trzecim roku życia, dzieci najczęściej bawią się równolegle, obok siebie, obserwując i naśladując się nawzajem, lecz nie wchodząc w interakcje

- Około czwartego roku życia zabawa staje się uspołeczniona, pojawiają się sporadyczne interakcje.

Zabawa może przyjmować różne formy: manualna, polegająca na powtórzeniach zabaw jednolatków, fantazjowanie trzylatków, bardziej celowe i ustrukturyzowane zabawy dzieci starszych.

Teorie zabawy

Piaget ściśle wiąże rozwój zabawy z rozwojem inteligencji i stwierdza, że można ocenić poziom rozwoju dziecka, na podstawie obserwacji jego zabaw. Proponuje trzy stadia aktywności zabawowej:

1. Zabawa sensoryczno-motoryczna kładzie nacisk na ćwiczenia i kontrolę ruchów oraz badanie przedmiotów za pomocą wzroku i dotyku

2. Zabawa symboliczna występuje między drugim a siódmym rokiem życia. Dziecko wykorzystuje fantazję i jest usatysfakcjonowane używaniem jednego przedmiotu jako symbolu drugiego ( krzesło może stać się samochodem, prześcieradło modną sukienką )

3. Zabawa w role - rozwijające się procesy myślowe dziecka stają się bardziej logiczne, zaś w zabawie wykorzystuje ono rozmaite zasady i procedury.

WAŻŻŻNE - Piaget twierdzi, że zabawa jest wyrazem procesu asymilacji, w którym dziecko usiłuje włączyć swoją wiedzę o świecie, dopasowując ją do posiadanych danych i sposobu rozumienia świata.

Według Freuda zabawa służy obniżeniu poziomu stłumionych emocji. Dzieci mogą wykorzystywać zabawę jako obronę przed problemami, jak i radzenie sobie z nimi, poprzez przepracowanie swoich lęków i niepokoi w bezpiecznej sytuacji.

Koncepcje przyjaźni

Bigelow i La Gaipa stworzyli trzystopniowy model oczekiwań związany z relacją przyjaźni. Pierwszy poziom to poziom „zysków i strat” trwający do wieku 8 lat. Jego cechy charakterystyczne to zamieszkanie w sąsiedztwie i podobieństwo oczekiwań. Drugi poziom, „normatywny”, kształtujący się w wieku 9-10 lat opiera się o wspólne wartości i zasady. Najbardziej rozwinięty jest poziom „empatyczny”, który przynosi najbardziej dojrzałą koncepcję przyjaźni, w której liczy się wzajemne zrozumienie i zwierzenia oraz podobieństwo zainteresowań.

Identyfikacja jest to proces, dzięki któremu dziecko uczy się postaw i zachowania innych ludzi, początkowo - rodziców. Identyfikacja przypomina naśladowanie, jednak jest procesem dłuższym i bardziej skomplikowanym. Wielu psychologów traktuje identyfikację jako kluczowy czynnik procesu uspołeczniania dziecka. Każde dziecko identyfikuje się najpierw ze swoimi rodzicami, a później, w miarę upływu lat, z innymi członkami rodziny, rówieśnikami oraz innymi dorosłymi spoza rodziny.

---