KUBIZM-

-KIERUNEK W SZTUCE NOWOCZESNEJ

Ojcami kubizmu, nowego kierunku w malarstwie byli Hiszpan Pablo Picasso oraz Francuz Geroges Braque, którzy ściśle ze sobą współpracowali od 1909 roku aż do wybuchu I wojny światowej.

Powstały we Francji kubizm najbardziej drastycznie zrywał z dotychczasowymi poglądami na malarstwo oraz zapoczątkował krystalizowanie się nowego języka plastycznego XX wieku , poszukiwał nowej przestrzeni.
W wieku XX nastąpiły radykalne zmiany. Sztuka przeszła od odtwarzania rzeczywistości do tworzenia. Dzieło sztuki stało się tworem autonomicznym, nie zastępowało rzeczywistości, lecz tworzyło nową. Przestało być nośnikiem treści historycznych, religijnych czy literackich. Kubizm to nowy wielki styl współczesności
właściwy nowoczesnej cywilizacji.

Historia kubizmu rozpoczyna się od obrazu Picassa z 1907 roku „panny z Awinionu”, którego pewne cechy zaczęły się ujawniać w roku poprzednim. Picasso zerwał z cała dotychczasową tradycją, zaprzeczając podstawowym założeniom estetycznym w sztuce. Przestały istnieć głębie przestrzeni, a forma ciała ludzkiego utraciła naturalną budowę. Picasso nie przedstawiał pięknych aktów kobiecych. Umyślnie łamał i deformował ciała kobiet. Podzielił je na geometryczne figury z ostro zaznaczonymi konturami a twarze namalował skrótowo na wzór murzyńskich masek. Malarz świadomie zniszczył humanistyczne piękno natury budując nową, czysto malarską rzeczywistość. Początkowo obraz ten nawet w gronie najbliższych przyjaciół Picassa spotkał się z aprobatą. Jednakże szybko zmieniono zdanie.

Terminy ,,Kubizm” i ,,Kubiści” pochodzą od francuskiego słowa cube czyli sześcian, kostka, które nasunęły się Matisse'owi patrzącemu na pierwsze kubistyczne pejzaże. Określenie to podchwycił Vauxcelles, tworząc nazwę całego kierunku. Należy więc pamiętać, że nazwa tylko częściowo jest adekwatna od istoty tej sztuki. Picasso i baranque odcinali się od niej przez długi lata, natomiast zaakceptowali ją łatwo artyści korzystający z ich doświadczenia. Nazwę usankcjonowało ukazanie się w 1912 roku teoretycznej rozprawy Alberta Gleizesa i Jeana Metzingera „O kubizmie” oraz publikacja artykułów Apolinair'a z 1913, broniących nowego stylu.
Obaj artyści zaczęli tworzyć obrazy o podobnych cechach. Ich głównym motywem były pejzaże, pojedyncze postacie i martwe natury, a źródłem inspiracji malarstwo Cezann'a. Geometryzowali oni formy przedmiotów sprowadzali je jak sugerował Cezanne, do najprostszych brył przestrzennych, poddając surowej syntetyzacji. Domy przypominające klocki pozbawili drzwi i okien a drzewa liści. Zlikwidowali przestrzeń między przedmiotami znajdującymi się na poszczególnych planach. Przedmioty, zbliżając się do siebie ściśle przylegały i spiętrzały nad sobą przestrzegania zasad logiki Układy form były coraz bardziej odrealniane, podporządkowane z góry założonym kompozycyjnym, nie liczącym się z prawdą rzeczy, lecz tylko z doskonałością własnego świata. Skrócili perspektywę, powodując spłaszczenie przestrzeni. Aby podkreślić wyrazistość brył ograniczyli paletę do szarości, brązów, beżów, zieleni. Obrazy stawały się coraz bardziej monochromatyczne. Głównym osiągnięciem tego okresu było przezwyciężenie iluzjonistycznych tendencji malarstwa, charakteryzujących sztukę europejską od czasów renesansu.

Jeśli chodzi natomiast o cechy kubizmu to w nowej kubistycznej przestrzeni granica między przedmiotem a otaczającym go tłem zanikła. Poszczególne zaś plany przestrzenne sprowadzone zostały do płaszczyzny obrazu. Zanikła całkowicie jej iluzyjna głębia. Kubiści nie uwzględniając skrótów perspektywicznych ukazywali przedmioty oglądane równocześnie z wielu stron pod różnym kątami Obiekty uproszczone do brył przestrzennych rozłożone zostały na części elementarne, a następnie jakby rozwinięte rzutowane na płaską powierzchnię powierzchnię obrazu. W jednym obrazie łączyli kilka różnych punktów widzenia obiektu- na wprost, z lewej, z prawej strony, z lotu ptakai żabiej perpektywy. Braque wyjaśnił to w ten sposób: Tradycyjna perspektywa nigdy nie zadowala minę. W swym zmechanizowaniu perspektywa nigdy nie daje pełnego posiadania rzeczy. Ma ona jeden punkt widzenia, poza który nie może wyjść. Ten punkt jest czymś tak bardzo małym. To tak jakby ktoś całe życie rysował profile, każąc wierzyć, że człowiek ma tylko jedno oko. ”Według kubistów prawda przekazu wymagała uwzględnienia nie tego co widzimy niedoskonałym okiem, lecz tego co wiemy o przedmiocie. W tradycyjnym ujęciu kwadratowy blat stolika widziany z kilku metrów sprawia wrażenie prostokąta. Ale czy w tym czasie stolik przestawał być kwadaratowy ?Dlatego Picasso mówił: „Wiem już teraz, ze sztuka jest kłamstwem, które nam pozwala zbliżyć się do prawdy (. . .)”. Picasso i Branque odeszli w tym okresie od pejzaży, malując kompozycje jednofigurowe i martwe natury, złożone z prostych przedmiotów, butelek, kieliszków, a szczególnie z instrumentów muzycznych. Zgeometryzowane, drobne pryzmatycznie cięte kształty przenikały się wzajemnie, zatracające się w rytmach lini i płaszczyzn. Ich fragmenty z dużym trudem dawały się wyszukać, rozpoznać i ponownie złożyć w prawie abstrakcyjną kompozycjach.

Jedna z charakterystycznych technik kubizmu to kolaż ,co z francuskiego oznacza ,,klejenie”w malarstwie objawiał się tym iż obrazy były budowane z wycinków gazet ,skrawków biletów, tapet, opakowań i innych tego typu materiałów. Ramę obrazu mógł udawać gruby konopny sznur a w obrazie mogła się pojawić winieta popularnej gazety ,,Le Journal”.Technika ta polegała więc na włączaniu do obrazów elementów z codziennej rzeczywistości.

Przykładowe dzieła z kubizmu to:

Juan Gris „Stół” Pierwszej informacji, że mamy do czynienia z blatem stołu, dostarcza nam kluczyk tkwiący w szufladzie w prawym dolnym rogu obrazu. Wszystkie inne elementy, wśród których rozpoznajemy m.in. otwartą książkę, gazety, fajkę, dwa papierosy, uporządkowane są systemem przecinających się planów, podporządkowanych całkowicie płaszczyźnie płótna. Zwróćcie uwagę na napisy. Nie są one namalowane, lecz wycięte z gazety i naklejone; to samo dotyczy tekstu książki, umieszczonego nad dolną krawędzią obrazu.

Marcel Duchamp ,,The King and the Queen Surrounded by Swift Nudes(1912);

Przykładowe dzieła Georges'a Braque'a to:

,,Fruitdish”

,,Terase of Hotel Mistral”

,,Houses at L'Estaque”

,,Large Nude”

,,Musical Instruments”

,,Fishing Boat”

,,Bottle and Fishes”

Przykładowe dzieła Picassa:

Akt z draperią(1907),

Gitara (1912)

„Akrobatka na kuli, 1905”

Pierwszy plan rozległego pejzażu z kilkoma postaciami, piskiem i białym koniem w głębi, zajmuje wielka, zwalista postać siedzącego cyrkowca i delikatna, ślicznie narysowana figurka ćwiczącej dziewczynki. Ten kontrast siły i wdzięku, a także przepiękny rysunek całości sprawiają, że na obraz patrzymy z podziwem i przyjemnością.
„Dziewczyna przed lustrem, 1932”

Wiemy już, że od rewolucji kubistycznej przestało w malarstwie obowiązywać podobieństwo obrazu do motywu, który jest jego tematem. W tym obrazie o wyraźnie zaznaczonej osi (po lewej stronie dziewczyna, pokazana z profilu, po prawej jej odbicie en face w owalnym lustrze) rozpoznajemy wszystkie elementy rzeczywistości, lecz już bardzo przetworzone. Uważny obserwator spostrzeże, że wskutek geometryzacji tych elementów dzieło wiele jeszcze zawdzięcza kubizmowi.

,,Violin and guitar”

,,Femme Couchee”

, ,Guemica”

Les Demoiselles d'Avignon

---